Overzicht Wijzigingen WWB 2012

Transcriptie

1 Overzicht Wijzigingen WWB 2012 NB WWB 2012 Ondanks de bezwaren van o.a. de VNG en de G4 tegen het invoeren van de huishoudtoets en de invoeringstermijn heeft de Eerste Kamer op 20 december 2011 ingestemd met het wetsvoorstel tot aanscherping van de WWB en samenvoeging van de WIJ met de WWB. Dit overzicht geeft u een indruk van de belangrijkste wijzigingen die de aangescherpte WWB met zich mee brengt. Tevens is een korte vooruitblik op de Wet werken naar vermogen die per 1 januari 2013 in werking moet treden. Het rijk houdt vast aan invoering van de nieuwe wet per 1 januari Door de late besluitvorming moeten de gemeenten de nieuwe wetgeving vrijwel onmiddellijk uitvoeren. Het nieuwe beleid zal direct van toepassing zijn voor nieuwe cliënten die na 1 januari 2012 instromen. Voor bestaande cliënten geldt een overgangstermijn tot 1 juli Op 26 januari 2012 zal een Tijdelijk Raadsbesluit worden voorgelegd aan de gemeenteraad. Het Tijdelijk Raadsbesluit is nodig om de juridische basis te scheppen om de bestaande verordeningen nog te kunnen uitvoeren en omdat er onvoldoende tijd is om alle verordeningen en beleidsregels voor 1 januari 2012 zorgvuldig vast te stellen. Het nieuwe beleid wordt regionaal voorbereid in de Oosterschelderegio. Hierbij proberen de Bevelandse gemeenten zoveel mogelijk dezelfde beleidskeuzes te maken. In de loop van het eerste halfjaar 2012 zullen de wijzigingen in de bestaande verordeningen en de nieuwe verordeningen Maatschappelijke participatie schoolgaande kinderen en de Verplichting tot tegenprestatie naar vermogen aan de gemeenteraad ter vaststelling worden voorgelegd. De gemeente heeft weinig beleidsvrijheid als het gaat om de wijzigingen in Uitzonderingen zijn de inhoud van de verordeningen, de bevoegdheid om de verplichting tot tegenprestatie naar vermogen op te leggen en de aanvulling via de bijzondere bijstand van de huishoudtoets in schrijnende gevallen. Uit het regeerakkoord Het rijk wil met de nieuwe wetgeving benadrukken dat de eigen verantwoordelijkheid van de burger meer centraal komt te staan door het activerende karakter en de vangnetfunctie van de WWB verder te versterken. De aanscherping van de WWB moet er dan ook toe leiden dat meer mensen aan het werk gaan. Als gevolg van deze aanscherping is het eveneens noodzakelijk het regime van de Wet investeren in jongeren (WIJ) voor personen tot 27 jaar in de WWB op te nemen. Dit betekent dat voor de jongere tot 27 jaar andere regels kunnen gelden dan voor iemand boven de 27 jaar (ook bij een gezamenlijke aanvraag). De WIJ als aparte wet komt hiermee krap twee jaar na de inwerkingtreding te vervallen. Wat komt er op de gemeente af? De herziening van de WWB werd tot voor kort weggezet als een technische wijziging. Nader beschouwd is er echter weinig technisch aan de voorgestelde omzettingen. Zoals de Wet werken naar vermogen (Wwnv) om een cultuuromslag op het vlak van re-integratie vraagt, vraagt de herziening van de WWB eigenlijk een vergelijkbare omslag op het vlak van uitkeringverstrekking. Dat doet niet alleen de huishoudtoets, maar bijvoorbeeld ook de in het wetsvoorstel opgenomen werkleerplicht voor jongeren en de plicht tot tegenprestatie naar vermogen. Tegelijkertijd vindt in 2012 een aanzienlijke korting op het participatiebudget plaats en moet het UWV Werkbedrijf ook drastisch bezuinigen. Het budget werkdeel van de gemeente Noord- Beveland wordt met ongeveer 50% verlaagd. Hierdoor zal het reïntegratiebeleid herzien moeten worden. Het verstrekken van uitstroompremies en loonkostensubsidies komt bijvoorbeeld onder druk te staan.

