Inzichten uit de financiële benchmark MBO

Transcriptie

1 Inzichten uit de financiële benchmark MBO Sectorresultaten kalenderjaar 2012 November 2013

2

3 Inhoud Inleiding 5 Samenvatting 6 Financiële kengetallen Rentabiliteit MBO licht gestegen, van 0,2% naar 0,4% 9 Ruim een derde van de instellingen behaalt negatief rendement 10 Werkelijke rentabiliteit iets hoger dan door instellingen was begroot: 0,4% versus 0,2% 11 Rentabiliteit in 2013 op 0,3% begroot 12 Solvabiliteit na lichte daling in 2012 iets gestegen: van 48,8% naar 50,8% 13 Liquiditeit stabiel op 1,2 15 Nadere analyse financiële kengetallen Zowel ROC s, AOC s als vakscholen behalen in 2012 een positief rendement 17 Grotere instellingen verbeteren rendement 18 Combinatiegrenzen rentabiliteit en solvabiliteit: 35% van de instellingen voldoet aan eisen OCW 19 Combinatiegrenzen rentabiliteit en liquiditeit: 50% van de instellingen voldoet aan eisen OCW 20 Kosten en baten Daling aantal deelnemers beroepsonderwijs met 1,8% 23 Rijksbijdragen beroepsonderwijs gestegen met 1,8%, totale baten gestegen met 0,8% 24 Aandeel personeelskosten daalt van 69,3% naar 69,0%, daling is vooral zichtbaar in kosten voor management en directie 25 Formatie afgenomen met 1,7%, salariskosten met 2,0% gestegen 27 Stijging in de salariskosten vooral bij AOC's en grote instellingen 28 Aantal gewogen deelnemers per fte onderwijzend personeel gestegen tot 16,0 en daarmee weer op het niveau van Huisvestingskosten per vierkante meter gestegen van 104 tot Bijlagen Bijlage 1: Begripsomschrijvingen en aantal deelnemers aan financiële benchmark Bijlage 2: Onderzoeksverantwoording 34 Bijlage 3: Financiële positionering MBO-instellingen 35 Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

4

5 Inleiding De financiële benchmark MBO - een initiatief van de MBO Raad - wordt uitgevoerd sinds Voor u ligt het rapport met de uitkomsten van de zevende benchmark, de resultaten op sectorniveau over het kalenderjaar Kerndoel van de benchmark is en blijft om de instellingen via een individuele rapportage inzicht te bieden in hun financiële positie ten opzichte van andere instellingen. De benchmarkcijfers worden daarnaast gebruikt om een sectorbreed beeld van de financiële positie binnen het MBO-veld te schetsen: de huidige positie, trends uit de afgelopen jaren maar ook een vooruitblik. De benchmark wordt in opdracht en onder regie van de MBO Raad uitgevoerd door PwC. In de benchmark wordt gebruik gemaakt van gegevens uit het Elektronisch Financieel Jaarverslag, gecompleteerd met gegevens die de instellingen hebben aangeleverd via de benchmarkinfrastructuur die de MBO Raad voor de leden heeft ontwikkeld. Dit jaar zijn in de procedure van het benchmarkonderzoek diverse processtappen verder gestroomlijnd. Tot tevredenheid van de instellingen en de MBO Raad worden de benodigde gegevens nu online aangeleverd. Deze methode biedt onder meer de mogelijkheid om gegevens gemakkelijker te vergelijken met die van de vorige benchmark en op efficiënte wijze gebruik te maken van ingebouwde controles met bijbehorende waarschuwingen. Ook kunnen instellingen nu indien nodig al in een vroegtijdig stadium het benchmarkteam vragen met hen samen de ingevulde gegevens door te nemen en vraagpunten te bespreken. Op die manier ontstaat meer interactie tussen deelnemers en het benchmarkteam, en dit maakt het aanleveren van de gegevens voor de deelnemers eenvoudiger. De MBO Raad heeft door de nieuwe methode de mogelijkheid gekregen om de voortgang actief te monitoren en zijn rol als aanjager te vervullen. Het resultaat van de nieuwe methode is een aanzienlijk eenvoudiger en sneller validatieproces. De financiële benchmark richt zich op het inventariseren van feiten en niet op het zoeken naar een verklaring daarvoor. In het systeem is bovendien de mogelijkheid ingebouwd dat deelnemers elkaar inzage geven in hun gegevens, om op die manier leerpunten te kunnen identificeren en bespreken. Deelnemers kunnen met deze vergelijkingstool nu ook zelf figuren samenstellen. Met deze innovaties verwacht de MBO Raad de belasting voor de instellingen nog verder te hebben gereduceerd en de gebruiksmogelijkheden te hebben vergroot. Aan de benchmark hebben dit jaar 63 van de 66 MBO-instellingen deelgenomen. De sectorgemiddelden zijn gebaseerd op 60 instellingen, hetgeen overeenkomt met 90,9% van de omzet en 95% van het totale aantal deelnemers in het MBO. Van drie instellingen die wel hebben deelgenomen, zijn de cijfers niet in dit rapport meegenomen; zie voor een toelichting bijlage 1. Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

6 Samenvatting Kernbevindingen samengevat Tabel 1: Benchmarkuitkomsten 2012 in één oogopslag Kengetal Mutatie Rentabiliteit 0,2% 0,4% 0,179 procentpunt Percentage instellingen met negatief rendement 36,1% 35,0% -1,1 procentpunt Percentage instellingen met meerjarig negatief rendement 16,4% 22,0% 5,6 procentpunt Solvabiliteit 48,8% 50,8% 2,0 procentpunt Liquiditeit 1,25 1,21-0,04 Aantal deelnemers BOL en BBL in de sector, gewogen voor leerweg en type onderwijs Rijksbijdrage beroepsonderwijs * (cijfers van 59 instellingen die in de jaren deelnamen) (-0,1%) (2,4%) Formatieontwikkeling in fte (-1,7%) Aantal gewogen deelnemers per fte onderwijzend personeel 15,7 16,0 0,3 Aandeel onderwijzend plus direct onderwijsondersteunend personeel in personeelslasten Bron: Benchmark MBO 2011 en ,3% 81,9% 0,6 procentpunt De rentabiliteit van de sector is gestegen van 0,2% naar 0,4% en blijft daarmee bescheiden, zoals sinds 2007 het geval is. 40% van de instellingen heeft een lagere rentabiliteit dan door OCW en de financiële instellingen wordt geëist. In tegenstelling tot vorig verslagjaar is het netto rendement in euro s dit jaar weer positief: 6,8 miljoen. In 2012 was de rentabiliteit van zowel ROC s als AOC s en vakscholen positief; in 2012 leden de ROC s gemiddeld nog verlies. De verschillen in rentabiliteit tussen de typen instellingen zijn geringer geworden. Dit geldt ook voor de grootteklassen: de grootste instellingen lijden gemiddeld nog wel verlies (-1,1%), maar zij hebben hun rentabiliteit sterker verbeterd dan de kleinere instellingen. Bij 22,0% van de instellingen is sprake van een meerjarig negatief rendement. Voor 2013 begroten de instellingen een positief rendement van gemiddeld 0,3%; 18 instellingen (28,3%) verwachten 2013 met verlies af te sluiten. De solvabiliteit op sectorniveau is na een lichte daling nu weer iets gestegen: van 48,8% in 2011 tot 50,8% in Het vreemd vermogen is in 2012 nagenoeg gestabiliseerd op 1,15 miljard (in 2011 was dit 1,16 miljard), terwijl het eigen vermogen is gestegen van 2,08 miljard naar 2,11 miljard, een stijging van 1,6%. De gemiddelde liquiditeit in 2012 is 1,21 en daarmee nagenoeg gelijk aan die in 2011 (1,25). Kengetallen in onderling verband In de figuur hierna zijn de kengetallen rentabiliteit, liquiditeit en solvabiliteit samengevat zodat een meer integraal beeld van de financiële positie van de instellingen ontstaat. De instellingen zijn met behulp van rondjes gepositioneerd; de liquiditeit en rentabiliteit bepalen de positie in de matrix, de omvang van de bol geeft de solvabiliteit weer. De ingetekende grenzen zijn de financiële signaleringsgrenzen van financiële instellingen. 6 Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

