Oudere migranten en huisartsbezoek; samen op weg naar heldere communicatie!

Transcriptie

1 Oudere migranten en huisartsbezoek; samen op weg naar heldere communicatie! Dr. Bas Steunenberg, 1 Drs. Ilona Verhagen 2 en Dr. Niek de Wit 3 1 onderzoeker, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde, afdeling Huisartsgeneeskunde 2 promovenda, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde, afdeling Huisartsgeneeskunde 3 hoogleraar huisartsgeneeskunde, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde, afdeling Huisartsgeneeskunde Samenvatting De taalbarrière en cultureel bepaalde communicatieproblemen maken het contact tussen huisarts en oudere migrant tot een aandachtspunt. Oudere migranten hebben bijvoorbeeld problemen met het helder onder woorden brengen van hun klachten en hebben minder kennis van gezondheid en leefstijl. In deze bijdrage geven wij aanbevelingen en delen wij ervaringen vanuit het Stem van de Oudere Migranten project. Een project vanuit het UMC Utrecht in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO; ZonMw). Er komen specifieke aandachtspunten aan de orde op het gebied van de inzet van de praktijkondersteuner ouderenzorg, communicatie door de huisarts en aan de hand van een aantal voorbeelden wordt getoond hoe de huisartsenzorg en preventie rondom deze groep kunnen worden vormgegeven. Inleiding Turkse, Marokkaanse en Surinaamse ouderen bezoeken frequent de huisarts. Uit een van de meest recente onderzoeken blijkt dat van deze groep ouderen ruim twee derde de huisarts in de afgelopen twee maanden consulteerde. Antilliaanse ouderen volgden met 60%, tegen 48% van de Nederlandse ouderen. 1 Uit een recent artikel van Verhagen en anderen, dat gebaseerd is op de declaratiegegevens van een grote zorgverzekeraar, blijkt dat Surinaamse ouderen met gemiddeld 7,5 contacten met de huisarts jaarlijks de meest frequente bezoekers zijn (contacten zijn in dit geval alle verleende zorg door de huisarts). 2 De Marokkaans en Turkse ouderen volgen met 6,7 keer, wat bijna gelijk is aan de 6,5

2 Oudere migranten en huisartsbezoek; samen op weg naar heldere communicatie! 49 keer die de autochtone oudere de huisarts bezoekt. Er is wel een significant verschil in het percentage per groep dat daadwerkelijk contact met de huisarts heeft. Onder autochtone 55-plussers is dat jaarlijks 82% (dus 18% ziet de huisarts in dat jaar niet). Bij Turkse ouderen is dat 90% en 88% bij de Marokkaanse ouderen. Kortom, het totaalpercentage dat de huisarts bezoekt per jaar en de frequentie waarmee de oudere migranten de huisarts bezoeken is hoger dan bij de Nederlandse ouderen. Zij krijgen ook vaker medicatie voorgeschreven dan autochtone ouderen. 3 Opvallend is dat het gebruik van voorgeschreven medicatie voor bepaalde chronische aandoeningen lager is dan onder autochtone ouderen. Dit geldt vooral voor Turkse en Marokkaanse ouderen met diabetes mellitus en voor de Turkse groep met COPD. Zij gebruiken minder medicijnen dan op grond van hun conditie verwacht mag worden. 