Telefoon Hebt u vragen? Wilt u reageren? Meer informatie? Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010.

Transcriptie

1 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 Telefoon Hebt u vragen? Wilt u reageren? Meer informatie?

2

3 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 Gemeente Almere, Onderzoek & Statistiek in samenwerking met onderzoeksbureau Oberon November 2010 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 3

4 FOTOPAGINA 4 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

5 Inhoudsopgave Voorwoord 7 Samenvatting en conclusies 9 Inleiding Het onderwijs in Almere Voor- en vroegschoolse educatie Kwaliteitsverbetering zwakke scholen Versterken leesonderwijs primair onderwijs en voortgezet onderwijs Brede scholen Integratie en segregatie Schakelklassen in het Taalcentrum Overgang primair onderwijs-voortgezet onderwijs Overgang voortgezet onderwijs-middelbaar beroeps onderwijs Passend onderwijs Voortijdig schoolverlaten Onderwijstijdverlenging 59 Bijlage: Afkortingen 61 Colofon November 2010 Deze rapportage is een product van de werkgroep monitor: Finnie Deijs (Stichting De Schoor) Alie van Rossem (Almeerse Scholengroep) Dick Hattenberg (SLA-PO) Arnica Derkink (Gemeente Almere, DMO) Klaske Grimmerink (Gemeente Almere, O & S) William Roelofsen (Gemeente Almere, O & S) Wilma Tjalsma (Prisma) Met medewerking van Oberon: Walter de Wit en Edwin Dubbelman Vormgeving SBZ/Communicatie/Vormgeving Redactie Arnica Derkink (Gemeente Almere, DMO) Marga Tieken (Gemeente Almere, DMO) Netty van Stenus (Gemeente Almere, SBZ) Fotografie Anja de Graaff (Gemeente Almere, SBZ) Marga Tieken (Gemeente Almere, DMO) Andre Heuzer (Gemeente Almere, SBZ) Rob van Schooten (Gemeente Almere, SBZ) Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 5

6 6 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

7 Voorwoord Hoe staat het met ons onderwijs? Wat doen schoolbesturen en gemeente om het onderwijs te verbeteren? Is het onderwijs in Almere goed? Terechte vragen, die ouders en andere bij het onderwijs betrokken mensen stellen. De voor u liggende rapportage: Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 geeft antwoord op enkele van de bovenstaande vragen. De rapportage geeft veel informatie. In de komende jaren gaan we in nauw overleg met schoolbesturen en andere belanghebbenden na of dit de informatie is die inzicht geeft in de kwaliteit van het onderwijs en in de schoolbevolking en andere factoren die het onderwijs beïnvloeden. Inzicht dat nodig is om adequaat maatregelen te kunnen nemen! De Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 is een eerste rapportage. De komende jaren verfijnen en verbeteren we deze rapportage en we zijn dan ook benieuwd naar uw reactie. De rapportage laat op veel beleidsterreinen helaas geen positief beeld zien. Op veel fronten - zoals vve, kwaliteit (speciaal) basisonderwijs, overgang po-vo en vo-mbo - zijn er problemen, variërend in ernst. Zo blijft de deelname aan vroegschoolse educatie achter, kent Almere enkele zeer zwakke en veel zwakke basisscholen en enkele zwakke afdelingen binnen het voortgezet onderwijs. Positief is dat de gemeente en de schoolbesturen de handen ineen hebben geslagen en samen een Lokaal Educatieve Agenda hebben opgesteld om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Veel knelpunten worden aangepakt. Er wordt hard gewerkt in de sector. Er is sprake van grote betrokkenheid van het personeel. De komende jaren moet hard en vooral slim gewerkt worden aan de permanente verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. De gemeente heeft in het nieuwe Oostvaardersakkoord vastgelegd dat zij extra gaat investeren in de kwaliteit van onderwijs. Schoolbesturen en gemeente realiseren zich dat er op korte termijn nog veel extra inspanningen nodig zijn om het onderwijs te verbeteren. De onderwijsmonitor brengt de resultaten hiervan in beeld. Voor verdere verbetering van de schoolprestaties gaan de gemeente Almere en de Almeerse schoolbesturen gemeentebreed taal- lees- en rekenprestaties in beeld brengen en ontwikkelingen hierop meerjarig volgen. Het in kaart brengen van deze prestaties levert relevante informatie op voor een aantal thema s uit de Lokaal Educatieve Agenda, waaronder (zeer) zwakke scholen. Deze rapportage maakt verder duidelijk dat de verbetering van de kwaliteit van het primaire en voortgezet onderwijs met veel extra inspanning moet worden doorgezet door alle betrokkenen: besturen, directeuren, leerkrachten en ondersteuners. Ook moet er een campagne gestart worden om ouders en de omgeving van kinderen op te roepen actief mee te werken aan de ontwikkeling van hun kinderen. Samenwerking met andere partners zoals bibliotheek, kinderopvang, peuterspeelzalen is van groot belang. Een nieuwe visie op samenwerking van al deze partijen zal een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de Almeerse kinderen. We moeten met zijn allen hetzelfde doel voor ogen hebben: over vier jaar kent Almere geen of nog maar een enkele zwakke school. Wij zien nauw toe op de verbetering van de kwaliteit van onderwijs en houden alle betrokkenen via rapportages op de hoogte van de ontwikkelingen. Daar hebben Almeerse kinderen en jongeren recht op. Immers: met een slechte start win je de wedstrijd niet. René Peeters, wethouder Onderwijs, Jeugd en Sport en voorzitter van de stuurgroep LEA Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 7

8 FOTOPAGINA 8 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

9 Samenvatting en conclusies Almere heeft in verhouding een jonge bevolking. Het aandeel gezinnen met kinderen is groter dan het landelijk gemiddelde. Voor de ontwikkeling van deze kinderen, maar daarbij ook de ontwikkeling van de stad, is het belangrijk dat deze kinderen goed onderwijs ontvangen. Op dit moment presteert Almere minder goed op het gebied van onderwijs dan het landelijke gemiddelde. En ook in vergelijking met de vier grote steden blijven de prestaties achter. In de Lokaal Educatieve Agenda hebben Almeerse schoolbesturen, de gemeente Almere en overige instellingen afspraken gemaakt om met name de onderwijskwaliteit te verbeteren. De Lokaal Educatieve Agenda (LEA) De Almeerse schoolbesturen en de gemeente Almere hebben afspraken gemaakt om samen te werken aan de verbetering van het Almeerse onderwijs. Deze afspraken zijn beschreven in de Lokaal Educatieve Agenda en gelden voor de periode Binnen de LEA worden vier programmalijnen onderscheiden, waaronder een aantal actiepunten zijn benoemd. Programmalijn 1. Hogere opbrengsten van het onderwijs De onderwijsresultaten die de kinderen op de scholen in Almere behalen, afgezet tegen het landelijke gemiddelde, moeten verbeterd worden. Hiervoor zijn twee actiepunten benoemd: 1. Kwaliteitsverbetering zwakke scholen in Almere, 2. Versterken leesonderwijs. Programmalijn 2. Goede overgang van het primair naar het voortgezet onderwijs De aansluiting tussen primair en voortgezet onderwijs moet verbeterd worden. Door hierin te investeren wordt gewerkt aan het verhogen van het rendement van het onderwijs, en het verminderen van schooluitval. Het volgende actiepunt is benoemd: 3. Verbetering overgang primair naar voortgezet onderwijs via de totstandkoming en het gebruik van het schooladvies, dat leerlingen aan het eind van het primair onderwijs krijgen. Programmalijn 3. Minder voortijdig schoolverlaters De eerder opgestelde doelstelling voor het terugdringen van voortijdig schoolverlaten om in 2010 het aantal voortijdige schoolverlaters tussen de 16 tot en met 23 jaar te verminderen tot 10% of lager, blijft in stand. Het volgende actiepunt is benoemd: 4. Naadloze overgang van schakelmomenten: extra aandacht voor de overgang van het vo/vmbo naar het mbo. Programmalijn 4. Onderzoek, analyse en monitoring Voor het realiseren van de doelen en het bereiken van de juiste resultaten is het belangrijk een goede analyse van de problemen te maken. Ook moeten de te behalen resultaten gevolgd en zichtbaar gemaakt worden. Hiervoor zijn twee actiepunten benoemd: 5. Integratie en segregatie in het onderwijs, 6. Analyse, onderzoek en monitoring. In september 2009 is voor- en vroegschoolse educatie als actiepunt aan de LEA toegevoegd. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 9

10 In het kader van de LEA is besloten een brede onderwijsmonitor te ontwikkelen, waarbij de voortgang op een breed aantal beleidsterreinen wordt gevolgd. De Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 maakt onderdeel uit van deze monitor. Dit rapport geeft de huidige stand van zaken met betrekking tot de diverse onderwijsbeleidsthema s van gemeente en onderwijs/welzijn. De Lokale Staat van het Onderwijs in Almere zal jaarlijks verschijnen. Daarnaast verschijnen er periodiek verdiepingsrapportages over diverse beleidsterreinen. Zo komt eind 2010 de verdiepingsmodule over voor- en vroegschoolse educatie in Almere. Begin 2011 verschijnt de eerste rapportage over taal-, lees- en rekenprestaties in het Almeerse basisonderwijs. In onderstaande alinea s wordt per thema een overzicht gegeven van de belangrijkste conclusies. Het Almeerse onderwijs De groei van het aantal leerlingen in het regulier en speciaal basisonderwijs is in de laatste jaren gestagneerd, het aantal leerlingen neemt nu licht af. Het percentage gewichtenleerlingen in het Almeerse basisonderwijs is sterk gedaald nu de nieuwe gewichtenregeling volledig is ingevoerd: van 26% in 2005 tot 12% in 2009 (ook landelijk is sprake van een daling). In de nieuwe gewichtenregeling wordt het kenmerk etniciteit weggelaten bij het wel of niet toekennen van een gewicht. De daling van de gewichtenregeling heeft invloed op de financiële positie van scholen. Het percentage leerlingen dat in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs havo of vwo volgt, stijgt al enkele jaren en bedraagt nu 41%. Almere blijft nog wel achter bij het landelijk gemiddelde van 45%. Voor- en vroegschoolse educatie Het aantal kinderen van 2 tot 6 jaar is de afgelopen vijf jaren gedaald met 8%. De afname van het aantal autochtone kinderen is het grootst. Het aantal niet-westerse allochtone kinderen neemt licht af en de groep westerse allochtone kinderen is relatief klein, maar stabiel. Het percentage doelgroepkinderen dat deelneemt aan voorschoolse educatie is de afgelopen jaren gestegen van 19% in 2006 tot 78% in 2009; hiermee komt de doelstelling van 100% voor eind 2010 in zicht. Het percentage doelgroepkinderen dat deelneemt aan vroegschoolse educatie is de afgelopen jaren licht gestegen tot 33%. Hiermee blijft Almere achter bij het landelijk gemiddelde van 57%. Het absolute aantal doelgroepkinderen dat deelneemt is gedaald. Kwaliteit zwakke scholen De kwaliteit van het Almeerse basisonderwijs blijft achter bij het landelijk gemiddelde. Op 1 januari 2010 is een kwart van de beoordeelde scholen zwak of zeer zwak. Ook twee van de drie sbo-scholen staan onder geïntensiveerd toezicht van de Onderwijsinspectie. Twintig scholen doen mee aan de kwaliteitsaanpak primair onderwijs. Kwaliteitsverbetering is vooral gericht op verbetering van de onderwijsresultaten en de interne zorgstructuur. Alle scholen zitten in de adoptiefase: scholen voeren een kwaliteitsanalyse uit en stellen een plan van aanpak op. Versterken leesonderwijs primair onderwijs en voortgezet onderwijs In 2009 is een verkenning gemaakt van het huidige methodegebruik in het basisonderwijs. De meest gebruikte methode is Veilig Leren Lezen, deze wordt op 71% van de basisscholen gebruikt voor technisch lezen. Bijna de helft van de scholen hanteert een aanvullende aanpak op de leesmethode. De monitor Taal-, lees- en rekenprestaties po, die begin 2011 verschijnt, zal het stedelijke beeld geven van de leesprestaties. Op basis hiervan worden de vervolgstappen bepaald. Brede Scholen Almere heeft tien brede scholen, waarvan zeven het keurmerk Brede Almeerse School hebben verkregen. Hiermee ligt Almere op schema om de doelstelling van twaalf brede scholen in 2012 te halen. In drie aandachtswijken worden dagarrangementen aangeboden. Dagarrangementen bieden aan basisschoolkinderen voor en na schooltijd een veilige huiskamer, met veel aandacht voor sociale omgang, normen en waarden. Van daaruit worden de kinderen naar naschoolse activiteiten geleid. Kinderen leren hun vrije tijd zinvol te besteden. Waar nodig is er extra zorg en ondersteuning voor kind en ouder. Met het realiseren van deze dagarrangementen is het tweede beleidsdoel voor 2012 behaald. 10 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

