Jaarverslag Commissie van Toezicht bij de Penitentiaire Inrichting Middelburg, locatie Torentijd

Transcriptie

1 Jaarverslag 2016 Commissie van Toezicht bij de Penitentiaire Inrichting Middelburg, locatie Torentijd

2 1. De inrichting 2 De commissie van Toezicht 2 Directie penitentiaire inrichting 2 Deskundigheidsbevordering 3 2. Cijfers 4 3. Activiteiten in het kader van de advies- en de toezichthoudende taak 5 4. De bemiddelingstaak De rechtsprekende taak Overige vermeldingswaardige activiteiten en gebeurtenissen Conclusies en aanbevelingen 15 Bijlage 1: managementoverzicht 2016 Bijlage 2: totaaloverzicht uit KLAVER 1

3 1. De inrichting Naam en bestemmingsaanwijzing inrichting: Penitentiaire Inrichting Middelburg, locatie Torentijd, bestaat uit de volgende regimes: Huis van Bewaring, gevangenis en het Politiecellencomplex. Sinds 1 juli 2014 is de ZBBI tijdelijk gehuisvest in de inrichting (afdeling Zuid 1). Het Politiecellencomplex valt niet onder het toezicht van deze commissie. Aantal detentieplaatsen: 158 plaatsen voor mannelijke gedetineerden, verdeeld over 55 plaatsen bestemd voor Huis van Bewaring, 51 plaatsen voor gevangenis (waaronder extra zorgvoorziening), 12 arrestantenplaatsen, 12 plaatsen EZV (extra zorgvoorziening) en 28 plaatsen in de ZBBI. De Commissie van Toezicht De samenstelling van de Commissie van Toezicht voldoet aan de vereisten zoals gesteld in artikel 11 van de Penitentiaire maatregel. De samenstelling van de commissie was in het verslag jaar als volgt: Mevrouw S. Rosier (voorzitter) De heer J. Sinke (vice-voorzitter) De heer mr. J.F.I. Sinack De heer mr. J.A. van Voorthuizen Mevrouw C.E. van Vemden Mevrouw Y.J. Bats De heer S.C.J. Labrujère De heer A.A.M. van Houte Mevrouw mr. J.G. Cabboort Zoals voorgeschreven in de Penitentiaire maatregel zijn in de commissie van toezicht een lid dat met rechtspraak is belast, een advocaat, een medicus en een deskundige uit de kring van maatschappelijk werk aanwezig. De overige leden zijn afkomstig uit diverse maatschappelijke disciplines. Gedurende het verslagjaar waren mevrouw mr. A.P.M. Philipsen, mevrouw mr. I. de Moor en mevrouw mr. M. Valk als (plaatsvervangend) secretaris aan de commissie verbonden. De administratieve werkzaamheden ten behoeve van de commissie werden verricht door mevrouw G.M.A. de Keuning-Jongelings en de heer F.L.M. Heijgelaar. Voor de klachten die buiten zitting konden worden afgedaan, konden de secretarissen zich laten bijstaan door Heijgelaar. Tijdens de afwezigheid van Philipsen gedurende een aantal maanden is zij vervangen door Heijgelaar die een beklagzitting en een vergadering als secretaris heeft waargenomen. In het kader van het in 2014 genomen besluit dat het secretariaat daar waar mogelijk samen werkt met het secretariaat behorende bij de Justitiële Jeugdinrichting Den Hey-Acker te Breda heeft de secretaris van laatstgenoemde inrichting, mevrouw H.F. Klaver, de secretarissen en administratie ondersteund daar waar nodig. Dit was voornamelijk bij afwezigheid. De samenstelling van de beklagcommissie is in het verslagjaar gewijzigd. Het lid mevrouw mr. V. Jongepier en de secretaris de heer R. de Pooter hebben hun werkzaamheden voor de commissie per 1 januari 2016 beëindigd. De commissie is hen veel dank verschuldigd voor hun inzet en bijdrage de afgelopen jaren. In hun plaats is per diezelfde datum als lid verwelkomd Cabboort respectievelijk als secretaris Valk. Directie penitentiaire inrichting De directie van de Penitentiaire Inrichting Middelburg bestond in 2016 uit de volgende personen: de vestigingsdirecteur was de heer drs. J. van der Geest en de plaatsvervangend vestigingsdirecteuren waren de heer E. Hooijer en de heer S. van den Broek. 2