1 Denktaş etal. 1 laten zien dat de mate waarin men de Nederlandse taal beheerst invloed heeft op het gebruik van medicijnen. Hoe beter men Nederlands spreekt hoe minder het ondergebruik. Specifiek op deze doelgroep gericht voorlichtingsmateriaal, uitleg over medicatie en vergoedingen, een directieve aanpak van kant van de huisarts en de apotheek om de gezondheidsrisico s goed in kaart te brengen, voorlichtingsavonden over medicatiegebruik zijn mogelijkheden om de medicatietrouw te verhogen. Communicatie: belangrijk aandachtspunt Huisartsbezoek aan mensen met een niet-nederlandse achtergrond kan lastig zijn, vanwege de taalbarrière, cultuurverschillen en daaruit voortkomende wensen en behoeften. Ook zijn er etnisch bepaalde ziektebeelden waarmee de huisarts of praktijkondersteuner (POH-er) minder vertrouwd is. Migranten ouderen voelen zich vaak niet serieus genomen door de huisarts. En huisartsenvindendezorgvoormigrantenenmensen met achterstandsproblematiek vaak complex en tijdrovend. In de huisartsenpraktijk is het belangrijkste aandachtspunt in het contact tussen huisarts, POH-er en oudere migranten misschien wel de mondelinge cultuurspecifieke communicatie. De taalbarrière laat vaak de volgende problemen zien voor de oudere migranten in het mondelinge contact met de huisarts:. Zij hebben moeite om hun klacht onder woorden te brengen.. Zij willen hun klacht graag laten zien en onderzocht worden door de huisarts en hebben moeite met de screenende vragen die de POH-er voorafgaand aan een afspraak met de huisarts stelt.. Zij stellen weinig vragen aan de arts, ze weten immers niet hoe ze dat moeten doen.. Zij hebben moeite met therapietrouw.. Zij hebben moeite met medicatie-instructies.. Zij hebben moeite met schriftelijke informatie: folders, patiëntenbrieven, internet. 4 In dit artikel geven wij informatie en handvatten om de communicatie tussen huisarts, POH-er en oudere migrant meer cultuursensitief te maken en op welke wijze de kwaliteit van de huisartsenzorg het best kan worden vormgegeven, rekening houdend met de wensen en behoeften van de oudere migranten. Wij maken hiervoor onder meer gebruik van onze ervaringen uit het Stem van de Oudere Migranten project. De relatie tussen huisarts en allochtone ouderen; ervaringen uit het Stem-project In samenwerking met NOOM (Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten) werkt het Netwerk Utrecht Zorg voor Ouderen (NUZO, UMC Utrecht; aan het project Stem van de Oudere Migrant (hierna Stem-project). Het NOOM is opgericht om alle oudere migranten te representeren ( Dit Stem-project heeft de volgende doelstellingen:. betere aansluiting van de voorzieningen zoals aangeboden door de zorg- en welzijnsinstellingen bij de wensen en behoeften van oudere migranten (binnen dit project de Turkse en Marokkaanse 55-plussers);. beter gebruik van lokaal aangeboden zorgen welzijnsvoorzieningen door oudere migranten;

3 50 Dr. Bas Steunenberg, Drs. Ilona Verhagen en Dr. Niek de Wit. als gevolg daarvan een betere kwaliteit van leven en minder functionele beperkingen bij oudere migranten. Dit project loopt sinds 2010 in de wijk Kanaleneiland in Utrecht en in Harderwijk. Het project bestaat uit meerdere interventies, waarbij de inzet van de sleutelfiguur uit de eigen migrantengemeenschap de kern vormt. Deze sleutelfiguur komt uit de wijk en uit de gemeenschap, is een bekende voor de ouderen en onderhoudt een vertrouwensband met de doelgroep. Hij of zij wordt door de projectgroep geschoold en krijgt een parttime aanstelling. In de beginfase van het project heeft de sleutelfiguur individuele gesprekken gevoerd (merendeel tijdens huisbezoeken) met de 55-plussers van Turkse of Marokkaanse afkomst. Zo is hun gezondheids- en levenssituatie in kaart gebracht. In een vervolgafspraak brengt een onderzoeksmedewerker met behulp van vragenlijsten de gezondheidssituatie van de individuele oudere in kaart. Op grond