Ziektebeleving en dementie bij migranten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ziektebeleving en dementie bij migranten"

Transcriptie

1 Ziektebeleving en dementie bij migranten Gözde Duran coördinator ProMemo, Expertisecentrum Dementie voor Professionals

2 Agenda 1. Kennismaking 2. Waar lopen we tegenaan in de praktijk? 3. Uitleg dementie bij migranten 4. Handvatten voor professionals

3 Kennismaking

4 ProMemo Expertisecentrum Dementie voor en met Professionals Lectoraat Innoveren in de Ouderenzorg Lectoraat ICT-innovaties in de Zorg

5 Culturele Diversiteit De toename in etnische en culturele diversiteit van de bevolking is een ingrijpende verandering die ook de gezondheidszorg niet ongemerkt voorbijgaat. De wijze waarop patiënten en cliënten hun ziekte beleven en uiten, als ook hun opvattingen van de behandeling ervan kunnen sterk uiteenlopen en soms haaks staan op de opvattingen van zorgverleners. Het aanbod blijkt vooralsnog onvoldoende voorbereid en toegerust op de diversiteit van zorgvragers. Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ)

6 Waar lopen we tegenaan in de praktijk?

7 Ouderdom in de Turkse cultuur Formeel aspect: Speelt een rol wanneer oudste zoon trouwt Functioneel aspect: Speelt een rol wanneer men niet meer fysiek in staat is te werken of te zorgen voor iemand

8 GGZ & Migratie Schizofrenie: Is maal verhoogd bij de migranten groepen. Kan komen door: - Social Defeat - Uitsluiting meerderheidsgroep - Eerdere trauma s - Drugsgebruik - Laag IQ Depressie & Angst: Veel vaker depressieve en angstklachten bij oudere migranten. Bij Nederlanders >55 jaar: 14,5% Migranten >55 jaar: 34% Marokkanen 61% Turken

9 Verklaringsmodellen rondom dementie Dementie als normale veroudering Dementie als spirituele ervaring Dementie als een neuropsychiatrische aandoening Dementie als een samenspel tussen biologische, psychologische en sociale gebeurtenissen

10 Via de thuiszorg is er iemand gekomen die uit de Koran gelezen heeft over zwarte magie. Er is geen zekerheid dat de oorzaak van dementie niet medisch is. Er is misschien nog hoop. Hoop dat God alsnog zegen geeft en het kwaad uit hem haalt Marokkaanse dochter

11 Ik zei het eerder ook al, ze was heel vlijtig, ze aanbad geld, nog steeds, zelfs nu ze ziek is, weet ze niet hoe snel ze haar tas moet verbergen. Haar bankpasje, haar tas, dat geld heeft haar geest/verstand weggenomen. Het enige wat ik weet is dat ze geld aanbidt. Ze mocht niemand, haar kinderen zelfs niet, ze hield van geld. Dat heeft het veroorzaakt Turkse dochter

12 Verklaringsmodellen rondom dementie Andere verklaringsmodellen dan het heersende westerse neuropsychiatrisch verklaringsmodel Openheid over dementie in naaste familie Schaamte en ongemak in bredere gemeenschap Mantelzorgers geven aan dat ze willen praten over dementie!

13 Mantelzorg rondom dementie Culturele en/of religieuze taak Vrouwentaak Superieure zorg

14 Mantelzorg rondom dementie Religieuze opdracht Nou wij zien dat vanuit de Islam, ik ben moslim en vanuit de Islam wordt er gezegd, dat mensen die lijden in het leven, van hun zonden zeg maar afkomen, voor het hiernamaals. Dus je wordt er schoner door. Dus het lijden is in principe het verschonen van de ziel. Ja. Dat je straks dan eigenlijk schoon bij Allah terecht komt. (Marokkaanse dochter (48) die zorgt voor haar Marokkaanse moeder met dementie) Als iemand ziek is in de familie, dan moet de familie voor degenen die ziek zijn zorgen. Want dat zegt Onze Lieve Heer, de naasten moeten voor hun familieleden zorgen. (Surinaamse dochter (50) die zorgt voor haar Surinaamse moeder met dementie)

15 Mantelzorg rondom dementie Moderne opdracht Kijk in de Islam, over dementie heb ik niet specifiek stukken gelezen, dat ken ik ook niet, dat heb ik ook niet gelezen. Alleen welke ziekte het dan ook is, je moet altijd goed voor je vader en moeder zijn. En goed voor hun zorgen. Dat is wat de Islam zegt. En soms interpreteren ze het naar mijn mening verkeerd, verzorgen betekent niet dat jij zelf moet verzorgen, maar je kan ook het goed regelen dat er verzorgd wordt. Zo kijk ik er dan ook naar. (Turkse dochter (43) die zorgt voor haar Turkse vader met dementie).

