De patiënt als partner in de zorg: gaat dat echt lukken?

Transcriptie

1 De patiënt als partner in de zorg: gaat dat echt lukken? Prof. dr. Jany Rademakers NIVEL Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg CAPHRI Maastricht University

2 Vakgroep Huisartsgeneeskunde, FHML

3 Wat vinden patiënten zelf belangrijk? Zelf een zorgaanbieder kunnen kiezen (64% argument voor keuze zorgpolis) Goede communicatie met zorgverlener respectvolle bejegening, goed luisteren, begrijpelijk uitleggen, vragen kunnen stellen Mee kunnen beslissen over de behandeling (70% altijd; 28% soms) Patiënten verschillen in wat ze willen mannen, mensen <45 jaar en lager opgeleiden willen minder vaak meedoen in consult

4 Kan iedereen de actieve patiëntenrol vervullen?

5 Gezondheidsvaardigheden: brede benadering Functionele vaardigheden (lezen, schrijven en rekenen) - Geletterdheid Cognitieve vaardigheden (kennis en informatieverwerking) Health literacy Psychologische en sociale vaardigheden (motivatie, zelfvertrouwen etc.)

6 Hoe gezondheidsvaardig is NL? 1,3 miljoen laaggeletterden (16-65 jaar) Drie op de tien Nederlanders (28,7%) heeft problemen met het vinden, begrijpen, beoordelen en/of toepassen van gezondheidsinformatie. Eén op de twee Nederlanders (48%) heeft moeite met eigen regie over gezondheid, ziekte en zorg.

7 Geletterdheid (

8 Niveaus van informatieverwerking (Sörensen et al., 2012)

9 Patiëntactivatie op 4 niveaus (

10

11 Welke groepen hebben minder gezondheidsvaardigheden? Lager opgeleiden maar: 1 op de 10 mensen met een hoog opleidingsniveau heeft ook beperkte gezondheidsvaardigheden Mensen met cognitieve beperkingen Mannen Ouderen Migranten

12 Zijn lage gezondheidsvaardigheden een probleem? Slechtere gezondheidsuitkomsten WHO: centrale determinant verklaring gezondheidsverschillen naar SES / opleidingsniveau Ervaren kwaliteit van zorg minder goed Hogere kosten samenleving Gezondheidszorg, uitkeringen etc. Toenemende focus op zelfmanagement, eigen regie en ehealth Tweedeling in de samenleving

13 Verschil in levensverwachting naar opleiding

14 Zorggebruik Toegang tot zorg Omgang met zorgverleners Zelfmanagement en zorg voor anderen Gezondheidsvaardigheden Samen beslissen Gesprekspartner zijn in eigen zorg

15 Zorggebruik en toegang tot zorg Mensen met lagere vaardigheden: Weten minder goed wanneer ze iets zelf kunnen oplossen en wanneer ze naar een arts moeten gaan Bezoeken de huisarts en eerste hulp vaker Maken hogere kosten in de basisverzekering Kennen minder goed de weg in de zorg (ook letterlijk)

16 Communicatie Mensen met lagere vaardigheden: Hebben slechtere ervaringen met de zorg, met name rond communicatie en bejegening Schamen zich om te laten merken dat iets niet begrepen wordt Hebben meer moeite om actief aan het consult deel te nemen (niet lastig willen zijn, te weinig tijd, vragen vergeten)

17 Hoe kunnen we de negatieve gevolgen van lage gezondheidsvaardigheden verminderen? Verbetering van de individuele vaardigheden van patiënten Betere aansluiting van zorg en ondersteuning op de wensen en mogelijkheden van mensen met lage gezondheidsvaardigheden Zorg op maat

18 Niveau van het zorgsysteem Niveau van de zorgorganisatie/praktijk Niveau van de zorgverlener

19 Universele voorzorg benadering Uit voorzorg bij iedereen alert zijn, want: Je kunt niet aan iemands uiterlijk zien of hij lage vaardigheden heeft Hogere gezondheidsvaardigheden begrijpen Gezondheidsvaardigheden zijn dynamisch Iedereen heeft belang bij heldere communicatie

20 Gezondheidsvaardige organisaties Bron: Brach et al., 2012 maken het gemakkelijker voor mensen om - hun weg te vinden binnen de zorg of de organisatie; - gezondheidsinformatie te vinden en te begrijpen; - optimaal gebruik te maken van de aanwezige ondersteuning en zorg zodat zij beter voor hun gezondheid kunnen zorgen

21 Problemen op organisatieniveau Navigatie in gebouwen vaak te complex Websites van de organisatie vaak te ingewikkeld Bureaucratische procedures / formulieren ingewikkeld Geen officieel organisatiebeleid t.a.v. gezondheidsvaardigheden Onvoldoende kennis en vaardigheden bij medewerkers

22 Problemen bij schriftelijke informatie Bestaand informatiemateriaal te technisch en complex Weinig gebruik beeldmateriaal / plaatjes Geen systematische beoordeling bestaand materiaal Onvoldoende gebruik van richtlijnen en tips bij nieuw materiaal

23 Problemen bij communicatie Onvoldoende herkenning lage vaardigheden Niveau van communiceren vaak te ingewikkeld Vaardigheden van patiënt én zorgverlener overschat Geen systematische toepassing van methodieken voor eenvoudige communicatie zoals teach back

24 Aanbevelingen voor de praktijk Bestuurders van organisaties Aandacht voor gezondheidsvaardigheden structureel inbedden in missie, beleid en activiteiten organisatie Medewerkers toerusten met juiste kennis en vaardigheden Betrek mensen met lage gezondheidsvaardigheden bij ontwikkeling, implementatie en evaluatie van gezondheidsinformatie en zorg

25 Toolkits Toolkits om te checken waar de organisatie staat: Toolkit laaggeletterdheid huisartsenpraktijken en gezondheidscentra (LHV) Toolkit laaggeletterdheid in de apotheek (KNMP)

26 Scholing Symposia: Netwerkbijeenkomsten Alliantie Gezondheidsvaardigheden Trainingen voor medewerkers, bijvoorbeeld: Effectief communiceren met laaggeletterden (

27 Aanbevelingen voor de praktijk Bestuurders / zorgverleners Schriftelijke en mondelinge informatie in begrijpelijke taal Investeer in het ontwerpen en verspreiden van makkelijk te begrijpen en toe te passen informatie. Vind het juiste taalniveau Zet experts in, gebruik richtlijnen Betrek doelgroep zelf Strategieën voor heldere communicatie - Simpele taal, niet te veel, langzaam - Controleer of men het begrijpt - Nodig uit tot het stellen van vragen

28 Take home messages Wees u bewust van de diversiteit tussen patiënten Ontwikkel een samenhangend beleid in de organisatie Betrek mensen met lage gezondheidsvaardigheden bij ontwikkeling van materialen, zorginnovatie etc.

29 DANK U WEL Prof. dr. Jany Rademakers j.rademakers@nivel.nl