Achtergrondnotitie voorbespreking raadsvergadering 11 januari Meerjarenbeleidskader sociale zaken, participatie en arbeidsmarktbeleid

Transcriptie

1 Achtergrondnotitie voorbespreking raadsvergadering 11 januari 2011 Meerjarenbeleidskader sociale zaken, participatie en arbeidsmarktbeleid op basis van strategische heroriëntatie RSD

2 Inhoudsopgave Lijst met afkortingen...3 Inleiding...4 Het regeerakkoord...5 Thema 1 Doelgroepen participatie...7 Thema 2 Arbeidsmarktbeleid...8 Thema 3 Bezuinigingen...9 Thema 4 Een regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt...11 Bijlage 1 Lokale initiatieven Bijlage 2 De aantallen en budgetten in de regio Kromme Rijn Heuvelrug...13 Bijlage 3 De Participatieladder

3 Lijst met afkortingen AWBZ KRH nugger ROC RSD KRH UWV Vavo Wajong WAO WEB WGSP Wi WIA WIJ Wmo WSW WW WWB ZZP Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Kromme Rijn Heuvelrug Niet-uitkeringsgerechtigde Regionaal Opleidingscentrum Regionale Sociale Dienst Kromme Rijn Heuvelrug Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen Voortgezet algemeen volwassen onderwijs Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering Wet Educatie en Beroepsonderwijs Werkgeverservicepunt Wet inburgering Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Wet investeren in jongeren Wet maatschappelijke ondersteuning Wet sociale werkvoorziening Werkloosheidswet Wet werk en bijstand Zelfstandige zonder personeel

4 Inleiding Dit kader is een van de actiepunten die uit de Strategische Heroriëntatie van de Regionale Sociale Dienst (RSD) is voortgekomen. Dit Meerjarenbeleidskader is een algemeen kader voor de komende vier jaar op het gebied van sociale zaken, participatie en arbeidsmarktbeleid opgesteld door de 5 samenwerkende gemeenten. De RSD is als uitvoerende partij nauw betrokken bij de totstandkoming van dit kader. Het Meerjarenbeleidskader beslaat een zeer breed scala van (gerelateerde) onderwerpen. Zo omvat het beleidsdomein waarover dit beleidskader zich uitstrekt de materiewetten Wet werk en bijstand (incl. bijzondere bijstand en re-integratie), Wet participatiebudget, Wet Inburgering, Wet educatie en beroepsonderwijs, Wet investeren in jongeren, Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, Wet sociale werkvoorziening, Structuur uitvoering werk en inkomen en bovenwettelijke regelingen op het gebied van minimabeleid. Een belangrijk deel van de taken die de gemeenten op deze gebieden hebben zijn belegd in de vorm van verlengd lokaal bestuur bij de Gemeenschappelijke Regeling Regionale Sociale Dienst Kromme Rijn Heuvelrug en bij de Gemeenschappelijke Regeling Werkvoorzieningschap Zeist e.o. Tijdens deze voorbespreking willen wij aan de hand van stellingen en keuzes met u in gesprek om een richting te krijgen voor de kaders die wij vervolgens in het Meerjarenbeleidskader opnemen. Het kader wordt in het eerste kwartaal van 2011 aan de individuele gemeenteraden ter besluitvorming voorgelegd. Niet alle onderwerpen die in het Meerjarenbeleidskader aan bod komen, kunnen op 11 januari worden besproken. Wij hebben voor deze avond 4 thema s uitgelicht: 1. Doelgroepen participatie 2. Arbeidsmarktbeleid 3. Bezuinigingen 4. Eén regeling onderkant arbeidsmarkt In deze notitie vindt u, naast algemene informatie over aantallen en budgetten, achtergronden over deze thema s en de stellingen die wij u op 11 januari voorleggen. Daarnaast is een overzicht toegevoegd van relevante onderwerpen uit het regeerakkoord