2 Door bezuinigingen bij het UWV Werkbedrijf wijzigt de rol van het UWV in het Werkgevers service punt (van lokaal naar provinciaal). De gemeenten in de regio zoeken gezamenlijk een oplossing om de bovenlokale gemeentelijke werkgeversdienstverlening vorm te geven en hierin aansluiting te zoeken bij de werkgeversdienstverlening van UWV Werkbedrijf. Dit alles vraagt om creatieve oplossingen. Aanscherping WWB De belangrijkste wijzigingen in de nieuwe WWB zijn de volgende. Invoering van een toets op het huishoudinkomen; Wettelijke plicht tot tegenprestatie naar vermogen; Vier weken zoektermijn voor jongeren tot 27 jaar; Jongeren tot 27 jaar werken, leren of lopen stage. Er komen scherpere sancties voor jongeren tot 27 jaar in de bijstand/wij. Zolang men zich kan scholen moet een beroep op de Wet Studie Financiering (WSF) of op de Wet Tegemoetkoming Onderwijsbijdrage en Schoolkosten (WTOS) worden gedaan. (bijstand voor de groep met WSF lijkt dus te vervallen, indien de WTOS onvoldoende is voor de kosten van levensonderhoud, is aanvullende bijstand mogelijk). Normering gemeentelijk minimabeleid op 110% (geldt niet voor individuele bijzondere bijstand). Hardere aanpak fraude. Bij fraude wordt de bijstandsuitkering 3 maanden ingehouden. Aanscherping overige regels. Er is een wetsvoorstel gedaan om beheersing van de Nederlandse taal als verplichting voor het recht op bijstand op te leggen. Verder wordt voor 65-plussers de maximale duur voor vakantie in het buitenland met behoud van uitkering beperkt (nu 26 weken per jaar, wordt 13 weken). Voor mensen onder de 65 jaar blijft het vier weken per jaar. Alleenstaande ouders met kinderen tot 5 jaar verliezen de vrijlating van de alleenstaande ouderkorting of aanvullende combinatiekorting. Wel komt er een wettelijke aanspraak voor alleenstaande ouders ouder dan 27 jaar met kinderen onder de 12 jaar op een gedeeltelijke vrijlating van inkomsten uit arbeid voor de duur van 2 ½ jaar. Voor alleenstaande ouders onder de 27 jaar geldt alleen de algemene vrijlatingsregeling van 6 maanden. Toets op het huishoudinkomen De toets op het huishoudinkomen houdt in dat de bijstand voor inwonenden wordt afgeschaft. Nu is het nog zo dat alleen gehuwden of samenwonenden de algemeen noodzakelijke kosten van bestaan delen. In 2012 is hiervan is ook sprake bij degenen die bloed- en aanverwanten zijn in de eerste graad en die bij elkaar wonen in dezelfde woning. Er wordt een toets ingevoerd op het huishoudinkomen met een beperkte vrijlating voor inkomsten van minderjarige kinderen. Een alleenstaande met een inwonend meerderjarig kind wordt in de toekomst dus gezien als een gezin. Als het kind een inkomen heeft dat meer bedraagt dan de bijstandsnorm voor een gezin, vervalt de uitkering van de ouder. Volgens een eerste globale inventarisatie zullen 20 bestaande uitkeringsgerechtigden met de huishoudinkomenstoets te maken krijgen. Voor de herbeoordeling van deze groep is het overgangsrecht een half jaar. Uitzondering: Als sprake is van een zorgbehoevend inwonend meerderjarig kind met een AWBZ-indicatie van 10 uren of meer per week en voor die uren ook daadwerkelijk wordt verzorgd door de ouders of een zorgbehoevende ouder met een AWBZ-indicatie van 10 uren of meer per week en die voor die uren ook daadwerkelijk wordt verzorgd door het inwonend kind. Als de uitwerking van de huishoudinkomenstoets schrijnende gevolgen heeft, kunnen de gemeenten bijzondere bijstand verlenen. Hiervoor wordt landelijk 50 miljoen extra budget voor de bijzondere bijstand toegekend. Overigens stelt de VNG hierover dat dit niet conform de WWB is omdat het om verhoging van de kosten van levensonderhoud gaat (= inkomensondersteuning). Criteria ten aanzien van het toepassen van deze mogelijkheid zijn er nog niet. Tijdens de plenaire behandeling in de Eerste Kamer heeft de minister de toezegging gedaan om in overleg met de VNG en de gemeenten over de uitvoering van deze bijzondere bijstand voor onvermijdbare kosten (de zogenaamde motie Sterk) de Kamer vóór 1 juli 2012 te informeren. De minister neemt als