van deze huisbezoeken en vragenlijsten zijn knelpunten in de toeleiding naar de zorg geïdentificeerd. In samenwerking met de ouderen en de professionals worden deze knelpunten in het zorg- en welzijnsaanbod aangepakt. De professionals hebben zich aan het project gecommitteerd via een ambassadeursnetwerk en de ouderen worden ondersteund door de sleutelfiguur om hun stem kracht bij te zetten. In samenwerking met de professionals werden onder meer voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd (zie casus 1). In het najaar van 2014 sluit het NUZO het project af en hoopt op gunstige effecten op de ervaren gezondheid, de zorggebruik- en gezondheidgerelateerde kwaliteit van leven van de doelgroep. De casussen in deze bijdrage zijn ontleend aan Pharos en NOOM. 4,5 Casus 1 Rook- en tabakverslaving Het Astma Fonds heeft specifieke activiteitengerichtophetstoppenmetrokenvan Turkse mannen. De forse rokers van Nederland zijn de Turkse mannen. Een van de oorzaken hiervoor is de koffiehuiscultuur en het waterpijproken. Deze culturele factoren verhinderen het stoppen met roken. Een directieve benadering van de huisarts met benoeming van de medische risico s kan helpen. Meer succesvol zijn het voorlichtingsmateriaal en de cursussen van het Astma Fonds en de Hartstichting specifiek voor mensen van Turkse afkomst. Tijdens deze bijeenkomsten kunnen de schadelijke gevolgen van roken en met name van de waterpijp in alle rust worden uitgelegd. De ouderenzittenvastinculturelegewoonten en denkwijzen en dit vergt wat meer inspanning om hen de schadelijke gevolgen van roken te laten inzien. Organiseer deze activiteiten in samenwerking met de lokale moskee of met de lokale zelforganisatie van de Turkse ouderen. Dit zorgt dat het bekend wordt in de doelgroep en dat de opkomst hoger is. Voor dergelijke activiteiten is mond-totmondreclame binnen de doelgroep van groot belang. Over de waterpijp is veel discussie en het roken ervan is sterk cultureel ingebed, maar verscheidene studies wijzen erop dat het vele malen schadelijker is dan sigaretten roken. Een uur waterpijp roken staat gelijk aan 200 sigaretten. Dit komt doordat de roker veel meer schadelijke stoffen binnenkrijgt en het waterpijp roken vaak langer duurt dan het roken van een sigaret. Lokale GGD s beschikken ook over voorlichtingsmateriaal over waterpijproken. Dit is vaak gericht op jongeren. Lessons learned vanuit het Stem-project wat betreft huisartscommunicatie naar de oudere migrant In de individuele gesprekken die zijn gevoerd bleek dat de ouderen de volgende problemen ervaren in de communicatie met de huisarts;. Zij voelen zich niet begrepen en voelen zich niet serieus genomen door de huisarts en zijn assistentes.. De huisartsen schrijven goedkope medicijnen voor.. Taal vormt een belangrijk knelpunt in de communicatie tussen de huisarts en de oudere. De lokale huisartsen die betrokken zijn bij het Stem-project, gaven aan zich niet direct

4 Oudere migranten en huisartsbezoek; samen op weg naar heldere communicatie! 