11 Bevorderen integratie/tegengaan segregatie De gemeente Almere en de Almeerse schoolbesturen constateerden dat zij te weinig informatie voorhanden hadden over de mate van segregatie in het basisonderwijs. Daarom is in het afgelopen jaar een uitgebreid onderzoek uitgevoerd naar segregatie in het Almeerse onderwijs. Dit onderzoek is uitgevoerd door SCO Kohnstamm 1) en is inmiddels beschikbaar. Schakelklassen in het Taalcentrum In een schakelklas krijgen autochtone en allochtone leerlingen met een grote taalachterstand een jaar lang intensief taalonderwijs aangeboden. In oktober 2009 nemen 183 leerlingen deel aan de Almeerse schakelklassen, dit betekent een stijging van 56% ten opzichte van Overgang primair onderwijs - voortgezet onderwijs Ongeveer Almeerse leerlingen uit groep 8 maken jaarlijks de overstap naar het voortgezet onderwijs. Ruim de helft van de leerlingen uit groep 8 van het basisonderwijs kreeg in schooljaar 2008/2009 een vmbo-advies (52%), 45% van de leerlingen kreeg een havo of vwo advies. In het schooljaar 2008/2009 werden 472 leerlingen aangemeld voor extra zorg op het voortgezet onderwijs. Dit aantal is sinds 2006/2007 met 6% gedaald. Tweederde van de leerlingen in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs volgt het schooltype dat op de basisschool is geadviseerd. Voor een derde van de leerlingen is dus sprake van op- en afstroom. Deze is het grootst voor leerlingen met een advies voor vmbo-tl. Een kwart van de sbo-leerlingen die naar het vmbo zijn gegaan, zit in het derde leerjaar op een school voor praktijkonderwijs. Ook hier is dus sprake van afstroom. Overgang voortgezet onderwijs middelbaar beroeps onderwijs Een tweede risicomoment in de schoolloopbaan van jongeren is de overgang van het vo naar mbo. Dit tweede risicomoment geldt met name voor jongeren die hun vmbo-opleiding hebben afgerond, en zich moeten inschrijven op een roc. Momenteel stroomt 91% van de 4e jaars vmboers door naar het mbo of (een kleine groep) naar havo/vwo/vavo. Daarnaast schrijft jaarlijks ongeveer 9% zich niet in op een nieuwe school. Van alle leerlingen die in het schooljaar 2009/2010 begonnen aan een mbo-opleiding, zit op 1 april 2010 nog 97% op het mbo. De overdrachtskalender, waarin onder andere afspraken over de warme overdracht staan, is in het schooljaar 2009/2010 ingevoerd. Resultaten hiervan zijn nog niet bekend. Passend Onderwijs Passend onderwijs betekent dat elk kind onderwijs krijgt dat het beste bij zijn of haar talenten en beperkingen past. Leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte worden naar de juiste onderwijsvoorziening begeleid. Het percentage leerlingen met extra zorg in het vo en mbo is hoger dan in het primair onderwijs. Het gaat hier voornamelijk om leerlingen met een lwoo- of PrO-indicatie. 23% van de leerlingen met specialistische zorg maken gebruik van het aanbod (v)so buiten Almere. 8% van de jongeren met een (v)so achtergrond heeft een startkwalificatie behaald. Voortijdig schoolverlaten Het aantal en percentage voortijdig schoolverlaters is in de afgelopen vijf jaar structureel gedaald, tot 9% van de totale groep jongeren van 16 tot en met 22 jaar. Hiermee is de doelstelling uit 2005 behaald (= minder dan 10%). Het aandeel jongeren met een startkwalificatie is met 5% toegenomen, en ligt nu op 35%. Bijna driekwart van de jongeren die in 2005 zestien en zeventien jaar waren, heeft in 2010 een startkwalificatie bereikt, 11% van hen is nog schoolgaand. Onderwijstijdverlenging In het schooljaar 2009/2010 is het project onderwijstijdverlenging gestart. Met dit project wordt de effectieve leertijd voor in ieder geval taal en rekenen verlengd. Er nemen in totaal 12 basisscholen en 3 scholen voor voortgezet onderwijs aan deel. De resultaten worden landelijk gemonitord en geëvalueerd. 1) Segregatie en het basisonderwijs in Almere, SCO Kohnstamm (i.v.) Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

13 Inleiding Almere is in de afgelopen dertig jaar uitgegroeid tot een complete stad. In deze ontwikkeling zijn in korte tijd vraagstukken ontstaan die passen bij een grote stad, ook met betrekking tot het onderwijs. De kwaliteit van het onderwijs in Almere ligt op dit moment onder het landelijk gemiddelde, en onder de resultaten van de vier grote steden. Er is een sterke behoefte aan informatie over de voortgang en effecten van het gemeentelijk onderwijsbeleid, en over de mate waarin beleidsdoelstellingen gerealiseerd worden. In de Lokaal Educatieve Agenda hebben Almeerse schoolbesturen, de gemeente Almere en overige instellingen afspraken gemaakt om met name de onderwijskwaliteit te verbeteren. De Lokaal Educatieve Agenda (LEA) De Almeerse schoolbesturen en de gemeente Almere hebben afspraken gemaakt om samen te werken aan de verbetering van het Almeerse onderwijs. Deze afspraken zijn beschreven in de Lokaal Educatieve Agenda en gelden voor de periode Binnen de LEA worden vier programmalijnen onderscheiden, waaronder een aantal actiepunten zijn benoemd. Programmalijn 1. Hogere opbrengsten van het onderwijs De onderwijsresultaten die de kinderen op de scholen in Almere behalen, afgezet tegen het landelijke gemiddelde, moeten verbeterd worden. Hiervoor zijn twee actiepunten benoemd: 1. Kwaliteitsverbetering zwakke scholen in Almere, 2. Versterken leesonderwijs. Programmalijn 2. Goede overgang van het primair naar het voortgezet onderwijs De aansluiting tussen primair en voortgezet onderwijs moet verbeterd worden. Door hierin te investeren wordt gewerkt aan het verhogen van het rendement van het onderwijs, en het verminderen van schooluitval. Het volgende actiepunt is benoemd: 3. Verbetering overgang primair naar voortgezet onderwijs via de totstandkoming en het gebruik van het schooladvies, dat leerlingen aan het eind van het primair onderwijs krijgen. Programmalijn 3. Minder voortijdig schoolverlaters De eerder opgestelde doelstelling voor het terugdringen van voortijdig schoolverlaten om in 2010 het aantal voortijdig schoolverlaters tussen de 16 tot en met 23 jaar te verminderen tot 10% of lager, blijft in stand. Het volgende actiepunt is benoemd: 4. Naadloze overgang van schakelmomenten: extra aandacht voor de overgang van het vo/vmbo naar het mbo. Programmalijn 4. Onderzoek, analyse en monitoring Voor het realiseren van de doelen en het bereiken van de juiste resultaten is het belangrijk een goede analyse van de problemen te maken. Ook moeten de te behalen resultaten gevolgd en zichtbaar gemaakt worden. Hiervoor zijn twee actiepunten benoemd: 5. Integratie en segregatie in het onderwijs, 6. Analyse, onderzoek en monitoring. In september 2009 is voor- en vroegschoolse educatie als actiepunt aan de LEA toegevoegd. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

14 Onderzoek, analyse en monitoring is een van de zes actiepunten uit de LEA. Hiervoor is besloten een brede onderwijsmonitor te ontwikkelen voor het volgen van de voortgang op een breed aantal beleidsterreinen. Uitgangspunt is dat waar gezamenlijk (lokaal) beleid is ontwikkeld ook de voortgang in beeld wordt gebracht. Naast de actiepunten uit de LEA is voor- en vroegschoolse educatie (vve) een belangrijk beleidsterrein, waarbij monitoring op speerpunten gewenst is. De beoogde effecten van het beleid vormen daarbij de richtlijnen voor de monitor. Op deze manier wordt de monitor onderdeel van beleidsontwikkeling. Daarbij is ook de proceskant belangrijk. Zo vindt het bespreken van de monitorrapportages plaats in bestuurlijke overleggen. Daar wordt een beoordeling gemaakt van de voortgang van het beleid. Schematisch ziet de opzet van de Almeerse Onderwijsmonitor er uit zoals in onderstaand model is weergegeven. Organisatie en proces De lokale partners - schoolbesturen, de gemeente Almere en overige instellingen - zijn gezamenlijk eindverantwoordelijk voor de uitvoering van de monitor. Besluitvorming over de monitor vindt plaats in het lokaal overleg tussen gemeente en schoolbesturen (en overige instellingen). Er is een werkgroep Monitor ingericht met vertegenwoordigers namens de schoolbesturen, peuterspeelzalen en de gemeente. Deze werkgroep heeft de opdracht om jaarlijks de nieuwe monitor voor te bereiden, conceptrapportages te toetsen en terug te koppelen naar het lokaal overleg. Jaarlijks wordt de Lokale Staat van het Onderwijs in Almere opgesteld, met informatie over de voortgang op de diverse beleidsthema s. Daarnaast verschijnen er periodiek rapportages over diverse beleidsterreinen zoals voor- en vroegschoolse educatie of Taal-, lees- en rekenprestaties primair onderwijs. Elke rapportage bevat aanbevelingen en een advies aan de stuurgroep LEA of vve-partners. De stuurgroep bespreekt de aanbevelingen en adviezen, en neemt vervolgens hierover besluiten. Zo kan de monitor ook echt als sturingsinstrument gebruikt worden. Daarbij staat de vraag centraal of Almere op koers ligt voor wat betreft de doelstellingen en intenties of dat er wellicht beleidsaanpassingen nodig zijn. Een vervolgstap kan zijn dat de rapportage en de aanbevelingen aan de raad worden voorgelegd. Naar behoefte worden schoolbestuurlijke- of instellingsrapportages opgesteld. De monitorresultaten kunnen ook een basis vormen om meer concrete resultaatdoelen te formuleren op de verschillende beleidsthema s. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere Doel van de Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010 is het in beeld brengen van de voortgang op de diverse beleidsthema s waar gemeente en onderwijs/welzijn gezamenlijk beleid op hebben ontwikkeld. Basismodules Verdieping Lokale Staat van het Onderwijs Almere Taal- en rekenprestaties po voor- en vroegschoolse educatie monitor Onderwijs segregatie vsv-monitor Optioneel: mbo monitor Optioneel: hbo monitor 14 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