5 Het regeerakkoord In het regeerakkoord is een aantal maatregelen opgenomen op het terrein van de sociale zekerheid. De maatregelen zijn: 1. In de WWB komt een wettelijke plicht tot tegenprestatie naar vermogen. 2. Het kabinet wil toe naar één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt, die de WWB, Wajong en de WSW hervormt. 3. Voor jongeren die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn blijft de Wajong bestaan. 4. Mensen met een indicatie voor een beschutte werkplek houden toegang tot de WSW. 5. Huidige WSW-ers worden niet herkeurd en kunnen gewoon op hun WSW-werkplaats blijven werken. 6. Arbeidsgehandicapten met een beperkte verdiencapaciteit worden zoveel mogelijk via loondispensatie aan de slag geholpen bij reguliere werkgevers. Voor deze groep is een regeling voor begeleid werken beschikbaar, met loonaanvulling tot maximaal het wettelijk minimumloon en persoonlijke voorzieningen (begeleiding, aanpassing werkplek). 7. Overige middelen voor re-integratie worden alleen nog selectief ingezet voor kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt. 8. In de WWB wordt de bijstand voor inwonenden afgeschaft en wordt de toets op het partnerinkomen vervangen door een toets op het huishoudinkomen. 9. Voor jongeren tot 27 jaar geldt dat zij werken, leren of stage lopen. De voorwaarden en sancties voor jongeren tot 27 jaar die een beroep doen op de bijstand (Wet investeren Jongeren) worden aangescherpt. Zolang men zich kan scholen, dient een beroep op studiefinanciering te worden gedaan; dat gaat boven bijstand. 10. De dubbele heffingskorting in referentieminimumloon wordt geleidelijk afgebouwd (vanaf 2012 in 20 jaar). 11. De inkomensgrens van gemeentelijk minimabeleid wordt genormeerd. 12. Bij investeren en aanbestedingen van diensten moet de Rijksoverheid net als veel gemeenten aandacht besteden aan stage- en leerwerkplekken voor kwetsbare groepen. 13. Hardere aanpak fraude uitkeringen. Onterecht verstrekte uitkeringen zullen daadwerkelijk worden teruggevorderd, ongeacht de hoogte van de fraude. Bijstandgerechtigden worden bij fraude bestraft met het inhouden van de uitkering gedurende drie maanden. 14. Het kabinet wil de regeldruk en de bureaucratie in de sociale zekerheid terugdringen door minder en gerichter toezicht door de Arbeidsinspectie. 15. Migranten en asielzoekers dragen zelf zorg voor hun inburgering in ons land. Voor degenen die hiervoor over onvoldoende middelen beschikken, komt het kabinet met een sociaal leenstelsel dat inhoudt dat de lening wordt terugbetaald. 16. Indien gedrag of kleding van iemand feitelijk zijn kansen op beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt beperkt, volgt een weigering, korting of intrekking van een uitkering op grond van de Wet Werk en Bijstand (WWB). Zo nodig zal het kabinet daartoe met een voorstel komen. In de financiële bijlage bij het regeerakkoord staat: 1. De bestaande budgetten voor WAJONG, WSW en WWB worden ontschot. 2. Met ingang van 1januari 2012 wordt de Wajong alleen toegankelijk voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. 3. De bestaande Wajong-populatie zal vanaf 1/1/2012 worden ingedeeld in volledig en duurzaam arbeidsongeschikt en gedeeltelijk arbeidsongeschikt, waarbij de uitkering van gedeeltelijk arbeidsongeschikten per 1/1/2014 wordt verlaagd naar 70% WML. 4. Huidige WSW-ers worden niet herkeurd