3 uitgangspunt dat het gaat om mensen die ontheven zijn van de arbeids- en de reïntegratieverplichtingen. De nieuwe regels gelden vanaf 1 januari 2012 voor nieuwe cliënten. Vóór 1 juli 2012 moeten alle bestaande cliënten worden herbeoordeeld. Deze nieuwe regelgeving heeft ook veel gevolgen voor het recht op bijzondere bijstand, ook daar speelt de toets op het huishoudinkomen een rol. Tegenprestatie naar vermogen Het college kan een plicht om naar vermogen een tegenprestatie te verrichten invoeren. Deze maatregel heeft niet als doel om een versnelde uitstroom uit de WWB te bewerkstelligen, maar is bedoeld om een onbeloonde maatschappelijke tegenprestatie mogelijk te maken: iets terug te laten doen voor de samenleving. Tegelijkertijd levert het de betrokkene ook op dat hij actief blijft en dat hij zich betrokken blijft voelen bij de samenleving ondanks het feit dat hij nog werkloos is. Als het college gebruik maakt van de bevoegdheid om van uitkeringsgerechtigden een tegenprestatie te vragen, dan kan het college dit koppelen aan haar gemeentelijke doelstellingen ten aanzien van participatie Er is geen verplichte samenloop met een reïntegratietraject. Het college kan dit echter wel koppelen. Het moet gaan om nuttige maatschappelijke werkzaamheden. Deze mogen acceptatie van arbeid of reïntegratie niet in de weg staan. Omvang en duur van de werkzaamheden dienen dus beperkt zijn. De wetgever gaat ervan uit dat additionele werkzaamheden niet mogen leiden tot verdringing van regulier werk. Werkzaamheden moeten passen binnen het vermogen van de bijstandsgerechtigde. Indien van deze bevoegdheid gebruik gemaakt wordt is de cliënt verplicht zijn/haar medewerking te verlenen en kan afstemming plaatsvinden indien dit niet of onvoldoende gebeurt. Dat moet dan worden geregeld in de afstemmingsverordening. Vier weken zoektermijn voor jongeren tot 27 jaar Het in de WIJ opgenomen werkleeraanbod wordt vervangen door een aanspraak op ondersteuning. De jongere die zich bij het UWV meldt voor het aanvragen van een WWB uitkering wordt verplicht eerst zelf 4 weken naar werk te zoeken, voordat aanspraak op ondersteuning ontstaat. Na deze 4 weken kan hij een aanvraag voor ondersteuning en uitkering indienen bij het UWV. De gemeente toetst of de betrokkene zich aantoonbaar heeft ingespannen om werk te vinden en stelt vast of er mogelijkheden zijn binnen regulier onderwijs. Bij onvoldoende inspanningen volgt een nieuwe periode van 4 weken zonder ondersteuning of uitkering. de staatssecretaris heeft toegezegd om jongeren die voor de bijstand in de WW zaten en daarin al de plicht hadden werk te zoeken te zullen ontzien. Hij kondigde voor deze jongeren uit de WW een nota van wijziging aan op zijn plannen waarin de laatste 4 weken in de WW worden aangemerkt als zoektermijn voor de bijstand om te voorkomen dat 4 weken lang een uitkering wordt onthouden. Jongeren die een opleiding zouden kunnen volgen waarvoor aanspraak op studiefinanciering bestaat, hebben geen recht meer op bijstand; De staatssecretaris bekijkt of ook een uitzondering nodig is voor bijvoorbeeld jonge daklozen en jeugdige vluchtelingen die geen netwerk hebben om op terug te vallen. De gemeente krijgt de mogelijkheid om bij bepaalde groepen vreemdelingen jonger dan 27 jaar een voorschot te geven gedurende de 4 weken wachttijd Normering gemeentelijk minimabeleid Als inkomensondersteunend instrument is de verlening van bijzondere bijstand financieel en beleidsmatig gedecentraliseerd aan colleges.