15 Het gaat om de volgende beleidsthema s, die in dit rapport achtereenvolgens aan bod komen: 1. Het onderwijs in Almere, 2. Voor- en vroegschoolse educatie, 3. Kwaliteitsverbetering zwakke scholen, 4. Versterken leesonderwijs po en vo, 5. Brede Scholen, 6. Bevorderen integratie/tegengaan segregatie, 7. Schakelklassen in het Taalcentrum, 8. Overgang po-vo, 9. Overgang vo-mbo, 10. Passend Onderwijs, 11. Voortijdig schoolverlaten, 12. Onderwijstijdverlenging. In het eerste hoofdstuk van dit rapport wordt een beeld geschetst van het onderwijs in Almere. De daarop volgende hoofdstukken beschrijven per thema achtereenvolgens de volgende punten: het huidige beleid en de beleidsachtergrond, de beleidsdoelstellingen en kernindicatoren (indien geformuleerd), resultaten en conclusies. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

17 1. Het onderwijs in Almere Dit hoofdstuk schetst een beeld van het onderwijs in Almere. 1.1 Primair onderwijs De leerlingpopulatie Almere telt 80 basisscholen, daarnaast wordt er speciaal basisonderwijs (sbo) aangeboden op vier scholen en speciaal onderwijs ((v)so) op drie scholen. Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling van het aantal leerlingen in het Almeerse onderwijs weer 2). Tabel 1.1: Ontwikkeling van het aantal leerlingen in het primair onderwijs bo sbo (v)so 472 totaal Bron: DUO en LLA Het totaal aantal leerlingen in het regulier en speciaal basisonderwijs is in 2009 iets gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren. Gewichtenleerlingen De gewichtenregeling in het basisonderwijs is een regeling die bepaalt hoeveel extra middelen een basisschool krijgt voor het verminderen van onderwijsachterstanden. Tot 2006 werden de gewichten toegekend op basis van etniciteit en opleidingsniveau van de ouders. In de nieuwe gewichtenregeling speelt etniciteit geen rol meer. Het percentage gewichtenleerlingen in het Almeerse basisonderwijs daalt sterk sinds de gefaseerde invoering van de nieuwe gewichtenregeling (zie figuur 1.1). In oktober 2005 lag het percentage gewichtenleerlingen op 26%, dit is gedaald tot 12% in oktober De gewijzigde regeling is van invloed op de financiële positie van scholen. 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Figuur 1.1: Ontwikkeling van het percentage gewichtenleerlingen in het basisonderwijs. Bron: DUO In onderstaande tabel vergelijken we per stadsdeel het aandeel gewichtenleerlingen met het aandeel leerlingen dat een niet-nederlandse culturele achtergrond heeft 3). Opvallend is dat in Buiten en Stad West en Oost het aandeel leerlingen met een niet-nederlandse culturele achtergrond twee keer zo groot is als het aandeel gewichtenleerlingen. In deze stadsdelen is het gevolg van de gewijzigde gewichtenregeling het grootst. In Haven liggen de percentages dicht bij elkaar, dit betekent dat hier ook veel autochtone kinderen wonen met laag opgeleide ouders. Tabel 1.2: Gewichtenleerlingen en leerlingen met een niet-nederlandse culturele achtergrond stadsdeel aandeel gewichten aandeel niet-ned. cultureel Haven 19% 20% Stad Oost 12% 24% Stad West 13% 27% Buiten 10% 26% Poort 9% 5% Bron: DUO 26% 23% 19% 16% 12% ) De historie van het aantal leerlingen in het (v)so is onbekend. 3) Cijfers van DUO per 1 oktober DUO registreert een beperkt aantal specifieke herkomstlanden van leerlingen. De oude gewichtenregeling is op deze indeling gebaseerd. Deze indeling verschilt hiermee van de indeling op basis van etniciteit. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

18 Etniciteit Almere is een stad met relatief veel allochtone inwoners (westers en niet-westers) en dit is ook terug te zien in de leerlingpopulatie in het primair onderwijs, zie tabel 1.3. Het aandeel allochtone leerlingen is in de loop der jaren licht gestegen. Tabel 1.3: Etniciteit van de Almeerse leerlingen allochtoon allochtoon allochtoon allochtoon allochtoon bo 41% 42% 43% 44% 46% sbo 38% 42% 43% 44% 46% v(so) 4) 47% Bron: LLA 1.2 Voortgezet onderwijs Leerlingpopulatie Almere heeft negen scholen voor het voortgezet onderwijs. Het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs is in de afgelopen jaren licht gestegen (tabel 1.4). Tabel 1.4: Ontwikkeling van het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs vo totaal Onderwijsdeelname Tabel 1.5 geeft de ontwikkeling van Almeerse leerlingen in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs weer. Ruim de helft van de leerlingen volgt een vmbo-opleiding. Dit aandeel is echter door de jaren heen met zo n 10% afgenomen. Het percentage leerlingen dat havo of vwo volgt, nam daarentegen toe. Toch blijft de deelname aan havo en vwo nog achter bij het landelijk gemiddelde. In Almere gaan gemiddeld meer kinderen naar het praktijkonderwijs dan landelijk. Bron: DUO 4) De cijfers van de etniciteit van leerlingen in het (v)so voor 2005 tot en met 2008 zijn niet beschikbaar. 18 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

19 Tabel 1.5: Onderwijsdeelname in derde leerjaar voor Almere en Nederland. Almere schoolsoort 2005/ / / / /2010 Nederland 2009/2010 praktijkonderwijs 3% 4% 4% 5% 4% 3% vmbo totaal: 64% 62% 57% 55% 55% 52% lwoo 18% 20% 17% 17% 16% 12% basisberoepsgericht 7% 7% 5% 6% 4% 4% kaderberoepsgericht 15% 15% 13% 12% 13% 10% theoretisch (en gemengd) 24% 20% 21% 20% 21% 24% experimenteel 5) 1% 1% havo en vwo totaal: 34% 34% 39% 40% 41% 45% havo 11% 12% 13% 12% 13% 20% vwo 11% 12% 14% 15% 15% 21% havo/vwo 12% 10% 11% 13% 13% 3% aantal (=100%) Bron: DUO Slaagpercentages Tabel 1.6 schetst de ontwikkeling van het aantal examenkandidaten in het Almeerse voortgezet onderwijs en de bijbehorende slaagpercentages naar schooltype. De slaagpercentages voor het vmbo zijn het hoogst. Gemiddeld behaalt 96% van de examenkandidaten een diploma in het schooljaar 2008/2009. Dit percentage ligt iets boven het landelijke gemiddelde. De slaagpercentages voor havo en vwo in Almere liggen een stuk lager dan voor het vmbo, op respectievelijk 86% en 85%. Vooral het vwo scoort hiermee beduidend onder het landelijk gemiddelde, dat op 91% ligt. Tabel 1.6: Slaagpercentages van het Almeerse en landelijke voortgezet onderwijs aantal kandidaten aantal kandidaten aantal kandidaten aantal kandidaten Almere 2006/2007 slaagpercent. Almere 2007/2008 slaagpercent. Almere 2008/2009 slaagpercent. Nederland 2008/2009 slaagpercent. vmbo totaal: % % % % basisberoepsgericht % % % % kaderberoepsgericht % % % % theoretisch (en gemengd) % % % % havo % % % % vwo % % % % Bron: DUO Conclusies: De groei van het aantal leerlingen in het regulier en speciaal basisonderwijs is in de laatste jaren gestagneerd, het aantal leerlingen neemt nu licht af. Het percentage gewichtenleerlingen in het Almeerse basisonderwijs is sterk gedaald nu de nieuwe gewichtenregeling volledig is ingevoerd: van 26% in 2005 tot 12% in Het percentage leerlingen dat in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs havo of vwo volgt, stijgt al enkele jaren en bedraagt nu 41%. Almere blijft nog wel achter bij het landelijk gemiddelde van 45%. 5) De experimentele leerroute vmbo-mbo2 is dit jaar voor het eerst aangeboden in Almere. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

21 2. Voor- en vroegschoolse educatie Lokaal onderwijsbeleid Almere Programma s voor voor- en vroegschoolse educatie (vve) zijn gericht op het voorkomen en inlopen van taalachterstanden bij kinderen van twee tot zes jaar. In de voorschoolse periode (twee- tot vierjarigen) gebeurt dit op peuterspeelzalen en een aantal kinderdagverblijven. Voor leerlingen van vier en vijf jaar in de groepen 1 en 2 van de basisschool (de vroegschoolse periode). De rijksoverheid stelt jaarlijks een bedrag beschikbaar voor vve. De middelen voor voorschoolse educatie gaan naar de gemeente. De gemeente is dus verantwoordelijk en dient te zorgen voor voldoende en kwalitatief goede vve-plekken in Almere. De middelen voor vroegschoolse educatie gaan naar de scholen. Beiden zijn verantwoordelijk voor een goede overgang van voorschoolse naar vroegschoolse educatie, de doorgaande lijn. Want, ervoor zorgen dat kinderen klaar zijn voor school is een gezamenlijk doel van de gemeente en de scholen. Beleidsdoelen In Almere werken we sinds 1999 met vve. In 2006 is het gemeentelijk beleid voor vve vastgelegd in de nota Allemaal klaar voor school, Doelstelling is dat in % van de doelgroepkinderen is bereikt met een vve-programma. Om te bepalen of een kind tot de doelgroep van vve behoort, is een Almeerse checklist ontwikkeld. Inmiddels is de doelstelling, op grond van gewijzigd rijksbeleid, bijgesteld tot een bereik van 100% eind Voor Almere betekent dit, dat op 31 december 2010, 640 peuters een vve-aanbod moeten hebben. De gemeente probeert dit doel te realiseren door op peuterspeelzalen vve te subsidiëren. Dit geldt sinds 2009 ook voor de kinderopvang. Subdoelstellingen van het vve-beleid in Almere zijn: spreiding van vve-plaatsen over de hele stad; kinderen moeten zoveel mogelijk in hun eigen wijk een aanbod krijgen, geen specifieke vve-groepen, maar zoveel mogelijk gemengde groepen waarin doelgroep- en niet-doelgroepkinderen bij elkaar zitten. Wat betreft de vroegschoolse deelname van de doelgroep kleuters zijn er geen expliciete doelen opgesteld. Wel is, vanuit de Agenda Focus op Vroegschoolse Educatie, op landelijk niveau afgesproken te streven naar een bereik van 100 %. Kernindicatoren aantal kinderen van 2 tot en met 3 jaar en van 4 tot en met 5 jaar naar stadsdeel, woonwijk, etniciteit en sociaaleconomische status 6), aantal kinderen van 2 tot en met 3 jaar op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, uitgesplitst naar doelgroep- en niet-doelgroep kinderen, percentage voorschools aanbod voor de doelgroep, aantal bereikte kinderen voorschoolse educatie, deelname aantal (gewichten)leerlingen in vroegschoolse educatie aan een vve-programma, programma-aanbod voor- en vroegschools (aantal peuterspeelzalen en vve-scholen). 6) De sociaal-economische status van de kinderen is met de huidige bronnen niet te beantwoorden. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