7 Figuur 1: Rentabiliteit, liquiditeit en solvabiliteit 2012 per instelling 14% 12% 10% Gemiddelde rentabiliteit % 6% 4% 2% 0% -2% Solvabiliteit Solvabiliteit <20% -4% -6% -8% -10% Bron: Benchmark MBO Liquiditeit 45 instellingen vallen buiten een of beide signaleringsgrenzen van de financiële instellingen (75%). Voor de financiële continuïteit van de instellingen hoeft dit overigens niet direct consequenties te hebben, zeker niet wanneer de solvabiliteit goed op orde is. Een vergelijking met vorig verslagjaar is niet zonder meer te maken, omdat de financiële grenzen dit jaar geactualiseerd zijn. Als de grenzen van het ministerie van OCW worden aangehouden, valt 35% van de instellingen buiten de grenzen van de combinatie rentabiliteit en solvabiliteit en 50% buiten de grenzen van de combinatie rentabiliteit en liquiditeit. Kosten en baten Het aantal deelnemers in het MBO is voor het tweede jaar op rij afgenomen. Het aantal deelnemers in de beroepsbegeleidende leerweg is een derde gedaald; een deel van hen stapt over naar de voltijds beroepsopleidende leerweg. Daar is het aantal deelnemers nog licht gestegen (1,4%). Het aantal deelnemers waarop de bekostiging is gebaseerd - het aantal deelnemers gecorrigeerd voor leerweg en type instelling - is zeer licht gedaald (-0,1%). De totale baten van de instellingen zijn in 2012 met 1,8% toegenomen; vorig jaar was er nog sprake van een daling (-1,3%). De overige baten (volwasseneneducatie en contractonderwijs) zijn voor het tweede achtereenvolgende jaar afgenomen, dit jaar met 7,3%. Het aandeel middelen dat de sector inzet voor afschrijving is voor het derde achtereenvolgende jaar gestegen, van 7,0% in 2011 naar 7,5% in Het aandeel personeelskosten is voor het derde jaar achtereen gedaald en bedraagt nu 69,0%. Binnen het aandeel personeelskosten is het aandeel kosten voor onderwijzend en direct onderwijsondersteunend personeel echter gestegen tot het hoogste niveau sinds het begin van de benchmark in 2006: 81,9%. Met name de grootste instellingen hebben dit aandeel weten te verhogen. Het aandeel kosten voor directie en management is gedaald tot 4,3%. De salariskosten per fte zijn met 2,0% gestegen. De verschillen tussen de instellingstypes en grootteklassen zijn kleiner dan vorig verslagjaar. De personeelsformatie is met 637 fte (1,7%) gekrompen, voornamelijk in de overhead. Het aantal gewogen deelnemers (deelnemers gecorrigeerd voor leerweg en type instelling) per fte onderwijzend personeel is in 2012 na een daling weer gestegen: van 15,7 in 2011 tot 16,0 in Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

8 Financiële kengetallen

9 Rentabiliteit MBO licht gestegen, van 0,2% naar 0,4% De rentabiliteit van MBO-instellingen - het gemiddelde resultaat voor MBO, educatie, contractactiviteiten en andere diensten is in 2012 ten opzichte van de rentabiliteit in 2011 iets gestegen: van 0,2% naar 0,4%. Opnieuw een bescheiden resultaat, zoals feitelijk al sinds 2007 het geval is. De stijging is bereikt doordat meer instellingen nu een (klein) positief rendement hebben gerealiseerd. In de figuur hierna is de trendreeks opgenomen. Figuur 2: Ontwikkeling rentabiliteit 2006 tot en met % 3% 3,2% 2% 1% 0% 0,0% 0,6% 1,0% 0,2% 0,4% Rentabiliteit -1% -0,5% -2% 2006 n= n= n= n= n= n= n=60 Bron: Benchmark MBO 2006 tot en met 2012 De rentabiliteit varieert - inclusief de uitschieters - van 15,9% negatief tot 12,2% positief, een spreiding die vergelijkbaar is met die van vorig jaar. Figuur 3: Rentabiliteit per instelling % 15% 10% 5% 0% -5% -10% ROC AOC Vakschool Gemiddelde: 0,4% -15% -20% Bron: Benchmark MBO 2012 n = 61 instellingen MBO-instellingen die een beroep doen op kredietverschaffing dienen te voldoen aan eisen die financiële instellingen opleggen. Ook het ministerie van OCW stelt eisen aan de rentabiliteit. De eisen van de financiële instellingen zijn dit jaar geactualiseerd op basis van gesprekken met een aantal grote banken. 40% van de instellingen heeft een lagere rentabiliteit dan door OCW en de financiële instellingen wordt geëist. Vanwege de actualisatie van de eisen is een zuivere vergelijking met vorig verslagjaar niet mogelijk. Tabel 2: Instellingen buiten de signaleringsgrenzen OCW en financiële instellingen: rentabiliteit Signaleringsgrens Hoogte signaleringsgrens Aantal instellingen boven de grens Aantal instellingen beneden de grens OCW Financiële instellingen Bron: Benchmark MBO 2012 Percentage instellingen beneden de grens Minimaal 0% gemiddeld, gemeten over 3 jaar % Minimaal 0% gemiddeld % gemeten over afgelopen 3 jaar, maximaal 5% 1 De Inspectie van het Onderwijs noemt de rentabiliteit gezond als deze meerjarig een waarde heeft van nul. Wij interpreteren in dit verband meerjarig als 3 jaar (Bron: Inspectie van het Onderwijs, Toezichtskader bve 2012, Utrecht, september 2011). Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