51 te herkennen in de door de ouderen ervaren problemen. In het kader van het Stem-project zijn spiegelbijeenkomstengeorganiseerd. Op deze bijeenkomsten zijn de ouderen en de huisartsen met elkaar in gesprek gegaan om er achter te komen welke redenen ten grondslag liggen aan de ervaren problemen van de ouderen en daar samen oplossingen voor te vinden en afspraken over te maken. De ouderen gaven tijdens het eerste gesprek aan het gevoel te hebben dat er te weinig tijd voor ze wordt uitgetrokken, dat er gebrekkig aandacht voor hen is. Zij ervaren irritatie dat zij niet direct de huisarts kunnen spreken, maar eerst hun klachten telefonisch dienen voor te leggen aan de POH-er, zo bleek tijdens deze spiegelbijeenkomst. En dat zij in de reguliere tijd voor een huisartsenbezoek (gemiddeld 5 minuten) niet hun hele gezondheidsprobleem goed kunnen duidelijk maken. Dat dit voor hun gewoon te weinig tijd is. Vervolgens is uitgelegd wat de rol van de praktijkondersteuners (POH-ers) is. Dat zij als eersten telefonisch contact hebben met de ouderen en bepalen of de klachten van dien aard zijn dat er een afspraak gemaakt moet worden. De ouderen leerden uit dit gesprek dat zij hun zorgvraag goed onder woorden moeten brengen bij deze POH-er. De status van de POH-ers is op deze spiegelbijeenkomsten toegelicht en ook is uitgelegd wat hun vooropleiding is. Het vooroordeel dat het de secretaresse van de huisarts is, werd hiermee ontkracht. De ouderen staan nu meer open voor de telefonische adviezen die de POH-er tijdens het eerste contact geeft. Er is afgesproken dat de huisarts een dubbele afspraak inboekt wanneer het een oudere migrant betreft. Zo krijgen de ouderen het gevoel dat de huisarts de tijd neemt voor hun klachten. Dit is uiteraard geen overbodige luxe, gezien de communicatieproblemen en de moeite die oudere migranten hebben om hun klachten onder woorden te brengen. Ook is afgesproken dat de assistentes bij onduidelijkheid over de zorgvraag voor alle zekerheid een afspraak bij de huisarts maken voor de oudere. Ook gaven de ouderen aan dat zij de helft van de adviezen van de huisarts vergeten zijn als zij weer thuis zijn. Kennis en informatie over de medicijnen en behandeling zijn erg belangrijk. Het is nuttig om schriftelijke informatie in de eigen taal mee te geven of in het Nederlands, zodat de mantelzorger thuis de informatie ook kan lezen. Ook is er in zowel Harderwijk als Utrecht gestart met voorlichtingsbijeenkomsten over veelvoorkomende chronische ziekten, zoals diabetes en COPD, zodat ouderen leren hoe hun leefstijl de kans op en het beloop van chronische ziekten beïnvloedt. Kennis die zij niet hebben. De huisartsen lieten weten dat het vanwege de financiële beperkingen in de huisartsenzorg steeds moeilijker wordt om ruimte te vinden voor een tolk. Het advies is zelf een kennis als tolk mee te nemen naar het spreekuur. Ook bleken er in de doelgroep vrijwilligers beschikbaar die bereid zijn om als tolk op te treden. Als advies om een afspraak met de huisarts goed voor te bereiden werd aan de ouderen meegegeven dat:. zij goed over de klachten dienen na te denken, voordat zij naar de huisarts gaan. Over de vraag achter de vraag. Wat wil de oudere dat behandeld wordt? Waarom gaat de oudere naar de huisarts?. in Nederland de huisarts samen met de patiënt een oplossing zoekt voor diens klachten;. communicatie en verwachtingen erg belangrijk zijn om elkaar goed te begrijpen. Deze aanname geldt uiteraard voor beide partijen. Een jaar later volgde een tweede spiegelbijeenkomst met de huisartsen, assistentes en de ouderen. Het wederzijds begrip was duidelijk gegroeid, er werd een beter contact met de patiënten ervaren en er was grotere bekendheid bij de huisarts en POH-er over de culturele en religieuze achtergrond van de doelgroep. Tot slot werd genoemd dat men nu beter beseft dat er sprake is van een andersoortige gezondheidsbeleving bij de doelgroep.