22 Bevolkingssamenstelling van 2 tot 6-jarigen Tabel 2.1 laat de ontwikkeling zien van het aantal kinderen in de leeftijd van 2 tot 6 jaar in Almere vanaf Wat opvalt, is dat het totaal aantal 2 tot 6-jarigen de afgelopen vijf jaar in omvang is afgenomen, met ongeveer 8%. Tabel 2.2 laat de verdeling zien van diezelfde leeftijdsgroepen naar herkomstgroep over de afgelopen vijf jaren. Opvallend is dat de groep autochtonen het grootst is, maar ook snel daalt. De groep niet-westerse allochtonen neemt in omvang licht af en de groep westerse allochtonen is relatief gering, maar stabiel. Tabel 2.1: Bevolking naar leeftijdsgroep leeftijd t/m 3 jaar t/m 5 jaar totaal Bron: Gemeente Almere Tabel 2.2: Herkomst- en leeftijdsgroepen, per 1 januari van elk jaar leeftijd Autochtoon 2 t/m t/m totaal Niet westers 2 t/m t/m totaal Westers 2 t/m t/m totaal Bron: Gemeente Almere Figuur 2.2 illustreert tabel 2.2. Figuur 2.2: De ontwikkeling van het aantal kinderen per etnische groep, naar leeftijd. Bron: Gemeente Almere t/m 3 jaar 4 t/m 5 jaar totaal a: Autochtoon 2 t/m 3 jaar 4 t/m 5 jaar totaal b: Westers t/m 3 jaar 4 t/m 5 jaar totaal c: Niet-westers 22 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

23 Tabel 2.3 laat de verdeling zien van de kinderen van 2 tot 6 jaar naar leeftijds- en herkomstgroepen over de verschillende stadsdelen. Almere Buiten telt de meeste kinderen in die leeftijdscategorie, gevolgd door Stad Oost en West. Wat opvalt, is dat de omvang van de groep niet-westers allochtonen in al deze drie stadsdelen ongeveer even groot is. Tabel 2.3: Herkomst- en leeftijdsgroepen per stadsdeel, aantallen per 1 januari 2010 leeftijdsgroep etniciteit 2 t/m 5 jarigen 2 t/m 3 jr 4 t/m 5 jr totaal autochtoon westers niet-westers niet-westers (%) Buiten % Stad Oost % Stad West % Haven % Poort/Hout % Stad Centrum % Almere totaal % Bron: Gemeente Almere Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

24 Bereik voorschoolse educatie Gemeenten krijgen financiële ondersteuning van de rijksoverheid voor voorschoolse educatie op basis van de gewichtenregeling. Wel is er beleidsvrijheid om zelf de definitie van de doelgroep voor voorschoolse educatie te bepalen. In Almere worden naast de gewichtenkinderen ook kinderen met een indicatie van Jeugdgezondheidszorg als doelgroepkind gezien. Daarnaast kunnen ook kinderen meedoen op basis van een interne indicatie van peuterspeelzaal of kinderdagverblijf, hiervoor is een checklist ontwikkeld. In onderstaande tabel wordt het aantal kinderen van 2 tot en met 3 jaar dat een vve-programma volgt op een peuterspeelzaal weergegeven. In totaal gaan er 1577 peuters naar peuterspeelzalen, waarvan er 474 meedoen aan een vve-programma. Vanaf 2009 worden ook op twee kinderdagverblijven vve-programma s aangeboden, 28 kinderen doen hieraan mee. Vanaf 2010 zijn er nog een aantal kinderdagverblijven gestart met het aanbieden van vve. Tabel 2.4: Ontwikkeling aantal vve-plaatsen voorschoolse educatie 1 okt okt okt okt 2009 vve-plaatsen peuterspeelzalen vve-plaatsen kinderdagverblijven totaal aantal bezette vve-plaatsen totaal aantal geschatte 2 t/m 3-jarige doelgroepkinderen7 ) percentage bereik 19% 51% 59% 78% 7) Het aantal gewichtenkinderen van 2 en 3 jaar is berekend op basis van het percentage gewichtenleerlingen van 4 tot en met 11 jaar. Bron: DUO-registraties 24 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

25 De doelstelling om 640 peuters een vve-aanbod te bieden is nog niet gehaald. Op 1 oktober 2009 worden 502 peuters bereikt, dit is 78%. Toeleidingsprogramma s vve Naast de vve-programma s op peuterspeelzalen, worden twee programma s aangeboden aan peuters, met als doel ze kennis te laten maken met de peuterspeelzaal. Dit gaat om het programma Opstapje en Samen Spelen Samen Taal, waaraan respectievelijk 85 en 44 kinderen meedoen. Ook wordt op één locatie het programma Mini Samenspel aangeboden voor peuters vanaf 1½ jaar. Bereik vroegschoolse educatie Onderstaande tabel geeft het aantal kinderen van 4 tot en met 5 jaar dat een vve-programma volgt op de basisschool weer. Op 1 oktober 2008 boden in totaal 19 scholen vve-programma s aan. De cijfers van oktober 2009 zijn nog niet bekend. Deze worden opgenomen in de monitor vve, die in de loop van 2010 verschijnt. Tabel 2.5: Ontwikkeling aantal doelgroep kinderen op vroegschoolse educatie 1 okt okt okt 2008 aantal doelgroepkinderen dat met vve bereikt wordt totaal aantal geschatte 4 t/m jarige doelgroepleerlingen 8) percentage bereik 28% 30% 33% Het percentage van bereikte doelgroepkinderen met vroegschoolse educatie is tussen 2006 en 2008 licht gestegen tot 33%. Het absolute aantal doelgroepkinderen dat deelneemt, is daarentegen sterk afgenomen. Dit is het gevolg van de nieuwe gewichtenregeling. Volgens deze regeling krijgen minder leerlingen een gewicht, waardoor de doelgroep als geheel sterk afneemt. Landelijk neemt 57% van de doelgroepkinderen in 2009 deel aan vroegschoolse educatie, het Almeerse deelname cijfer ligt hier ruim onder 9). Programma-aanbod voor- en vroegschools Onderstaande tabel schetst een overzicht van de vve-programma s waarmee peuterspeelzalen en basisscholen werken per 1 oktober Alle programma s zijn erkende vve-programma s volgens de databank van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). De meest gebruikte methoden op de peuterspeelzalen zijn Piramide en Puk & Ko. Piramide wordt ook op de meeste basisscholen gebruikt; daar ligt het gebruik van Ik & Ko (de opvolger van Puk & Ko) een stuk lager. Tabel 2.6: Programma-aanbod vve op peuterspeelzalen en basisscholen 10) vve-programma s: peuterspeelzalen basisscholen Startblokken 9 4 Piramide KO-Totaal (Puk&Ko/ Ik&Ko) 14 4 Kaleidoscoop 2 1 Conclusies: Het aantal kinderen van 2 tot 6 jaar is de afgelopen vijf jaren gedaald met 8%. De afname van het aantal autochtone kinderen is het grootst. Het aantal niet-westerse allochtone kinderen neemt licht af en de groep westerse allochtone kinderen is relatief klein, maar stabiel. Het percentage doelgroepkinderen dat deelneemt aan voorschoolse educatie is de afgelopen jaren gestegen van 19% in 2006 tot 78% in 2009; hiermee komt de doelstelling van 100% voor eind 2010 in zicht. Het percentage doelgroepkinderen dat deelneemt aan vroegschoolse educatie is de afgelopen jaren licht gestegen tot 33%, hiermee blijft Almere achter bij het landelijk gemiddelde van 57%. Het absolute aantal doelgroepkinderen dat deelneemt is gedaald. 8) Het aantal gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar is berekend op basis van het percentage gewichtenleerlingen van 4 tot en met 11 jaar. Bron: DUO-registraties. 9) Landelijke Monitor Voor- en Vroegschoolse Educatie ) Bron: Inhoudelijke verantwoording en bereik vve en de Schoor. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

27 3. Kwaliteitsverbetering zwakke scholen Lokaal onderwijsbeleid Almere Uit onderzoek van de Onderwijsinspectie blijkt dat het niveau van de opbrengsten van het Almeerse basisonderwijs achterblijft ten opzichte van het niveau van de G4 en het landelijk gemiddelde. Onder opbrengsten van het onderwijs verstaan wij de onderwijsresultaten die de kinderen op de scholen in Almere behalen. Om de opbrengsten van het onderwijs te verbeteren hebben gemeente en schoolbesturen binnen de LEA afspraken gemaakt over een aanpak op maat. Een van deze aanpakken is de Kwaliteitsverbetering zwakke scholen. De Kwaliteitsverbetering zwakke scholen is gericht op verbetering van de opbrengsten van de door de Onderwijsinspectie benoemde zwakke en zeer zwakke scholen. Daarnaast is dit ook gericht op de scholen die door schoolbesturen zelf als risicoschool worden aangemerkt. Alle zwakke scholen maken een analyse en stellen een schoolspecifiek verbeterprogramma op. Beleidsdoelen Kwaliteitsverbetering zwakke scholen is een van de actiepunten van de Lokaal Educatieve Agenda (LEA). Het huidige beleid loopt van najaar 2009 tot en met zomer 2012 en is gericht op het realiseren van een kwaliteitsverbetering op alle zwakke, zeer zwakke en risicoscholen in Almere. Resultaat van de aanpak is dat de scholen na de verbetering volgens de Inspectienormen niet meer zwak zijn. Kernindicatoren aantal zwakke scholen ten opzichte van totaal aantal scholen in Almere, nieuwe zwakke scholen of voormalige zwakke scholen, fase van kwaliteitsverbetering zwakke scholen, taal-, lees- en rekenprestaties zwakke scholen. Zwakke scholen De Onderwijsinspectie houdt toezicht op de kwaliteit van het onderwijs. Scholen met een onvoldoende beoordeling worden onder toezicht geplaatst en moeten de kwaliteit van het onderwijs verbeteren. Wanneer geen tekortkomingen zijn gevonden, krijgt een school basistoezicht. Op dat moment is geen nader onderzoek of intensivering van het toezicht nodig. Als de kwaliteit van de school zwak of zeer zwak is kan de school aangepast toezicht krijgen. Een basisschool is in de regel zwak wanneer uit onderzoek blijkt dat de leerprestaties van de leerlingen onvoldoende zijn. Meestal wil dat zeggen dat de eindresultaten over een periode van drie jaar onder de maat zijn. Een basisschool is zeer zwak als de eindopbrengsten in een periode van drie jaar onvoldoende zijn én het onderwijsleerproces of de zorg en begeleiding voor kinderen op belangrijke punten tekortkomingen vertonen. In het speciaal basisonderwijs zijn niet de leerprestaties leidend, maar is leidend of de school voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief biedt. Wanneer een school in het speciaal basisonderwijs hierop onvoldoende scoort én het onderwijsleerproces of de leerlingenzorg te kort schieten, dan is de school zeer zwak. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

