Als patiënten niet mee kunnen doen

Transcriptie

1 Als patiënten niet mee kunnen doen Gevolgen van laaggeletterdheid in de zorg Dr. Mirjam Fransen Afdeling Sociale Geneeskunde AMC, Universiteit van Amsterdam Symposium Zorgkoepel West-Friesland

2 Deze presentatie Geletterdheid en gezondheid Problemen patiënten en zorgverleners Oplossingsrichtingen

3 Geletterdheid en gezondheid Gezondheid Het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. (Machteld Huber, 2011) Geletterdheid Eigen regie in gezondheid doet een groot beroep op geletterdheid van mensen

4 Geletterdheid in de context van gezondheid Vaardigheden van individuen om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen. (Gezondheidsraad, 2011) Health Literacy

5 Relatie geletterdheid en gezondheid

6

7 Bevolkingsonderzoek darmkanker Vooraankondiging Paarse envelop Uitnodigingsbrief Folder Gebruiksaanwijzing Antwoordformulier Buisje, zakje en retourenvelop Website

8 Uitnodigingsbrief Lastige woorden en abstracte zinnen Onderscheid screening en vervolgonderzoek Meedoen aan het bevolkingsonderzoek is gratis. Het vervolgonderzoek (intakegesprek en coloscopie) maakt geen deel uit van het bevolkingsonderzoek. Uw zorgverzekering betaalt de kosten van het onderzoek. Afhankelijk van uw eigen risico moet u mogelijk zelf een deel betalen. Wat betekent dat eigen risico? Je risico op darmkanker? Eerst is het gratis en nu moet ik toch betalen?

9 Uitnodigingsbrief In de folder leest u wanneer u beter niet aan het bevolkingsonderzoek kunt meedoen. Dit kunt u ook bespreken met u huisarts. Als u niet meedoet, vragen wij u om het afmeldformulier op de achterzijde van het antwoordformulier in te vullen en terug te sturen in de retourenvelop. Nu moet ik dus een afspraak maken met mijn huisarts? Waarom niet meedoen? Het gaat om je eigen gezondheid, dus meedoen is toch altijd beter? Ik vind dit een hele rare zin.

10 Paarse pakket Volgen stappen niet Openen buisje verkeerd Gebruik safetybag onduidelijk Grote hoeveelheid informatie

11 Informatiefolder Veel informatie Lastige woorden en abstracte zinnen Moeite met risicoinformatie De test toont geen darmkanker aan, maar de aanwezigheid van bloed in de ontlasting. Dit kan te maken hebben met darmkanker of poliepen. Bloed kan ook andere oorzaken hebben. Hier snap ik helemaal niets van, is het nu wel of geen darmkanker? Bij 2 op de coloscopieën ontstaan complicaties. De kans op overlijden zal waarschijnlijk liggen tussen 1 op de en 1 op de Ik zie een 4 met heel veel nullen, maar verder zegt mij dit helemaal niks.

12 Afbeelding kans op darmkanker R: Ja, dit gaat over 1000 mensen die zijn overleden aan darmkanker. R: 1000 mensen die hebben darmkanker. R: Dit is toch het plaatje voor een mannentoilet?

13 Kennis fout-negatief testresultaat (n=181) Als iemand darmkanker heeft spoort de ontlastingstest dit altijd op (onjuist) voor lezen na lezen totaal lage GV hoge GV

14 Jongere mensen krijgen vaker darmkanker dan oudere mensen (n=181) voor lezen na lezen totaal (n=139) lage GV (n=71) hoge GV (n=68)

15 Deelname aan het bevolkingsonderzoek is verplicht voor iedereen tussen de 55 en 75 jaar (n=181) voor lezen na lezen totaal (n=139) lage GV (n=71) hoge GV (n=68)

16 Aanbod preconceptiezorg

17 Brief

18 Bewust van aanbod in Amsterdam (n=72) %

19 Begrip inhoud brief en flyer (n=72) %

20 Verwachtingen spreekuur (n=72)

21 Interviews en observaties zorgverleners Herkennen laaggeletterdheid vaak niet Ik zie ze heel vaak, ze kunnen het zelf niet. Ze beseffen niet dat het belangrijk is, beseffen de consequenties op lange termijn niet. (POH over diabetes patiënten) Ze hebben vooral een probleem met motivatie, iedereen weet bijvoorbeeld wel dat bewegen goed is (POH over diabetes patiënten). Het zijn mensen die de Nederlandse taal niet voldoende beheersen (verloskundige)