10 Ruim een derde van de instellingen behaalt negatief rendement Van de 60 instellingen realiseerden er 21 (35%) in 2012 een negatief rendement, vergelijkbaar met het percentage van vorig verslagjaar (36,1%). Van de instellingen met een negatieve rentabiliteit is de gemiddelde rentabiliteit in ,1%. Tabel 3: Instellingen met een negatief rendement Jaar Totaal aantal instellingen Instellingen met negatieve rentabiliteit in de benchmark Aantal Percentage Gemiddelde ,0% -4,1% ,1% - 4,3% ,6% - 2,7% ,2% - 3,4% ,0% - 4,1% Bron: Benchmark MBO 2008 tot en met 2012 Een eenmalig negatief rendement behoeft bij een solide vermogenspositie geen probleem te zijn, maar een meerjarig negatief rendement kan wijzen op een structureel probleem. Bijna een kwart van de instellingen heeft te maken met een meerjarig negatief rendement (22,0%); 10,2% van de instellingen heeft al drie jaar of langer een negatief rendement. In tabel 4 een overzicht. Tabel 4: Instellingen met een meerjarig negatief rendement Jaar Totaal aantal instellingen Instellingen met negatieve rentabiliteit in de benchmarks Aantal Percentage Gemiddelde 2011 en 2012 negatief ,0% -4,4% 2010 t/m 2012 negatief ,2% -3,7% 2009 t/m 2012 negatief ,4% -3,0% 2008 t/m 2012 negatief ,6% -3,0% 2007 t/m 2012 negatief ,8% -2,4% 2006 t/m 2012 negatief % - Bron: Benchmark MBO 2006 tot en met 2012 Totale omvang resultaat weer positief Het saldoresultaat van de 39 instellingen met een positief rendement en de 21 instellingen met een negatief rendement is in 2012 positief: 6,8 miljoen. Vorig verslagjaar was het saldo nog negatief. Tabel 5: Ontwikkeling omvang resultaat (bedragen x 1 miljoen) Jaar Totale omvang resultaat (in miljoenen euro s) n Instellingen met positief resultaat Instellingen met negatief resultaat Omvang resultaat Aantal instellingen Gemiddeld resultaat Omvang resultaat Aantal instellingen Gemiddeld resultaat , ,2 39 1,7-60,3 21-2, , ,1 39 1,3-89,8 22-4, , ,5 43 1,4-38,6 19-2, , ,8 40 1,5-36,3 19-1, , ,8 33 1,5-83,7 27-3,1 Bron: Benchmark MBO 2008 tot en met Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

11 Werkelijke rentabiliteit iets hoger dan door instellingen was begroot: 0,4% versus 0,2% De rentabiliteit in 2012 was met 0,4% iets hoger dan de begrote 0,2%. De afwijking tussen werkelijk en begroot rendement is toegenomen vergeleken met vorig verslagjaar. Tabel 6: Afwijking werkelijk rendement van begroot rendement 2012 Werkelijk rendement in relatie tot begroot rendement Aantal instellingen Percentage instellingen Meer dan 5 procentpunt hoger dan begroot 5 8,3% 6,6% 2,5 tot 5 procentpunt hoger dan begroot 8 13,3% 18,0% 1 tot 2,5 procentpunt hoger dan begroot 14 23,3% 14,8% 0 tot 1 procentpunt hoger dan begroot 14 23,3% 18,0% 0 tot 1 procentpunt lager dan begroot 4 6,7% 16,4% 1 tot 2,5 procentpunt lager dan begroot 4 6,7% 9,8% 2,5 tot 5 procentpunt lager dan begroot 4 6,7% 6,6% Meer dan 5 procentpunt lager dan begroot 7 11,7% 9,8% Totaal % 100% Bron: Benchmark MBO 2011 en 2012 Tabel 7: Werkelijk rendement hoger of lager dan gerealiseerd rendement 2012 Werkelijk rendement hoger of lager dan begroot Aantal instellingen Percentage instellingen Werkelijk rendement was hoger dan begroot 41 68,3% 57,4% Werkelijk rendement was lager dan begroot 19 31,7% 41,6% Totaal % 100% Bron: Benchmark MBO 2011 en 2012 Bij 24 van de 60 instellingen (40%) week de realisatie 2,5 procentpunt of meer af van de begroting; bij 12 daarvan zelfs meer dan 5 procentpunt. Deze percentages zijn vergelijkbaar met die van vorig verslagjaar. Tabel 8: Analyse omvang afwijkingen begroot versus gerealiseerd rendement 2012 Omvang verschil tussen begroot en gerealiseerd rendement Aantal instellingen Percentage instellingen Verschil tussen werkelijk en begroot rendement > 1 procentpunt 41 68,3% 65,6% Verschil tussen werkelijk en begroot rendement > 2,5 procentpunt 24 40,0% 41,0% Verschil tussen werkelijk en begroot rendement > 5 procentpunt 12 20,0% 16,4% Bron: Benchmark MBO 2011 en 2012 Al met al is er voor 2012 (opnieuw) voorzichtig begroot. De realisatie viel voor twee derde van de instellingen mee. Een van de oorzaken kan zijn dat in 2012 de definitieve hoogte van de totale rijksbijdrage laat bekend geworden is, waardoor de instellingen in 2012 mogelijk terughoudend zijn geweest met hun uitgaven in afwachting van de rijksbijdrage. Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

12 Rentabiliteit in 2013 op 0,3% begroot Zoals inmiddels gebruikelijk, zijn in de benchmark ook de begrotingen van de MBO-instellingen geanalyseerd, met het doel de benchmark mede te gebruiken als forecast. Van alle instellingen die hebben deelgenomen aan de benchmark was een begroting beschikbaar. De instellingen hebben voor 2013 een rendement van gemiddeld 0,3% geraamd. Dat is nagenoeg gelijk aan het rendement dat voor 2012 werd verwacht (0,2%). Vergeleken met vorig verslagjaar begroten meer instellingen een negatief rendement. 28,3% van de instellingen verwacht 2013 met verlies af te sluiten (18 instellingen). In 2012 verwachtte 21,3% een verlies. Ten opzichte van vorig verslagjaar is vooral het aantal instellingen dat een rendement van tussen de -1% en -2,5% verwacht, gegroeid. Tabel 9: Begrote rentabiliteit 2013 Begroot voor 2013 Aantal instellingen Percentage instellingen Meer dan 5 % rendement 2 3,3% 0,0% 2,5% tot 5% rendement 2 3,3% 8,5% 1% tot 2,5% rendement 14 23,4% 21,3% 0% tot 1% rendement 24 40,0% 48,8% 0% tot - 1% rendement 2 3,3% 8,5% - 1% tot - 2,5% rendement 11 16,7% 4,3% - 2,5% tot - 5% rendement 3 5,0% 4,3% Minder dan - 5% rendement 2 3,3% 4,3% Totaal % 100% Bron: Benchmark MBO Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

