Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014

Transcriptie

1 Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014 Helena Kosec Pharos 1

2 Inhoud Migranten definities Gezondheid epidemiologische verschillen Gezondheid verschillen in zorggebruik Communicatie - taal Communicatie cultuur Aanbevelingen Cultuursensitieve zorg is zorg waarbij de zorgverlener rekening houdt met de sociale en culturele achtergrond van de patiënt. Hij brengt deze achtergrond in kaart waardoor hij een algehele indruk krijgt van de patiënt. Hij ziet de patiënt niet alleen als een lichaam met een ziekte, hij ziet hem als psychisch, lichamelijk en sociaal geheel. De zorgverlener maakt dit bespreekbaar met de patiënt en handelt er naar. Hij biedt zorg op maat. 2

3 Migrant, allochtoon, nieuwe Nederlander Migrant: mensen met een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse of Arubaanse achtergrond Allochtoon: persoon van wie ten minste 1 ouder in buitenland is geboren (CBS) Zelf in buitenland geboren: 1e generatie In NL geboren: 2e generatie Westerse en niet-westerse allochtonen Nieuwe Nederlanders (NNLs) en Oude Nederlanders (ONLs) Migranten: 3,5 miljoen (21% van de bevolking) Verschillen migranten niet migranten Ziekte en gezondheid ongelijk verdeeld binnen Nederlandse bevolking Inkomen, opleiding en sociale afkomst (SES, socioeconomische status) invloed op vóórkomen ziekten In NL: (in jaren 90) gezondheid migranten (gemiddeld) slechter dan autochtonen Verschillen omgang ziekte en gezondheid tussen migranten en autochtonen Verschillen gebruik voorzieningen in gezondheidszorg 3

4 Gezondheid onder migranten De gezondheid van migranten is in het algemeen slechter dan die van niet migranten De ziektelast onder niet-westerse migranten is 22% hoger dan onder niet migranten (90% daarvan onder de 1e generatie) Meest voorkomende chronische ziektes zijn: diabetes mellitus, astma, ongelukken, geweld, angststoornissen en schizofrenie Vaak voorkomende infectieziektes zijn: tbc, HIV, hepatitis B, hepatitis C (deze ziektes komen vaker voor dan bij niet migranten) Kanker Sterftecijfer aan kanker boven de 45 jaar 50% lager Lagere kans op kanker geassocieerd met westerse leefstijl: colorectaal carcinomen, pancreas-, long-, borst-, ovarium-, nier- en blaaskanker. Meer kans op kanker gerelateerd aan infecties: mond-neus-keel, maag-, lever-, galblaas- en (mogelijk) cervixkanker en lymfomen. Convergentie: naarmate hier langer wonen > meer Nederlandse kankers. bv. de incidentie van borstkanker bij vrouwen in Suriname 26 : , maar van Surinaamse vrouwen in Nederland: 65 :

5 Astma COPD Zelf gerapporteerde prevalenties van astma en COPD zijn hoger onder Turken en Antillianen. Waarschijnlijk is er sprake van onderdiagnostiek en onderbehandeling van COPD. Groter percentage rokers onder Turken (vooral mannen). Turkse kinderen worden thuis blootgesteld aan tabaksrook. Kleiner percentage (19 30%) rokers onder Marokkanen, vooral Marokkaanse vrouwen roken nauwelijks (1 5%). Veel illegale migranten en asielzoekers roken veel t.g.v. stress. Andere risicofactoren: overgewicht en onvoldoende beweging. 5

6 Astma COPD Effect van roken nadeliger. Culturele aspecten belemmeren het stoppen met roken. Migranten: veel moeite met chronische medicatie. Risicofactoren, veranderen leefstijl en medicatietrouw: veel meer aandacht en ondersteuning. Turkse mannen forse rokers. Culturele factoren en stress verhinderen stoppen Turkse kinderen relatief vaak wiegendood Geestelijke gezondheid: angst Onder arbeidsmigranten komen angststoornissen meer voor bij de Turkse populatie, bij Marokkanen is het vergelijkbaar met Nederlanders. Lifetime prevalentie van angststoornissen: 14,9% voor Turks-Nederlandse volwassenen, 9,3% voor Marokkaans-Nederlandse volwassenen en 11,5% voor autochtoon-nederlandse volwassenen. Turkse en autochtoon-nederlandse bevolking vooral vrouwen de meerderheid, bij de Marokkaanse groep bij mannen. Asielzoekers: 40% - bij vluchtelingen 25%. Naarmate asielzoekers langer in Nederland zijn hebben zij meer last van angsten: t.g.v. de onzekerheid over hun verblijfsstatus en toekomst. Schaamte of gezichtsverlies 6

7 Geestelijke gezondheid: depressie Lifetime prevalentie: Turken 31.1% ; 24,8% Nederlandse Amsterdammers. Turkse vrouwen hebben de grootste kans op een actuele depressie. Ouderen: Turkse 62%, Marokkaanse 34%, autochtone 15%. Turkse en Marokkaanse ouderen: veel lagere SES, bijna allen geen onderwijs gehad en veel vaker een chronische medische aandoening of lichamelijke beperking. De klachtenpresentatie is vaak somatisch De manier waarop gevoelens worden beschreven verschilt per cultuur Geestelijke gezondheid: schizofrenie Schizofrenie lijkt vaker voor te komen: Surinaamse of Antilliaanse herkomst: 3 maal groter Marokkanen was de kans zelf 4,5 maal groter. Het risico groter bij tweede-generatie allochtonen. Allochtonen die zich niet of negatief identificeren met hun eigen etnische groep, meer kans op schizofrenie dan allochtonen die een sterke etnische identiteit hebben Wonen in een wijk met veel leden van de eigen etnische groep heeft een beschermend effect. Eén hypothese: risico = langdurige ervaring van discriminatie, vernedering of sociale uitsluiting 7