6 5. De WSW blijft bestaan voor mensen die geïndiceerd zijn voor een beschutte werkplek. 6. Het systeem van loondispensatie dat in de Wajong bestaat wordt ook mogelijk voor nieuwe instroom met een indicatie begeleid werken. Deze mensen ontvangen een beloning (loon en/of een aanvulling daarop) tot maximaal WML. 7. Bestaande groepen worden ontzien. Wel zal hierdoor de wachtlijst in de WSW worden beperkt. 8. Het subsidiebedrag per WSW-plek zal worden afgestemd op eerder doorgevoerde wijzigingen in de WSW-CAO. 9. Door samenvoeging van de re-integratie en begeleidingsbudgetten kunnen deze middelen gerichter en efficiënter worden ingezet, waarbij speciale aandacht zal worden besteed aan mensen met een arbeidshandicap. 10. Ook het budget voor bemiddeling van het UWV zal gerichter worden ingezet. 11. In de WWB wordt de bijstand voor inwonenden afgeschaft en wordt de toets op het partnerinkomen vervangen door een toets op het huishoudinkomen (met een beperkte vrijlatingsregeling voor minderjarige kinderen). 12. De voorwaarden en sancties voor jongeren tot 27 jaar die een beroep doen op de bijstand (Wet investeren Jongeren) worden aangescherpt. Bij vaststelling van het zogenoemde I-deel wordt hier rekening mee gehouden. 13. De WWIK wordt m.i.v afgeschaft, waardoor dezelfde polisvoorwaarden gaan gelden als in de WWB. 14. Om de armoedeval te beperken wordt de inkomensgrens van het gemeentelijk inkomensbeleid genormeerd op maximaal 110% WML, zodat inkomensaanvullingen gerichter worden verstrekt. 15. Uitkeringsfraude wordt harder aangepakt. Uitkeringsfraude wordt bestraft met het inhouden van de uitkering gedurende 3 maanden. 16. Middelen voor de inburgering worden gereduceerd tot 0. Voor inburgeraars komt een sociaal leenstelsel. Naast bovenstaande maatregelen is door het kabinet aangekondigd dat er een grote bezuiniging plaatsvindt op de middelen voor inburgering, tot 0 in

7 Thema 1 Doelgroepen participatie Achtergrond informatie De kaders voor de integrale aanpak voor participatie zijn eind 2009/begin 2010 vastgelegd in de Kadernota Participatiebudget en uitgewerkt in een regionaal beleidsplan Participatie. In deze nota s zijn de doelgroepen waar wij een aanbod aan willen doen vastgesteld. De doelgroepen zijn als volgt: alle laaggeletterden met of zonder werk; jongeren < 27 jaar met weinig kansen op de arbeidsmarkt; volwassenen met een arbeidsplicht; volwassenen die verplicht moeten inburgeren; volwassenen die vrijwillig inburgeren; volwassenen met een indicatie voor de sociale werkvoorziening maar nog wachten op passend werk; volwassenen zonder werk en uitkering maar met weinig kansen op de arbeidsmarkt. De vraag is of we gezien de huidige economische ontwikkelingen en vermindering van budgetten binnen deze doelgroepen prioritering moeten aanbrengen. Kiezen wij bijvoorbeeld met voorrang voor diegenen met een korte afstand tot de arbeidsmarkt, dus de meer kansrijken? Of laten we het juist aan henzelf over en investeren wij juist in diegenen die een grotere afstand tot de arbeidsmarkt en dus een langer traject nodig hebben? Of hebben jongeren absolute voorrang? En inburgeraars? WSW-ers op de wachtlijst? Zetten we ook geld in om de instroom van WW-ers 1 in de WWB te voorkomen? De stellingen / keuzes 1. Welke doelgroepen vinden wij het belangrijkst om hoe dan ook middelen voor in te zetten in? Benoem de 3 belangrijkste doelgroepen. 2. We zetten geld in om de instroom van WW ers in de WWB te voorkomen. 3. Zolang we nog over voldoende middelen beschikken, zet we maximaal in op het werven van vrijwillige inburgeraars. 4. De huidige middelen voor inburgering zetten we alleen in voor inburgeringsplichtigen en de rest voor re-integratie van inwoners met een WWB-uitkering. 1 Op dit moment stroomt circa 6% van de inwoners met een kortdurende WW uitkering na een half jaar in de WWB