4 Deskundigheidsbevordering Op 26 januari 2016 hebben Valk en De Moor een door het Kenniscentrum Commissie van Toezicht georganiseerde cursus Penitentiair Recht voor CvT-secretarissen bijgewoond, waarbij de inleiding werd verzorgd door H. de Wit (voorzitter van de beroepscommissie RSJ). Op 16 maart 2016 hebben Heijgelaar en De Keuning deelgenomen aan de cursus Penitentiaire beginselenwet. De inrichting heeft op 19 september 2016 een voorlichting over urine controle georganiseerd voor de afdelingshoofden en de leden van de commissie van toezicht. Deze voorlichting, gepresenteerd door medewerkers van het Laboratorium Gelre Ziekenhuizen, is door enkele leden van de commissie bijgewoond. Het is niet gelukt een Masterclass Penitentiair Recht plaats te laten vinden in de inrichting, voor de directie, afdelingshoofden en leden van de Commissie gezamenlijk. Wel hebben Rosier, Van Vemden, Bats en Cabboort op verschillende data in 2016 de Masterclass Penitentiair Recht in het opleidingscentrum van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) te Nieuwegein bijgewoond. Deze masterclass is georganiseerd door de DJI in samenwerking met de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). Er is onder meer aandacht besteed aan het juridisch kader, promoveren/degraderen, disciplinaire straffen en maatregelen, urinecontrole en het drugsontmoedigingsbeleid (DOB). Rosier en Van Houte hebben op 14 november 2016 de landelijke themadag van de Commissie van Toezicht bijgewoond in Amersfoort. Op de themadag zijn diverse workshops georganiseerd, bijgewoond zijn: De Compagnie (unieke leef-, leer- en werkgemeenschap in de Penitentiaire Inrichting Krimpen aan den IJssel), Zelfbedieningsportaal Justitiabele en Gezinsbenadering in de Penitentiaire Inrichting Leeuwarden. 3

5 2. Cijfers De zittingen van de beklagcommissie vonden in beginsel iedere maandagmiddag in de even weken plaats. Tijdens het verslagjaar hebben er 23 zittingen plaatsgevonden. Aansluitend aan de laatste zitting van de maand - behalve in augustus en december vanwege de vakantieperiode - vond telkens een vergadering van de commissie van toezicht plaats. Aan deze vergaderingen nam (een delegatie van) de directie van de inrichting deel. De leden van de commissie wonen in beginsel per toerbeurt eens in de drie maanden een vergadering van de Gedeco bij. Gedurende het jaar 2016 zijn er veel wisselingen geweest in de samenstelling van de Gedeco. Sinds het aantreden van de nieuwe voorzitter (gedetineerde van Oost) is er wat meer structuur in de Gedeco gekomen en worden de nog openstaande actie punten goed gemonitord. Verspreid over het verslagjaar heeft Van Vemden drie keer een vergadering van de Gedeco bijgewoond, al dan niet in aanwezigheid van de directie. Zij heeft geconstateerd dat tijdens de vergadering veel terugkerende onderwerpen aan de orde komen. De arts in de commissie van toezicht overlegt halfjaarlijks met het hoofd medische dienst. Daaruit komt naar voren dat de bemiddeling van klachten over medisch handelen in de inrichting goed verloopt. Een groot aantal klachten wordt door bemiddeling opgelost. In de inrichting zijn in het verslagjaar in totaal zeventien medische klachten ontvangen. Het betrof twaalf medisch inhoudelijke klachten (inzetten/vervolgen behandeling, afgeven verklaring, wachttijden) en vijf medisch organisatorische klachten (onder andere oproepen van/behandeling door (huis)arts/specialist, psycholoog, medicatie). In alle klachten heeft op de gebruikelijke wijze door het hoofd medische dienst binnen de penitentiaire inrichting bemiddeling plaatsgevonden. Van deze klachten zijn er tien naar tevredenheid afgehandeld dan wel ingetrokken. Drie klachten zijn doorgestuurd naar de commissie van toezicht en vier klachten zijn doorgestuurd naar de medisch adviseur, die ze vervolgens heeft afgewezen. Tegen twee afgewezen klachten is beroep ingesteld bij de RSJ. Het jaarlijkse overleg van de voorzitter van de commissie met de beklagrechters, het secretariaat en de leidinggevende daarvan heeft plaatsgevonden op 5 oktober Tijdens dit overleg is ook dit jaar gesproken over de secretariële ondersteuning. Het aantal beschikbare uren is toereikend, maar de praktijk wijst uit dat het secretariaat af en toe onder tijdsdruk komt te staan. Daarnaast is gesproken over het tijdig ontvangen van de verweerschriften en de onderliggende stukken vanuit de inrichting. Dit laat nogal eens op zich wachten. Ook in de maandelijkse overleggen wordt hier met regelmaat aandacht voor gevraagd. 4