16 Mantelzorg rondom dementie Superieur Ze laten de mensen in hun lijden. Ze hebben helemaal geen contact met de patiënten. Het is gewoon hun werk en that's it, ze laten hun gewoon creperen. Ik heb daar een meneer gezien, dat is iets wat ik nooit zal vergeten, het was een Nederlandse meneer en die was echt drie en half uur aan het bedelen alsjeblieft, ik wil water drinken, alsjeblieft ik wil water drinken, nou dat gaat door merg.. ik word er nog steeds emotioneel van.. Dan denk ik van nou, als een verpleegster al niet in staat is om dat te doen, dan denk ik wat doe je daar? Ja en dat is ook een hele grote reden voor mij geweest om mijn moeder gewoon zelf te verzorgen. (Marokkaanse dochter (38) die zorgt voor haar Marokkaanse moeder met dementie)

17 Mantelzorg rondom dementie (eenzame) vrouwentaak Nee, ik ben alleen. Daarom kom ik tegen ze in opstand. Niet 1 van hen, spreekt ook maar uit mijn zusje doet dit alles, ze vinden het doodnormaal dat ik het doe. Ik moet het doen. zij moeten niet, maar ik moet. Ik krijg niks van niemand. Ik zeg toch, ze zien het als mijn verplichting. Alsof ik verplicht ben om alles te doen! niemand geeft er wat om. Ze geven niets om de rest. Ze zeggen: ze heeft een dochter. Laat haar dochter maar komen. (Turkse dochter (46) die zorgt voor haar dementerende moeder).

18 Hulpverleners Informeer naar en respecteer het verklaringsmodel over dementie. Blijf je bewust van barrières Maak gebruik van sleutelfiguren

19 Hulpverleners Doorbreek gebrek aan kennis Cultuursensitieve kennisoverdracht Hoe werkt het brein of het lichaam? Hoe ziet dit eruit in de praktijk?

20 Cultureel interview

21 SignaLeren

22 Cross Culturele Dementiescreening

Oudere migranten in Nederland

Oudere migranten in Nederland Oudere migranten in Nederland Den Haag, 2 april 2019 Onderwerpen De toegankelijkheid van zorg Dementie bij migranten Wat kunnen opleidingen doen? Hoe ziet dit eruit in de praktijk? Toegankelijkheid van

Nadere informatie

'Zorgen doe je samen, een presentatie met praktische tips uit Nederland

'Zorgen doe je samen, een presentatie met praktische tips uit Nederland 'Zorgen doe je samen, een presentatie met praktische tips uit Nederland Jennifer van den Broeke onderzoeker, senior projectleider/adviseur Ouderen en gezondheid Waar hebben we het over? Achtergrond inzet

Nadere informatie

Zorg na de diagnose. Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg

Zorg na de diagnose. Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg Zorg na de diagnose Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg Disclosure belangen sprekers Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Oudere migranten: psychologische bijdragen

Oudere migranten: psychologische bijdragen Oudere migranten: psychologische bijdragen Carolien Smits,, Congres Ouderenpsychologie, 2 februari 2017, Amsterdam Wat gaan we doen? 1. Presentatie over oudere migranten en psychologen 2. Uitproberen van

Nadere informatie

FACT & Islam JAMAL MEKDADI, FATIMA BENDIBOUNE & FOUAD KOUNTICH, GGZ INGEEST F-ACT CONGRES, 17 SEPTEMBER 2015

FACT & Islam JAMAL MEKDADI, FATIMA BENDIBOUNE & FOUAD KOUNTICH, GGZ INGEEST F-ACT CONGRES, 17 SEPTEMBER 2015 FACT & Islam JAMAL MEKDADI, FATIMA BENDIBOUNE & FOUAD KOUNTICH, GGZ INGEEST F-ACT CONGRES, 17 SEPTEMBER 2015 inhoud Korte voorstelronde Vooraf: er is gelegenheid later iets op papier of via mail vragen

Nadere informatie

Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg

Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg Toegespitst op kankerzorg dr. Mohamed Boulaksil Cardioloog i.o. Pharos Utrecht, 18 juni 2013 Indeling Definitie van begrippen Epidemiologische verschillen migrant

Nadere informatie

Adviesrapport. Cultuursensitieve dementiezorg in de regio Zwolle Ervaringen van zorgprofessionals en migrantengemeenschappen

Adviesrapport. Cultuursensitieve dementiezorg in de regio Zwolle Ervaringen van zorgprofessionals en migrantengemeenschappen Adviesrapport Cultuursensitieve dementiezorg in de regio Zwolle Ervaringen van zorgprofessionals en migrantengemeenschappen Ontvanger: Eefke Meijerink. Wethouder Sociaal Zaken en Werkgelegenheid, Armoedebeleid,

Nadere informatie

Ongeneeslijk ziek en dan.? Kennis delen, betere zorg

Ongeneeslijk ziek en dan.? Kennis delen, betere zorg Ongeneeslijk ziek en dan.? Kennis delen, betere zorg Deventer 26-03-2013 Inhoud presentatie doel van de avond wat is palliatieve zorg? Cijfers overeenkomsten en verschillen knelpunten palliatieve zorg

Nadere informatie

CULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG. Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit

CULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG. Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit CULTUURSENSITIVITEIT IN DE KANKERZORG Door Naziha Maher, projectcoördinator diversiteit 27 mei 2016 MIJN CULTUUR IS DE JOUWE NIET, MAAR DAAROM NIET MINDER WAARD!! ZORGVERLENING IS CULTUREEL GEKLEURD Model

Nadere informatie

Project dichter bij de mens. Preventief allochtone ouderenzorg door t Roosendael (huisartsenpraktijk in de Donderberg)

Project dichter bij de mens. Preventief allochtone ouderenzorg door t Roosendael (huisartsenpraktijk in de Donderberg) Project dichter bij de mens Preventief allochtone ouderenzorg door t Roosendael (huisartsenpraktijk in de Donderberg) Feiten en Cijfers Aantal migrantenouderen in Nederland: Jaar 55+ 65+ 2010 183.000 72.000

Nadere informatie

Handboek cultuursensitieve zorg

Handboek cultuursensitieve zorg Handboek cultuursensitieve zorg Door Janine Gaal, student verpleegkunde Hogeschool Windesheim. In samenwerking met ProMemo, Expertisecentrum Dementie voor Professionals van Hogeschool Windesheim. Met dank