29 Zwakke scholen in Almere Regulier basisonderwijs Op 1 januari 2010 telt Almere elf basisscholen die door de Onderwijsinspectie als zwak beoordeeld zijn en drie basisscholen kregen de beoordeling zeer zwak 11). Sinds 2007 werkt de Onderwijsinspectie met een nieuw toezichtskader. Nog niet alle scholen zijn volgens het nieuwe kader beoordeeld, waardoor het aantal (zeer) zwakke scholen nog niet volledig vastgesteld kan worden. Wel is duidelijk dat Almere vergeleken met het landelijke beeld een hoger percentage (zeer) zwakke scholen heeft: 24% van de onderzochte scholen in vergelijking met 7% landelijk. Tabel 3.1: Toezichtarrangementen basisonderwijs in Almere en landelijk Aantal (percentage) Almere 1 jan 2010 Percentage van beoordeelde scholen Landelijk 1 jan ) Percentage van beoordeelde scholen basis 43 (54%) 75% 93% zwak 11 (14%) 19% 6% zeer zwak 3 (4%) 5% 1% nog niet bepaald 23 (29%) - - Bron: Onderwijsinspectie Speciaal basisonderwijs Op 1 januari 2010 heeft Almere vier scholen voor speciaal basisonderwijs, waarvan er drie door de inspectie zijn bezocht. Van deze bezochte scholen heeft één school voldoende kwaliteit, de overige twee hebben een aangepast toezicht zwakke kwaliteit. Landelijk heeft driekwart van de scholen voor speciaal basisonderwijs de vereiste basiskwaliteit 13). Kwaliteitsaanpak zwakke scholen In september 2009 is in Almere het traject Kwaliteitsaanpak primair onderwijs gestart voor zwakke scholen. Hieraan doen negentien scholen uit het basisonderwijs (bo-scholen) en één school uit het speciaal basisonderwijs (sbo) mee. Deze scholen zijn door de schoolbesturen aangemeld als scholen die extra aandacht behoeven. Dit kunnen (zeer) zwakke scholen zijn zoals gedefinieerd door de Onderwijsinspectie of scholen met een verhoogd risico. Alle scholen zitten in de adoptiefase, waarin een kwaliteitsanalyse wordt gemaakt en een plan van integrale aanpak wordt opgesteld. De komende jaren wordt gekeken of scholen de kwaliteit van het onderwijs hebben verbeterd en niet meer als zwak worden beoordeeld. Ook wordt de ontwikkeling van het aantal zwakke scholen weergegeven. Taal-, lees- en rekenprestaties zwakke scholen Gegevens over de taal-, lees- en rekenprestaties van de zwakke scholen worden meegenomen in de monitor Taal-, lees- en rekenprestaties po, die begin 2011 verschijnt. Conclusies: De kwaliteit van het Almeerse basisonderwijs blijft achter bij het landelijk gemiddelde. Op 1 januari 2010 is een kwart van de beoordeelde scholen zwak of zeer zwak. Ook twee van de drie sbo-scholen staan onder geïntensiveerd toezicht van de Onderwijsinspectie. Twintig scholen doen mee aan de kwaliteitsaanpak primair onderwijs. Alle scholen zitten in de adoptiefase: scholen voeren een kwaliteitsanalyse uit en stellen een plan van aanpak op. 11) De school- en locatie-indeling van DUO op basis van het brinnummer is aangehouden. 12) Onderwijsverslag van de Onderwijsinspectie, Landelijk is voor 1% van de scholen nog geen arrangement vastgesteld. 13) Onderwijsverslag van de Onderwijsinspectie, Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

31 4. Versterken leesonderwijs primair onderwijs - voortgezet onderwijs Lokaal onderwijsbeleid Almere Het versterken van het leesonderwijs is een van de actiepunten van de Lokaal Educatieve Agenda (LEA) De verbetering gaat om zowel het technisch als het begrijpend lezen en loopt van het basisonderwijs door naar de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Beleidsdoelen Voor dit beleidsthema is in de LEA als streefdoel geformuleerd: De kwaliteitsverbetering van het leesonderwijs resulteert in een algehele verhoging van de opbrengsten aan het einde van het basisonderwijs en na de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Voordat er invulling aan de Leesimpuls wordt gegeven, wordt eerst stedelijk in kaart gebracht hoe de leesprestaties in het basisonderwijs zijn. Op basis van deze nulmeting wordt een plan van aanpak opgesteld. In het schooljaar heeft hiervoor onder alle basisscholen in Almere een inventarisatie plaatsgevonden van de gebruikte toetsen waarmee de taal- en leesprestaties in beeld gebracht kunnen worden. De monitor Taal-, lees- en rekenprestaties po, die begin 2011 verschijnt, geeft het stedelijke beeld van de leesprestaties. Op basis hiervan worden de vervolgstappen bepaald. Kernindicatoren Cito-vaardigheidsscore technisch en begrijpend lezen, aanpak door scholen rond lezen. Cito-vaardigheidsscores De monitor Taal-, lees- en rekenprestaties po brengt de Cito-vaardigheidsscores voor het technisch en begrijpend lezen in beeld. Aan de hand van de uitkomsten worden de vervolgstappen bepaald. Leesmethoden en aanpakken in het basisonderwijs Eind 2009 is een toetsen methode-inventarisatie gehouden onder de basisscholen 14). Hierin is tevens in kaart gebracht welke leesmethoden en aanpakken scholen gebruiken. Taalontwikkeling Driekwart van de scholen gebruikt een taal-/totaalprogramma in de groepen 1 en 2. De methoden die het vaakst gebruikt worden zijn Schatkist, Piramide en Kleuterplein. Daarnaast gebruikt 36% van de basisscholen de aanpak Viertakt van Verhallen. Technisch lezen Voor het aanvankelijk technisch lezen gebruikt 71% van de basisscholen Veilig Leren Lezen. Een aantal scholen gebruikt de Leeslijn of Leessleutel. Bijna de helft van de scholen gebruikt hierop een aanvullende aanpak of methodiek, zoals Ralfilezen, Lezen gaat voor! of Lezen gaat door! Ook de methode Zo leer je kinderen spellen van Jose Schraven wordt als aanvulling vaak genoemd door de scholen. Voor het voortgezet technisch lezen worden veel verschillende methoden gebruikt; AVI-/BAVI-lezen en Estafette worden het meest genoemd. 14) Rapportage inventarisatie toetsen methodegebruik bij Almeerse basisscholen, Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

33 Begrijpend lezen Ook voor begrijpend lezen gebruiken scholen veel verschillende methoden, met name Goed Gelezen (oud en nieuw), Nieuwsbegrip XL en Tekstverwerken worden veel genoemd. 39% van de scholen gebruikt naast deze methoden een aanvullende aanpak, zoals Nieuwsbegrip. Leesprestaties in het voortgezet onderwijs Er loopt met het vo een verkenningstraject naar de mogelijkheden om de taalprestaties in het voortgezet onderwijs in kaart te brengen. Conclusies: De meest gebruikte methode is Veilig Leren Lezen, dit wordt op 71% van de basisscholen gebruikt voor technisch lezen. Bijna de helft van de scholen hanteert een aanvullende aanpak op de leesmethode. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

35 5. Brede scholen Lokaal onderwijsbeleid Almere In Almere is een brede school een samenwerkingsverband tussen verschillende organisaties, die niet noodzakelijk in hetzelfde gebouw zitten. Een basisschool werkt samen met bijvoorbeeld een peuterspeelzaal, een kinderopvang- en een cultuurorganisatie. De gezamenlijke doelen zijn: Opzetten van een afgestemd leer- en activiteitenaanbod voor kinderen, Wegwerken van (onderwijs)achterstanden, Ontwikkelen van talenten. De gemeente Almere faciliteert de brede scholen met subsidie. In 2007 heeft de gemeenteraad het Bredeschoolbeleid vastgesteld. De uitgangspunten zijn: regie bij de gemeente, initiatief bij de (toekomstige) brede scholen, objectieve beoordeling van de kwaliteit met het Keurmerk Brede Almeerse Scholen. Beleidsdoelen In 2012 dient het volgende gerealiseerd te zijn: twaalf brede scholen, in drie aandachtswijken dagarrangementen. Kernindicatoren aantal brede scholen, aantal brede scholen met een keurmerk. Almeerse brede scholen Almere telt op 1 januari 2010 tien brede scholen. Drie brede scholen zitten in multifunctionele accommodaties, met partners van de brede school en/of andere gebruikers. Twee brede scholen zijn netwerkbrede scholen, waaraan meerdere basisscholen deelnemen. In de integrale wijkontwikkelingsbuurten Stedenwijk, Bouwmeesterbuurt en De Wierden bieden de brede scholen een extra voorziening aan in de vorm van dagarrangementen. Dagarrangementen bieden aan basisschoolkinderen voor en na schooltijd een veilige huiskamer, met veel aandacht voor sociale omgang, normen en waarden. Van daaruit worden de kinderen naar naschoolse activiteiten geleid. Kinderen leren hun vrije tijd zinvol te besteden. Waar nodig is er extra zorg en ondersteuning voor kind en ouder. Met het realiseren van dagarrangementen in drie aandachtswijken is het beleidsdoel voor 2012 behaald. Brede scholen met een keurmerk De gemeente heeft het Keurmerk Brede Almeerse School ontwikkeld, waarin tien kwaliteitscriteria worden getoetst. Zeven brede scholen hebben inmiddels dit keurmerk verkregen. Conclusies: Almere heeft tien brede scholen, waarvan zeven het keurmerk Brede Almeerse School hebben verkregen. Hiermee ligt Almere op schema om de doelstelling van twaalf brede scholen in 2012 te halen. In drie aandachtswijken worden dagarrangementen aangeboden, hiermee is het tweede beleidsdoel voor 2012 gehaald. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

37 6. Integratie en segregatie Lokaal onderwijsbeleid Almere Integratie en segregatie is een van de actiepunten van de Lokaal Educatieve Agenda Zowel de gemeente(raad) als de schoolbesturen constateerden dat zij te weinig afweten van de huidige situatie in Almere. Het SCO Kohnstamm Instituut is daarom gevraagd een onderzoek uit te voeren naar segregatie in het basisonderwijs. Hierbij is zowel etnische als sociaaleconomische segregatie meegenomen. Het onderzoek brengt de segregatie zowel absoluut als relatief in kaart. Absoluut betekent dit, dat er wordt gekeken naar de absolute samenstelling van de basisscholen in Almere. De relatieve samenstelling in kaart brengen betekent dat de samenstelling van de schoolpopulatie wordt vergeleken met de buurt of wijk waarin de school staat. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek worden de vervolgstappen bepaald. Beleidsdoelen en kernindicatoren Er zijn nog geen beleidsdoelen en kernindicatoren opgesteld. Voor gegevens over integratie en segregatie in het Almeerse onderwijs wordt verwezen naar het rapport van het onderzoek door SCO Kohnstamm Segregatie in het basisonderwijs in Almere. Dit rapport is inmiddels beschikbaar. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

39 7. Schakelklassen in het Taalcentrum Lokaal onderwijsbeleid Almere In een schakelklas krijgen autochtone en allochtone leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse taal een jaar lang intensief taalonderwijs aangeboden. Er zijn drie varianten mogelijk: de voltijdse schakelklas, de deeltijdschakelklas en de verlengde schooldag. In Almere is gekozen voor de voltijdvariant. Het Taalcentrum Almere verzorgt namens de gezamenlijke schoolbesturen het taalonderwijs in de vorm van schakelklassen po en vo. Zij ontvangt hiervoor van de gemeente subsidie vanuit de Rijksuitkering OAB. In Almere zijn drie soorten schakelklassen ingericht: de Centrale Opvangklas (COK), de KOP-klas en de Internationale Schakelklas-vo (ISK-vo). De Centrale Opvangklas Dit programma is bestemd voor basisschoolleerlingen die nog geen Nederlands spreken en waarvan verwacht wordt dat deze leerlingen de taalachterstand met behulp van de extra inspanning binnen een jaar inlopen. De KOP-klas De Kopklas is een extra jaar basisonderwijs voor leerlingen die uit het buitenland komen en een vmbo-tl+ of een havo/vwo-advies hebben, maar aan het einde van de basisschool nog achterstanden hebben in de Nederlandse taal. Deze leerlingen krijgen intensieve taalles en daarnaast volgen zij de reguliere lessen. Na de KOP-klas stromen zij door naar het voortgezet onderwijs. Internationale schakelklassen voortgezet onderwijs Dit programma is bestemd voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs die nog geen Nederlands spreken, waardoor ze niet kunnen instromen in het reguliere vo. Zij krijgen een jaar lang intensief taalles, naast het reguliere voortgezet onderwijs. Schakelgroep ¾ Sinds het schooljaar kent het Taalcentrum ook een voltijd schakelgroep ¾. Deze schakelgroep is bestemd voor leerlingen van groep 3 en 4 van het basisonderwijs, die onderpresteren vanwege taalachterstand. En waarvan de verwachting is dat ze deze achterstand binnen een jaar grotendeels inlopen. Beleidsdoelen Voor dit beleidsterrein zijn geen streefdoelen geformuleerd in de zin van aantal leerlingen dat schakelonderwijs moet volgen. Ook voor de opbrengsten van het Almeerse schakelonderwijs zijn (nog) geen streefdoelen geformuleerd. Kernindicatoren aantal leerlingen dat deelneemt aan schakelklassen po en eerste opvang vo, leeropbrengsten van de schakelklassen. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