6 3. Activiteiten in het kader van de advies- en de toezichthoudende taak De commissie van toezicht en de directie van de penitentiaire inrichting zijn in keer in vergadering bij elkaar gekomen. De vergadering werd voorgezeten door de voorzitter dan wel de plaatsvervangend voorzitter (eenmaal in het verslagjaar). De leden waren in overwegende mate bij de vergaderingen aanwezig. De directie van de penitentiaire inrichting was tijdens de vergaderingen telkens vertegenwoordigd door de directeur en/of de plaatsvervangend directeur(en). In 2016 was de onderlinge samenwerking binnen de commissie goed. Ook de samenwerking met de directie was goed en zo nodig kritisch, maar minder constructief dan andere jaren. De informatievoorziening door de directie was toereikend. Van de vergaderingen zijn notulen opgemaakt en vastgesteld. In de maanden augustus en december is vanwege het vakantiereces geen vergadering gehouden. Tot de vaste agendapunten van de vergaderingen van de commissie met de directie behoren onder meer de verslaglegging van de vergadering, het overzicht van ingekomen klachten, ingekomen stukken, mededelingen van de directie en de commissie van toezicht en de verslagen van de maandcommissaris. De maandcommissarissen hebben tijdens hun wekelijkse bezoek aan de inrichting naar aanleiding van de verzoekbriefjes en ingekomen klachten gesproken met gedetineerden en het personeel en zo nodig met de directie. Daar waar mogelijk hebben zij bemiddeld dan wel getracht te bemiddelen. Indien uit de contacten met de gedetineerden bleek dat bepaalde onderwerpen een andere aanpak verdienden, heeft de commissie van toezicht de directie daarover tijdens de maandelijkse vergadering van advies gediend. Tijdens de vergaderingen zijn onder meer onderstaande onderwerpen aan de orde gekomen. Verweerschriften/bemiddeling na een klacht Ook dit verslagjaar is, net als in voorgaande jaren, met regelmaat aandacht gevraagd voor het tijdig aanleveren van de verweerschriften en de onderliggende stukken door de directie. Hoewel er ten opzicht van vorig jaar enige verbetering is te zien, worden deze stukken nog met regelmaat te laat ontvangen, zelfs nog op de dag van de beklagzitting. Dit gaat ten koste van een goede voorbereiding door de leden van de commissie en de gedetineerde en/of zijn gemachtigde. Bovendien laat de inhoud van de verweerschriften, die mede door de afdelingshoofden en het Hoofd Gedetineerdenzaken worden opgesteld, regelmatig te wensen over. Gebleken is verder dat gedetineerden regelmatig klagen over het niet beschikbaar zijn of worden gesteld van een beklagformulier. Ook de bespreking door het afdelingshoofd van de ingediende klacht met de gedetineerde verloopt niet optimaal. Geconstateerd is dat veel klachten al in een vroeg stadium zouden kunnen worden opgelost door een gesprek, maar dat dit niet gebeurt. Het is geen uitzondering dat klachten kort voor de zitting alsnog worden ingetrokken na een gesprek met het afdelingshoofd. Beroepszaken bij de RSJ De commissie van toezicht heeft de directie meerdere keren geattendeerd op het feit dat zij niet verschijnt op beroepszaken bij de RSJ. Zij bemerkt dat deze afwezigheid vaak positief uitwerkt voor de zaak van gedetineerden, omdat er geen verweer wordt gegeven. De directie heeft zich intern steeds op het standpunt gesteld dat als de beklagcommissie het beklag ongegrond heeft verklaard, dit voldoende reden was om niet bij de behandeling van het beroep bij de RSJ te verschijnen. Verder gebeurt het met regelmaat dat de directie niet tijdig op de hoogte is van het tijdstip van de behandeling van het beroep. Inmiddels zijn er gesprekken tussen de directie en de RSJ over de mogelijkheid van het bijwonen van de behandeling van de beroepen door middel van videoconferentie. Dagprogramma Het nieuwe dagprogramma is inmiddels geheel ingevoerd. Voor gedetineerden in het Huis van Bewaring wordt alleen het basisprogramma aangeboden. Wel is het zo dat als een gedetineerde groen gedrag laat zien, hij bij overplaatsing naar de gevangenis gelijk in het plusprogramma wordt geplaatst. 5

7 Als verbeterpunt voor de inrichting is meegegeven dat in de schriftelijke beslissing omtrent degradatie/promotie een duidelijke en kenbare belangenafweging opgenomen dient te zijn waarbij zowel groen als rood gedrag wordt benoemd. Medische Dienst Uit het rapport van de Inspectiedienst voor de Gezondheidszorg is naar voren gekomen dat de inspectie van mening is dat de medicatieoverdracht beter vastgelegd moet worden en verder dat de zorg voor gedetineerden gefragmenteerd en gebrekkig zou zijn. Ook vond de Inspectiedienst de opiatenkast nog een punt van aandacht. Bats, in haar hoedanigheid als arts, heeft naar aanleiding van het rapport een gesprek gehad met het hoofd van de medische dienst en de directeur van de inrichting. Daarbij is gesproken over het maken en implementeren van verbeterslagen. In samenspraak met het hoofd van de medische dienst is aandacht gevraagd voor de overdracht van gedetineerden vanuit het arrestantencomplex naar de inrichting. Hierover zijn diverse gesprekken (onder meer op 14 april 2016, 11 juli 2016, 9 augustus 2016 en 7 november 2016) gevoerd in aanwezigheid van Bats, de directeur, het hoofd van de medische dienst, de voorzitter van de commissie van toezicht bij het arrestantencomplex (P. van den Ouden), de teamleider van het arrestantencomplex (M. van Ommeren) en later ook een arts van de GGD (B. Bakker) en het hoofd van de medische dienst van de GGD (D. Muller) naar aanleiding van de gesignaleerde (kans op) calamiteiten door de soms gebrekkige (medicatie)overdracht tussen het arrestantencomplex en de inrichting. Naar aanleiding daarvan zijn afspraken gemaakt met de GGD. De commissie spreekt haar zorg uit over de aandacht voor gedetineerden met een verstandelijke beperking. Zij constateert dat er weinig tijd is voor aandacht van bewaarders voor deze groep gedetineerden. Gedurende het verslagjaar is één van de psychologen in de inrichting wegens ziekte niet (of minder) inzetbaar geweest. Het gevolg daarvan is dat gedetineerden soms lang moesten wachten voordat zij bij de psycholoog terecht konden. De directie heeft formeel toestemming gekregen voor een opleidingsplaats psycholoog, waarbij samenwerking met Emergis (instelling voor geestelijke gezondheidszorg) voor de accreditatie mogelijk is. Leefklimaat en kennisbevordering Het afgelopen jaar heeft het onderwerp Leefklimaat binnen de inrichting verschillende keren op de agenda gestaan. De directie heeft uitleg gegeven over de toekomstvisie van DJI. Er zal binnen de inrichting meer gestuurd worden op professionaliteit en bejegening. Verder zal de organisatie technisch worden voorbereid voor een meer autonome positie van gedetineerden. De directie heeft aangegeven dat zij hiertoe de deskundigheidsbevordering wil gaan uitzetten in de inrichting, ook op het gebied van veiligheid. De directie wenst een open, eerlijk en professioneel klimaat binnen de inrichting en realiseert zich dat het minimaal vijf jaar zal gaan kosten om die beweging binnen alle geledingen van de inrichting in gang gezet te hebben. Het ontwikkelen van vakmanschap voor medewerkers zal onder meer middels cursussen gebeuren. De directie heeft binnen de inrichting gekozen om een puntensysteem in te voeren. Het is de bedoeling om trainers uit de praktijk in te zetten, die kunnen vertellen over en vanuit hun eigen ervaring. Er wordt begonnen met een aanbod van 6 eigen workshops (onder meer intervisie, omdenken, verslaving en schuldsanering). Voor het volgen van deze workshops kunnen medewerkers 1 tot 3 punten krijgen. Het jaar 2016 zal worden gezien als proefjaar. Verder heeft de directie in dit verband plannen om het Reïntegratiecentrum (RIC) aan te passen. Er zal een zogenaamde integratiegang komen, waarvan de openingstijden verruimd zullen worden. Het RIC zal zowel gebruikt worden voor gedetineerden uit het Huis van Bewaring als voor gedetineerden in de gevangenis. Vooralsnog is het de bedoeling dat dit op 1 januari 2017 gerealiseerd zal zijn. Op dat 6