5 52 Dr. Bas Steunenberg, Drs. Ilona Verhagen en Dr. Niek de Wit Specifieke aandachtspunten voor huisartszorg aan allochtone ouderen In 2010 schreef Pharos in samenwerking met CSO (koepel van ouderenorganisaties) en Zorgbelang Nederland het rapport Ouderen over ondersteuning en zorg. In dit rapport staan kwaliteitscriteria voor ondersteuning en zorg vanuit ouderenperspectief met specifieke aandacht voor kwetsbare migranten ouderen. In de volgende paragrafen komen de aandachtspunten aan de orde zoals benoemd in dit rapport, aangevuld met ervaringen vanuit ons Stem-project. Kwaliteit van leven: voldoende aandacht voor culturele en religieuze gebruiken Uiteraard is er een aantal basisaandachtspunten met betrekking tot kwaliteit van leven. Migranten ouderen hechten sterk aan het leven zoals ze dat gewend zijn te leven. In de huisartsenzorg dient er voldoende aandacht voor (en kennis over) culturele en religieuze gebruiken en gewoonten te zijn. Erkenning van, affiniteit met en kennis over de culturele en religieuze achtergrond van diverse migranten ouderen helpen professionals in welzijn en zorg om hen te begrijpen. Tevens geeft het oudere migranten meer vertrouwen in de professionals. Verschillen in gezondheid Naast bekendheid met culturele en religieuze wensen en behoeften dient een huisarts op de hoogte te zijn van verschillen in gezondheid en het voorkomen van bepaalde ziekten bij oudere migranten en autochtone ouderen. Denk bijvoorbeeld aan diabetes en hoge bloeddruk, die vaker voorkomen bij oudere migranten. Eveneens dient een huisarts op de hoogte te zijn van de etnisch bepaalde verschillen in de reactie op medicatie (zie casus 2). Casus 2 Cardiovasculair risicomanagement De heer Mulimbi, geboren in Congo, komt na een ziekenhuisopname in verband met een hersenbloeding voor een controlebezoek bij zijn huisarts. De heer Mulimbi is 67 jaar en de Nederlandse taal niet machtig. Hij neemt zijn buurman mee als tolk. De heer Mulimbi is kortademig, slecht ter been en heeft last van duizelingen, waardoor hij regelmatig valt. Na het lichamelijk onderzoek door zijn huisarts blijkt dat de bloeddruknogsteedstehoogis.dehuisartsziet dat de cardioloog bètablokkers heeft voorgeschreven. Hij vraagt aan de heer Mulimbi, uiteraard via de tolk, of hij deze medicatie zoals voorgeschreven dagelijks in neemt. De heer Mulimbi geeft aan dat de ouderdom met gebreken komt, je lot in de handen ligt van Allah en hij deze medicatie daarom niet inneemt. Via de tolk probeer de huisarts de heer Mulimbi uit te leggen dat medicatietrouw in deze heel belangrijk is. De huisarts geeft speciaal vertaalde informatiefolders mee voor thuis en vraagt aandetolkdeernstvandesituatiethuisuit te leggen en aan de mantelzorgers te vragen meer aandacht te hebben voor de medicatietrouw. Na een maand komt de heer Mulimbi weer op controlebezoek en blijkt de situatie niet veranderd wat betreft de hoge bloeddruk. Wel is de vrouw van meneer Mulimbi mee en die geeft aan dat hij zijn bètablokkers keurig dagelijks inneemt. Na dit gesprek consulteert de huisarts een collega die een grotere groep oudere migranten in zijn praktijk heeft. Deze geeft aan dat bètablokkers bij deze groep ouderen met hun wortels in West- of Zuid- Afrika vaak averechts werken en zelfs gecontraïndiceerd zijn. De huisarts besluit de cardioloog en de apotheek te consulteren en er wordt besloten te stoppen met de bètablokkers. De huisarts belt met de lokale zorgconsulentdiewerkzaamisindepraktijkvande collega-huisarts. Deze zorgconsulent is een vertegenwoordiger van de cultuur van de oudere migranten en kent hun taal, gebruiken en gewoonten. De zorgconsulent brengt een huisbezoek aan de familie Mulimbi en geeft voorlichting over gezonde voeding en brengt de familie in contact met een diëtiste. De zorgconsulent begeleidt de familie tijdens de afspraak met de diëtiste. Hier blijkt dat de familie nogal zout eet. Zij krijgen voedingsadviezen mee en mevrouw Mulimbi gaat naar een kookclub voor oudere Marokkaanse vrouwen in het buurthuis waar zij onder begeleiding van