Nadere informatie

Themabijeenkomst Kleurrijke en toegankelijke dementiezorg

Themabijeenkomst Kleurrijke en toegankelijke dementiezorg Themabijeenkomst Kleurrijke en toegankelijke dementiezorg Marjan Mensinga trainer en adviseur bij Pharos en med. antropoloog/spv/poh GGZ Jennifer van den Broeke senior projectleider en adviseur bij Pharos

Nadere informatie

Checklist mantelzorgoverbelasting laaggeletterde ouderen

Checklist mantelzorgoverbelasting laaggeletterde ouderen Checklist mantelzorgoverbelasting laaggeletterde ouderen Voor wijkteams en huisartsenpraktijken Veel mantelzorgers zijn zelf ook patiënt Hogere therapietrouw kan door verbetering mantelzorgsituatie Eenvoudige

Nadere informatie

Hoe verschillend zijn pleeggezinnen? Avanti Anders in Gesprek op locatie 18 april 2013

Hoe verschillend zijn pleeggezinnen? Avanti Anders in Gesprek op locatie 18 april 2013 Hoe verschillend zijn pleeggezinnen? Avanti Anders in Gesprek op locatie 18 april 2013 Anders in Gesprek over pleegzorg Hoe verschillend zijn pleeggezinnen? Dat en meer heeft Avanti als Stedelijk Platform

Nadere informatie

Opvoeden in andere culturen

Opvoeden in andere culturen Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552

Nadere informatie

Alvast bedankt voor het invullen!

Alvast bedankt voor het invullen! Deze vragenlijst gaat over jongeren die steun of hulp geven aan een familielid. Wij zijn erg benieuwd hoeveel jongeren er binnen onze school steun of hulp geven en hoe zij dit ervaren. De vragenlijst is

Nadere informatie

Culturele interview. Introductie

Culturele interview. Introductie Culturele interview De volgende thema s worden besproken tijdens het culturele interview: 1. Biografie (persoonlijke en sociale gegevens) 2. Geschiedenis van de huidige klachten 3. Eerdere trajecten 4.

Nadere informatie

Cultuur sensitieve palliatieve zorg. Nathanja van Moppes, huisarts / huisarts-docent Symposium gezondheidsverschillen 29 september 2016

Cultuur sensitieve palliatieve zorg. Nathanja van Moppes, huisarts / huisarts-docent Symposium gezondheidsverschillen 29 september 2016 Cultuur sensitieve palliatieve zorg Nathanja van Moppes, huisarts / huisarts-docent Symposium gezondheidsverschillen 29 september 2016 Cultuur sensitief? De culturele ijsberg Kruispunt denken Palliatieve

Nadere informatie

'De zorg voor de Marokkaanse psychische patient in Mechelen, de huidige stand van zaken.'

'De zorg voor de Marokkaanse psychische patient in Mechelen, de huidige stand van zaken.' 'De zorg voor de Marokkaanse psychische patient in Mechelen, de huidige stand van zaken.' Dr Abdellatif Riffi huisarts; Secretaris Vamos, ondervoorzitter SHARAF Lezinghouder Vub Geschiedenis vd migratie

Nadere informatie

Ziekte en dood vanuit de Islam

Ziekte en dood vanuit de Islam Ziekte en dood vanuit de Islam Drs. Mehmet Resit Uygun Moslim Geestelijk Verzorger (imam) Utrecht, 24 April 2012 Ziekte (1) Is geen straf (vergelding) van God / Allah Is een verschijnsel (signaal, feedback)

Nadere informatie

TRIADISCHE ZORG: WAT BETEKENT DIT IN DE PRAKTIJK? SUSAN WOELDERS, ANNETTE HENDRIKX AFDELING METAMEDICA, VUMC

TRIADISCHE ZORG: WAT BETEKENT DIT IN DE PRAKTIJK? SUSAN WOELDERS, ANNETTE HENDRIKX AFDELING METAMEDICA, VUMC Morele dilemma s in de afstemming van zorg tussen cliënten met NAH, mantelzorgers en zorgprofessionals TRIADISCHE ZORG: WAT BETEKENT DIT IN DE PRAKTIJK? SUSAN WOELDERS, ANNETTE HENDRIKX AFDELING METAMEDICA,

Nadere informatie

Dementievriendelijke gemeente/stad. Ilse Masselis Expertisecentrum dementie Sophia

Dementievriendelijke gemeente/stad. Ilse Masselis Expertisecentrum dementie Sophia Dementievriendelijke gemeente/stad Ilse Masselis Expertisecentrum dementie Sophia WAAROM? Belang van een dementievriendelijke gemeente Door de ogen van personen met dementie Door de ogen van personen met

Nadere informatie

Islam, cultuur en kanker; Zorg aan een moslim patiënt. Fatma Katirci Moslim geestelijk verzorger Farida Ilahi Medisch maatschappelijk werker

Islam, cultuur en kanker; Zorg aan een moslim patiënt. Fatma Katirci Moslim geestelijk verzorger Farida Ilahi Medisch maatschappelijk werker Islam, cultuur en kanker; Zorg aan een moslim patiënt Fatma Katirci Moslim geestelijk verzorger Farida Ilahi Medisch maatschappelijk werker Programma Welkom Voorstellen Fatma: religieuze aspecten v/e moslim

Nadere informatie

Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie

Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen Mijn moeder is dement

Nadere informatie

Checklist mantelzorgoverbelasting Voor wijkteams en huisartsenpraktijken

Checklist mantelzorgoverbelasting Voor wijkteams en huisartsenpraktijken Checklist mantelzorgoverbelasting Voor wijkteams en huisartsenpraktijken Eenvoudige checklist om overbelasting bespreekbaar te maken. Vind gemakkelijk de juiste worden voor een gesprek met mantelzorgers.

