BESLUIT. Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 1414/PGGM-VGZ - Twaalf Provincin I. MELDING 1. Op 16 juli 1999 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Stichting Pensioenfonds voor de Gezondheid, Geestelijke en Maatschappelijke Belangen en Onderlinge Waarborgmaatschappij Zorgverzekeraar VGZ U.A. voornemens zijn gezamenlijke zeggenschap te verkrijgen over De Twaalf Provincin Landelijke Arbodienst N.V. door alle aandelen van De Twaalf Provincin Landelijke Arbodienst N.V. te verwerven, in de zin van artikel 27, onder c, van de Mededingingswet. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 137 van 21 juli Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. II. PARTIJEN 2. Stichting Pensioenfonds voor de Gezondheid, Geestelijke en Maatschappelijke Belangen (hierna: PGGM) is een stichting naar Nederlands recht. 3. PGGM is een onder de werking van de Pensioen- en spaarfondsenwet vallend pensioenfonds, waaraan werknemers in de gezondheidszorg en het welzijnswerk deelnemen. PGGM biedt daarnaast aanvullende verzekeringen aan. 4. Onderlinge Waarborgmaatschappij Zorgverzekeraar VGZ U.A. is een onderlinge waarborgmaatschappij naar Nederlands recht. Zij staat aan het hoofd van een groep ondernemingen, waaronder Stichting Ziekenfonds VGZ, Holding VGZ B.V., VGZ Verzekeringen B.V., VGZ Vastgoed B.V., AOM Vastgoed Nijmegen C.V. en Exploitatiemaatschappij Keizer Karel B.V. (hierna: VGZ). 5. VGZ is actief op het gebied van het aanbieden van ziektekostenverzekeringen en het verzorgen van gezondheidszorg ten behoeve van verzekerden. 6. PGGM en VGZ nemen voor 51% respectievelijk 49% deel in Avios Beheer B.V., een houdstermaatschappij waarin het belang van een arbodienst, Avios Arbozorg B.V. (hierna: Avios), is ondergebracht.

2 7. De Twaalf Provincin Landelijke Arbodienst N.V. is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht (hierna: Twaalf Provincin). De aandelen in de Twaalf Provincin worden thans gehouden door vijf aandeelhouders. 8. De Twaalf Provincin is actief op het gebied van het aanbieden van arbodiensten en het geven van voorlichting. III. DE GEMELDE OPERATIE 9. De gemelde operatie betreft de verkoop van alle aandelen in de Twaalf Provincin. PGGM en VGZ zullen deze aandelen verwerven via hun gemeenschappelijke dochter Avios Beheer B.V. Partijen hebben daartoe een concept-overeenkomst tot koop en verkoop van aandelen in de Twaalf Provincin Landelijke Arbodienst N.V. d.d. 29 juni 1999 overgelegd. IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 10. De hierboven, onder punt 9, omschreven transactie leidt er om de navolgende redenen toe dat er van moet worden uitgegaan dat voor de toepassing van hoofdstuk 5 van de Mededingingswet PGGM[1] uitsluitende zeggenschap verkrijgt over de Twaalf Provincin. [1] Duidelijk moge zijn dat PGGM als onderneming in de zin van artikel 1, aanhef en onder f, van de Mededingingswet, moet worden beschouwd wat betreft in ieder geval haar aanvullende verzekeringen en arbodiensten. 11. Gelet op de statuten van Avios Beheer B.V. heeft PGGM met 51% van de aandelen een beslissende positie in de algemene vergadering van aandeelhouders van Avios Beheer B.V., aangezien besluiten daarin met absolute meerderheid van stemmen worden genomen en VGZ niet beschikt over bijkomende rechten die haar vetorechten verschaffen. 12. In een aanvulling op de melding hebben partijen verklaard dat PGGM en VGZ door tussen hen gemaakte afspraken, zoals die zijn neergelegd in een aandeelhoudersovereenkomst d.d. 19 december 1997, Avios Beheer B.V. in samenspraak besturen en dat zij daarin derhalve gezamenlijke zeggenschap uitoefenen. 13. Het feit dat PGGM en VGZ in hun aandeelhoudersovereenkomst hebben afgesproken dat zij bij het uitoefenen van het stemrecht zover redelijkerwijs verlangd kan worden rekening houden met elkaars gerechtvaardigde belangen leidt er niet toe dat VGZ beschikt over bijkomende rechten die haar de mogelijkheid verschaffen een veto uit te spreken over beslissingen die van essentieel belang zijn voor het strategische commercile gedrag van Avios Beheer B.V. Daar komt bij dat in de aandeelhoudersovereenkomst is afgesproken dat ieder der partijen gerechtigd is n van de drie commissarissen voor te dragen ter benoeming en dat PGGM na consultatie van VGZ een tweede mag voordragen. Deze laatste afspraak wijst eveneens op uitsluitende zeggenschap bij PGGM in plaats van op gezamenlijke zeggenschap bij PGGM en VGZ.