6 Oudere migranten en huisartsbezoek; samen op weg naar heldere communicatie! 53 deze zelfde diëtiste recepten leert koken die zoutloos maar zeker niet smaakloos zijn. Twee maanden later ziet de huisarts de heer Mulimbi en blijkt zijn bloeddruk flink gedaald te zijn. Kortom, de zorgconsulent heeft gezorgd voor een goede transfer naar de diëtiste en de familie heeft de leefstijlverandering van gezonde voeding goed ter harte genomen. De huisarts en de heer Mulimbi spreken af dat hij nu halfjaarlijks voor een controlebezoek langskomt. Mevrouw Mulimbi geniet van de kookmiddagen met andere vrouwen in het buurthuis en blijft deze daarom met veel plezier bezoeken. Samenwerking en afstemming met mantelzorger Als migranten ouderen besluiten gebruik te maken van professionele hulp, dan blijven mantelzorgers en overige familieleden een grote rol vervullen in de ondersteuning van de oudere migrant. Dit vraagt om een goede en efficiënte afstemming tussen professional en mantelzorger. Hier kan de praktijkondersteuner een belangrijke rol spelen. De relatie mantelzorger-professional is cruciaal voor een aangename en effectieve manier van werken. Geef als professional duidelijke en begrijpelijke informatie over zorgpaden en routes en de organisatie van de zorg op lokaal niveau. Oudere migranten hebben, net als autochtone ouderen, zorg en welzijn het liefst dicht bij hen in de buurt. Extra aandacht voor de mantelzorgondersteuning en voor familiestructuren is eveneens een belangrijk punt. Migranten ouderen zien de zorg voor naasten in de eerste plaats als een taak voor de (klein)kinderen en andere familieleden. Zij vinden de familiezorg de beste zorg, vanwege de vertrouwensband en het ontbreken van een taalbarrière. Aanvragen van professionele ondersteuning is voor veel oudere migranten en hun mantelzorgers vaak een grote stap. De huisarts en praktijkondersteuners dienen in deze uitnodigend te handelen en begrip te tonen voor het standpunt van de mantelzorgers. Specifieke aandacht voor de mantelzorgerbelasting van de (klein)kinderen en het proactief aanbieden van mantelzorgondersteuning zijn belangrijke verbeterpunten. Er is een culturele kloof tussen de mantelzorgers van de oudere migrant en het huidige aanbod aan mantelzorgondersteuning. Preventie en kennisbevordering kunnen zeker helpen deze kloof te overbruggen. In het Stem-project werken wij met sleutelfiguren uit de eigen gemeenschap die aandacht hebben voor de specifieke wensen van deze mantelzorgers en hen in contact brengen met de ondersteunende organisatie binnen de thuis- en eerstelijnszorg. Beperkte gezondheidsvaardigheden en kennis over gezondheid De kennis over gezondheid en leefstijl is bij oudere migranten over het algemeen beperkt. Dit maakt het lastig voor deze ouderen om de eigen regie te behouden. Huisartsen dienen hiermee in hun communicatie over de gezondheid, preventie en zorg rekening te houden en hun communicatie af te stemmen op de kennis en vaardigheden van deze groep. Specifieke voorlichtingsbijeenkomsten die wij vanuit het Stem-project organiseerden voor en met vertegenwoordigers uit de doelgroep waren een groot succes. Voor diverse ziekten en stoornissen zijn specifieke