Nadere informatie

Interactieve presentatie door:

Interactieve presentatie door: Interactieve presentatie door: Even voorstellen: Annette van Delft Projectleider specialistische thema's Veilig Thuis Brabant Noordoost Akkie de Rouw-Janssens Mantelzorgmakelaar Steunpunt Mantelzorg Welzijn

Nadere informatie

Stervensbegeleiding bij mensen met een Islamitische achtergrond

Stervensbegeleiding bij mensen met een Islamitische achtergrond Stervensbegeleiding bij mensen met een Islamitische achtergrond Fahima Ettaher, huisarts, kaderarts oudergeneeskunde Emete Erarslan, specialist ouderengeneeskunde Cultuursensitieve palliatieve zorg Ziektebeleving

Nadere informatie

Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014

Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014 Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014 Helena Kosec Pharos h.kosec@pharos.nl 1 Inhoud Migranten definities Gezondheid epidemiologische verschillen Gezondheid verschillen in zorggebruik

Nadere informatie

TOOLKIT Bekend maakt Bemind

TOOLKIT Bekend maakt Bemind TOOLKIT Bekend maakt Bemind 6. Migrantenouderen in cijfers Aantal migrantenouderen in Nederland Bron: (CBS-Statline, dec. 2016) Aantal AOW-gerechtigden in Nederland 3.059.000 Waarvan van migrantenafkomst

Nadere informatie

Familie als bondgenoot

Familie als bondgenoot Familie als bondgenoot Wat hulpverleners moeten weten over gezinnen 14 december 2006 Hers Dinie Alemans Ellen van Berlo He 1 Centraal in het project Familieleden, clienten en professionals werken samen

Nadere informatie

Bijzondere mantelzorgers. Bijzondere mantelzorgers. Opbouw. Opbouw. Bijzondere mantelzorg 7-7-2014. Aandacht voor naasten - een korte historie

Bijzondere mantelzorgers. Bijzondere mantelzorgers. Opbouw. Opbouw. Bijzondere mantelzorg 7-7-2014. Aandacht voor naasten - een korte historie Presentatie Rick Kwekkeboom Bijzondere mantelzorgers Bijzondere mantelzorgers De lat, die bepaal jij De lat, die bepaal jij (????) Aandacht voor naasten - een korte historie In tijden van anti-psychiatrie:

Nadere informatie

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op Marieke Groot Expertisecentrum Palliatieve Zorg Helen Dowling Instituut Het perspectief door de ogen van een onderzoeker (en verpleegkundige) voorjaar 2014

Nadere informatie

Eindrapportage project rouwondersteuning aan allochtonen. Als je verdriet hebt, Kom dan even zeggen Hoe pijn dat doet

Eindrapportage project rouwondersteuning aan allochtonen. Als je verdriet hebt, Kom dan even zeggen Hoe pijn dat doet Eindrapportage project rouwondersteuning aan allochtonen Als je verdriet hebt, Kom dan even zeggen Hoe pijn dat doet Inhoud Informatie stichting Leendert Vriel Enschede en Haaksbergen Project diversiteit,

Nadere informatie

Welkom. Mimount Ezzahouani interculturele zorgconsulent Grzegorz Cetera geestelijk verzorger en ethicus

Welkom. Mimount Ezzahouani interculturele zorgconsulent Grzegorz Cetera geestelijk verzorger en ethicus Welkom Mimount Ezzahouani interculturele zorgconsulent Grzegorz Cetera geestelijk verzorger en ethicus Nederland 17 081 507 bewoners Een (allochtoon) migrant volgens CBS - is een persoon van wie ten minste

Nadere informatie

De Lastmeter. Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie

De Lastmeter. Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie 00 De Lastmeter Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie 1 Kanker is een ziekte die uw leven ingrijpend kan verstoren. De ziekte en behandeling kunnen niet alleen lichamelijke

Nadere informatie

Wie zorgt er voor de oudere migrant? NUZO-UMC Utrecht/ Hogeschool Utrecht Lectoraat Innovaties in de zorgprocessen van de Farmacie

Wie zorgt er voor de oudere migrant? NUZO-UMC Utrecht/ Hogeschool Utrecht Lectoraat Innovaties in de zorgprocessen van de Farmacie Wie zorgt er voor de oudere migrant? NUZO-UMC Utrecht/ Hogeschool Utrecht Lectoraat Innovaties in de zorgprocessen van de Farmacie Bas Steunenberg Bas.Steunenberg@hu.nl 24/11/2016 Publicatie downloadbaar

Nadere informatie

Introductie cultuursensitief werken: een kwestie van kennis én houding

Introductie cultuursensitief werken: een kwestie van kennis én houding Introductie cultuursensitief werken: een kwestie van kennis én houding Cor Hoffer cultureel antropoloog en socioloog Info: www.corhoffer.nl 1 Onderwerpen: migratie cultuursensitief werken korte oefening

Nadere informatie

Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname

Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Ernstig zieke mensen voor wie geen genezing meer mogelijk is, willen de laatste fase van hun leven graag thuis doorbrengen in hun eigen vertrouwde omgeving.