8 Thema 2 Arbeidsmarktbeleid Achtergrond informatie Het primaire doel van arbeidsmarktbeleid is de juiste match tot stand brengen tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Het beleid is gericht op de ontwikkeling, inzet en het behoud van menselijk kapitaal. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het niet. Er zijn veel factoren van invloed op de arbeidsmarkt. Het gaat om bijvoorbeeld: de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt het langer en productiever betrokken houden van ouderen op de arbeidsmarkt het voorkomen van werkloosheid het ontwikkelen en bewegen van het menselijk kapitaal het tegen gaan van onderbenutting, aandacht voor de combinatie van arbeid en zorg het voorkomen dat personen zich volledig onttrekken aan de arbeidsmarkt en daardoor onbereikbaar dreigen te worden of in een isolement raken. Het arbeidsmarktbeleid raakt veel beleidsterreinen binnen de gemeentelijke organisatie, waaronder werk en inkomen, onderwijs en economie. Niet alleen de (lokale) overheid is een belangrijke factor op het terrein van het arbeidsmarktbeleid. Ondernemers, onderwijs en overheid samen hebben een rol en invloed om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Trends en ontwikkelingen Licht economisch herstel waardoor ook de werkgelegenheid weer langzaam herstelt Ondanks vergrijzing geen automatische oplossing van banentekort Naast flexibiliteit ook aandacht voor duurzame arbeidsrelaties Naast meer mensen die participeren, ook productiviteitsverhoging nodig Focus bij gemeenten op wijkgerichte aanpak Focus bij gemeenten op duurzaamheid Meeste werkgelegenheid in deze regio is in de zorg, onderwijs en zakelijke dienstverlening Aanpak jeugdwerkloosheid De stellingen 1. Gemeenten kunnen, met uitzondering van het vestigingsbeleid, nauwelijks invloed uitoefenen op de vraag en het aanbod op de arbeidsmarkt. 2. Kleine ondernemers zijn voor de economie een belangrijke motor. Het aantal ZZP-ers is in onze regio ruim vertegenwoordigd. Wij gaan echter uit van eigen verantwoordelijkheid van ondernemers en bieden geen ondersteuning aan ZZP ers. 3. Het WGSP moet HET centrale punt zijn waar werkgevers aankloppen voor het vervullen van hun vacatures. Daarvoor zetten we meer middelen in dan tot nu toe. 4. Elke gemeente is een voorbeeldfunctie van maatschappelijk betrokken ondernemerschap. Dat uit zich o.a. in concreet social return beleid. Daarnaast promoten binnen en buiten de gemeentelijke organisatie het in dienst nemen, al dan niet tijdelijk, van uitkeringsgerechtigden inclusief WSW, Wajong, jongeren