22 Zorgverleners Blijven informatie geven en herhalen Aanbieden en herhalen van informatie. Er is geen andere manier. Kijk.. Ik kan niet samen met ze op de fiets gaan zitten Ze moeten het zelf doen (huisarts) Je moet niet teveel informatie meegeven. Telkens één folder, ze moeten aanstrepen wat ze willen vragen De folders zijn simpel genoeg voor deze mensen, ze kijken wel naar de plaatjes. (POH) Veel herhalen en vaak terug laten komen, dan kunnen ze het dus best zelf (POH)

23 Zorgverleners.. Hanteren biomedische aanpak, gericht op informeren Veel tijd voor medische controle Gebruik van eenvoudige taal en plaatjes Empathie en relatie Perceptie patiënt wordt vaak niet achterhaald Geen specifieke richtlijnen voor laaggeletterde patiënten Technieken zoals teach back of motivational interviewing nauwelijks gebruikt

24 Communicatievaardigheden zorgverleners

25 Laaggeletterdheid en gezondheid in Hoorn

26 Hoe kunnen we laaggeletterden mee laten doen? Verbeteren vaardigheden van mensen zelf Taalscholing Cursussen Verbeteren toegankelijkheid zorg en preventie Eenvoudige aansprekende informatie gebruiken en ontwikkelen Herkennen laaggeletterdheid en communicatie afstemmen Mogelijkheden op organisatieniveau creëren

27 Verbeteren van vaardigheden Campagnes voor bewustwording en toeleiding Taalscholing, bijv Taal voor het Leven Voorkomen van laaggeletterdheid, bijv leesbevordering op scholen Interactief verbeteren basisvaardigheden op oefenen.nl Thema s gezondheid, werk, opvoeden

28 Effectiviteit taalscholing Na 6 maanden taalscholing Taal voor het Leven 70% van de cursisten heeft betere taalvaardigheden 50-65% heeft betere plek in de samenleving 39-53% heeft betere ervaren gezondheid De Greef et al Impactonderzoek taaltrajecten Taal voor het Leven door Stichting Lezen & Schrijven op het gebied van schrijfvaardigheid

29 Verbeteren toegankelijkheid zorg en preventie Herkennen laaggeletterdheid Bespreekbaar maken Communicatie afstemmen Gebruiken van materialen en tools

30 Herkennen laaggeletterdheid Moeite met coherente en chronologische beschrijving van klachten Niet scheiden van belangrijke en minder belangrijke klachten Boze reactie als er teveel vragen worden gesteld Gebrek aan kennis van het menselijke lichaam Formulieren zijn niet compleet of onjuist ingevuld, of komen helemaal niet retour 30

31 Herkennen laaggeletterdheid Frequent missen van (vervolg)afspraken Al heel vroeg in de wachtkamer zitten Therapieontrouw Reacties van de patiënt op geschreven informatie: Ik heb mijn bril vergeten. Ik lees het thuis wel. Ik ben mijn bril vergeten. Wilt u het even voorlezen? Ik neem het mee naar huis dan kan ik het met mijn partner bespreken. 31

32 Communicatie met laaggeletterde patiënten Langzaam praten De tijd nemen voor het gesprek Gewone taal, vermijd jargon Beperk hoeveelheid informatie per gesprek Focus op kernboodschappen Vermijd abstract taalgebruik en uitdrukkingen

33 Communicatie met laaggeletterde patiënten Help patiënt vragen te stellen Welke vragen hebt u nog? Toets het begrip door terug te vragen wat uitgelegd is Ik wil graag weten of ik het goed heb uitgelegd. Kunt u mij vertellen hoe u het medicijn gaat gebruiken?

34 Communicatie met laaggeletterde patiënten Als je er niet aan denkt, zul je het niet opmerken; Als je het niet vraagt, kom je het niet te weten. Do I look like an idiot?

35 Materialen en tools voor in de praktijk Pharos, expertisecentrum gezondheidsverschillen - Trainingen voor zorgverleners Effectief communiceren met laaggeletterden - Eenvoudige beeldmaterialen

36 Materialen en tools voor in de praktijk Toolkit Laaggeletterheid Landelijke Huisartsen Vereniging - Checklist herkennen laaggeletterdheid - Posters om bespreekbaar te maken - Handvatten communicatie - E-learning praktijkassistenten

37 Materialen en tools voor in de praktijk Alliantie Gezondheidsvaardigheden - Netwerk bedrijven, organisaties, zorgverleners, onderzoekers - Uitwisselen kennis en ervaring - Bevorderen samenwerking

38 Welke vragen heeft u nog? Mirjam Fransen m.p.fransen@amc.uva.nl