4 De bijzondere bijstand kent de vormen individuele bijzondere bijstand, categoriale bijzondere bijstand en de bijzondere vorm langdurigheidstoeslag. Colleges hebben nu nog de volledige vrijheid om te bepalen, of en zo ja in welke mate rekening wordt gehouden met de aanwezige financiële draagkracht van belanghebbende. Met de landelijke normering van de inkomensgrens op 110% van het wettelijke minimumloon wil het rijk zo veel mogelijk voorkomen dat de gemeenten het centrale inkomensbeleid van het rijk met een eigen inkomensbeleid doorkruisen. De gemeentelijke bevoegdheid en verantwoordelijkheid voor inkomensondersteuning op basis van individueel maatwerk laat het rijk ongewijzigd. In het regeerakkoord is afgesproken het gemeentelijk inkomensbeleid te normeren op maximaal 110 % van het van toepassing zijnde sociaal minimum. Verordeningsplicht participatie schoolgaande kinderen Het rijk vindt dat kinderen in hun kansen en mogelijkheden tot ontwikkeling niet moeten worden belemmerd door de slechte financiële positie van hun ouders. Maatschappelijke participatie van een kind is van groot belang met het oog op zijn of haar kansen op een zelfredzame toekomst. Het rijk wil bereiken dat de inkomensondersteuning rechtstreeks aan zoveel mogelijk minderjarige kinderen van de doelgroep ten goede komt. Daarom vindt zij het wenselijk dat de categoriale bijzondere bijstand aan deze groep in natura en niet als geldbedrag wordt uitgekeerd, Om gemeenten te stimuleren mee te werken om het aantal kinderen dat maatschappelijk niet meedoet te verminderen, worden gemeenteraden verplicht een verordening vast te stellen over het verlenen van categoriale bijzondere bijstand voor de kosten in verband met maatschappelijke participatie van ten laste komende kinderen die onderwijs of een beroepsopleiding volgen (conform artikel 35, vijfde lid, van de WWB). In de verordening moet in ieder geval invulling worden gegeven aan het begrip maatschappelijke participatie. Deze vorm van categoriale bijzondere bijstand wordt - met de eveneens in dit wetsvoorstel opgenomen inkomensnormering - alleen verstrekt aan mensen met maximaal een inkomen van 110% van de op hem van toepassing zijnde bijstandsnorm. De verordening krijgt op voorhand geen structureel karakter. De effecten van de Verordeningsplicht worden na twee jaar geëvalueerd. Aan de hand daarvan zal worden beoordeeld of het wel of niet wenselijk is om structureel te blijven verplichten om op het beleidsterrein van participatie van kinderen regels in een verordening vast te leggen en is er een afwegingsmoment om te bezien hoe hiermee verder moet worden omgegaan. Wet Werken naar vermogen De Wajongers worden vanaf ingedeeld in volledig en duurzaam en gedeeltelijk arbeidsongeschikt. De uitkering van gedeeltelijk arbeidsongeschikten wordt per verlaagd van 75% naar 70% WML. Wajong blijft bestaan voor jongeren die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn; ingevoerd per Gedeeltelijk arbeidsongeschikten in de Wajong komen per in de Wet werken naar vermogen. De reïntegratie van de Wajongers wordt van het UWV overgeheveld naar de gemeenten. Dat betekent een vergroting van de bestandsomvang van de gemeente. Uit landelijke analyses blijkt dat de groep ex-wajongers zeer geleidelijk overkomt naar de gemeente, het gaat dus om kleine aantallen.. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de criteria voor instroom in de Wajong al zijn aangescherpt en er dus nog maar weinig jongeren in de Wajong resteren die een verdiencapaciteit hebben. De problematiek van deze doelgroep is echter zwaarder. Voor de uitvoering van deze nieuwe taak worden extra rijksmiddelen ter beschikking gesteld maar het is nu nog niet duidelijk of deze middelen voldoende zijn. Eén van de belangrijke bezuinigingen vindt plaats op het terrein van de sociale werkvoorziening. In de toekomst staat de sociale werkvoorziening alleen open voor mensen met de indicatie "beschut werken". De Wsw-ers die nu in dienst zijn blijven in dienst. Personen die tot 2011 op de wachtlijst geplaatst zijn komen ook nog in aanmerking voor de Wsw in de huidige vorm. Door natuurlijk verloop krimpt het aantal Wsw-ers. Uiteindelijk zal nog maar één derde van de huidige doelgroep (indicatie