voorlichtingsfolders en materiaal ontwikkeld gericht op deze doelgroep. Bestaande kennisorganisaties ervaren vaak problemen bij het vinden van een opening om hun voorlichting te geven aan deze groepen. Onze ervaring binnen het Stem-project is dat samenwerking met de lokale zelforganisaties van oudere migranten, de ouderen zelf en hun mantelzorgers tot succes kan leiden (zie casus 3). Het informele netwerk de mond-tot-mondreclame is in de informatievoorziening aan oudere migranten een belangrijke schakel tussen de ouderen en de professionals. Door deze voorlichting en afgestemde communicatie kan het zelfmanagement van de kwetsbare oudere migrant zich ontwikkelen. Deze voorlichting kan de ouderen er ook van overtuigen dat deelname aan screening en testen van belang is om problemen vroegtijdig te signaleren. Casus 3 Bewegingsarmoede Mevrouw Yilmaz, 66 jaar oud, weduwe, moeder van vier kinderen van wie er nog

7 54 Dr. Bas Steunenberg, Drs. Ilona Verhagen en Dr. Niek de Wit één thuis woont, geboren in Turkije, komt bij de huisarts in verband met haar kortademigheid. Zij leeft van de AOW en er is geen aanvullend pensioen. De financiële situatie is erg krap. Zij woont vier hoog in een flat zonder lift uit de jaren vijftig van de vorige eeuw en is zeer benauwd wanneer zij bij haar eigen voordeur staat. Deze kortademigheid is de reden dat zij bij de huisarts komt. De huisarts doet een aantal longfunctietesten en ziet dat dit allemaal in orde is. Mevrouw is geen roker en heeft ook een normale bloeddruk. Wel heeft mevrouw fors overgewicht. De POH in de huisartsenpraktijk wordt ingeschakeld en deze heeft contacten met een beweeggroep voor Turkse en Marokkaanse vrouwen in het buurtcentrum. Dit buurtcentrum organiseert samen met het NISB (Nederlands Instituut Sport en Bewegen) de beweeginterventie Bewegen valt goed!. Deze interventie is specifiek gericht op ouderen van Turkse en Marokkaanse afkomst. Het ontbreekt deze ouderen vaak aan middelen en mogelijkheden om te bewegen en informatie erover. Deelname aan het reguliere aanbod is veelal een stap te ver. Met Bewegen valt goed! worden niet-westerse allochtone ouderen wel bereikt en gestimuleerd tot meer bewegen en het nemen van valpreventieve maatregelen. Uiteindelijk worden ze daar waar mogelijk gestimuleerd om door te stromen naar een passend bestaand beweeg- en valpreventie aanbod. Doelen van deze beweeginterventie zijn:. Deelnemers achten zich beter in staat deel te nemen aan beweegactiviteiten (sporten).. Deelnemers zien en ervaren dat bewegen leuk is.. Deelnemers hebben meer kennis over valrisico s en valpreventieve maatregelen.. Deelnemers achten zich beter in staat valpreventieve maatregelen te nemen. Vanwege financiële problemen en de kleine rol die sporten inneemt in de Turkse cultuur, is specifieke aandacht voor bewegen een noodzaak om deze groep in beweging te krijgen. Dit geldt ook voor mevrouw Yilmaz. Mevrouw Yilmaz wordt via de POH benaderd door de consulent die Bewegen valt goed! begeleidt en komt samen met haar dochter voor het eerst naar bijeenkomst. Hetblijktdateenbekendevanmevrouw Yilmaz ook bij de beweeggroep zit. Het klikt en het is ook gezellig. Mevrouw Yilmaz krijgt een op maat gemaakt beweegadvies en participeert actief in de groep. Zij blijft ook bij het gezamenlijke koffiedrinken na de beweegles. Zij ervaart, voor het eerst in haar leven, plezier in het bewegen! Door het bewegen en de voedingsadviezen verliest zij in een jaar 15 kilo en door de verbetering van haar conditie kan zij stukken gemakkelijker de trap van haar woning op lopen. Zij geniet van het bewegen en de gezelligheid