Zorg in eigen hand Goede diabeteszorg voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden 12 april Hester van Bommel en Marjan Mensinga

Transcriptie

1 Zorg in eigen hand Goede diabeteszorg voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden 12 april 2017 Hester van Bommel en Marjan Mensinga

2 Scoor jezelf Hoe scoor je op dit moment je eigen kennis en vaardigheden mbt communiceren met mensen met lage gezondheidsvaardigheden?

3 Gezondheidsvaardigheden De vaardigheden van individuen om informatie over gezondheid te vinden, te begrijpen te gebruiken bij het nemen van beslissingen over gezondheid.

4 Laaggeletterdheid Zoveel moeite met lezen en schrijven dat je niet goed kunt functioneren Gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen pagina 4

5

6 Gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen pagina 6

7 Omvang laaggeletterdheid Nederland 2,5 miljoen mensen in Nederland zijn laaggeletterd 1,3 miljoen mensen jaar: dat is 1 op de 9! 2/3 is autochtone Nederlander Komt vaker voor bij laagopgeleiden, ouderen en eerste generatie nietwesterse migranten 18% tussen jaar bezit weinig computervaardigheden en 9% zeer weinig 57% van de laaggeletterden is vrouw en de helft daarvan werkt in de zorg Van alle laaggeletterden heeft 58% een baan. Van alle 15-jarigen is 14% laaggeletterd (inclusief jongeren met dyslexie en licht verstandelijk beperkt (LVB))

8 Bron: Buisman, M. & Houtkoop, W. (2014). Laaggeletterdheid in kaart. Stichting Lezen & Schrijven.

9 Enkele Cijfers Diabetes Diabetes is een van de meest voorkomende chronische ziekten en komt onder laaggeletterden vaker voor dan onder hoog geletterden; Mensen met alleen basisonderwijs 12,4 % versus universitaire opleiding 1,9%. Overgewicht Laagopgeleiden hebben 2,5 keer meer kans op overgewicht en ruim 4 keer meer kans op obesitas. Medicijnen 70% van de patiënten maakt fouten met hun inhalatiemedicijnen.

10 Diabetes in Nederland in 2013 naar hoogst behaalde onderwijsniveau bij personen ouder dan 25 jaar Diabetes totaal type 1 type 2 % % % Basisonderwijs Vmbo, mbo1, avo Havo, vwo, mbo Hbo Wo Onbekend Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen

11 Herkennen van laaggeletterdheid wees alert bij: Vaak niet of te laat komen Vragenlijsten komen niet retour (inschrijving) Smoezen om zelf niet te hoeven lezen of schrijven Steeds dezelfde vraag stellen

12 Oorzaak laaggeletterdheid - Ouders zijn laaggeletterd en stimuleren hun kinderen niet om te lezen, - Na de lagere school meteen gaan werken (vooral oudere generatie) - Schoolverlaters - Allochtonen die in eigen land weinig onderwijs hebben gehad

13 Weinig of niet naar school geweest? Op school leer je lezen en schrijven maar ook: kennis menselijk lichaam abstract denken plannen, ordenen en vooruit denken Gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen pagina 13

14 Gevolgen voor gezondheid Vaker naar de huisarts of specialist Meer chronische ziekten Ongezondere leefstijl Minder therapietrouw onjuist medicatie gebruik Ouderen 1,5 x zo hoog sterfterisico Gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen pagina 14

15 Smoezen Sorry, ik ben mijn bril vergeten. Dat formulier vul ik thuis wel in. Oh ik dacht dat de afspraak morgen was. Kunt u dat voor mij invullen, ik schrijf zo onleesbaar.

16 Vermoeden en dan? Vraag patiënten: Hoeveel jaar onderwijs heeft u gehad? Vindt u het moeilijk zelf formulieren in te vullen? Normaliseer het probleem; 1 op de 9 mensen heeft moeite met lezen of schrijven, geruststellen (ICPC) codering opnemen in dossier Z07.01 analfabetisme Z04 laaggeletterdheid of taalbarrière

17 Opdracht Leg aan je buurman/vrouw uit dat hij vier maal daags 2 tabletten moet innemen. Je buurman/vrouw is laaggeletterd.

18 Tips aan elkaar

19 Tips voor communicatie: Eenvoudig taalgebruik spreek duidelijk, niet te snel (ook niet te hard, tenzij de patiënt doof is) Géén Jip en Janneke taal Korte zinnen in de tegenwoordige tijd. Beperk de informatie per keer, streef niet naar volledigheid Gebruik geen spreekwoorden (bijvoorbeeld: ik wil een vinger aan de pols houden ) Gebruik geen jargon

20 Teachback methode Terugvertelmethode: Ik heb u veel verteld, ik wil weten of ik het goed heb uitgelegd kunt u mij vertellen wat we gaan doen? of: Wat vertelt u straks aan uw man / vrouw? Drie vragen die patiënt na consult moet begrijpen: Wat heb ik? Wat moet ik doen? Waarom is dat belangrijk?