13 Solvabiliteit na lichte daling in 2012 iets gestegen: van 48,8% naar 50,8% De solvabiliteit (eigen vermogen ten opzichte van het totaal vermogen 2 ) van de sector is gestegen van 48,8% in 2011 naar 50,8% in Vorig verslagjaar was nog sprake van een lichte daling. De solvabiliteit in 2012 ligt exact op het niveau van Ook de solvabiliteit inclusief voorzieningen (solvabiliteit 2) is toegenomen, en wel met 2,1 procentpunt tot 56,4%. Figuur 4: Ontwikkeling solvabiliteit 2006 tot en met % 50,8% 48,6% 49,6% 48,8% 50,8% 40% 41,2% 41,9% Solvabiliteit 20% 0% 2006 n= n= n= n= n=62 n=60 Bron: Benchmark MBO 2006 tot en met 2012 De solvabiliteit liep uiteen van 12,6% tot 92,3%, vergelijkbaar met de spreiding in Figuur 5: Solvabiliteit per instelling % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ROC AOC Vakschool Gemiddelde: 50,8% n = 60 instellingen Bron: Benchmark MBO 2012 Ook voor de solvabiliteit hanteren het ministerie van OCW en de financiële instellingen signaleringsgrenzen. De grenzen van zowel OCW als de financiële instellingen zijn dit jaar geactualiseerd. De signaleringsgrens van OCW heeft betrekking op de solvabiliteit inclusief voorzieningen, de grens van de financiële instellingen voor de solvabiliteit exclusief voorzieningen. Er zijn in beide gevallen nauwelijks instellingen die een te lage solvabiliteit hebben. Tabel 10: Instellingen buiten de signaleringsgrenzen OCW en financiële instellingen: solvabiliteit Signaleringsgrens Hoogte signaleringsgrens Aantal instellingen boven de grens Aantal instellingen beneden de grens OCW Minimaal 30% 3 maximaal 60% Percentage instellingen beneden de grens ,7% Financiële instellingen Minimaal 20% 1 Geen bovengrens 1 1,7% Bron: Benchmark MBO Deze definitie staat bekend als Solvabiliteit 1. 3 De Inspectie van het Onderwijs hanteert in haar toelichting op het toezichtkader een waarde van 20% (Toezichtkader bve 2012, Utrecht, september 2011). In de uitingen van OCW en de Inspectie in 2013 (o.a. Instellingsprofiel, brief minister d.d. april en juli 2013 en huisvestingsrapport) wordt 30% gehanteerd. Vanuit dit perspectief hanteren wij een waarde van 30%. OCW hanteert de definitie behorend bij Solvabiliteit 2, financiële instellingen hanteren de definitie behorend bij Solvabiliteit 1. Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

14 Omvang eigen vermogen in de sector met 1,6% gestegen De omvang van het eigen vermogen in de sector is gestegen met 34 miljoen euro (berekend over 60 instellingen). Een stijging van 1,6%. Het gemiddelde eigen vermogen per instelling is gestegen van 34,6 miljoen in 2011 tot 35,2 miljoen in Het gemiddeld eigen vermogen per instelling is daarmee weer precies op het niveau van Uit de cijfers lijkt de conclusie naar voren te komen dat de sector in het algemeen over ruim voldoende solvabiliteit en eigen vermogen beschikt. Bij financieringsaanvragen letten de financiële instellingen echter ook op de bestemming van het eigen vermogen. Een fors deel van het eigen vermogen is geïnvesteerd in vastgoed, en juist hier zien de banken risico s. Hier en daar is leegstand in de gebouwen zichtbaar, en vaak gaat het om gebouwen die moeilijk voor andere doeleinden zijn in te zetten. In geval van leningen ten behoeve van nieuwbouw blijkt het steeds vaker een knelpunt dat oude gebouwen pas kunnen worden afgestoten als het nieuwe gebouw kan worden betrokken; wanneer het niet lukt om het gebouw dan snel te verkopen en dat is in deze tijd van economische crisis vaak het geval moeten dubbele lasten worden opgebracht. Om die reden garandeert een solvabiliteit boven de signaleringsgrens nog niet altijd het soepel verkrijgen van financiering voor investeringen. Tabel 11: Omvang eigen vermogen 2008 tot en met 2012 (bedragen x 1miljoen) Jaar Totale omvang eigen vermogen Aantal instellingen Gemiddelde eigen vermogen per instelling , , , , ,6 Bron: Benchmark MBO 2008 tot en met 2012 Percentage privaat vermogen nu 3,4% De MBO-instellingen hadden in 2011 van het totale eigen vermogen (totaal 2,1 miljard) 3,2% afgesplitst als privaat vermogen. In 2012 is dit 3,4% geworden, totaal 71,6 miljoen. Omvang vreemd vermogen in de sector nagenoeg gestabiliseerd Sinds 2007 het jaar waarin de benchmark is gestart met de inventarisatie van het vreemd vermogen in de sector is de omvang van het vreemd vermogen gestaag gegroeid, maar aan deze groei is dit jaar een einde gekomen. De omvang van het vreemd vermogen is nagenoeg gestabiliseerd op 1,15 miljard. Vorig jaar bedroeg het vreemd vermogen 1,16 miljard. Dit komt overeen met 35,3% respectievelijk 35,7% van het totale vermogen. Figuur 6: Ontwikkeling vreemd vermogen ,2 1,0 0,8 x ,6 0,4 Vreemd vermogen 0, n= n= n= n= n=60 n=60 Bron: Benchmark MBO 2007 tot en met Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

15 Liquiditeit stabiel op 1,2 De liquiditeit van de sector in 2012 is 1,21: een lichte daling ten opzichte van 2011 (1,25). Mogelijk financieren instellingen meer dan voorheen investeringen vanuit hun kasstromen, omdat financiële instellingen terughoudend zijn met het verstrekken van leningen. Daarnaast zal de toename van de verplichte aflossing van leningen een rol spelen. Figuur 7: Liquiditeit ,6 1,4 1,2 1,1 1,1 1,0 1,3 1,3 1,2 0,8 Liquiditeit 0,4 0, n= n= n= n=59 n=62 n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2006 tot en met 2012 De liquiditeit in 2012 varieert van 0,1 tot 5,9; de spreiding is daarmee iets geringer dan vorig verslagjaar. Instellingen met een zeer beperkte liquiditeit lopen het gevaar op korte termijn niet aan hun kortlopende betalings- en aflossingsverplichtingen te kunnen voldoen. Figuur 8: Liquiditeit per instelling ROC AOC Vakschool Gemiddelde: 1, n = 60 instellingen Bron: Benchmark MBO ,7% van de instellingen voldoet niet aan de minimumeis van OCW, vorig jaar was dat 26,2%. De signaleringsgrenzen van de financiële instellingen zijn geactualiseerd. In vorige jaren werd minimaal 1 geëist, nu een liquiditeit tussen de 0,7 en 1,5. Een derde van de instellingen voldoet niet aan de minimumeis, vorig jaar 60,6%. Tabel 12: Instellingen buiten de signaleringsgrenzen OCW en financiële instellingen: liquiditeit Signaleringsgrens Hoogte signaleringsgrens Aantal instellingen boven de grens Aantal instellingen beneden de grens Percentage instellingen beneden de grens OCW Minimaal 0,5 N.v.t ,7% Financiële instellingen 0,7 1, ,3% Bron: Benchmark MBO 2012 Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