Nadere informatie

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende

Nadere informatie

Cultuursensitief werken met asielzoekerskinderen: een inleiding

Cultuursensitief werken met asielzoekerskinderen: een inleiding Cultuursensitief werken met asielzoekerskinderen: een inleiding Cor Hoffer cultureel antropoloog en socioloog Info: www.corhoffer.nl 1 Onderwerpen: cultuursensitief werken en zorg: verklaringsmodellen

Nadere informatie

Dementie & diversiteit. Britt Fontaine Lid kenniskring lectoraat Psychogeriatrie

Dementie & diversiteit. Britt Fontaine Lid kenniskring lectoraat Psychogeriatrie Dementie & diversiteit Britt Fontaine Lid kenniskring lectoraat Psychogeriatrie Wat ga ik doen? Leeftijd en Veroudering Dementie wereldwijd Is dementie een ziekte? wij en zij denken Vragen en een preekje

Nadere informatie

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding

Nadere informatie

Of je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot.

Of je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot. Of je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot. Rouw van naastbestaanden van personen met dementie Gerke VERTHRIEST Een pluim voor jou, mantelzorger! We staan stil bij: - Rouwen als iemand nog niet dood

Nadere informatie

Dementie en de mantelzorger

Dementie en de mantelzorger Dementie en de mantelzorger Frans Hoogeveen www.franshoogeveen.com Eerst even puzzelen Sociale Benadering: eerste ontdekkingsreid 13-09-2017 Eerst even puzzelen Wissel nu van puzzel met je buurvrouw of

Nadere informatie

29 november dr. Jennifer van den Broeke (programma Ouderen en Gezondheid - Pharos)

29 november dr. Jennifer van den Broeke (programma Ouderen en Gezondheid - Pharos) 29 november 2018 dr. Jennifer van den Broeke (programma Ouderen en Gezondheid - Pharos) Sociaal economische gezondheidsverschillen bij ouderen Uitleg over beperkte gezondheidsvaardigheden? Nee joh niet

Nadere informatie

Andere culturen in het verpleeghuis Dilemma s uit de praktijk

Andere culturen in het verpleeghuis Dilemma s uit de praktijk Andere culturen in het verpleeghuis Dilemma s uit de praktijk Hassan Bakir CCE Consulent / Geestelijk verzorger Landelijke Dag Waardigheid & Trots 4 juni 2019 Luisteren Wat een geluk als je kunt luisteren.

Nadere informatie

Mantelzorg in Nederland; soorten en maten. Alice de Boer SCP/VU

Mantelzorg in Nederland; soorten en maten. Alice de Boer SCP/VU Mantelzorg in Nederland; soorten en maten Alice de Boer SCP/VU 1 Beelden bij mantelzorg hulp aan familie, niet buren of vrienden persoonlijke verzorging is echte zorg vrouwen van middelbare leeftijd die

Nadere informatie

Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit

Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit Prof. Dr. Walter Devillé Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg UvA Vluchtelingen en Gezondheid OMGEVING POPULATIE KENMERKEN GEZONDHEIDS-

Nadere informatie

Ouderenmishandeling. Maartje Willems Verpleegkundig consulent geriatrie

Ouderenmishandeling. Maartje Willems Verpleegkundig consulent geriatrie Ouderenmishandeling Maartje Willems Verpleegkundig consulent geriatrie Programma Ontwikkelingen en cijfers Definitie Oorzaken Risicofactoren Vormen van ouderenmishandeling Meldcode Geheimhouding Handelingsverlegenheid

Nadere informatie

Hoe sterk is de (eenzame) mantelzorger? Kennisdag 28 november 2017 Mieke Mes, specialist aanpak eenzaamheid en gespreksleider Coalitie Erbij

Hoe sterk is de (eenzame) mantelzorger? Kennisdag 28 november 2017 Mieke Mes, specialist aanpak eenzaamheid en gespreksleider Coalitie Erbij Hoe sterk is de (eenzame) mantelzorger? Kennisdag 28 november 2017 Mieke Mes, specialist aanpak eenzaamheid en gespreksleider Coalitie Erbij Eenzaamheid bij mantelzorgers in cijfers Uit onderzoek van Mezzo

Nadere informatie

Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden. Fatima El Fakiri onderzoeker

Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden. Fatima El Fakiri onderzoeker Seminar Oudere migranten in Nederland Gezondheid en welbevinden Fatima El Fakiri onderzoeker Over wie hebben we het? 3 grote groepen migranten: Migratie uit voormalige koloniën Arbeidsmigratie Asielmigratie

Nadere informatie

De Zorgagenda voor een gezonde samenleving

De Zorgagenda voor een gezonde samenleving In gesprek over De Zorgagenda voor een gezonde samenleving VGVZ 19 maart 2018 Loek Winter Willemijn van der Zwaard Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) De Zorgagenda voor een gezonde samenleving

Nadere informatie

Hoor je mij wel? Kinderen van ouders met een ziekte, verslaving of beperking

Hoor je mij wel? Kinderen van ouders met een ziekte, verslaving of beperking Hoor je mij wel? Kinderen van ouders met een ziekte, verslaving of beperking Juni 2018 Woord vooraf Ouders zorgen voor hun kinderen. Door het regelen van praktische en materiële zaken, maar ook door het

Nadere informatie

Familiezorg; is de zorg die familie verleent aan een familielid dat zorg nodig heeft

Familiezorg; is de zorg die familie verleent aan een familielid dat zorg nodig heeft Marie Louise Luttik 24/04/2018 Familiezorg; is de zorg die familie verleent aan een familielid dat zorg nodig heeft En welke rol speelt of speelde zorg in jouw nest? Familiezorg en Mantelzorg Mantelzorg

Nadere informatie

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit Preek Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst Thema: @Home Voorganger: ds. Bert de Wit Schriftlezing: Lucas 15:11-32 Een vader had twee zonen zo begint het verhaal. Met de beschrijving van een gezin.