8 moment kunnen gedetineerden zelfstandig naar het RIC gaan. Dit zorgt er wel voor dat er bouwtechnische aanpassingen noodzakelijk zijn. De commissie zal deze ontwikkelingen met belangstelling volgen. Op verzoek van de commissie van toezicht heeft de directie de bezoek zonder toezicht ruimte (BZTkamer) geïnspecteerd. De directie is geschrokken van de sobere inrichting en wil deze ruimte zo snel mogelijk geschikt maken voor onder meer kinderbezoek. Nu de directie zich gehouden ziet aan de regels van de mantelovereenkomst in verband met de veiligheid, wil zij als tussenoplossing de BZTkamer laten renoveren door gedetineerden en gelijktijdig het officiële traject op starten. Onderwijsactiviteiten In het kader van de toezichthoudende taak heeft Rosier op 30 november 2016 een gesprek gehad met de inrichtingsdocent Nederlands. Deze docent en een vrijwilliger hebben beiden zes arbeidsuren. Het onderwijs voor de gedetineerden is vraaggericht; voor elke leerling wordt een persoonlijk plan opgesteld. Zowel gedetineerden uit het Huis van Bewaring als uit de gevangenis kunnen 2 uur onderwijs per week volgen. Er vindt regelmatig afstemming plaats met de medewerkers van het RIC en de bibliotheek. Er wordt getracht de onderwijsuren zoveel als mogelijk af te stemmen met de andere activiteiten. De beschikbaarheid van goed werkende computers is op dit moment voldoende. Huisregels Gedurende het jaar is regelmatig gesproken over het aanpassen van de huisregels. De directie heeft aangegeven hiermee bezig te zijn en heeft de verwachting uitgesproken dat deze begin 2017 beschikbaar zullen zijn. MPC s In is landelijk besloten alle meerpersoonscellen enkelvoudig te bezetten. In november 2016 heeft de directie meegedeeld dat de meerpersoonscellen weer meervoudig bezet zullen worden op verzoek van het Gevangeniswezen. ZBBI Er passeren regelmatig rapporten rondom de ZBBI. Het gaat om gedetineerden die te laat terug zijn van verlof, alcohol of drugs hebben gebruikt etc. Dit heeft ertoe geleid dat er meerdere gedetineerden zijn teruggeplaatst naar de gesloten inrichting. Daarnaast heeft er in 2016 een incident plaatsgevonden tijdens het verlof van een ZBBI-gedetineerde. Hij wordt verdacht van het plegen van een levensdelict tijdens het verlof. Er heeft uitvoerig onderzoek plaatsgevonden en de eerste signalen geven aan dat er vanuit de inrichting geen fouten zijn gemaakt. En verder is onder andere besproken: - de Gedeco - incidenten in de inrichting waarbij onder andere gedetineerden waren betrokken - de nieuwe werkwijze van het laboratorium bij urinecontroles - uitspraken van de beklagcommissie Overige Tijdens een bijeenkomst met het personeel van de inrichting in maart 2016 is bekendgemaakt dat in het concept Voorbereidingsplan voor dalende behoefte celcapaciteit is opgenomen dat de inrichting open zal blijven. De directie, medewerkers en de commissie van toezicht zijn verheugd over dit besluit, maar realiseren zich ook dat collega s elders in het land hier wel mee worden geconfronteerd. In april heeft een delegatie van de RSJ een werkbezoek gebracht aan de inrichting. Namens de commissie waren Rosier, Van Vemden en Sinke hierbij aanwezig. Er is onder meer gesproken over het procesreglement van beklagzittingen, de nadruk op bemiddeling door de afdelingshoofden, het onderwijs en de relatie met de gedetineerden. 7

