KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN DE STAAT VAN HET ONDERWIJS 2016/2017. Varendonck College, sector VMBO VMBOB

Transcriptie

1 KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN DE STAAT VAN HET ONDERWIJS 2016/2017 Varendonck College, sector VMBO VMBOB Plaats : Someren BRIN nummer : 13PE C2 BRIN nummer : 13PE 01 VMBOB Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 9 maart 2017 Datum vaststelling : 19 mei 2017

2 Pagina 2 van 12

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 9 maart 2017 een onderzoek uitgevoerd op de afdeling vmbo-b van het Varendonck College te Someren, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling. Daarmee geldt dit onderzoek ook als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor voortgezet onderwijs ten minste eens in de vier jaar aflegt. Het Varendonck College is een streekschool in de regio Asten-Someren en biedt op de locatie Someren VMBO en praktijkonderwijs aan voor haar 900 leerlingen. De school valt onder het schoolbestuur van Ons Middelbaar Onderwijs (OMO). Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De vmbo-b afdeling is betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor De Staat van het Onderwijs 2016/2017. Dit onderzoek leidt tot een kwaliteitsprofiel voor uw school en een bepaling van het toezichtarrangement. Ook gebruiken we dit onderzoek om informatie te verzamelen over het thema opbrengstgericht werken waarover we in De Staat van het Onderwijs 2016/2017 zullen rapporteren. Onderzoeksopzet Voor het onderzoek is een selectie gemaakt van indicatoren uit het Toezichtkader voortgezet onderwijs Het betreft indicatoren van het zogenoemde kernkader. Deze indicatoren gebruiken we ook om een beeld te krijgen van het opbrengstgericht werken op de school. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. - Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. - Wij hebben gesprekken gevoerd met leerlingen, docenten, mentoren, vaksectievoorzitters, de ondersteuningscoördinator en het management. - Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen uit het onderzoek besproken met de directie en het bestuur. Pagina 3 van 12

4 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 12

5 2. CONCLUSIE EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij op de vmbo-b afdeling van het Varendonck College te Someren hebben uitgevoerd, leidt tot een toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter te veel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor de vmbo-b afdeling van het Varendonck College is als volgt. Op basis van het onderzoek kennen wij aan de afdeling het basisarrangement toe omdat zowel de onderwijsresultaten als de kwaliteit van het onderwijsproces op de afdeling van voldoende niveau zijn. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. Pagina 5 van 12

6 3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op de vmbo-b afdeling van het Varendonck College te Someren. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld Wij beoordelen de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling vmbo-b van het Varendonck College te Someren als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende overwegingen. De onderwijsresultaten 2016 zijn voldoende. De leerlingen behalen voldoende resultaten voor het centraal examen en de voorlopige prognose is dat de onderwijsresultaten in 2017 ook voldoende zijn. Over het algemeen heerst er een gemoedelijke sfeer op school en heeft de interactie tussen leerlingen en leerlingen een positief karakter. We hebben wel grote onderlinge verschillen gezien tussen leraren. Een verbeterpunt is het efficiënter benutten van de 60 minuten onderwijstijd. De school heeft voldoende zicht op de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen maar een verbeterpunt is het planmatig uitvoeren van de leerlingondersteuning door docenten in de lessen. De school bevindt zich in een transitieproces om de kwaliteit van het onderwijs te optimaliseren. Het is nog te vroeg in dit proces om de borging als voldoende te kunnen beoordelen. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en de oordelen hierover. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. Het volledige kader kunt u op de website van de inspectie bekijken en downloaden. De oordelen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Pagina 6 van 12

7 Legenda voor indicatoren van de onderwijsresultaten: 1. onder de norm 2. boven de norm 3. niet te beoordelen Legenda voor andere indicatoren: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed De onderwijsresultaten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden R.1 Positie in leerjaar 3 ten opzichte van het advies van de basisschool. (onderwijspositie t.o.v. advies po) R.2 Percentage onvertraagde studievoortgang in leerjaar 1 en 2. (onderbouwsnelheid) R.3_B Percentage onvertraagde studievoortgang vanaf leerjaar 3 (bovenbouwsucces) voor de afdeling vmbo-b. EX_B Gemiddeld cijfer Centraal Examen van alle vakken (examencijfers) voor de afdeling vmbo-b. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen De leraren gebruiken bij de vormgeving van hun onderwijs de analyse van de prestaties van de leerlingen. 8.2 De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen. 8.3 De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen. Pagina 7 van 12