8 Geestelijke gezondheid dementie In Nederland hebben ruim mensen dementie, waarvan allochtonen ( 6% ) Explosieve stijging naar in 2020, waarvan allochtonen. (11%) Het aantal allochtonen met dementie stijgt vijf keer zo snel 70% van de mensen met dementie woont thuis; bij allochtonen woont 99% van de mensen met dementie thuis of bij familie. De belasting van de allochtone mantelzorger is nog hoger door onbekendheid met dementie en een geringer bereik van zorg- en welzijnsvoorzieningen. 1% van de Marokkanen en 7% van de Turken maken gebruik van Thuiszorg tegenover 16% van de Nederlandse mensen. Minder dan 1% van de Turkse en Marokkaanse mensen met dementie woont in een verpleeghuis tegenover 30% van de Nederlandse mensen met dementie. Geboortezorg Vrouwen met een niet westerse achtergrond hebben meer kans op een doodgeboren kind dan andere vrouwen Wiegendood komt vaker voor bij migrantengezinnen De kans op risico s zoals vroeggeboorten en geboorten met een laag gewicht is bij migrantenvrouwen groter In achterstandswijken is de babysterfte veel hoger dan het landelijk gemiddelde 8

9 Minder zorggebruik Screening van borst- en baarmoederhalskanker Preventieve interventies zoals vroegsignalering bij jeugd Perinatale- en kraamzorg Specialistische zorg (40% minder) Ziekenhuiszorg (30% minder) Tandarts Thuiszorg en palliatieve zorg Ouderen- en gehandicaptenzorg Coördinatie en continuïteit van de zorgketen zijn voor allochtonen minder goed (Toegankelijkheid en kwaliteit van de somatische zorg, AMC/UvA 2008, Jaarrapport Integratie 2008, CBS) Meer zorggebruik Jeugdgezondheidszorg Huisarts (30% meer) Fysiotherapie Algemeen maatschappelijk werk Er worden meer medicijnen voorgeschreven aan migranten 9

10 Gebruik van geboortezorg Migrantenvrouwen komen laat in contact met zorgverleners Onder migrantenvrouwen heerst nog veel onbekendheid over geboortezorg De doorgeleiding naar verloskundige zorg is mogelijk onvoldoende Kennis en vaardigheden Minder kennis over eigen lichaam, medischbiologische oorzaken van aandoeningen, medicijnen Knelpunten in de communicatie met de hulpverlener o.a. taalproblemen Behoefte aan cultuur-sensitieve hulpverlening 10

11 Communicatie Goede communicatie essentieel voor goede artspatientrelatie en dus zorg voor patiënt Communicatie is meer dan taal alleen Begrip en inzicht essentieel in elkaars (ziekte) opvattingen, beleving en leefwereld Het vieren van de geboorte Een oud islamitisch gebruik is om het haar van het kindje te wegen en dit gewicht in goud aan de armen te schenken 11

12 Taal Kan communicatie in de weg staan Niet ideaal: familielid tolkt Beter (maar ook niet ideaal): (migrant)tolk Echter, tegenwoordig niet betaald Cultuuraspecten 1. Belevingswereld migrant-patiënt van invloed op de communicatie tussen behandelaar en patiënt Ook referentiekader behandelaar van invloed op communicatie! Welke aspecten kunnen de communicatie bemoeilijken? 12

13 Cultuuraspecten 2. - kennis en ziekte-inzicht (Gebrek aan) kennis van menselijk lichaam en inzicht in ziekte Laag-geschooldheid en analfabetisme Mythen over aandoeningen ( kanker is besmettelijk ) Medisch-biologische visie in Westen vs bovennatuurlijke machten (djinn) bij ontstaan en genezing van aandoeningen Aanbevelingen 1. Investeren in kennisopbouw over invloed van migratie en cultuur op gezondheid: opleidingen en trainingen Instroom en behoud van migrantenmedewerkers Investeren in informatie, ontmoeting, voorlichting, communicatie en samenwerking met migranten Opsporen, stimuleren en toerusten van vitale migranten als intermediar en ambassadeurs van geboortezorg 13

14 Aanbevelingen 2. Betere begeleiding van migranten vrouwen tijdens zwangerschap (o.a. regelmatig langskomen en een geboorteplan maken) Uitleg en voorlichting over risico s en het aanbieden van alternatieven Open houding en ruimte culturele en religieuze wensen behalve bij risico s Gebruiken van een tolk Betrekken van mensen uit het sociaal netwerk van zwangere Alert zijn op niet medisch risicofactoren en tijdige doorverwijzing Aanbevelingen 3. Kinderwensspreekuur Tijdig naar verloskundige Veilige bevalling Gebruik van kraamzorg Info over CJG s ( 14

15 15