9 Thema 3 Bezuinigingen Achtergrond informatie Het participatiebudget wordt aan de gemeenten verstrekt om inwoners/cliënten (meer) te laten participeren in de samenleving. De huidige verdeling binnen het participatiebudget is als volgt: Educatie: ca. 12% van het budget, alleen te besteden bij het ROC tot 2013 Inburgering: ca. 13% van het budget dat afbouwt naar 0,= in 2014 Re-integratie/participatie: ca. 75% van het budget: geschatte bezuiniging vanaf 2012: 50% Door ontschotting en bezuinigingen liggen deze percentages in de toekomst anders. De inzet van het P-budget heeft een aantal effecten: 1. verbetering van de kwaliteit van het leven van inwoners/cliënten 2. verbetering van de kwaliteit van buurten/gemeenten door meer inkomen en participatie van burgers 3. (gedeeltelijke) uitstroom van cliënten uit de uitkering en daarmee lagere uitkeringslasten voor de gemeente. Het I-deel, waaruit we de uitkeringen betalen, staat sterk onder druk. De gemeenten hebben in 2010 samen een tekort. Wanneer de economie verder aantrekt kan het rijk opnieuw een argument zien om het budget verder te verlagen. Het nieuwe regeerakkoord schetst een sterke daling van de re-integratiegelden voor zowel UWV als gemeenten. Er wordt breed vanuit gegaan dat gemeenten in 2012 nog circa 50% van het reintegratiebudget over hebben, alleen voor kwetsbare groepen. Wat de definitie hiervan is, is nog niet bekend. In principe kan iedereen die aanspraak moet maken op een WWB-uitkering als kwetsbare groep worden gezien. Daarnaast zijn er kortingen op het Wmo-budget en op het budget voor de Sociale Werkvoorziening (WSW). Dit maakt dat echt gekozen zal moeten worden waar de middelen het best kunnen worden ingezet. De eerste optie is dat de middelen vooral ingezet worden voor de bemiddeling van cliënten die op korte termijn uit kunnen stromen én vervolgens voor hen die op middellange termijn een plek vinden op de arbeidsmarkt en dus de uitkering kunnen verlaten. Dit betekent dat deze cliënten niet meer drukken op het I-deel. Veronderstelling bij deze keuze is dat de cliënten aan de bovenkant van het bestand zichzelf niet redden en zelfstandig of met zeer beperkte middelen geen plaats op de arbeidsmarkt vinden. De tweede optie is inwoners/ cliënten met een grote tot zeer grote afstand te ondersteunen om op de arbeidsmarkt te participeren. De inzet van het budget voor deze groep kan de kwaliteit van hun leven verbeteren. Sommigen van hen zullen nooit of slechts gedeeltelijk kunnen werken en van een uitkering uit het I-deel afhankelijk blijven. Cliënten zijn ingedeeld op de participatieladder om hun afstand tot de arbeidsmarkt weer te geven. De participatieladder is als bijlage 3 toegevoegd. Stellingen 1. Wij zijn het meest tevreden over het gevoerde beleid als het aantal inwoners met een uitkering is gedaald door uitstroom naar arbeid. 2. Wij zijn het meest tevreden over het gevoerde beleid als alle inwoners met een uitkering een trede op de participatieladder zijn gestegen

10 3. Wij willen ondanks de dalende budgetten inzetten op participatie van cliënten met een grote tot zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt, ook als dit leidt tot een mogelijk hoger tekort op het I-deel. 4. Het educatie budget wordt ingezet voor alle inwoners in de gemeente en niet alleen voor inwoners met een uitkering van de RSD (bijvoorbeeld voor laaggeletterden, werkenden met een laag opleidingsniveau en volwassenenonderwijs)

11 Thema 4 Eén regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt Achtergrond informatie Het kabinet wil toe naar één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt, die de WWB/WIJ, Wajong en de Wsw hervormt en die decentraal wordt uitgevoerd door gemeenten en/of werkpleinen. Het streven van het ministerie is er op gericht de regeling per 1 januari 2012 in te voeren. De gedachte is dat één regeling betere kansen geeft op werk voor mensen die niet in staat zijn op eigen kracht hun salaris voor een werkgever terug te verdienen of op een andere manier te participeren. Het zou bovendien een einde maken aan een onterecht onderscheid tussen groepen die in hun afstand tot de arbeidsmarkt niet sterk van elkaar verschillen. Op dit moment is de uitvoering van de WWB ondergebracht in de GR RSD, de uitvoering van de WSW bij de Biga, de formele werkgeverstaken voor de WSW bij de GR SWZ en de uitvoering van de Wajong is geen gemeentelijke taak, maar een taak van het UWV WERKbedrijf. Het is wel de bedoeling dat de uitvoering van de nieuwe regeling bij gemeenten wordt neergelegd. Gemeenten krijgen er een grote verantwoordelijkheid bij. De stellingen 1. Onze regio stelt zich niet afwachtend op maar gaat pro-actief in op de nieuwe regeling. 2. De RSD en de Biga moeten gebruik maken van elkaars expertise en samenwerken waar mogelijk, de RSD maakt in eerste instantie gebruik van (de infrastructuur van) de Biga en gaat daarna pas de markt op bij het inkopen van re-integratieproducten. 3. De uitvoering van de nieuwe regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt positioneren wij op het Werkplein. 4. In lijn van de ontwikkelingen is het logisch om te komen tot één GR voor de onderkant van de arbeidsmarkt