9 Op 12 juli 2016 is een gesprek geweest tussen een delegatie van het Ministerie van Veiligheid van Justitie en Van Vemden namens de commissie. Er is voornamelijk gesproken over de bejegening van de gedetineerden door het personeel van de inrichting. In oktober 2016 heeft de commissie overleg gehad met de directie en de afdelingshoofden. Tijdens dit overleg zijn onder meer aan de orde geweest de beklagprocedure, het uitgeven van beklagformulieren, het procesreglement en hoe hiermee om te gaan, uitleg van de werkzaamheden van de commissie binnen de inrichting, de intake en het mentorschap. Verder is uitvoerig besproken hoe om te gaan met gedetineerden, in het bijzonder gedetineerden met een persoonlijkheidsstoornis. Er is gesproken over de mogelijkheden om hier beleid op te voeren, bijvoorbeeld door het aanbieden van trainingen. De commissie heeft aandacht gevraagd voor de openingstijden van het bezoekersloket in combinatie met het tijdig arriveren van het bezoek voor het bezoekuur. De directie heeft naar aanleiding daarvan de openingstijden van het bezoekersloket verruimd. Kerntaken commissie van toezicht De leden van de commissie hebben aansluitend aan de vergadering van februari 2016, buiten aanwezigheid van de directie van de penitentiaire inrichting, de drie kerntaken van de Commissie van Toezicht geëvalueerd, te weten: het houden van toezicht, de afhandeling van grieven en klachten van gedetineerden en het geven van advies. De commissieleden hebben verschillende aandachtsgebieden onder hun hoede: - bejegening en mentoraat; - geestelijke verzorging; - bijwonen Gedeco overleg; - bijwonen MDO overleg; - huisvesting en veiligheid; - medische dienst; - resocialisatie en nazorg; - bibliotheek, onderwijs en sport; - verzorging en voeding; - arbeid. In het kader van de hiervoor genoemde aandachtsgebieden hebben Van Vemden, Labrujère en Cabboort gedurende het verslagjaar één of meerdere overleggen van de Gedeco bijgewoond. Van Houte heeft een informeel gesprek gehad met de case managers en een MDO overleg bijgewoond. Rosier heeft op 23 november 2016 een dagdeel meegelopen met het programma van gedetineerden. Zij heeft onder meer een bezoek gebracht aan de arbeid, het onderwijs en de leefafdeling. De gedetineerden zijn over het algemeen positief over de bejegening in de inrichting. Geconstateerd is dat het personeel op professionele wijze omgang heeft met de gedetineerden. Rosier heeft voorts een gesprek gehad met de medewerker van de bibliotheek. Deze gaf aan dat de belangrijkste functie van de bibliotheek, onderdeel van RIC, een sociale is, namelijk het op een ontspannen wijze contact met elkaar maken, praten en lezen. Dat de bibliotheek als ontmoetingsplaats zal verdwijnen acht de commissie zorgelijk. Van Vemden heeft op 5 en 22 december 2016 bijeenkomsten van de training Kiezen voor Verandering (KVV) bijgewoond. In de laatste bijeenkomst zijn de TRA-plannen behandeld, welke plannen Van Vemden in 2017 verder zal volgen in het MDO en zal bespreken met de gedetineerden en de casemanager. Gedurende het verslagjaar zijn door de commissie geen expliciete adviezen uitgebracht aan het Ministerie van Veiligheid en Justitie, de RSJ of andere instanties en personen. Wel heeft Sinack, rechter, op verzoek van de directie een notitie geschreven over het afhandelen van UC-rapporten. De 8

10 directie ziet deze rapporten graag afgehandeld op één moment in de week. In deze notitie deelt Sinack mee dat uit de relevante regelgeving en de jurisprudentie van de RSJ naar voren komt dat een UCrapport ook binnen 24-uur dient te worden aangezegd. Na bestudering van de notitie heeft de directie aangegeven dat er ruimte kan worden gevonden in het overhandigen van de uitslag van een positieve urinecontrole en het aanzeggen van een rapport. 9