16 Nadere analyse financiële kengetallen

17 Zowel ROC s, AOC s als vakscholen behalen in 2012 een positief rendement Figuur 9: Rentabiliteit per type instelling 4% 3,2% 3% 2,7% 2% 1,5% 1% 0,7% 0,7% 0,1% 0,0% 0% -0,6% -0,5% -1% 0,8% 0,3%0,3% ROC AOC Vakschool Anders dan in vorige jaren zijn de verschillen tussen rentabiliteitscijfers van ROC's, AOC's en vakscholen dit jaar gering. De rentabiliteit in de vakscholen is dit jaar sterk afgenomen na een jarenlange stijging; twee vakscholen laten in 2012 een forse rendementsdaling zien. De rentabiliteit van AOC's en ROC's is toegenomen. De rentabiliteit van alle typen instellingen is nu gemiddeld positief. -2% 2009 n= n=62 n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met 2012 Figuur 10: Solvabiliteit per type instelling 80% 60% 40% 60,0% 61,2% 57,9% 56,0% 58,3% 57,6% 58,3% 50,3% 45,7% 44,6% 46,4% 36,3% ROC AOC Vakschool In de solvabiliteitsposities is weinig veranderd. De solvabiliteit van de ROC's blijft gemiddeld de laagste, maar is wel toegenomen. De solvabiliteit van de AOC's is iets meer toegenomen dan die van de ROC's en vakscholen. 20% 0% 2009 n= n= n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met 2012 Figuur 11: Liquiditeit per type instelling 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 0,9 1,6 0,8 0, n=59 2,2 1,1 1,1 Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met ,7 2,1 1,0 0, n=62 n=61 n=60 2,2 ROC AOC Vakschool De daling van de liquiditeit in de sector wordt verzoorzaakt door een daling bij de ROC s. De liquiditeit is en blijft het hoogste bij de vakscholen. De verschillen tussen de instellingstypen zijn in 2012 iets kleiner geworden. Samengevat is in 2012 het rendement van zowel ROC s, AOC s als vakscholen in 2012 positief De verschillen tussen de drie typen instellingen zijn dit jaar kleiner geworden. Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

18 Grotere instellingen verbeteren rendement Figuur 12: Rentabiliteit per grootteklasse 3% 2,4% 2% 1% 0,4% 0,2% 0% -0,3% -1% -2% -3% 2009 n=59 2,5% 1,9% 1,0% 0,8% 0,3% -0,3% -0,4% 1,7% 1,2% -0,5% -1,1% -2,4% n=62 n=61 n= miljoen miljoen miljoen miljoen De rentabiliteit van de instellingen in grootteklasse 2 (rijksbijdrage tussen de 31 en 60 miljoen) blijft met 1,7% het hoogste. De rentabiliteit van instellingen met een rijksbijdrage van minder dan 30 miljoen is nu voor het eerst in jaren licht negatief. Daar staat tegenover dat het rendement van de grotere instellingen (rijksbijdrage tussen 60 en 90 miljoen en meer dan 90 miljoen) nu is verbeterd. Het rendement van de grootste instellingen blijft nog wel gemiddeld negatief. De verschillen tussen de grootteklassen zijn afgenomen. Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met 2012 Figuur 13: Solvabiliteit per grootteklasse 60% 40% 20% 47% 39%39%39% 52% 53% 46%45% 57% 53% 52% 55% 46% 46% 41% 41% 0-30 miljoen miljoen miljoen miljoen De solvabiliteit is in alle grootteklassen toegenomen, maar in grootteklasse 2 veel meer dan in de andere grootteklassen. De verschillen tussen de grootteklassen zijn hier toegenomen. 0% 2009 n= n= n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met 2012 Figuur 14: Liquiditeit per grootteklasse 1,8 1,6 1,7 1,7 1,6 1,5 1,5 1,4 1,4 1,3 1,2 1,2 1,0 0,9 0,9 0,8 0,8 0,8 0,8 0,7 0,7 0,7 0,6 0,4 0,2 0, n=59 n=62 n=61 n= miljoen miljoen miljoen miljoen De liquiditeit van instellingen met een rijksbijdrage van minder dan 30 miljoen (grootteklasse 1) is gedaald. Zij hebben niet langer de hoogste liquiditeit, maar die positie is overgenomen door grootteklasse 2. De liquiditeit van de grootste instellingen is weer iets toegenomen. Samengevat valt vooral de rendementsverbetering van de grotere instellingen op. Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

19 Combinatiegrenzen rentabiliteit en solvabiliteit: 35% van de instellingen voldoet aan eisen OCW Het ministerie van OCW en financiële instellingen bezien de financiële kengetallen van instellingen niet afzonderlijk, maar in combinatie met elkaar. Daarom hierna aandacht voor de combinatie van rentabiliteit en solvabiliteit; op de volgende pagina komt de combinatie rentabiliteit en liquiditeit aan de orde. Voor wat betreft de rentabiliteit is in de analyses uitgegaan van het gemiddelde over de laatste drie jaar, om te voorkomen dat een incidentele uitschieter in een van de jaren het beeld te zeer beïnvloedt. In de figuren zijn de signaleringsgrenzen van OCW aangegeven. Figuur 15: Gemiddelde rentabiliteit over 2010 tot en met 2012 en solvabiliteit (2) per ultimo % Rentabiliteit 10% 5% 0% 0-30 miljoen miljoen miljoen miljoen -5% - 10% %- 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Solvabiliteit n = 60 instellingen Bron: Benchmark MBO 2010 tot en met 2012 De instellingen in het gekleurde vak voldoen aan de eisen ten aanzien van zowel de rentabiliteit als de solvabiliteit. Dit jaar zijn dat er 21, dus ruim een derde. Dit percentage is geringer dan vorig verslagjaar. Vijftien instellingen voldoen wel aan de rentabiliteitseisen maar niet aan solvabiliteitseisen, dertien instellingen wel aan de solvabiliteits- maar niet aan de rentabiliteitseisen. Elf instellingen vallen buiten beide grenzen. Als we alleen de ondergrens van solvabiliteit in beschouwing nemen, geldt dat ruim 58% (35 van de 60 instellingen) boven de ondergrenzen van OCW blijft. De figuur laat net als vorig jaar zien dat zowel grote als kleine instellingen aan de eisen kunnen voldoen. Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

20 Combinatiegrenzen rentabiliteit en liquiditeit: 50% van de instellingen voldoet aan eisen OCW Op dezelfde wijze als hiervoor de combinatie van rentabiliteits- en solvabiliteiteisen is weergegeven, toont de figuur hieronder de combinatie van rentabiliteits- en liquiditeitseisen van OCW. Eén instelling met extreme waarden is niet in de figuur opgenomen. Figuur 16: Gemiddelde rentabiliteit over 2010 tot en met 2012 en liquiditeit per ultimo % Rentabiliteit 10% 5% 0% 0-30 miljoen miljoen miljoen miljoen -5% - 10% - 15%- 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 Liquiditeit n = 60 instellingen Bron: Benchmark MBO 2010 tot en met van de 60 instellingen voldoen aan de rentabiliteitsgrenzen én aan de liquiditeitsgrenzen van de financiële instellingen, iets meer dan vorig verslagjaar (maar ook hier geldt dat de eisen zijn herijkt). Onder deze 30 instellingen bevinden zich zowel grote als kleine instellingen. Van 17 instellingen is de rentabiliteit te laag, van 6 instellingen de liquiditeit. Zeven instellingen vallen buiten beide grenzen. 20 Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