41 Deelname aan schakelklassen Tabel 7.1 geeft de ontwikkeling weer van het aantal leerlingen dat deelneemt aan de verschillende schakelklassen. In oktober 2009 gaat het in totaal om 183 leerlingen. De meeste leerlingen zitten in een Centrale Opvangklas of in een Internationale Schakelklas voor het voortgezet onderwijs. Opvallend is de sterke groei van het totaal aantal leerlingen dat aan een schakelklas deelneemt. Een mogelijke verklaring voor deze toename is dat het aandeel niet-westerse allochtonen onder de vestigers in Almere de laatste jaren is toegenomen. Ook is in de afgelopen drie jaar het aantal nieuwkomers met kinderen met dertig procent gestegen. Daarnaast heeft het Taalcentrum meer bekendheid verkregen, waardoor ouders en scholen het beter weten te vinden. Tabel 7.1: aantal deelnemende leerlingen aan schakelklassen Oktober 2007 Oktober 2008 Oktober 2009 COK KOP ISK-vo schakelgroep ¾ 10 totaal Leeropbrengsten van de schakelklassen De gemeente Almere en het Taalcentrum willen graag in beeld krijgen wat de onderwijspositie is van leerlingen, twee jaar nadat ze de schakelklas hebben verlaten. Daarnaast is het wenselijk de effecten van de schakelklassen in Almere te kunnen vergelijken met de schakelklassen in andere gemeenten. Dit wordt nog verder uitgewerkt. Conclusies: In oktober 2009 nemen 183 leerlingen deel aan de Almeerse schakelklassen, dit betekent een stijging van 56% ten opzichte van Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

43 8. Overgang primair onderwijs voortgezet onderwijs Lokaal onderwijsbeleid Almere Ongeveer 2500 Almeerse groep 8 leerlingen maken jaarlijks de overstap van het primair naar het voortgezet onderwijs. De aansluiting tussen het primair en voortgezet onderwijs wordt in Almere gestroomlijnd met stadsbrede procedureafspraken. De Basisonderwijs - Voorgezet Onderwijs Commissie (BOVOC) is verantwoordelijk voor de adequate uitvoering en de jaarlijkse evaluatie en bijstelling hiervan. Toch wordt elk jaar geconstateerd dat de procedure niet optimaal verloopt. Dit heeft geleid tot een behoefte aan nader onderzoek. Alle leerlingen in groep 8 moeten een passend vo-advies krijgen, dat aansluit bij hun (cognitieve) capaciteiten. Afstroom naar een lager niveau werkt immers vaak demotiverend, terwijl ook opstroom naar een hoger niveau vaak problemen oplevert. De kwaliteit van het advies speelt daarbij natuurlijk een belangrijke rol. Beleidsdoelen Het algemeen beleidsdoel is verbetering van de overgang van po naar vo via de totstandkoming en het gebruik van het advies. Beleidsdoel 1: Optimalisering van de procedurele en logistieke kant van de overstap van jaarlijks zo n 2500 leerlingen van po naar vo. Beleidsdoel 2: Plaatsing van leerlingen in het voortgezet onderwijs vindt zoveel mogelijk op een onderwijstype plaats dat aansluit bij hun capaciteiten en mogelijkheden. Beide aspecten zijn opgenomen in het onderzoek Van Primair naar Voortgezet Onderwijs in Almere. In november 2010 staat een brede presentatie van de uitkomsten aan het onderwijsveld gepland. Op basis van de uitkomsten en aanbevelingen van het onderzoek worden de geconstateerde leemten bijgesteld. Kernindicatoren Cito-eindtoetsgegevens groep 8 op leerling-niveau, schooladviezen naar onderwijsniveau, aantal zorgtrajecten naar het vo (via passend onderwijs), doorstroom, opstroom en afstroom naar schooltype in aantallen leerlingen. Cito-eindtoetsgegevens Gegevens over Cito-eindtoetsgegevens worden meegenomen in de monitor Taal-, lees- en rekenprestaties po, die begin 2011 verschijnt. Schooladviezen Jaarlijks maken ongeveer Almeerse leerlingen uit groep 8 de overstap naar het voortgezet onderwijs. Tabel 8.1 geeft de schooladviezen van deze leerlingen weer. In tegenstelling tot de landelijke praktijk, worden er in Almere geen combinatieadviezen gegeven. Uitzondering hierop is het advies vmbo-bbl/kbl, dat in Almere juist alleen gecombineerd wordt afgegeven. In principe worden geen adviezen voor het leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) gegeven, omdat dit feitelijk geen niveauadviezen zijn. De leerlingen met een lwoo-indicatie krijgen een advies voor één van de leerwegen van het vmbo. In het schooljaar 2008/2009 kreeg 45% van de leerlingen uit het basisonderwijs een advies voor Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

44 havo of vwo, 52% van de leerlingen kreeg een vmbo advies. Twee procent ontving een advies praktijkonderwijs (PrO). De verdeling van de adviezen is vergelijkbaar met de voorgaande schooljaren. Tabel 8.1: Schooladviezen leerlingen groep 8 uit het basisonderwijs 2005/ / / / 2009 PrO 1% 2% 2% 2% vmbo-bbl/kbl 27% 28% 27% 27% vmbo-tl 27% 25% 25% 25% havo 27% 27% 26% 27% vwo 17% 18% 20% 18% totaal bo (=100%) Bron: Digidoor Zorgtrajecten naar het voortgezet onderwijs Een deel van de leerlingen die overstappen van de basisschool of speciale basisschool naar het voortgezet onderwijs heeft extra zorg nodig. Aanvullend (intelligentie)onderzoek moet uitmaken of leerlingen aanspraak kunnen maken op leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) of praktijkonderwijs (PrO). De vo school krijgt dan extra middelen om de zorg vorm te geven. In het schooljaar 2008/2009 is voor totaal 472 leerlingen zorg aangevraagd bij de Regionale Verwijzings Commissie (RVC), waarvan ongeveer driekwart voor het lwoo. Dit aantal is ten opzichte van 2006/2007 licht gedaald met 6%. Vrijwel alle aanvragen worden toegekend. In het basisonderwijs stijgt het aantal kinderen met een aanvraag voor lwoo licht, bij het sbo is dit aantal ten opzichte van 2007/2008 licht gedaald. Bij beiden zien we wel een daling van het aantal zorgtrajecten naar het praktijkonderwijs. Tabel 8.2: Zorgtrajecten naar het voortgezet onderwijs 2006/ / /2009 basisonderwijs praktijkonderwijs leerwegondersteunend onderwijs totaal basisonderwijs speciaal basisonderwijs praktijkonderwijs leerwegondersteunend onderwijs totaal sbo totaal Bron: Digidoor 44 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

45 Tabel 8.3: Doorstroom, opstroom en afstroom leerlingen uit het basisonderwijs schooladvies 2005/2006 niveau 3e jaar 2008/2009 PrO vmbo-bbl/kbl vmbo-tl havo vwo totaal PrO 69% 3% 0% 0% 0% 2% vmbo-bbl/kbl 24% 79% 22% 3% 0% 26% vmbo-gl/tl 7% 15% 50% 12% 2% 21% havo 0% 1% 9% 38% 9% 15% havo/vwo 0% 1% 18% 27% 19% 17% vwo 0% 0% 1% 20% 70% 19% totaal (=100%) totale afstroom - 3% 22% 15% 11% 13% totale doorstroom 69% 79% 50% 65% 89% 69% totale opstroom 31% 18% 28% 20% - 18% Bron: Digidoor Doorstroom, opstroom en afstroom Een passend advies is belangrijk voor het succesvol doorlopen van de schoolloopbaan. Tabel 8.3 laat zien welk schooltype leerlingen in het derde jaar van het voortgezet onderwijs volgen, afgezet tegen het advies dat zij op de basisschool kregen 15). Er wordt gesproken van afstroom als een leerling op een lager schooltype zit (in het derde leerjaar) dan geadviseerd in groep 8. Opstroom houdt in dat een leerling naar een hoger schooltype is gegaan. Doorstroom betekent dat het destijds gegeven advies gelijk is aan het schooltype in het derde leerjaar. In het derde leerjaar volgt tweederde van de leerlingen uit het reguliere basisonderwijs het geadviseerde schooltype. Bij deze leerlingen is de afstroom naar een lager onderwijsniveau met 13% kleiner dan de opstroom naar een hoger niveau (18%). De op- en afstroom is voor leerlingen met een advies voor de theoretische leerweg het grootst: slechts de helft volgt dit ge adviseerde schooltype in het derde leerjaar. 22% van de leerlingen met dit advies is afgestroomd naar de basis- of kaderberoepsgerichte leerweg, 28% is opgestroomd naar havo of vwo. Vrijwel alle leerlingen uit het speciaal basisonder wijs gaan naar het vmbo met lwoo of naar het praktijkonderwijs. Van de leerlingen die op het praktijkonderwijs zijn begonnen, zit 96% daar in het derde jaar nog steeds op. Een kwart van de leerlingen die begonnen op het vmbo is afgestroomd naar het PrO en heeft dus moeten wisselen van school. Conclusies: Ruim de helft van de leerlingen uit groep 8 van het basisonderwijs kreeg in schooljaar 2008/2009 een vmbo-advies (52%), 45% van de leerlingen kreeg een havo of vwo advies. In het schooljaar 2008/2009 werden 472 leerlingen aangemeld voor extra zorg op het voortgezet onderwijs. Dit aantal is sinds 2006/2007 met 6% gedaald. 2 /3 van de leerlingen in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs volgt het schooltype dat op de basisschool is geadviseerd. Voor 1 /3 van de leerlingen is dus sprake van op- en afstroom. Deze is het grootst voor leerlingen met een advies voor vmbo-tl. Een kwart van de sbo-leerlingen die naar het vmbo zijn gegaan, zit in het derde leerjaar op een school voor praktijkonderwijs. 15) Leerlingen die in het eerste of tweede jaar zijn blijven zitten, worden buiten beschouwing gelaten. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