8 De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.3 De school heeft doelen gesteld die erop gericht zijn om achterstanden te bestrijden. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten De school evalueert systematisch de opbrengsten De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces De school evalueert systematisch het onderwijsproces De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. 3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende onderdelen aan bod: Wat gaat goed, wat moet beter, wat kan beter en is er sprake van opbrengstgericht werken op de afdeling vmbo basis van het Varendonck College? Wat gaat goed? Er is sprake van een prettig schoolklimaat en een positieve interactie tussen leerlingen en leraren. De leerlingen geven aan de sfeer op school en in de lessen als zeer plezierig te ervaren. Dit blijkt ook uit de regelmatige leerlingtevredenheidsmetingen. In de meeste door ons geobserveerde lessen gaan leerlingen en leraren op een respectvolle manier met elkaar om. Leerlingen zijn over het algemeen tevreden over de leraren, die op hun beurt erg betrokken zijn bij de leerlingen. Pagina 8 van 12

9 De onderwijsresultaten 2016 zijn voldoende. De onderwijsresultaten 2016 van de afdeling vmbo-b zijn voldoende. De meeste leerlingen zitten in de bovenbouw op het niveau van het advies van de basisschool. Het bovenbouwsucces (R3) is al jaren stabiel. Er blijven relatief weinig leerlingen zitten en er stromen niet of nauwelijks leerlingen af naar een lager niveau. De school verdient een compliment voor het gemiddelde cijfer dat de meeste leerlingen halen voor het centraal examen. Dit gemiddelde cijfer ligt al een aantal jaren boven de norm die de inspectie stelt. In 2016 was het driejaarsgemiddelde 6.83 en de voorlopige prognose is dat in 2017 het gemiddelde examencijfer weer boven de norm ligt (6.67). De schoolleiding biedt de leraren veel professionele ruimte. Wij constateren dat de schoolleiding kiest voor een manier van leidinggeven waarin ruimte is voor een "bottom-up" cultuur binnen het gehele team. De leraren zijn zeer te spreken over de manier waarop de schoolleiding hen als professional aanspreekt. Ze krijgen de kans om in diverse ontwikkelteams mee te denken over de onderwijsvisie van de school. Zo zijn er o.a. maatwerk-, RTTI- en toetsbeleidteams waarin leraren de verantwoordelijkheid krijgen en nemen om beleid mee te ontwikkelen op een aantal belangrijke onderwijskundige en (vak)didactische thema's. Het gevolg is dat er een breed draagvlak is voor het nieuwe schoolplan. De school heeft voldoende zicht op de sociaal-emotionele ontwikkeling van haar leerlingen. De school kent een sterke organisatie van het mentoraat. Er vinden zeer frequent leerlingbesprekingen plaats. De leerlingondersteuning maakt steeds meer gebruik van het leerlingvolgsysteem en minder van de lijvige papieren dossiers. Zowel zorgfunctionarissen, mentoren als leraren zijn nauw betrokken bij de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen. Ook in dit domein herkennen wij een grote mate van verantwoordelijkheid bij de leraren, zij zijn immers de meest direct betrokkenen bij de ondersteuning van de leerlingen. Wat kan beter? Het onderwijsproces is voldoende, maar we zien grote onderlinge verschillen tussen leraren. Pagina 9 van 12

10 De meeste lessen die wij hebben geobserveerd voldoen aan de basiseisen die de inspectie stelt, maar tegelijkertijd hebben we grote onderlinge verschillen gezien tussen leraren. Over het algemeen hebben de lessen voldoende structuur, maar we hebben ook lessen gezien waarin een kop en staart ontbreken. De meeste leraren beheersen hun vak en de uitleg is van voldoende niveau. Centrale sturing door de docent, vaak aan de hand van het boek overheerst. Een grotere variatie aan werkvormen hebben wij in veel lessen gemist. De leerlingen zijn over het algemeen wel actief betrokken en krijgen feedback die ervoor zorgt dat ze stappen kunnen zetten in hun leerproces. Wat moet beter? De lestijd moet efficiënter worden benut. Het Varendonck College heeft lessen van 60 minuten. In de door ons geobserveerde lessen gaan de meeste leraren onvoldoende efficiënt om met de onderwijstijd. Wij hebben gezien dat lessen soms te laat beginnen, soms te vroeg eindigen, of dat er soms onrust ontstaat door organisatorische aspecten. Daarnaast hebben we te weinig afwisseling in werkvormen gezien. De korte spanningsboog van de soms complexe doelgroep vraagt, zeker bij een langere lestijd, om een grotere variatie in lesactiviteiten. Een aantal leraren is regelmatig te lang aan het woord of gebruikt te veel lestijd om leerlingen te laten werken aan opdrachten of huiswerk. Dit wil niet zeggen dat de lestijd verkort dient te worden, maar het gehele team moet beter na gaan denken over de doelgroep en hoe de lestijd doelgerichter is te benutten. Meer afwisseling in lesactiviteiten, meer kortere werkvormen, meer afwisseling in aanbod van de lesstof, zowel auditief als visueel, en meer uitdaging voor een aantal leerlingen zal ertoe bijdragen dat de volle 60 minuten effectiever benut gaan worden. Op deze manier kan er ook opbrengstgerichter gewerkt gaan worden in de lessen door zowel leraren als leerlingen. De onrust die wij in sommige lessen in de onderbouw hebben gezien is ook te wijten aan het gebrek aan eenduidigheid als het gaat om regels en afspraken. Het is belangrijk om voor deze doelgroep duidelijke afspraken te maken over de aanwezigheid van mobiele telefoons, jassen en tassen op de banken. Het is aan te raden dat leraren op het gebied van klassenmanagement proactiever worden om zo minder vaak repressief te moeten optreden. Om bovenstaande redenen hebben wij indicator 4.3 als onvoldoende beoordeeld. De ondersteuning van leerlingen op cognitief gebied moet planmatiger. Pagina 10 van 12