21

22 Kosten en baten

23 Daling aantal deelnemers beroepsonderwijs met 1,8% Voor het tweede jaar achtereen is het aantal deelnemers aan het MBO gedaald. De daling is vooral toe te schrijven aan de forse daling in het aantal deelnemers in de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) en in mindere mate aan de daling in de beroepsopleidende leerweg (BOL) deeltijd. Het aantal deelnemers in de voltijd-bol is opnieuw zij het licht - gestegen, met 1,4%. Tabel 13: Ontwikkeling aantal deelnemers beroepsonderwijs 2007 tot en met 2012, ongewogen Type deelnemer Aantal deelnemers Mutatie t.o.v Per Per Per Per Per Aantal Percentage BBL ,4% BOL deeltijd ,3% BOL voltijd ,4% Totaal ,8% Bron: Benchmark MBO 2007 tot en met 2012 Het aantal deelnemers is in totaal met oftewel 1,8% gedaald. Dat bij de voltijd-bol nog steeds sprake is van een stijging, heeft mogelijk te maken met het economisch klimaat en het feit dat jongeren daardoor overstappen van de BBL- naar de BOL-opleiding. Voor de bekostiging weegt een deelnemer aan een voltijdse opleiding meer mee dan een deelnemer aan een deeltijdopleiding (BBL en BOL deeltijd): een deelnemer aan een voltijd-bol telt voor 1,0 mee in de weging, een deelnemer aan een deeltijdopleiding voor 0,5 (AOC) of 0,35 (ROC of vakschool). Tabel 14: Ontwikkeling aantal deelnemers beroepsonderwijs 2007 tot en met 2012, gewogen voor leerweg en type instelling Type deelnemer Aantal deelnemers Mutatie t.o.v Per Per Per Per Per Aantal Percentage Totaal gewogen aantal deelnemers ,1% Bron: Benchmark MBO 2008 tot en met 2012 Het aantal gewogen deelnemers is in 2012 gedaald met 0,1%. Dat deze daling kleiner is dan de daling van het absolute aantal deelnemers komt omdat het aantal deelnemers aan een voltijdsopleiding, die immers zwaarder meewegen, is gestegen. Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

24 Rijksbijdragen beroepsonderwijs gestegen met 1,8%, totale baten gestegen met 0,8% De tabel hierna toont de ontwikkelingen in de rijksbijdragen De cijfers zijn gebaseerd op de 59 instellingen die gedurende al deze jaren aan de benchmark hebben deelgenomen; dit is gedaan om te voorkomen dat een ontwikkeling te zien zou zijn die wordt veroorzaakt door een wijziging in het aantal instellingen. Tabel 15: Ontwikkelingen rijksbijdragen gebaseerd op 59 instellingen Baten Rijksbijdrage in duizenden euro s Mutatie 2012 versus % Rijksbijdragen beroepsonderwijs ,8% Rijksbijdragen voortgezet onderwijs ,2% Overige baten ,0% Totale baten 59 instellingen ,8% Bron: Benchmark MBO 2010 tot en met 2012 De rijksbijdrage voor het beroepsonderwijs is in totaliteit met 1,8% gestegen, maar de overige baten zijn gedaald met 5,0%. De oorzaak is gelegen in een daling van de opbrengsten van met name Educatie en contractactiviteiten. Het relatieve belang van de overige baten neemt af. Inmiddels zijn er diverse instellingen die zich weer geheel richten op het door het rijk bekostigde beroepsonderwijs. De rijksbijdrage per gewogen deelnemer bedraagt in ; dit is een stijging van 2,0%. De rijksbijdrage per fte bedroeg in 2011 en in 2012, een stijging van 2,1%. Deze toename is het saldo van een gestegen rijksbijdrage en een licht dalende formatie. Figuur 17: Ontwikkeling rijksbijdrage per fte beroepsonderwijs n= n= n=62 n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2008 tot en met Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

25 Aandeel personeelskosten daalt van 69,3% naar 69,0%, daling is vooral zichtbaar in kosten voor management en directie De kostenstructuur in het beroepsonderwijs is over het geheel genomen stabiel. Wel is het aandeel personeelskosten voor het derde jaar achtereen licht gedaald. Het aandeel afschrijvingskosten is voor het derde jaar achtereen juist gestegen en bedraagt nu 7,5%. Figuur 18: Kostenstructuur beroepsonderwijs % 13,8% 13,2% 14,1% 90% 8,2% 7,6% 6,4% 80% 6,1% 5,8% 6,1% 70% 3,9% 4,8% 4,2% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 68,2% 2006 n=54 68,7% 2007 n=55 Overige kosten Huisvestingskosten Bron: Benchmark MBO 2006 tot en met ,2% 2008 n=60 13,3% 6,7% 6,1% 4,0% 69,9% 2009 n=59 13,8% 6,5% 6,4% 3,5% 69,7% 2010 n=62 Afschrijvingen Overige personele kosten 13,3% 13,2% 6,7% 6,2% 7,0% 7,5% 3,6% 4,1% 69,3% 69,0% n=61 n=60 Personeelskosten Aandeel kosten onderwijzend en direct onderwijsondersteunend personeel naar het hoogste niveau sinds 2006 Bezien we het aandeel personele kosten nader, dan blijkt dat daarbinnen het aandeel kosten van onderwijzend personeel iets is gedaald (van 68,5% naar 68,3%). Daar staat tegenover dat het aandeel kosten van direct onderwijsondersteunend personeel is gestegen, en wel van 12,8% naar 13,6%. Bij elkaar opgeteld is er sprake van een stijging: 81,3% in 2011, 81,9% in Dat is het hoogste percentage sinds het begin van de benchmark in Het aandeel kosten voor management en directie blijft dalen en bedraagt in ,3%. Figuur 19: Opbouw personele lasten % 75% 50% 67,5% 66,4% 66,5% 67,8% 68,3% 68,5% 68,3% 80,3% 80,0% 79,9% 80,8% 81,2% 81,3% 81,9% 25% 12,8% 13,6% 13,4% 13,0% 12,9% 12,8% 13,6% 14,6% 14,7% 14,7% 14,3% 14,0% 14,1% 13,8% 0% 5,1% ,3% ,4% ,8% ,7% ,7% 4,3% Onderwijzend personeel Direct onderwijsondersteunend personeel Indirect onderwijsondersteunend personeel Directie en management Bron: Benchmark MBO 2006 tot en met 2012 Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