Nadere informatie

Senioren ontmoeten elkaar. Verslag van 2 oktober 2010

Senioren ontmoeten elkaar. Verslag van 2 oktober 2010 Senioren ontmoeten elkaar Verslag van 2 oktober 2010 Meer overeenkomsten dan verschillen Dit is, in het kort, de conclusie van de lunchbijeenkomst Senioren ontmoeten elkaar 1 op 2 oktober 2010. De lunchbijeenkomst

Nadere informatie

Niet-pluis gevoel & tijdig signaleren

Niet-pluis gevoel & tijdig signaleren Niet-pluis gevoel & tijdig signaleren Bij het tijdig signaleren van dementie is laagdrempelige informatie en voorlichting over de ziekte van groot belang. Begrijpelijke publieksinformatie voor mensen met

Nadere informatie

Academie voor Integratieve en Humanistische Psychologie en Psychotherapie vzw. Zelfdoding: Signalen, mythen en aanpak

Academie voor Integratieve en Humanistische Psychologie en Psychotherapie vzw. Zelfdoding: Signalen, mythen en aanpak 1 Academie voor Integratieve en Humanistische Psychologie en Psychotherapie vzw Zelfdoding: Signalen, mythen en aanpak Masterclass Amsterdam NAP Stefaan Boel 11 januari 2017 2 3 4 Zelfdoding is een permanente

Nadere informatie

Mantelzorg en Eenzaamheid

Mantelzorg en Eenzaamheid Mantelzorg en Eenzaamheid 1 Mantelzorg en eenzaamheid Over mantelzorg Het hoe en wat van het onderzoek De resultaten van het onderzoek Perspectief 2 Mantelzorg in Nederland Mantelzorg is zorg die niet

Nadere informatie

rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014

rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 Jacqueline van Meurs: geestelijk verzorger/consulent spirituele zorg Gerda Bronkhorst: oncologieverpleegkundige/verpleegkundig consulent palliatieve

Nadere informatie

Healthy Ageing: van wenselijkheid naar werkelijkheid

Healthy Ageing: van wenselijkheid naar werkelijkheid Healthy Ageing: van wenselijkheid naar werkelijkheid Symposium Centre of Expertise Healthy Ageing 13 november 2014, Hanzehogeschool Groningen - Henk Nies, Raad van Bestuur Vilans Vrije Universiteit, Zonnehuis

Nadere informatie

zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm

zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm Mantelzorg is... Mooi De hulpvrager is je dankbaar, mantelzorg geeft veel voldoening Divers De taken lopen uiteen: huishoudelijke

Nadere informatie

Bron: Vilans website januari 2018 en Movisie - website januari 2018

Bron: Vilans website januari 2018 en Movisie -   website januari 2018 Wettelijke kaders en voorzieningen mantelzorgondersteuning Bron: Vilans - https://www.vilans.nl - website januari 2018 en Movisie - https://www.movisie.nl website januari 2018 Vilans is een kenniscentrum

Nadere informatie

Doel van vanavond. Informeren, uitwisselen en tot nadenken. We gaan vanavond niet voor de oplossing

Doel van vanavond. Informeren, uitwisselen en tot nadenken. We gaan vanavond niet voor de oplossing Doel van vanavond Informeren, uitwisselen en tot nadenken We gaan vanavond niet voor de oplossing Opzet: toelichting over inwoners aantallen etc en nieuwe ontwikkelingen Daarna een paar praktijk voorbeelden

Nadere informatie

Veranderende rollen in de afstemming van zorg tussen cliënten met NAH, mantelzorgers en zorgprofessionals

Veranderende rollen in de afstemming van zorg tussen cliënten met NAH, mantelzorgers en zorgprofessionals Veranderende rollen in de afstemming van zorg tussen cliënten met NAH, mantelzorgers en zorgprofessionals Karen Schipper, Susan Woelders en Annette Hendrikx Aanleiding Context: veranderingen in het zorgstelsel

Nadere informatie

Onderzoek: Opa, oma en de verkiezingen

Onderzoek: Opa, oma en de verkiezingen Onderzoek: Opa, oma en de verkiezingen Publicatiedatum: 17 februari 2017 Eerst stellen we je een aantal vragen rondom het thema Mantelzorg. De resultaten worden gebruikt voor het tijdschrift HUMAN van

Nadere informatie

Handelen bij overbelaste mantelzorgers voor ouderen. Voorkomen Signaleren en ondersteunen Inzetten van de Meldcode

Handelen bij overbelaste mantelzorgers voor ouderen. Voorkomen Signaleren en ondersteunen Inzetten van de Meldcode Handelen bij overbelaste mantelzorgers voor ouderen Voorkomen Signaleren en ondersteunen Inzetten van de Meldcode Kennismaken Wie zijn wij? Wie zijn jullie? https://www.youtube.com/watch?v=0yuvx4xdqps

Nadere informatie

Eigen regie in de palliatieve fase

Eigen regie in de palliatieve fase Verwante begrippen Eigen regie in de palliatieve fase zelfmanagement Hanke Timmermans Opdracht film ZM Er volgt zo meteen een korte film van ca. 6 minuten, waarin zes mensen met een chronische ziekte aan