47 9. Overgang voortgezet onderwijs middelbaar beroepsonderwijs Lokaal onderwijsbeleid Almere De overgang vo naar mbo is vaak een risicomoment in de schoolloopbaan van jongeren. Specifiek beleid is gericht op het voorkomen dat jongeren voortijdig van school gaan. Het betreft hier met name leerlingen die klaar zijn met hun vmbo-opleiding. In de praktijk blijkt dat er leerlingen zijn die in de vakantieperiode tussen de beide schoolsoorten afhaken en dus niet op het mbo aankomen. Omdat jongeren met alleen een vmbo-diploma geen startkwalificatie hebben (die krijg je als je minimaal mbo-niveau 2 gehaald hebt), worden ze dan als voortijdig schoolverlater aangemerkt. Het vo en het mbo maken gezamenlijk afspraken over het op een sluitende wijze regelen van de overdracht. De overgang van het vo naar het mbo is een van de actiepunten van de Lokaal Educatieve Agenda. In het kader van de LEA is een expertgroep vo-mbo opgericht waarin vertegenwoordigers van het vo en het mbo elkaar ontmoeten en afspraken maken om de overgang naadloos en soepel te laten verlopen. De gemeente Almere heeft een lid van de Taskforce vsv Almere ingezet als voorzitter en regievoerder van de expertgroep. Inmiddels is daar de zogeheten overdrachtskalender vastgesteld. Op basis hiervan zijn afspraken gemaakt voor de overdracht, die nu worden uitgevoerd. De overdrachtskalender zal jaarlijks worden uitgevoerd door alle partijen die zich daaraan gecommitteerd hebben. De verwachting is dat op deze wijze het aantal voortijdig schoolverlaters bij het verlaten van het vo drastisch wordt teruggebracht. Beleidsdoelen Het doel is een sluitend systeem van overdracht van het vmbo naar het mbo, zodat leerlingen in beeld blijven. Kernindicatoren aantal en percentage leerlingen dat doorstroomt van het vmbo naar het mbo, aantal en percentage leerlingen dat nog op de eerst genoten mbo-opleiding zit op 1 april, aantal leerlingen dat een warme overdracht ontving, aantal scholen dat meedoet aan de procedure van de overdrachtskalender. Doorstroom van het vmbo naar het mbo In tabel 9.1 is de doorstroom van de Almeerse leerlingen uit de vmbo-eindexamengroepen in beeld gebracht. Het gaat hier om leerlingen die op 31 mei 2009 stonden ingeschreven voor het vierde leerjaar van het vmbo 16). Bij deze leerlingen is gekeken wat zij in het volgende schooljaar zijn gaan doen. Het overgrote deel van de vmbo-leerlingen stroomt door naar het mbo (83%). Ongeveer 7% stroomt door naar havo, vwo of volwassen onderwijs (vavo). Het aandeel vmbo ers (met en zonder lwooindicatie) dat zich voor het nieuwe schooljaar niet inschreef voor een vervolgopleiding ligt rond 9%. Dit is een substantiële groep jongeren die uit beeld verdwijnt. 16) Bron is de leerlingadministratie van de gemeente Almere. Aantallen verschillen met de door DUO geregistreerde cijfers. DUO maakt geen onderscheid tussen Almeerse leerlingen en leerlingen die van buiten Almere op Almeerse scholen staan ingeschreven. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

49 Tabel 9.1: Vervolginschrijving van de vierdejaars vmbo-leerlingen voor het schooljaar 2009/10 vmbo lwoo totaal Inschrijving 2009/2010 aantal percentage aantal percentage aantal percentage mbo % % % havo/vwo/vavo 91 10% 7 2% 98 7% niet schoolgaand 84 9% 39 10% 123 9% totaal % % % Bron: LLA Uitval eerstejaars mbo De in totaal leerlingen die zich aan het begin van het schooljaar 2009/2010 inschreven op een mbo-opleiding zijn gevolgd gedurende het schooljaar. Alle leerlingen hadden op 1 januari nog een inschrijving op het mbo. Ook de leerlingen die zich hadden ingeschreven op het havo of vwo stonden nog ingeschreven. Op 1 april hadden 36 van de leerlingen het mbo verlaten en zich ook niet ergens anders ingeschreven. De uitval van de eerstejaars mbo op 1 april bedraagt hiermee 3%. Overdrachtskalender en warme overdracht Dit schooljaar wordt er voor het eerst met de overdrachtskalender gewerkt, waarin afspraken zijn gemaakt over de overdracht van leerlingen van het vo naar het mbo. Onderdeel hiervan is de warme overdracht. In het schooljaar 2008/2009 is de warme overdracht echter nog niet structureel uitgevoerd, naar schatting gaat het hier om 100 leerlingen. Precieze cijfers over 2009/2010 zijn eind 2010 beschikbaar. Conclusies: 91% van de vierdejaars vmbo-ers stroomt door naar het mbo of (een kleine groep) naar havo/vwo/vavo. Daarnaast schreef ongeveer 9% zich niet in op een nieuwe school. Van alle leerlingen die in het schooljaar 2009/2010 begonnen aan een mbo-opleiding, zit op 1 april nog 97% op het mbo. De overdrachtskalender, waarin onder andere afspraken over de warme overdracht staan, is in het schooljaar 2009/2010 ingevoerd. Resultaten hiervan zijn nog niet bekend. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

51 10. Passend Onderwijs Lokaal onderwijsbeleid Almere Passend onderwijs betekent dat elk kind onderwijs krijgt dat het beste bij zijn of haar talenten en beperkingen past. De schoolbesturen hebben afgesproken dat dit voor alle kinderen en jongeren van 2 tot 23 jaar in Almere geldt. Vanaf de voorschoolse educatie, via het primair en voortgezet onderwijs tot en met bijvoorbeeld het mbo. De schoolbesturen van Almere willen samen met hun partners - zoals de ouders, de docenten en professionals in de jeugdketen - alle leerlingen een passend aanbod geven op hun niveau en met een zo goed mogelijk eindresultaat. En dat liefst zo dicht mogelijk bij huis, in ieder geval in Almere. Passend Onderwijs Almere moet leiden tot betere resultaten voor alle leerlingen. Het huidige beleid van de beide Stichtingen Leerlingzorg (po en vo) en de Stichting Gewoon Anders van het Regionaal Expertise Centrum Flevoland (REC) begeleidt leerlingen met een specifieke onderwijsvraag nu via indicatie naar de juiste onderwijsvoorziening. Dit kan zijn op een van de scholen voor speciaal (basis)onderwijs of met een rugzakje binnen het po, vo of mbo (roc). Een leerling met een rugzak kan binnen het regulier primair of voortgezet onderwijs terechtkomen in het kind-in-groepmodel, het groep-in-schoolmodel of de separate onderwijssetting. Het is ook mogelijk om onderwijs te volgen in een aantal scholen voor speciaal onderwijs. Tot de invoering van Passend Onderwijs, vermoedelijk in 2011/2012, wordt dit beleid gecontinueerd. Beleidsdoelen Op basis van de dit jaar te verschijnen monitor Passend Onderwijs Almere, formuleren alle betrokken schoolbesturen po, vo en roc de streefdoelen voor het nieuwe beleid. Het uitgangspunt is het bieden van een passend onderwijszorgarrangement, op basis van specifieke onderwijsbehoeften en de mogelijkheden van de scholen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen reguliere, extra en specialistische zorg. Kernindicatoren aantal en percentage leerlingen in po, vo en mbo binnen reguliere onderwijszorgstructuur, extra zorg en specialistische zorg, aantal en percentage leerlingen dat gebruik maakt van specialistische zorg binnen en buiten Almere, percentage leerlingen met specialistische zorg met een startkwalificatie. De cijfers in dit hoofdstuk komen uit de monitor Passend Onderwijs Almere, die eind 2010 beschikbaar is 17). Leerlingen met extra en specialistische zorg Passend Onderwijs is erop gericht om alle leerlingen, juist ook de leerlingen die extra zorg en begeleiding nodig hebben, een passende onderwijsplek te bieden. Extra zorg wordt geboden in het speciaal basisonderwijs, het praktijkonderwijs (PrO) en leerwegondersteunend onderwijs (lwoo). Leerlingen uit het voortgezet onderwijs met een complexe zorgvraag kunnen terecht op het Ortho Pedagogisch Didactisch Centrum (OPDC), waar zij worden voorbereid op terugkeer in het regulier voortgezet onderwijs. Daarnaast voorkomen speciale projecten dat leerlingen vroegtijdig het onderwijs verlaten. 17) Bron: Monitor Passend Onderwijs Almere. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

52 Voor leerlingen die specialistische zorg nodig hebben, zijn er scholen voor speciaal onderwijs of een rugzakje (leerlinggebonden financiering) 18). Met het rugzakje wordt er aanvullende zorg geboden op reguliere scholen, zodat leerlingen niet naar het speciaal onderwijs hoeven. Het rugzakje is naast het basisonderwijs ook beschikbaar voor het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. In Almere zijn er twee verschillende onderwijsmodellen: Kind in groep en Groep in school. Tabel 10.1 geeft het aantal en percentage leerlingen weer met extra of specialistische zorg voor de verschillende onderwijssoorten. In het voortgezet 18) In Almere biedt Stichting Gewoon Anders onderwijsondersteuning aan rugzakleerlingen en leerlingen in het speciaal onderwijs 52 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

53 onderwijs en het mbo ontvangt relatief een groot aantal leerlingen extra zorg. Het gaat hier met name om leerlingen met een lwoo- of PrO-indicatie in het voortgezet onderwijs en leerlingen die in het verleden een lwoo- of PrO-indicatie hadden in het mbo. Tabel 10.1: Leerlingen met reguliere zorg, extra zorg en specialistische zorg oktober 2008 oktober 2009 aantal percentage aantal percentage primair onderwijs regulier % % extra 700 3% 750 3% specialist 690 3% 577 3% voortgezet onderwijs regulier % % extra % % specialist 568 4% 597 5% mbo regulier % % extra % % specialist 59 1% 66 1% Bron: Monitor Passend Onderwijs Specialistische zorg binnen en buiten Almere In Almere wordt (voortgezet) speciaal onderwijs verzorgd door twee onderwijsinstellingen: Stichting Almere Speciaal en Eduvier onderwijsgroep. Het gaat hier om zes locaties in Almere. Daarnaast is er de mogelijkheid om buiten Almere (voortgezet) speciaal onderwijs te volgen. Ongeveer een kwart van de leerlingen die specialistische zorg nodig hebben, gaat buiten Almere naar school 19). Dit aandeel is met 3% gedaald ten opzichte van Van de leerlingen die extra zorg nodig hebben, maakt slechts 2% gebruik van het aanbod buiten Almere. Tabel 10.2: Leerlingen met extra en specialistische zorg buiten Almere oktober 2008 oktober 2009 aantal percentage aantal percentage binnen Almere extra % % specialist % % buiten Almere extra 28 2% 29 2% specialist % % Bron: Monitor Passend Onderwijs Kwalificatie leerlingen met specialistische zorg Jongeren die naar het (v)so gaan, verblijven vaak een groot deel van hun schoolcarrière op het (v)so. Op 1 januari 2010 zat 70% van de jongeren met een (v)so achtergrond, in de leeftijd van 12 tot en met 22 jaar, nog op school. 8% van de jongeren met een (v)so achtergrond is erin geslaagd een startkwalificatie te halen. Daarnaast is aan 20% van de jongeren met een (v)so achtergrond een persoonlijke startkwalificatie uitgereikt. Deze persoonlijke startkwalificatie wordt uitgereikt aan jongeren die niet in staat zijn een formele startkwalificatie te behalen. Deze jongeren worden na het afronden van hun hoogst mogelijke opleiding (praktijkonderwijs, voortgezet speciaal onderwijs) intensief begeleid en getraind bij hun entree op de arbeidsmarkt. Daarvoor krijgen zij, op het moment dat ze de arbeidsmarkt kunnen gaan betreden, een persoonlijke startkwalificatie. Conclusies: Het percentage leerlingen met extra zorg in het vo en mbo is hoger dan in het primair onderwijs. Het gaat hier voornamelijk om leerlingen met een lwoo- of PrO-indicatie. 23% van de leerlingen met specialistische zorg maakt gebruik van het aanbod v(so) buiten Almere. 8% van de jongeren met een v(s)o achtergrond heeft een startkwalificatie behaald. 19) Bron: Monitor Passend Onderwijs. Cijfers gebaseerd op leerlingenvervoer. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