26 Het aandeel kosten voor onderwijzend plus direct onderwijsondersteunend personeel is en blijft het grootst in AOC s: 83,9% tegen in 81,8% in ROC s en 81,5% in vakscholen. De verschillen tussen de instellingstypes nemen wat dit betreft echter af. Het kostenaandeel voor directie en management blijft het hoogst bij de vakscholen. Een andere opvallende trend is dat het aandeel indirect onderwijsondersteunend personeel bij vakscholen nagenoeg gelijk blijft, bij AOC s stijgt en bij ROC s daalt. Figuur 20: Opbouw personele lasten per type instelling % 75% 67,6% 70,6% 68,1% 68,1% 71,5% 68,9% 68,3% 71,2% 68,3% 68,2% 70,6% 67,6% 50% 25% 13,0% 13,1% 12,9% 13,0% 12,7% 12,4% 12,8% 12,7% 13,6% 13,9% 13,1% 13,6% 0% 14,6% 11,3% 13,5% 14,2% 11,0% 13,2% 14,2% 11,2% 13,4% 13,9% 12,5% 13,4% 4,8% 5,0% 5,4% 4,7% 4,8% 5,6% 4,7% 4,5% 5,6% 4,3% 3,7% 5,2% ROC AOC VAK ROC AOC VAK ROC AOC VAK ROC AOC VAK Onderwijzend personeel Direct onderwijsondersteunend personeel Indirect onderwijsondersteunend personeel Directie en management Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met 2012 De doorsnede naar grootteklassen laat zien dat de verschillen tussen de grootteklassen in 2012 kleiner zijn geworden. Vooral de grootste instellingen (grootteklasse 4, rijksbijdrage meer dan 90 miljoen) lijken een inhaalslag te hebben gemaakt: het aandeel voor onderwijzend plus direct onderwijsondersteunend personeel steeg daar van 79,9% in 2011 naar 81,3% in In deze grootteklasse is ook het het kostenaandeel directie en management het meest gedaald. Daarnaast valt op dat in grootteklasse 1 en 2 het aandeel indriect ondrwijsondersteunend personeel naar verhouding toeneemt over de jaren. In grootteklasse 2 is deze toename in het afgelopen jaar aanzienlijk: van 13,4% in 2011 naar 14,4% in Figuur 21: Opbouw personele lasten per grootteklasse 1 t/m % 75% 69,9% 68,8% 68,2% 66,6% 71,5% 69,0% 68,5% 67,3% 69,6% 69,3% 68,8% 67,7% 68,6% 68,7% 68,7% 67,8% 50% 25% 0% 12,1% 14,0% 13,7% 12,3% 11,0% 13,3% 13,9% 12,5% 11,8% 13,2% 13,6% 12,2% 12,7% 13,0% 14,1% 13,5% 12,1% 15,5% 13,5% 14,0% 11,6% 13,4% 13,7% 15,0% 13,2% 14,7% 13,4% 13,8% 13,6% 13,9% 14,4% 13,3% 5,9% 3,7% 4,1% 5,6% 5,8% 4,3% 4,0% 5,2% 5,4% 4,1% 3,8% 5,5% 5,1% 3,9% 3,8% 4,7% Onderwijzend personeel Direct onderwijsondersteunend personeel Indirect onderwijsondersteunend personeel Directie en management Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

27 Formatie afgenomen met 1,7%, salariskosten met 2,0% gestegen De totale personeelsformatie is afgenomen met 637 fte, een daling met 1,7%. De daling is vooral doorgevoerd in de formatie management en directie. Tabel 16: Mutatie personeelsformatie Functiegroepen Formatie Mutatie Fte % Onderwijzend en direct onderwijsondersteunend personeel ,6% Indirect onderwijsondersteunend personeel en directie/management ,9% Totaal ,7% Bron: Benchmark MBO 2011 en 2012 De salariskosten zijn gestegen van in 2011 tot in 2012, een stijging van 2,0% Daarmee is de stijging groter dan de 0,7% stijging tussen 2010 en Figuur 22: Salariskosten per fte in loondienst beroepsonderwijs 2009 tot en met n= n= n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met 2012 Op instellingsniveau kan de salarisontwikkeling het gevolg zijn van gestegen premies (sociale verzekeringen, maar vooral pensioenpremies) en CAO-effecten maar ook van een andere leeftijds- of functieopbouw of een gewijzigd inschalingsbeleid van instellingen. Sectorbreed nemen wij vooral de gestegen pensioenpremies waar als veroorzaker van de stijging van de gemiddelde salariskosten per fte. Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

28 Stijging in de salariskosten vooral bij AOC's en grote instellingen De stijging van de salariskosten is voor het tweede jaar achtereen het grootst bij de AOC s, die de achterstand op de andere instellingstypes wat dit betreft inhalen. De verschillen tussen de instellingstypes zijn kleiner geworden. Figuur 23: Salariskosten per fte in loondienst beroepsonderwijs 2008 tot en met 2011 per type instelling ROC AOC Vakschool n= n=62 n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met 2012 De salariskosten per grootteklasse ontlopen elkaar nog steeds niet veel; ook hier zijn de verschillen in 2012 (nog) geringer geworden dan in De kosten zijn in de kleinste instellingen nog iets hoger dan in de grotere, maar de salariskosten in de grootste instellingen (rijksbijdrage > 90 miljoen) zijn opnieuw iets meer gestegen dan in de andere instellingen, en komen nu dicht in de buurt van die in de kleinste instellingen. Figuur 24: Salariskosten per fte in loondienst beroepsonderwijs 2009 tot en met 2012 per grootteklasse miljoen miljoen miljoen miljoen n=59 n=62 n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

29 Aantal gewogen deelnemers per fte onderwijzend personeel gestegen tot 16,0 en daarmee weer op het niveau van 2010 Het aantal gewogen deelnemers per fte is een combinatie van het aantal deelnemers en de formatie onderwijzend personeel. Het aantal deelnemers is gewogen voor het opleidingstype, omdat BBL-deelnemers minder uren onderwijs krijgen dan BOL-deelnemers. De weging is 1,0 voor een voltijdopleiding, 0,5 voor een deeltijdopleiding aan een AOC en 0,35 voor een deeltijdopleiding (BBL en BOL deeltijd) aan een ROC of vakschool. Figuur 25: Aantal gewogen deelnemers per fte onderwijzend personeel beroepsonderwijs 2009 tot en met ,1 16,0 15,7 16, n= n= n=61 n=60 Bron: Benchmark MBO 2009 tot en met 2012 Het aantal gewogen deelnemers per onderwijzende fte is na een daling vorig verslagjaar weer gestegen tot het niveau van 2010: 16 gewogen deelnemers per fte. De stijging met 0,3 kan het gevolg zijn van de daling van het aantal deelnemers BBL en de overstap van deelnemers naar de voltijdsopleidingen, waar zij meer lessen krijgen. Het aantal gewogen deelnemers varieert het meest bij de vakscholen: van 9,4 tot 21,7. Figuur 26: Aantal gewogen deelnemers per fte onderwijzend plus direct onderwijsondersteunend personeel beroepsonderwijs 2012 per instelling ROC AOC Vakschool Gemiddelde: 13,2 n = 60 instellingen Bron: Benchmark MBO 2012 Het aantal deelnemers per fte onderwijzend plus onderwijsondersteunend personeel is nagenoeg gelijk gebleven op 13,2. Het aantal varieert van 7,3 tot 17,1. De verschillen zijn ook binnen eenzelfde schooltype aanmerkelijk. Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