11 4. De bemiddelingstaak De leden van de commissie van toezicht zijn per toerbeurt als maandcommissaris opgetreden in het huis van bewaring en/of de gevangenis, een en ander volgens de indeling overeenkomstig het jaarrooster. De maandcommissarissen hebben evenals in voorgaande jaren volgens voornoemd rooster in beginsel twee weken achter elkaar dienst. Zij hebben de inrichting wekelijks bezocht en de door de gedetineerden ingediende verzoekbriefjes, klachten en bemiddelingsverzoeken zelfstandig afgehandeld. De maandcommissaris bespreekt de door de gedetineerden naar voren gebrachte grieven met het desbetreffende afdelingshoofd dan wel zijn vervanger of, afhankelijk van de aard en ernst van het besprokene, met een lid van de directie dan wel het hoofd van de medische dienst. Van de afwikkeling van de bemiddeling worden de gedetineerden zo spoedig geïnformeerd. De maandcommissaris heeft van zijn/haar bevindingen steeds een kort verslag opgemaakt dat tijdens de eerstvolgende vergadering is besproken. Met enige regelmaat constateert de commissie dat klachten of andere grieven van gedetineerden hun oorsprong vinden in miscommunicatie tussen gedetineerden en een medewerker van de inrichting. De maandcommissaris had doorgaans voorafgaand overleg met het dienstdoende hoofd, terwijl na afloop van het zijn/haar bezoek aan de gedetineerden een nabespreking of overleg kon plaatsvinden met doorgaans welwillende afdelingshoofden. In sommige gevallen kon door de maandcommissaris gelijk worden bemiddeld, maar in de meeste gevallen duurde de bemiddeling langer. Ook dit verslagjaar is, net als in het vorige verslagjaar, gebleken dat de terugkoppeling van het afdelingshoofd naar de maandcommissaris (nog) niet in alle gevallen soepel verloopt. Als een gedetineerde na bemiddeling door de maandcommissaris zijn klacht wenst door te zetten, wordt dit in het verslag van de maandcommissaris vermeld en wordt de klacht naar het secretariaat van de commissie gezonden. Het secretariaat vraagt vervolgens een verweerschrift en de onderliggende stukken op bij de directie van de penitentiaire inrichting. Bijzondere of anderszins vermeldenswaardige grieven zijn in de maandelijkse vergaderingen van de commissie met de directie besproken. Indien een gedetineerde in de strafcel was geplaatst ontving de maandcommissaris daarvan zo spoedig mogelijk bericht van de directie. Gedurende eerdere verslagjaren is geconstateerd dat de procedure met betrekking tot plaatsing in een strafcel door de directie wordt nageleefd en is afgesproken dat de maandcommissaris slechts steekproefsgewijs de gedetineerde die op strafcel is geplaatst zal bezoeken en als er zich bijzondere situaties voor doen. Een en ander is dit jaar niet anders. De commissie heeft geconstateerd dat - net als in voorgaand verslagjaar - in dit verslagjaar slechts in uitzonderlijke gevallen strafcelplaatsingen zijn opgelegd. In juli is een doorgestuurde brief binnengekomen voor de commissie, afkomstig van een lid van de Gedeco aan de directie. In de brief wordt gesproken over diverse vermeende misstanden in de inrichting. De directie heeft aangegeven dat er middels het afdelingshoofd met de betreffende gedetineerde wordt gecommuniceerd. De commissie geeft aan dat het belangrijk is dat er een goede uitleg wordt gegeven aan de gedetineerde en dat er duidelijke grenzen worden gesteld. 10

12 5. De rechtsprekende taak De commissie heeft er voor gekozen de beklagzaken meervoudig te behandelen. In het verslagjaar werd de beklagcommissie voorgezeten door één van de beklagrechters, te weten Sinack of Van Voorthuizen. Aan de hand van een rooster waren bij toerbeurt twee andere commissieleden lid van de beklagcommissie. De beklagcommissie werd ondersteund door één van de secretarissen. De klachten die zich daarvoor lenen, worden ter zitting mondeling afgedaan. Tijdens het verslagjaar trad de directie in de persoon van Van der Geest, vestigingsdirecteur, en Hooijer en Van den Broek, plaatsvervangende vestigingsdirecteuren, op als vertegenwoordiger van de directie bij de beklagcommissie. In een aantal gevallen werden zij ter zitting bijgestaan door een afdelingshoofd. Een aantal gedetineerden heeft zich bij de behandeling van hun beklag laten bijstaan door een advocaat of gemachtigde. De begin voorraad op 1 januari 2016 was 38 klachten. In 2016 zijn in totaal 314 klachten ontvangen. Van de ontvangen klachten zijn er 3 doorgezonden omdat de beklagcommissie niet het juiste orgaan was. In totaal zijn er in klachten door klager vóór of tijdens de zitting van de beklagcommissie ingetrokken, waarvan 27 na bemiddeling. De klachten hadden onder meer betrekking op: - disciplinaire straffen of ordemaatregel; - promotie/degradatie; - opleggen van maatregelen naar aanleiding van plaatsing op de GVM-lijst; - activiteiten waaronder arbeid en luchten; - arbeidsloon; - (wijzigingen in) het dagprogramma; - contact met buitenwereld (telefoneren/bezoek/post); - bejegening; - (over)plaatsing; - verlaten inrichting/verlof; - geld/rekeningcourant; - verzorging (met name medische en persoonlijke verzorging); - persoonlijke voorwerpen (met name in- en uitvoer van goederen en vermissing/beschadiging daarvan). De beklagcommissie heeft in maal zitting gehouden. Klager en eventueel zijn advocaat/gemachtigde alsook de directie werden uitgenodigd voor een mondelinge behandeling van de klacht. Daarnaast heeft de beklagcommissie ervoor gekozen een aantal klachten af te doen met toepassing van artikel 62 van de Penitentiaire beginselenwet (buiten zitting). 11