55 11. Voortijdig schoolverlaten Lokaal onderwijsbeleid Almere Voortijdig schoolverlaters zijn jongeren die het onderwijs verlaten zonder een diploma op tenminste het niveau van havo of mbo-2. Deze jongeren beschikken dan niet over een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. Uit onderzoek is gebleken dat jongeren met een startkwalificatie voldoende toegerust zijn om door te leren of de arbeidsmarkt te betreden. Bovendien blijkt uit onderzoek dat ze aanmerkelijk grotere kansen hebben op een succesvolle loopbaan én aanmerkelijk minder kans op werkloosheid en/of uitkeringsafhankelijkheid hebben dan jongeren zonder startkwalificatie. Jongeren zijn leerplichtig vanaf de eerste dag van de maand nadat ze vijf zijn geworden tot het einde van het schooljaar waarin ze zestien worden. Als zij op dat moment nog geen startkwalificatie hebben behaald, blijven ze leerplichtig tot ze achttien zijn of een startkwalificatie hebben behaald. Jongeren tussen de 18 en 23 jaar zonder startkwalificatie worden op basis van de RMC-wet door de gemeente geregistreerd, gevolgd en gestimuleerd om dat alsnog te doen. Beleidsdoelen Het lokale beleid met betrekking tot het voorkomen en bestrijden van voortijdig schoolverlaten is vastgelegd in de nota Over een Breed Front (juni 2007). In de nota is aangegeven dat het voorkomen en bestrijden van vsv geen zaak is van de gemeente alleen. Met vele partners moet dit over een breed front worden aangepakt. Hierbij heeft uiteraard het onderwijsveld, zowel het voortgezet onderwijs (vo) als het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) een grote rol. Maar er zijn veel meer partners, zoals bijvoorbeeld het bedrijfsleven (stages), het Werkplein (UWV, Sociale Zaken en CWI), reïntegratiebedrijven en jeugdhulpverlening. Zij zijn verenigd in de stuurgroep Startkwalificatie met als voornaamste taken: - Vormgeven van het vsv-beleid, - Aansturen van de Taskforce vsv Almere, - Aansturen van het jongerenloket en leerwerkloket binnen het Werkplein. Monitoring Jaarlijks wordt per 1 januari de stand van zaken gemeten van het aantal vsv ers onder de Almeerse jongeren. In 2010 is dat voor de zevende opeenvolgende keer gebeurd. Dit resulteert in de Almeerse Monitor Voortijdig Schoolverlaten. In tegenstelling tot de monitor van de rijksoverheid 20) staan in de Almeerse Monitor niet uitsluitend de resultaten van het voorafgaande schooljaar, maar geeft de monitor een totaalbeeld van de stand van zaken onder alle Almeerse jongeren tot 23 jaar. Daarbij wordt gekeken naar het aantal jongeren dat de school voortijdig heeft verlaten (ongeacht het moment waarop dat heeft plaatsgevonden), het aantal jongeren dat een startkwalificatie heeft behaald (ongeacht wanneer) en het aantal jongeren dat nog onderwijs volgt. Doelstellingen De gemeente Almere stelt zich ten doel het aantal voortijdige schoolverlaters in de komende jaren te verlagen tot hooguit 10% van alle jongeren van 16 tot en met 22 jaar. Dat moet in het jaar 2010 gerealiseerd zijn. Kernindicatoren aantal en ontwikkeling in vsv-ers, aantal en percentage 16- tot en met 22-jarigen dat een startkwalificatie heeft behaald, schoolgaand is of als vsv-er bekend is, aantal 16- en 17-jarigen met een startkwalificatie op basis van het cohortonderzoek. 20) vsv-verkenner van OCW Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

56 Tabel 11.1: vsv-ers en jongeren met startkwalificatie (SKW) in de leeftijd 16 t/m 22 jaar, per 1 januari 2006 tot verschil vorig jaar vsv-ers jongeren met SKW schoolgaand zonder SKW totaal populatie meting Omvang en ontwikkeling Tabel 11.1 schetst de ontwikkeling van het aantal Almeerse jongeren van 16 tot en met 22 jaar dat: - nog schoolgaand is, - een startkwalificatie heeft behaald, - als vsv-er bekend staat 21). In deze groep zijn de schoolverlaters met een persoonlijke startkwalificatie niet meegeteld. Dat zijn leerlingen die tot hun zestiende jaar onderwijs hebben gevolgd en die minstens driekwart jaar aaneengesloten op het speciaal of praktijkonderwijs hebben gezeten. Van deze jongeren kan niet worden verwacht dat ze ooit een formele startkwalificatie zullen halen. Vanaf 2009 worden leerlingen in het bezit van een diploma mbo-niveau 1 ook gerekend tot de leerlingen met een persoonlijke startkwalificatie. Op 1 januari 2010 hebben ruim 400 jongeren in Almere een persoonlijke startkwalificatie, dit is 3% van het totaal aantal jongeren van 16 tot en met 22 jaar. De groep schoolgaande jongeren zonder startkwalificatie is veruit het grootst, maar de groep jongeren mét startkwalificatie neemt snel toe. In 2010 is het aandeel jongeren met startkwalificatie 35%, dit is een toename van 5% ten opzichte van Wat verder opvalt, is dat het aantal voortijdig schoolverlaters snel afneemt. Het kan zijn dat de forse afname in het laatste jaar mede te danken is aan de economische crisis (gebrek aan werk, waardoor jongeren langer op school blijven), maar het feit dat het alle vijf de jaren is gedaald kan als succesvol worden gezien. Figuur 11.1: Ontwikkeling van het aantal voortijdig schoolverlaters in Almere 25% 20% 15% 10% 5% 0% Bovenstaande figuur illustreert de daling van de aantallen voortijdig schoolverlaters in Almere. Almere had zich in 2005 ten doel gesteld om het hoge percentage voortijdig schoolverlaters van destijds ruim 22% terug te brengen tot onder de 10%. Dat was een ambitieuze doelstelling, maar het bleek haalbaar. Het is zelfs gezakt tot 9% van de totale groep jongeren van 16 tot en met 22 jaar. Cohortonderzoek 16- en 17-jarigen Om een beter beeld te krijgen van de onderwijsresultaten van jongeren gedurende hun schoolloopbaan, is het cohort van 16- en 17-jarige Almeerse jongeren gevolgd in hun gang door het onderwijs. Vanaf het uitgangsjaar 2005 zijn deze jongeren, die tenminste vanaf dat jaar deelnamen aan het Almeerse onderwijs, gevolgd tot aan Zij zijn nu respectievelijk 21 en 22 jaar. In tabel 11.2 wordt deze ontwikkeling weergegeven. Het bovenste deel van de tabel geeft aan wat de schoolsituatie is van de jongeren die nog in Almere wonen. Het onderste deel schetst de situatie van de jongeren die jaarlijks uit Almere vertrekken. Na vijf jaar (in 2010) heeft 55% van de jongeren die dan nog woonachtig zijn in Almere een startkwalificatie behaald en 19% is met een startkwalificatie uit Almere vertrokken. In totaal heeft dus 73% van de totale groep een startkwalificatie behaald. 11% van de jongeren is schoolgaand en daarmee nog op weg naar een startkwalificatie. 21) Gegevens komen uit de vsv-monitor Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

57 Tabel 11.2: Behaalde resultaten cohort 16 en 17-jarigen van het jaar 2005 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar blijft in Almere, van wie: met SKW 4% 14% 29% 41% 44% 55% schoolgaand 82% 66% 46% 27% 20% 11% vsv-er 14% 13% 13% 12% 15% 10% vertrekt uit Almere, van wie: met SKW - 0% 7% 14% 16% 19% eindresultaat onbekend - 7% 5% 6% 5% 5% Bron: vsv-monitor 2010 Conclusies: Het aantal en percentage voortijdig schoolverlaters is in de afgelopen vijf jaar structureel gedaald, tot 9% van de totale groep jongeren van 16 tot en met 22 jaar. Hiermee is de doelstelling voor 2010 behaald. (= minder dan 10%) Het aandeel jongeren met een startkwalificatie is met 5% toegenomen, en ligt nu op 35%. Bijna driekwart van de jongeren die in en 17 jaar waren, heeft in 2010 een startkwalificatie bereikt, 11% van hen is nog schoolgaand. 8% van de jongeren met een v(s)o achtergrond heeft een startkwalificatie behaald. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

59 12. Onderwijstijdverlenging Projectomschrijving In het voorjaar van 2009 is de subsidieregeling onderwijstijdverlenging basisonderwijs voor vier jaar (tot 2013) van kracht geworden. Onderwijstijdverlenging is een verlenging van de effectieve leertijd voor in ieder geval taal en rekenen. De extra tijd wordt benut voor het actief tegengaan van onderpresteren bij achterstandsleerlingen. Voor de periode van is jaarlijks maximaal 12 miljoen euro beschikbaar gesteld. Er zijn drie varianten van onderwijstijdverlenging mogelijk: de zomerschool, de weekendschool en de verlengde schooldag. Omdat het een landelijk project is, hebben de gemeente Almere en de Almeerse schoolbesturen hier geen specifiek beleid voor ontwikkeld. Qua aanpak sluit onderwijstijdverlenging aan bij enkele thema s van de Lokaal Educatieve Agenda Almere, zoals versterking van het leesonderwijs. Projecten in Almere In de gemeente Almere lopen twee projecten onderwijstijdverlenging: 1. Almere Haven en Almere Buiten (zomerschool), 2. Almere Stad Stedenwijk (verlengde schooldag). Beleidsdoelen Het doel van de zomerschool is het voorkomen van een sterke terugval van taal-, lees- en rekenprestaties tijdens de zomervakantie. Hierdoor hoeft er aan het begin van het nieuwe schooljaar niet te worden gestart met herhaling van een grote hoeveelheid lesstof. De verlengde schooldag heeft als doel het inhalen van achterstanden, met name op de gebieden taal, lezen en rekenen, en het verbeteren van de prestaties van leerlingen waardoor ze een hogere vervolgopleiding kunnen volgen. Naast het bieden van extra leertijd staat het versterken van de aansluiting tussen basis- en voortgezet onderwijs centraal. Monitoring Onderzoeksbureau Oberon voert de monitoring van de pilots onderwijstijdverlenging uit. Bij een aantal deelnemende scholen en leerlingen vindt monitoring plaats en worden de taal- en rekenprestaties van deze leerlingen verzameld. Deelname aan onderwijstijdverlenging In het schooljaar 2009/2010 is het project gestart. Er nemen in totaal twaalf basisscholen en drie scholen voor voortgezet onderwijs aan deel. Het aantal leerlingen dat onderwijstijdverlenging krijgt, is nog niet bekend. De taal-, lees- en rekenprestaties worden in een later stadium in kaart gebracht. Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/

60 Bijlage: Afkortingen bo BOVOC COK CWI DMO DUO ISK-vo LEA LLA lwoo mbo OAB OPDC O & S po PrO RVC REC roc sbo SBZ SLA UWV vavo vmbo-tl (v)so vo vsv vve Basisonderwijs Basis Onderwijs-Voortgezet Onderwijs Commissie Centrale Opvang Klas Centrum Werk en Inkomen Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Dienst Uitvoering Onderwijs Internationale Schakel Klas-voortgezet onderwijs Lokaal Educatieve Agenda Leerling Administratie Leerweg ondersteunend onderwijs Middelbaar beroeps onderwijs Onderwijs Achterstanden Beleid Ortho Pedagogisch Didactisch Centrum Onderzoek & Statistiek Primair onderwijs Praktijkonderwijs Regionale Verwijzings Commissie Regionaal Expertise Centrum Regionaal opleidings centrum Speciaal basisonderwijs Stafdienst BestuursZaken Stichting Leerlingzorg Almere Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen Voortgezet algemeen volwassenen onderwijs Voortgezet middelbaar beroeps onderwijs-theoretische leerweg (Voortgezet) speciaal onderwijs Voortgezet onderwijs Voortijdig schoolverlaten Voor- en vroegschoolse educatie 60 Lokale Staat van het Onderwijs in Almere 2009/2010

61

62

Nog meer weergeven