5 beschut werken) aangewezen zijn op de Wsw. Deze transitie kost veel tijd aangezien de uitstroom uit de Wsw langzaam gaat (een paar procenten per jaar). De situatie van behoud van rechten van de huidige Wsw-ers blijft bestaan tot Doordat het aantal Wsw-ers afneemt ontstaat een dekkingstekort op de vaste lasten. De lagere "verdiencapaciteit" van deze doelgroep en de lagere rijksvergoeding die de gemeente voor de loonkosten van de Wsw-ers ontvangt, zorgen ervoor dat de uitvoering van de Wsw in Nederland onder druk komt te staan. Herstructureringsfonds WSW. Het rijk voorziet dat herstructurering de gemeenten geld kost en heeft daarom een herstructureringsfonds Wsw in het leven geroepen (landelijk 400 miljoen euro eenmalig). De gemeenten moeten een herstructureringsplan Wsw indienen bij het rijk. Alleen door het indienen van een plan, kunnen gemeenten aanspraak maken op hun deel van het eenmalige herstructureringsbudget voor de Wsw van 400 miljoen. In het plan moet worden opgenomen hoe het Sw-bedrijf wordt omgevormd en wat de ambitie van de gemeenten daarin is. De staatssecretaris heeft inmiddels een notitie aan de Tweede kamer gezonden over het herstructureringsfonds. De aanvraagprocedure is nog niet precies duidelijk. Waarschijnlijk krijgen de gemeenten tot medio 2012 de tijd om een plan in te dienen. De gemeenten moeten de werkgeversbenadering bovenlokaal vormgeven. Op welke schaal dit gebeurt is aan de gemeenten. Er is bestuurlijk draagvlak (bij de wethouders sociale zaken) om dit op de schaal van de Oosterschelderegio op te pakken. Naast boven genoemde wijzigingen in het wettelijk kader, is er sprake van economische vooruitzichten die niet rooskleurig zijn. De werkgelegenheid komt onder grotere druk te staan, mede als gevolg van uitwerking van op andere beleidsterreinen geplande rijksbezuinigingen. De arbeidsmarkt functioneert niet optimaal: er is sprake van een toenemende mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, zowel kwalitatief als kwantitatief. Op termijn echter zal door de vergrijzing een vergroting van de vraag naar arbeidskrachten aan de orde zijn. Loondispensatie: Het rijk stelt dat via een juiste werkgeversbenadering meer doelgroepen kunnen uitstromen naar regulier werk. Daarvoor wordt een nieuw instrument in het leven geroepen: loondispensatie. Een werkzoekende werkt naar vermogen (naar zijn arbeidsgeschiktheid inzetbaar). De werkgever betaalt hem naar loonwaarde en waar dat vergeleken met het minimumloon niet toereikend is, kan de werknemer aanspraak maken op een gemeentelijke uitkering. Deskundigen geven aan dat dit instrument vooral geschikt is voor de ex-wajongdoelgroep. Ontschotting middelen. De budgetten voor de WWB/WIJ, Wsw en Wet Wajong worden ontschot. Het gaat om een samenvoeging van reïntegratie- en begeleidingsbudgetten, waarbij beide budgetten worden verlaagd. Er is een structurele bezuiniging ingeboekt op Wsw van 650 miljoen en op Wajong van 900 mln. Wat dit voor Noord-Beveland betekent is nog niet duidelijk. Wat het participatiebudget betreft, is inmiddels duidelijk dat we per al rekening moeten houden met een korting van bijna 50% op het re-integratiedeel van het participatiebudget. We gaan van ,- in 2011 naar ,- in Bezuinigingen De bezuinigingen op het gebied van de Wet werk en bijstand, de Wet sociale werkvoorziening en de toekomstige Wet werken naar vermogen zijn zo omvangrijk dat het de vraag is of deze taken vanaf 2013 nog wel op verantwoorde wijze kunnen worden uitgevoerd. Een groot deel van de na de bezuinigingen resterende middelen zijn nodig om loon- en pensioenverplichtingen voor de huidige WSW-ers na te komen. Voor re-integratie van uitkeringsgerechtigden is dan weinig geld meer over (ongeveer een derde van het budget van 2011). Het Rijk voorziet in een herstructureringsfonds maar op welke gronden dit verdeeld wordt is nog niet duidelijk. Onduidelijk is dus ook of de omvang daarvan voldoende is. Conclusies De Wwnv zorgt voor fundamentele veranderingen: samenvoeging van verschillende wetten, bundeling van budgetten, nieuwe uitvoeringsmaatregelen, grote bezuinigingen.

6 De Wwnv biedt inhoudelijk kansen voor zowel de gemeente als voor cliënten. Belangrijke voorwaarden voor een succesvolle implementatie zijn een zorgvuldige invoering en draagvlak bij de werkgevers. Financieel loopt de gemeente echter, op basis van de nu voorgestelde budgettaire kaders, grote risico s. De te verwachten tekorten zullen gevolgen hebben voor de reïntegratie en daarmee voor de participatiemogelijkheden van onze inwoners.