13 Cijfermatig overzicht 2016 De registratie van klachten bij het secretariaat van de commissie van toezicht vindt plaats in het landelijk Klaver-registratiesysteem. Aantal ingekomen klachten 314 Soort afdoening Ingetrokken 74 ingetrokken ter zitting 15 ingetrokken na bemiddeling 27 afdoening na rogatoir verzoek 19 niet-ontvankelijk 37 Ongegrond 88 (deels) gegrond 37 Overgedragen 4 nog openstaand 13 Als bijlage bij dit jaarverslag wordt een managementoverzicht van de afdoening van klachten uit het registratiesysteem Klaver gevoegd. De beklagcommissie streeft er naar om binnen twee weken uitspraak te doen, maar dit wordt in de voorkomende gevallen niet gehaald. In 2016 werd ook diverse malen een tegemoetkoming na een gegrond verklaarde klacht toegekend, meestal in de vorm van een (gering) geldbedrag. De commissie van toezicht stelt vast dat veel zaken met betrekking tot promotie en degradatie door de beklagcommissie gegrond zijn verklaard, omdat de beslissing van de directie hieromtrent onvoldoende onderbouwd is. Op grond van de wettelijke bepalingen dient een op de persoon toegespitste belangenafweging plaats te vinden en daar schort het nogal eens aan. In het verslagjaar is in 29 zaken hoger beroep tegen beslissingen van de beklagcommissie ingediend bij de RSJ. Hiervan is één beroepzaak ingediend door de directie en 21 door klager, de overige zaken zijn ingetrokken. Gedurende het verslagjaar heeft de commissie met belangstelling kennis genomen van de uitspraken van de RSJ alsmede het jurisprudentiebulletin. Indien daartoe aanleiding was zijn deze tijdens de vergadering besproken. Het aantal ingediende schorsingsverzoeken bij de voorzitter uit de beroepscommissie van de RSJ is cijfermatig niet beschikbaar nu deze niet door het secretariaat zijn geregistreerd. Geconstateerd is dat het merendeel van de verzoeken ziet op een opgelegde disciplinaire straf of maatregel. De meeste schorsingsverzoeken zijn door de voorzitter uit de beroepscommissie van de RSJ afgewezen. De commissie heeft in het verslagjaar in 15 beklagzaken een verzoek om rogatoir verhoor gedaan van een reeds overgeplaatste gedetineerde. De voorzitter uit de beklagcommissie heeft 23 maal gedetineerden rogatoir gehoord voor een andere commissie van toezicht. Doorlooptijden De commissie heeft in het verslagjaar geconstateerd dat in een groot aantal klachten de wettelijke termijn van vier weken voor afhandeling van een klacht, welke termijn kan worden verlengd met vier weken, niet werd gehaald. De overschrijding had verschillende oorzaken, namelijk: - de bemiddeling door de maandcommissaris; - reactietermijn van directie; - overplaatsing van klager waardoor klager op zijn klacht rogatoir gehoord moest worden door de commissie van toezicht verbonden aan de inrichting waar klager op dat moment verbleef; 12

14 - complexiteit van de klacht; - klacht aangehouden ter zitting van de beklagcommissie onder andere in verband met het opvragen van aanvullende informatie bij de directie; - verhindering raadslieden; - beschikbaar aantal uren secretaris. Geconcludeerd kan worden dat de doorlooptijden ten opzichte van het vorige verslagjaar zijn verbeterd, maar dat verdere verbetering wordt nagestreefd in De doorlooptijden blijven de specifieke aandacht houden van de commissie van toezicht en worden tijdens nagenoeg iedere vergadering besproken. Om de doorlooptijden te verminderen zijn binnen het secretariaat afspraken gemaakt met strakke termijnen. Deze afspraken hebben overigens geen status waaraan rechten kunnen worden ontleend. Het secretariaat werkt vanaf 1 januari 2015 volgens deze procedure. Deze regels blijven ook het komende verslagjaar gehandhaafd. Ondanks dat door het secretariaat van de commissie van toezicht vrijwel direct na ontvangst van een klacht een verweerschrift (en de relevante stukken) wordt opgevraagd bij de directie van de penitentiaire inrichting laat deze vaak lang op zich wachten. De afgesproken termijn van zeven dagen na ontvangst van het verzoek om een verweerschrift in te zenden wordt met regelmaat niet gehaald. Om te voorkomen dat klachten daardoor onnodig lang blijven liggen worden deze bij ontvangst van het klaagschrift direct op een zitting gepland en wordt deze datum ook meegedeeld aan de gedetineerde (en zijn gemachtigde). Ook beschikt de beklagcommissie tijdens de zitting met regelmaat niet over de stukken om op de klacht te kunnen beslissen met als gevolg dat de behandeling van een klacht moet worden aangehouden om de directie in de gelegenheid te stellen de stukken alsnog te overleggen. Om de doorlooptijden te bekorten krijgen raadslieden in beginsel twee data waarop de klacht van hun cliënt kan worden behandeld. Uitstel is slechts in uitzonderlijke gevallen mogelijk. Veel voorkomende klachten Gedurende het verslagjaar zijn er veel klachten binnengekomen met betrekking tot activiteiten (arbeid), contact buitenwereld (bezoek), disciplinaire straf, persoonlijke voorwerpen, ordemaatregelen en promotie- of degradatie. Deze onderwerpen zijn onder de aandacht van de directie. Publicatie Tijdens het vorige verslagjaar is op verzoek van het kenniscentrum Commissies van Toezicht afgesproken dat aansluitend aan de beklagcommissie zal worden bezien welke beslissingen in aanmerking komen voor publicatie. Dit naar aanleiding van een verzoek van het kenniscentrum van de commissie van toezicht om meer beslissingen te publiceren. Ook dit verslagjaar is deze afspraak gehandhaafd, waarbij wel is geconstateerd dat er weinig tot geen uitspraken van de commissie worden aangeboden ter publicatie. Dit is een aandachtspunt. Aan het verzoek van de landelijk coördinator van de commissie van toezicht om geanonimiseerde afschriften van uitspraken op klachten met betrekking tot de geestelijke verzorging over de periode 2012 tot 2015, is geen gevolg kunnen worden gegeven. Zowel het secretariaat van de commissie als van de inrichting geven aan dat dit nauwelijks te achterhalen is en teveel tijd kost. 13