12 Bijlage 1 Lokale initiatieven 2010 Gemeente Soort project Startdatum Einddatum Project omschrijving Wijk bij ITB/Lokale 22/3/10 31/12/10 ITB er begeleidt 19 cliënten op Duurstede ondernemers locatie + extra inzet WGSP Zeist Warande 15/5/10 15/08/10 Talententour bij zorginstelling Warande, 10 cliënten, met baangarantie VOP/Staatsliedenkwartier Na zomer 2010? open Toeleiding en uitvoer leer/werktrajecten jongeren 16 tot 27 jaar in combinatie met vaste ontmoetingsplek in de wijk. Zeist/Noord?? Activeringstrajecten binnen de wijk Vollenhoven Doelgroep Fase 2 Fase jarigen Fase 2/3a/3b Regio aan de slag 26/11/09 25/5/11 55 aanmeldingen voor Werkartaal, ESF gesubsidieerd. De Bilt Wijkrestaurant 2011?? Opzetten van wijkrestaurant naast verzorgingshuis met leer/werkplekken. Utrechtse Heuvelrug Wijkdienstencentrum Projecten in onderzoek 2010 Open Vaste vrijwilligers inzetten bij mensen thuis om samen uitvoer te geven aan licht huishoudelijk werk/wandelen/voorlezen/koken 01/12/10 Diverse projecten zijn nog in onderzoek met de RSD en het WGSP samen en gaan nog langs het college. Te denken aan: -werk/vrijwilligerswerk in de zorg op diverse niveaus -werk/vrijwilligerswerk bij het Rosarium voor WSW ers en WWB cliënten Trajectbegeleiding op maat en op locatie voor cliënten in fase 3b/3c 40x Nuggers16-27 jaar 10x Arbeidsbelemmerden 5x 55+ Wij/fase 2/3a Fase 2/3a Fase 3a/b 4 zonodig fase

13 Bijlage 2 De aantallen en budgetten in de regio Kromme Rijn Heuvelrug De Bilt Bunnik Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Zeist Totaal Aantal inwoners Aantal WW Aantal Wajong Aantal Wao Aantal WSW Actueel overzicht aantal cliënten en verdeling over sporenmodel: Spoordefinitie: De Bilt Bunnik Wijk b/d UH Zeist Eindtotaal 1: Direct aan het werk : Re-integratie A: Eerst zorg, dan re-integratie B: Vrijstelling arbeidsplicht voor 2 jaar : Geen reintegratiemogelijkheden Nog te beoordelen Eindtotaal LET OP: geen uitkeringen (2 partners = 1 uitkering) maar individuele cliënten Vaststellen inburgeringsplicht aantal vastgesteld tot 1 januari 2010 en met september waarvan inburgeringplichtig nieuwkomer 97 inburgeringplichtig oudkomer 148 niet inburgeringspl. nieuwkomer 83 niet inburgeringspl. oudkomer 82 Trajecten Inburgering Gestarte inburgingstrajecten 1 januari 2010 tot en met september Waarvan vrijwillig 78 Op 1 oktober 2010 moet nog voor 375 personen bepaald worden of zij inburgeringsplichtig zijn. De budgetten 2010 De Bilt Bunnik Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Zeist regio Totaal I-deel (WWB) W-deel (WWB) Inburgering Educatie Sociale Werkvoorziening Totaal De budgetten 2011 De Bilt Bunnik Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Zeist Totaal I-deel (WWB) W-deel (WWB) Inburgering Educatie Totaal

14 Deelnemers aan ROC opleidingstrajecten; gegevens ontleend aan ROC-Jaarverslag 2009 De Bilt Bunnik Wijk b D UH Zeist totaal sociale en professionele redzaamheid taal- en activeringsstages geïntegreerde trajecten educatieve redzaamheid (Vavo) totaal

15 Bijlage 3 De Participatieladder