30 Huisvestingskosten per vierkante meter gestegen van 104 tot 105 Eerder in dit rapport (pagina 25) bleek dat het aandeel huisvestingskosten in de totale kosten voor het eerst in jaren weer is gedaald: van 6,7% naar 6,2%. De oorzaak kan niet gelegen zijn in de kosten per vierkante meter: die zijn gestegen, van 104 naar 105. De kosten per vierkante meter lopen nog steeds sterk uiteen, ook per schooltype. De kosten variëren van 33 tot 261. Uit het benchmarkonderzoek blijkt niet wat de oorzaak wél zou kunnen zijn. Figuur 27: Huisvestingskosten per vierkante meter 2012 per instelling ROC AOC Vakschool Gemiddelde: n = 60 instellingen Bron: Benchmark MBO 2012 MBO-instellingen hebben relatief veel panden in eigendom. In totaal is 83,8% van alle vierkante meters in eigendom van de instellingen. Flexibiliteit in de bestemming (huur versus eigendom) zou een factor van belang kunnen zijn bij een verwachte terugloop van het aantal deelnemers in verband met de demografische ontwikkelingen. Figuur 28: Aantal vierkante meters eigendom als percentage van het totale aantal vierkante meters per instelling 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ROC AOC Vakschool Gemiddelde: 83,8% n = 60 instellingen Bron: Benchmark MBO Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013

31

32 Bijlagen

33 Bijlage 1: Begripsomschrijvingen en aantal deelnemers aan financiële benchmark 2012 Tabel 17: Begripsomschrijving 1 Begrip Omschrijving Rentabiliteit Solvabiliteit Liquiditeit Signaleringsgrenzen Het resultaat van de gewone bedrijfsvoering als percentage van de baten van de gewone bedrijfsvoering Het eigen vermogen als percentage van het totale vermogen Vlottende activa gedeeld door de kortlopende schulden (current ratio) Grenzen die het ministerie van OCW dan wel financiële instellingen (waaronder banken) hanteren voor de risicobepaling. De grenzen van de financiële instellingen zijn gebaseerd op gesprekken met enkele financiële instellingen Bron: Benchmark MBO 2012 Tabel 18: Aantal deelnemers per instellingstype Instellingstype ROC AOC Vakschool Totaal Bron: Benchmark MBO 2012 Tabel 19: Aantal deelnemers per grootteklasse Grootteklasse in rijksbijdrage per jaar Klasse 1: minder dan 30 miljoen Klasse 2: tussen 30 en 60 miljoen Klasse 3: tussen 60 en 90 miljoen Klasse 4: meer dan 90 miljoen Totaal Bron: Benchmark MBO 2012 De namen van de deelnemende instellingen zijn opgenomen in de figuren in bijlage 3. In de benchmark MBO 2012 zijn van 63 instellingen de gegevens ontvangen. Met uitzondering van Lentiz Onderwijsgroep, Onderwijsgroep Noord en de STC-Group hebben alle Nederlandse MBO-instellingen deelgenomen aan de benchmark. In 2012 zijn de cijfers van Scalda opgenomen, voorheen bekend als ROC Westerschelde en ROC Zeeland. Medio 2012 is het MBO-deel van de Amarantis Onderwijsgroep (voorheen ROC ASA) opgesplitst in ROC Top, MBO Amersfoort en MBO Utrecht. Deze drie organisaties hebben ondanks deze overgang deelgenomen aan de benchmark, hetgeen de MBO Raad zeer op prijs heeft gesteld. In de sectorrapportage konden de gegevens wegens de overgangssituatie dit jaar nog niet worden opgenomen. Om deze reden is gekozen voor het presenteren van de sectorgemiddelden van 60 instellingen. Sommige vergelijkingen zijn gebaseerd op minder dan 60 instellingen. In deze vergelijkingen zijn de instellingen opgenomen die in elke jaarlaag aan de benchmark hebben deelgenomen. 1 De definities in tabel 17 zijn gebaseerd op de volgende bronnen: Toezichtskader bve 2012, Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, september 2011 Huisvesting in het MBO; Verkennend onderzoek naar de risico s van huisvesting en de financiering daarvan in het MBO, Inspectie van het Onderwijs, Utrecht, mei 2013 Brief Minister van OCW met als titel Versterking bestuurskracht onderwijs, referentie , d.d. 19 april 2013 Brief Minister van OCW met als titel Evaluatie commissie Vermogensbeheer Onderwijsinstellingen, referentie , d.d. 16 juli 2013 Website Inspectie van het Onderwijs waarop instellingsprofielen met signaleringsgrenzen worden getoond: Inzichten uit de financiële benchmark MBO november

34 Bijlage 2: Onderzoeksverantwoording De financiële benchmark MBO wordt door PwC uitgevoerd in opdracht van en in nauwe samenwerking met de MBO Raad. PwC maakt hierbij gebruik van gegevens uit het Elektronisch Financieel Jaarverslag (EFJ). Deze gegevens worden door de instellingen die aan de benchmark deelnemen, aangevuld en aangeleverd bij PwC. De gegevens die in de benchmark zijn gebruikt, zijn door PwC gevalideerd maar er is geen accountantscontrole uitgevoerd. De instellingen zijn en blijven verantwoordelijk voor de kwaliteit van de aan PwC aangeleverde gegevens. De gevalideerde gegevens zijn door PwC verwerkt tot spiegelrapportages voor de individuele instellingen en tot het sectorbeeld dat in deze rapportage is weergegeven. De conclusies in dit sectorrapport zijn door de MBO Raad geaccordeerd. De financiële benchmark is zoveel mogelijk toegespitst op het MBO. Eventuele andere activiteiten van de instellingen zijn buiten beschouwing gebleven, behalve als de kengetallen niet uit te splitsen waren; dit is het geval bij de rentabiliteit, solvabiliteit en liquiditeit. Deze kengetallen hebben dan ook betrekking op de gehele instelling. Om tot een toerekening van kosten aan het MBO te komen, hebben de instellingen zelf de kosten van het onderwijzend personeel gesplitst. De andere personeelskosten zijn door PwC toegerekend op basis van het aandeel MBO in de rijksbijdrage van de instelling. Figuur 29: Schematische opbouw kosten instelling Totaal instellingen Middelbaar beroepsonderwijs Voortgezet onderwijs/vmbo Educatie Contractonderwijs Personeelskosten onderwijzend personeel Personeelskosten onderwijzend personeel Personeelskosten onderwijzend personeel Personeelskosten onderwijzend personeel Personeelskosten ondersteunende diensten Afschrijvingen Huisvestingskosten Overige kosten Bron: Benchmark MBO 2012 De sectorcijfers in dit rapport zijn de ongewogen gemiddelden van alle aan de benchmark deelnemende instellingen. De scores van de instellingen zijn dus bij elkaar opgeteld en gedeeld door 60, zonder rekening te houden met de omvang van de instelling. Die keuze is gemaakt omdat het in de benchmark gaat om de prestaties van de instelling, ongeacht de omvang. Indien absolute aantallen (zoals de hoogte van de rijksbijdrage) over meerdere jaren zijn vergeleken, is de vergelijking gebaseerd op het aantal instellingen dat in alle betreffende jaren aan de benchmark heeft deelgenomen. Dit is gedaan om te voorkomen dat mutaties moeten worden toegeschreven aan een verschil in aantallen instellingen. Daar waar in het rapport een verschil wordt opgemerkt, wordt gedoeld op een statistische significantie bij een betrouwbaarheidsniveau van 5%. Dit betekent dat de kans dat het verschil op toeval berust, kleiner is dan 5%. 34 Inzichten uit de financiële benchmark MBO november 2013