15 6. Overige vermeldenswaardige activiteiten en gebeurtenissen Op 11 januari 2016 heeft de nieuwjaarsreceptie van de penitentiaire inrichting plaatsgevonden. Een vertegenwoordiging vanuit de commissie van toezicht was hierbij aanwezig. In januari 2016 is de commissie van toezicht door de directie op de hoogte gesteld van onrust op de afdelingen West en Oost. Gebleken is dat er veel softdrugs en mobiele telefoons op deze afdelingen zijn aangetroffen. Daarnaast hebben er een aantal geweldsincidenten plaatsgevonden en zijn er een aantal gedetineerden afgeperst en/of bedreigd. Door de inrichting zijn repressieve acties ingezet. In februari 2016 heeft Rosier aandacht gevraagd voor de wijze van declareren door de leden. Door het secretariaat is advies ingewonnen bij DJI en er is vanuit de Klankbordgroep Commissie van Toezicht Justitiële Inrichtingen op 6 juni 2016 een notitie ontvangen, welke tot stand is gekomen na raadpleging van onder meer beleidsfunctionarissen van de DJI en het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Op 21 maart 2016 heeft de Commissie van Toezicht van de Penitentiaire Inrichting Gent (België), onder voorzitterschap van B. de Temmerman, een bezoek gebracht aan de inrichting. Hierbij waren tevens aanwezig mevrouw Smaers, lid van de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen en studenten Criminologie. Er is onder meer gesproken over de samenstelling, werkwijze en taken van de commissie van toezicht, het beklagrecht en de beklagzitting, de functie van de RSJ, de gedragscode en de toetsingscriteria van het toezicht. Een PIW-er heeft daarnaast een presentatie gegeven over de omgang met en de bejegening van gedetineerden. Tenslotte heeft een delegatie van de Commissie van Toezicht Gent een beklagzitting bijgewoond. Op 8 juli 2016 heeft de commissie van toezicht een werkbezoek gebracht aan de Penitentiaire Inrichting Krimpen aan den IJssel, waarvan de oud-directeur van de Penitentiaire Inrichting Middelburg dhr. P. Baaijens thans de vestigingsdirecteur is. Naast een rondleiding door de inrichting zijn onder meer besproken de bejegening, het beklagrecht en de bijbehorende procedures. Aansluitend is door de commissie in Middelburg tijdens een diner afscheid genomen van Jongepier en De Pooter. 14

16 7. Conclusies en aanbevelingen Het verslagjaar overziende meent de commissie van toezicht haar werk ook dit jaar op adequate wijze en in goede harmonie te hebben kunnen vervullen. Zij is van mening dat het in zijn algemeenheid een constructief en vruchtbaar jaar is geweest. Opgemerkt mag worden dat de leden van de commissie dit werk steeds met betrokkenheid en met plezier hebben verricht. In het algemeen is de commissie van toezicht tevreden over de omstandigheden waarin de gedetineerden zich bevinden. Zij heeft uit de contacten met de directie en de gedetineerden wel de algemene indruk gekregen dat de bejegening van de gedetineerden in een aantal opzichten beter zou kunnen, waardoor een aantal klachten voorkomen had kunnen worden. De commissie dankt de directie voor de samenwerking. De commissie heeft geconstateerd dat de doorlooptijden van de klachten nog steeds aandacht behoeven. Ook het indienen van de verweerschriften door de directie behoeft aandacht. De commissie stelt vast dat de directie telkens benadrukt het werk van de commissie van toezicht belangrijk te vinden. Zij constateert echter ook dat het tijdig indienen van verweerschriften en toegezegde reacties en het voorbereid ter zitting van de beklagcommissie verschijnen, voor de directie niet de hoogste prioriteit heeft. De commissie verzoekt de directie binnen zeven werkdagen na opvragen daarvan een verweerschrift én de onderliggende stukken in te dienen bij het secretariaat van de commissie. Voorts verzoekt zij de directie de beklagzaken voor de zitting beter voor te bereiden. Dit jaarverslag 2016 is vastgesteld van 27 februari 2017 en ondertekend door de voorzitter en de secretaris op 27 februari De secretaris, De voorzitter, mr. M. Valk S. Rosier 15