Nadere informatie

Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement

Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Onderwerpen Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Wat is sociaal isolement? Oorzaken en gevolgen De leefsituatie van sociaal geïsoleerden Wat kunnen we doen aan sociaal isolement? Conclusies

Nadere informatie

Hanneke Felten (Movisie), 2015

Hanneke Felten (Movisie), 2015 Naam Inleiding Lesvorm Tijdsinvestering Met andere woorden Het kiezen van passende woorden en manieren van vragen stellen is belangrijk om aan te sluiten bij een cliënt. Het is soms lastig om passende

Nadere informatie

Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries

Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste

Nadere informatie

Dr. W. Paans, Lector Verpleegkundige Diagnostiek, Hanzehogeschool Groningen

Dr. W. Paans, Lector Verpleegkundige Diagnostiek, Hanzehogeschool Groningen Dr. M.L.A.Luttik, Senior onderzoeker Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek, Projectleider IWP Familiezorg, Hanzehogeschool Groningen/Trainer Familiezorg, FamiliezorgGroningen m.l.a.luttik@pl.hanze.nl Dr.

Nadere informatie

Workshop 2: Signalering en diagnostiek

Workshop 2: Signalering en diagnostiek Workshop 2: Signalering en diagnostiek Dr. Jennifer van den Broeke onderzoeker, senior projectleider/adviseur Ouderen en gezondheid j.broeke@pharos.nl Wie in de zaal? Heeft u oudere patiënten (55+) met

Nadere informatie

Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg

Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg 4-06-13 Inhoud - In welke mantelzorgsituaties kom je eenzaamheid tegen? - Welke drie stappen kun je zetten om eenzaamheid te

Nadere informatie

Lastmeter Radboud universitair medisch centrum

Lastmeter Radboud universitair medisch centrum Lastmeter Kanker is een ziekte die uw leven ingrijpend kan verstoren. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen, maar ook psychische, praktische of sociale.

Nadere informatie

De mantelzorg DER LIEFDE

De mantelzorg DER LIEFDE De mantelzorg DER LIEFDE Ongeveer 3,5 miljoen Nederlanders zorgen onbetaald en langdurig voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner of familielid. Ook op de HAN zijn veel medewerkers

Nadere informatie

Vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid:

Vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid: Vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid: een ongelukkig huwelijk Nationaal congres GGZ-Verpleegkunde Bert Stavenuiter 28 juni 2017 Handelingsverlegenheid Herkent u dit? Het is vaak hollen of stilstaan

Nadere informatie

Kwaliteit in Diversiteit. Presentatie Co-schap Huisartsengeneeskunde Rianne Langeveld 16 april 2010

Kwaliteit in Diversiteit. Presentatie Co-schap Huisartsengeneeskunde Rianne Langeveld 16 april 2010 Kwaliteit in Diversiteit Presentatie Co-schap Huisartsengeneeskunde Rianne Langeveld 16 april 2010 Inleiding Aanleiding en doel Feiten en stelling Arts-patiëntrelatie en ervaringen Oplossingen Casus en

Nadere informatie

Dementiepoli. Ouderen

Dementiepoli. Ouderen Dementiepoli Ouderen Dementiepoli Informatie voor cliënten, familie en betrokkenen Met deze folder willen we u en uw familieleden en/of verzorgers graag informeren over de gang van zaken bij de dementiepoli.

Nadere informatie

Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf

Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf Voor mij hoeft het niet meer, ik wil dood. Bij dat verzoek van patiënten komen artsen voor enorme morele

Nadere informatie

De onontbeerlijke kracht van het ouderschap. Marijke Kars

De onontbeerlijke kracht van het ouderschap. Marijke Kars De onontbeerlijke kracht van het ouderschap Marijke Kars Focus ouderperspectief: Chronisch zieke kinderen Kinderen met kanker Kinderen met kanker in de palliatieve fase Kinderen met een fysieke of verstandelijke

Nadere informatie

Training & themabijeenkomsten 2018

Training & themabijeenkomsten 2018 Training & themabijeenkomsten 2018 voor mantelzorgers en vrijwilligers Inhoudsopgave 3 4 7 9 11 11 Trainingen en themabijeenkomsten - Het hoe en waarom Trainingen voor mantelzorgers Trainingen voor vrijwilligers

Nadere informatie

Zwanger, Bevallen, een Kind! Cursus voor alle aanstaande ouders

Zwanger, Bevallen, een Kind! Cursus voor alle aanstaande ouders Zwanger, Bevallen, een Kind! Cursus voor alle aanstaande ouders Aya Crébas Programma - Voorstellen, ZBK gezamenlijk project - Optimale preventie begint voor de geboorte - Geboortecultuur en nieuwe Nederlanders

Nadere informatie

Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. ANGST. Hilversum, 13 september 2018

Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. ANGST. Hilversum, 13 september 2018 Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. ANGST Hilversum, 13 september 2018 Aantal sterfgevallen in Nederland 250000 200000 150000 100000 50000 0 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Wat vindt

Nadere informatie

Hoezo is mijn kind gek? Hoe je als zorgaanbieder toegankelijk wordt voor mensen met een andere culturele herkomst

Hoezo is mijn kind gek? Hoe je als zorgaanbieder toegankelijk wordt voor mensen met een andere culturele herkomst Hoezo is mijn kind gek? Hoe je als zorgaanbieder toegankelijk wordt voor mensen met een andere culturele herkomst Jaarcongres kinder- en jeugdpsychiatrie, 30 oktober 2018 Marjan Mensinga, m.mensinga@pharos.nl