11 Een verbeterpunt in de leerlingzorg, gezien het grote aantal LWOO-leerlingen, is het planmatig uitvoeren van de geboden ondersteuning. In de meeste door ons bestudeerde leerlingdossiers ontbreekt het aan meetbare tussendoelen om te kunnen evalueren of de ondersteuning effectief is geweest of niet. De school heeft wel zicht op de leerachterstanden van leerlingen, maar weet dit onvoldoende te vertalen naar concrete (tussen) doelen die er op gericht zijn deze achterstanden te bestrijden. Op deze manier is het bijna onmogelijk de ondersteuning in of buiten de lessen planmatig uit te voeren en om te weten of de maatregelen die zijn genomen daadwerkelijk tot verbetering hebben geleid. Om deze reden hebben wij indicator 9.4 als onvoldoende beoordeeld. Het systeem van kwaliteitszorg is voldoende maar de borging van de kwaliteit van het onderwijs is onvoldoende. De school kent een voldoende systeem van kwaliteitszorg, maar de evaluatie en borging van processen is niet voldoende. De vakgroepen bespreken en evalueren regelmatig de onderwijsresultaten en zijn zelfsturend in dit proces. De vakwerkplannen zijn wisselend en vaak te beschrijvend van niveau. De schoolleiding zou meer kunnen sturen en feedback geven aan de vakgroepen bijvoorbeeld door afspraken te maken over het format en de inhoud van de vakwerkplannen. Een eenduidige visie op leren en hoe onderwijskundige en (vak)didactische aspecten worden vormgegeven in de lessen is niet terug te vinden in alle vakwerkplannen. Het onderwijsproces wordt systematisch geëvalueerd. De schoolleiding legt jaarlijks lesbezoeken af bij alle leraren en deze maken onderdeel uit van de beoordelings- en gesprekscyclus. De evaluatie en borging van de diverse processen die dit jaar in gang zijn gezet moet nog plaatsvinden. Om deze reden beoordelen wij indicator 13.3 als onvoldoende. Wij raden de schoolleiding aan om meer sturing te geven aan de vernieuwingsprocessen die nu plaatsvinden. Het moet voor het gehele team duidelijk worden wat de concrete doelstellingen zijn in dit proces, het moet duidelijk zijn wat het team nodig heeft om deze te realiseren en het is essentieel om duidelijk te maken wanneer men tevreden is of niet over de bereikte resultaten. Wij hebben kunnen constateren dat er een breed draagvlak is voor de onderwijsvernieuwingen en wij hebben er vertrouwen in dat de schoolleiding dit proces weet te monitoren. Pagina 11 van 12

12 Opbrengstgericht werken is nog onvoldoende ontwikkeld op het Varendonck College. Opbrengstgerichtwerken staat nog in de kinderschoenen. Leraren maken in hun lessen te weinig gebruik van aanwezige data en men vertrouwt te veel op hun eigen expertise en kennis van de leerlingen. Daarnaast ontbreekt het aan analyses van de aanwezige data zodat deze gerichter afgestemd kunnen worden op de verschillende onderwijsbehoeften van de leerlingen. Er zijn inmiddels wel ontwikkelteams die een visie op opbrengstgericht werken aan het ontwikkelen zijn. Het is belangrijk dat de schoolleiding dit proces monitort, zodat er een eenduidige en schoolbrede visie op opbrengstgericht werken gaat ontstaan. Pagina 12 van 12