21 Opdracht Leg aan je buurman/vrouw uit dat hij vier maal daags 2 tabletten moet innemen. Je buurman/vrouw is laaggeletterd. Maak gebruik van de teachback methode

22 Herkennen beperkte gezondheidsvaardigheden Wees alert bij: Chaotische klachtenpresentatie Patiënt stelt nooit vragen Behandeling niet gewenste resultaat zonder duidelijke oorzaak Onjuist innemen medicatie Controles niet gedaan/ adviezen niet opgevolgd

23 Benodigde gezondheidsvaardigheden kunnen lezen, schrijven en rekenen klachten adequaat kunnen benoemen adviezen kunnen begrijpen en in praktijk kunnen brengen medicijnen adequaat gebruiken bijsluiters begrijpen folders begrijpen zelfvertrouwen in eigen kunnen, grip op je leven

24 Zorg op maat - weet wie je patiënt is Wat weet je van de achtergrond van de patiënt (sociaal, financieel, kinderen, cultureel, lichamelijke en geestelijke klachten (depressie) scholing, werk etc.) Hoe zien de dagen van de patiënt eruit, waar loopt hij tegenaan. Als er heel praktische problemen zijn, verwijs naar de juiste instantie of schakel die zelf in. Vul af en toe een formulier in als de patiënt daarmee komt, je wint zijn vertrouwen en je schept een band. Steun zelfvertrouwen, benadruk wat goed gaat. Stel kleine concrete haalbare doelen!

25 Opdracht De cliënt: Je cliënt is een man van 55 jaar. Hij heeft schulden, hij woont alleen in een kleine flat en heeft veel moeite om zich in huis te redden. Hij eet slecht, hij heeft niet veel zin om iets te doen. Hij moet van het UWV werken, maar dat lukt niet. Hij moet 12 eh insuline spuiten, maar dat gaat onregelmatig. Stel de cliënt vragen over zijn achtergrond met behulp van het communicatiekaartje.

26 Opdracht De cliënt Je weet nu wat meer van de cliënt. Stel een doel voor hem op dat voor hem haalbaar is en help zoeken naar wat hem kan helpen om de insuline elke dag op dezelfde tijdstippen te spuiten) Maak daarbij gebruik van de teachback methode

27 Tips voor communicatie: Dank u voor wat u mij allemaal verteld heeft over uw situatie. Ik begrijp nu heel goed dat het voor u soms moeilijk is om elke keer op een zelfde tijd insuline te spuiten. Mag ik u iets vertellen over waarom ik het zo belangrijk vind dat het goed gaat met u en de medicijnen. Ik maak mij zorgen over u. Ik heb ook patiënten die tegen mij zeggen dat ze bang zijn voor de bijwerkingen van medicijnen, hoe is dat voor u? Ik heb u veel verteld, wat vindt u het belangrijkste punt? Iedereen vergeet wel eens medicatie. Hoe zit dat bij u?

28 Tips voor communicatie (vervolg): Bij emoties van patiënt: Goed dat u gekomen bent, ik-boodschap; ik zie, ik hoor Bij psycho-sociale problemen: Laat patiënt vertellen, geef geen goedbedoelde adviezen, geef erkenning: Goh, moeilijk zeg, goed dat u dit vertelt, Vraag naar: hoe, wat waar en wie (niet waarom=daarom). Wat gebeurt er dan met u. Indirect adviseren: mag ik u een tip geven, ik ken iemand waarbij dit hielp, zou dat ook bij u kunnen helpen?

29 Beeldmateriaal - voorlichting Gebruik beeldmateriaal De meeste mensen onthouden mondelinge uitleg met plaatjes erbij het langst Heldere plaatjes/foto s Passend bij de beleving van de patiënt Concreet Eenduidig Getest bij de doelgroep Vertel daarbij verhalend, stap voor stap, geen uitstapjes

30 Gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen pagina 30

31 Project: Suiker in eigen hand Bevorderen van zelfmanagement van laagopgeleide, beperkt gezondheidsvaardige diabetespatiënten Zelfmanagementhandboek voor patiënten met diabetes (3 delen) Handleiding voor zorgverleners hoe ze dit handboek kunnen gebruiken bij hun patiënten Trainingsmodule Coachende vaardigheden voor zorgverleners

32 Handboek: Ik heb diabetes wat kan ik doen? Voor de patiënt die eenvoudige uitleg nodig heeft. Neem de patiënt stap voor stap mee door de materie. Vraag de patiënt het handboek steeds mee te nemen naar het consult. Bespreek dat gedeelte uit het boek, dat nodig is.

33 Deel 1: Wat is diabetes?

34 Deel 2: Wat kan ik zelf doen?

35 Deel 3. Wie helpt u?

36 Handleiding Voor zorgverleners Hoe zet je het handboek in tijdens je consult Tips voor communicatie

37 Training Zorg in eigen hand

38 Voorbeeld afbeeldingen

39 Praktische tools en bronnen Bekijk je praktijkomgeving eens kritisch. LHV-toolkit laaggeletterdheid in huisartsenpraktijk Eenvoudig-voorlichtingsmateriaal-in-de-zorg Factsheet laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden Diverse trainingen, bijvoorbeeld Effectief communiceren

40 Dé website voor huisartsen en andere zorgverleners met vragen over zorg en gezondheid voor migranten, vluchtelingen en patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden. Zorg voor laaggeletterden, migranten en sociaal kwetsbaren In de huisartsenpraktijk Praktische tips en inspirerende voorbeelden

41 Take home message Wees alert op herkennen van laaggeletterden en beperkte gezondheidsvaardigheden Gebruik de teachback methode! Gebruik beeldmateriaal en wees kritisch Training Gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen pagina 41

42 Welke vragen hebben jullie nog?

43 Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven geen