Nadere informatie

Verslag Conferentie informele zorg, ActiVite 22 november 2017

Verslag Conferentie informele zorg, ActiVite 22 november 2017 Verslag Conferentie informele zorg, ActiVite 22 november 2017 De zaal reageert opgelucht als trainingsacteurs Barbara Oppelaar en Linde Löbert van Ervarea vertellen dat ze geen rollenspellen hoeven te

Nadere informatie

Jong spreekt Jong. Lectoraat grootstedelijke ontwikkeling Dick Lammers, Wouter Reith, Vincent Smit

Jong spreekt Jong. Lectoraat grootstedelijke ontwikkeling Dick Lammers, Wouter Reith, Vincent Smit Jong spreekt Jong Lectoraat grootstedelijke ontwikkeling Dick Lammers, Wouter Reith, Vincent Smit Programma 13.00 uur Inleiding; Vincent Smit 13.10 uur Jong spreekt jong; Dick Lammers en Wouter Reith Korte

Nadere informatie

Ouderen migranten en (psycho)psychiatrie. Meten is weten?

Ouderen migranten en (psycho)psychiatrie. Meten is weten? Ouderen migranten en (psycho)psychiatrie Meten is weten? Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen Ouderen migranten in

Nadere informatie

Algemeen Lastmeter Signaleren van problemen bij mensen met een kwaadaardige ziekte

Algemeen Lastmeter Signaleren van problemen bij mensen met een kwaadaardige ziekte Algemeen Lastmeter Signaleren van problemen bij mensen met een kwaadaardige ziekte Inleiding Kanker is een ziekte die uw leven ingrijpend kan verstoren. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke

Nadere informatie

Het culturele interview Nederlandse versie Hans Rohlof, Noa Loevy, Lineke Sassen & Stephanie Helmich

Het culturele interview Nederlandse versie Hans Rohlof, Noa Loevy, Lineke Sassen & Stephanie Helmich Het culturele interview Nederlandse versie Hans Rohlof, Noa Loevy, Lineke Sassen & Stephanie Helmich Samenvatting anamnese en ziekte geschiedenis Wordt uit het dossier ingevuld voorafgaand aan het gesprek.

Nadere informatie

Sprekers: Cobie van Beuzekom, verpleegkundig specialist Petra Buvelot, nurse practitioner

Sprekers: Cobie van Beuzekom, verpleegkundig specialist Petra Buvelot, nurse practitioner Sprekers: Cobie van Beuzekom, verpleegkundig specialist Petra Buvelot, nurse practitioner Complementaire zorg 21 juni 2016 pagina 2 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor

Nadere informatie

Hoe doe je dat in de GGZ..communiceren met mensen met lage gezondheidsvaardigheden

Hoe doe je dat in de GGZ..communiceren met mensen met lage gezondheidsvaardigheden Hoe doe je dat in de GGZ..communiceren met mensen met lage gezondheidsvaardigheden Marjan Mensinga Trainer/adviseur/Medisch antropoloog/spv/poh GGZ 15 november 2018 Disclosure belangen spreker Wat gaan

Nadere informatie

We merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan?

We merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan? We merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan? Migranten kunnen anders tegen een beperking aankijken. Zij zien de beperking vaak als ziekte en houden

Nadere informatie

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat 7.1 Onze democratie Tekst 1: Wie is de baas in Nederland? Nederland is een democratie. Dat betekent: de bevolking is de baas. Maar je kunt niet 16,7 miljoen bazen

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Op verhaal komen bij ziekte

PATIËNTEN INFORMATIE. Op verhaal komen bij ziekte PATIËNTEN INFORMATIE Op verhaal komen bij ziekte Als ziekte in je leven komt De confrontatie met een ingrijpende ziekte, ouderdom of rouw doet iedereen wel iets. Heftige emoties kunnen je overspoelen,

Nadere informatie

Oorspronkelijk tekst: "So, What about the familie" door: Yahiya Emerick Vertaald door: Team Moslima

Oorspronkelijk tekst: So, What about the familie door: Yahiya Emerick Vertaald door: Team Moslima En, hoe zit het met de familie? Oorspronkelijk tekst: "So, What about the familie" door: Yahiya Emerick Vertaald door: Team Moslima Islam betekent familie, en familie blijft bij elkaar en je kunt geen

Nadere informatie

Ontspoorde mantelzorg: Waarop let je, wat zijn signalen en hoe leg je die vast? Nico van Oosten senior adviseur Movisie

Ontspoorde mantelzorg: Waarop let je, wat zijn signalen en hoe leg je die vast? Nico van Oosten senior adviseur Movisie Ontspoorde mantelzorg: Waarop let je, wat zijn signalen en hoe leg je die vast? Nico van Oosten senior adviseur Movisie Inhoud lezing Ontspoorde mantelzorg: waarover hebben het dan? Waar let je op: wat

Nadere informatie

Suïcidepreventie. Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online

Suïcidepreventie. Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online Suïcidepreventie Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online Missie en visie @113 Taboe op praten over zelfmoord doorbreken Drempels bij zoeken en vinden van hulp verlagen Landelijk

Nadere informatie

Medicijngebruik onder Marokkanen

Medicijngebruik onder Marokkanen P.1 Auteurs Claudia Gomes Ahmed Ait Moha Juli 2007 Projectnummer K0498 onder Marokkanen -Rapport- P.2 Het auteursrecht op dit rapport berust bij Motivaction International B.V. DGV mag deze uitgave alleen

Nadere informatie