eromheen. Het samen sporten haalt haar als alleenstaande ook uit een bepaalde mate van sociale isolatie. Communicatie over de diagnose Mondelinge communicatie heeft de voorkeur boven schriftelijke informatie, omdat veel oudere migranten laag opgeleid en/of analfabeet zijn. Zij ontvangen hun informatie het liefst in groepsgesprekken, omdat zij dan in de gelegenheid zijn de informatie en ervaringen onderling uit te wisselen. De Nederlandse directe manier van meedelen van een diagnose is voor veel oudere migranten confronterend. Veel migranten vinden dat de arts iemand niet zijn of haar hoop mag ontnemen en dat het verloop van de aandoening in de handen van God of Allah ligt. Handvatten voor de praktijk Hierna volgt een aantal handvatten voor de communicatie met oudere migranten in de huisartsenpraktijk ( nl).. Gebruik woorden en een manier van communiceren die aansluiten bij het niveau van de oudere migrant. (Maak om te oefenen een paar keer een geluidsopname, oefen met het uitleggen van één onderwerp op verschillende niveaus.). Indien nodig: maak uw eigen zinnen net zo lang als die van uw patiënt, gebruik geen

8 Oudere migranten en huisartsbezoek; samen op weg naar heldere communicatie! 55 moeilijke woorden, spreek in de tegenwoordige tijd.. Gebruik geen beeldspraken of uitspraken als: Nou, dat is zeker een afknapper. Veel patiënten zullen geen idee hebben waar u het over heeft, Vindt u mij knap? Zeg: Ik denk dat u dat niet leuk vindt.. Gebruik visueel materiaal ter ondersteuning.. Bepaal of de patiënt lage gezondheidsvaardigheden heeft. (Waar ligt het aan dat u en uw patiënt elkaar niet goed begrijpen?). Probeer niet alles in één keer uit te leggen (bijv. hoe een hernia in de rug leidt tot pijn in de teen).. Leg de basisfuncties van het lichaam uit, wanneer begrip van het menselijk lichaam noodzakelijk is voor een goede uitvoering van de behandeling.. Mensen die laaggeletterd zijn en lage gezondheidsvaardigheden hebben, leren door: voordoen onder begeleiding een paar keer doen zelf doen. Wanneer van de patiënt verwacht wordt dat hij zelf (bijvoorbeeld) insuline spuit, neem dan de tijd om het bij hem voor te doen, of laat het aan de praktijkondersteuner over. Deze kan het voordoen en de patiënt het onder begeleiding nog een aantal keren zelf laten doen, zodat het geautomatiseerd wordt. Tot slot, probeer u ook eens in de situatie van de oudere migranten te verplaatsen. Vaak probeert deze groep te verbergen dat men informatie of instructies niet begrijpt. Probeer via uw communicatieve vaardigheden de oudere migranten te stimuleren om vragen te stellen als iets niet duidelijk is. Geef ruimte en rust en vraag controlerend of men het begrijpt en of men nog vragen heeft. Probeer te controleren of de boodschap goed is gevallen. Literatuur 1 Denktaş S, Koopmans G, Birnie E, Foets M, Bonsel G. Ethnic background and differences in health care use: a national cross-sectional study of native Dutch and immigrant elderly in the Netherlands. Int J Equity Health Oct 2009;8(8):35. 2 Verhagen I, Ros W, Steunenberg B, Wit NJ de. Ethnic differences in health care usage: a reflection of suboptimal health care usage among ethnic minorities in the Netherlands (submitted). 3 Schellingerhout R. Gezondheid en welzijn van allochtone ouderen. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, Pharos. Migratie en gezondheid Feiten en cijfers. Maaike den Draak, Karen Hosper, Helena Kosec, Joke van Wieringen. (2012) ISBN NOOM. Bagaimana hoe gaat het? een verkenning van kwetsbaarheid bij oudere migranten (2009). 6 Pharos, LHG, NHV. Huisarts en Migrant. Geraadpleegd via in april 2014.