3 14. Avios Beheer B.V. zal na de transactie alle aandelen van de Twaalf Provincin houden. Omdat PGGM voor de toepassing van hoofdstuk 5 van de Mededingingswet uitsluitende zeggenschap uitoefent over Avios Beheer B.V. zal zij dan tevens indirect uitsluitende zeggenschap uitoefenen over de Twaalf Provincin. 15. Op grond van hetgeen is vermeld in de punten 11 tot en met 14 kan worden geconstateerd dat de gemelde operatie een concentratie is in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. 16. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn PGGM en de Twaalf Provincin. 17. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING A. Relevante markten Relevante productmarkt(en) 18. Avios is actief op het terrein van arbodiensten. Twaalf Provincin is eveneens op dit gebied actief. 19. Werkgevers zijn op grond van de arbeidsomstandighedenwet (hierna: Arbowet) verplicht om een gecertificeerde arbodienst in te schakelen voor de volgende (arbo)diensten: (i) inventarisatie en evaluatie, (ii) ziekteverzuimbegeleiding, (iii) arbeidsgezondheidskundig onderzoek en (iv) arbeidsgezondheidskundig spreekuur. De specifieke wetgeving voor deze diensten maakt dat dit geheel een aparte markt vormt, aldus partijen. Afnemers van deze diensten zijn verplicht deze bij de gecertificeerde arbodiensten te betrekken. De arbodiensten moeten op hun beurt voldoen aan zekere wettelijke vereisten, zoals bijvoorbeeld de organisatievorm, deskundigheids- en uitrustingsvereisten. Zij bieden ieder het geheel van de arbodiensten aan. 20. Andere geraadpleegde marktpartijen hebben bevestigd dat bovengenoemde diensten, die zijn omschreven in de Arbowet, gerekend kunnen worden tot het normale pakket dat door een arbodienst wordt aangeboden. Sommige partijen wezen er echter op dat arbodiensten daarnaast veelal aanvullende diensten aanbieden die verband houden met het dringen van ziekteverzuim, zowel in de sfeer van preventie als rentegratie. De markt voor arbodienstverlening omvat dus een scala van diensten waarvan de door de Arbowet omschreven diensten de kern vormen, maar die mede daarmee verband houdende niet-wettelijke diensten omvat. 21. Ten aanzien van de vraag of de markt voor arbodienstverlening naar sectoren moet worden onderscheiden, kan het volgende worden opgemerkt.

4 De meeste geraadpleegde marktpartijen achten het van belang dat een arbodienst specifieke kennis heeft over de sectoren waarin men actief is. Dit betekent dat vragers een zekere voorkeur geven aan een arbodienst die reeds ervaring heeft in de sector waarin die vrager werkzaam is. Dit betekent echter nog niet dat tot de conclusie moet worden gekomen dat per sector van bedrijvigheid een afzonderlijke markt voor arbodienstverlening bestaat. In onderhavig geval kan in het midden blijven of er sprake is van een markt voor arbodienstverlening of van markten voor arbodienstverlening per sector, aangezien de materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie de punten 24 tot en met 26). Relevante geografische markt(en) 22. De Twaalf Provincin en Avios zijn actief in geheel Nederland, waarbij Avios licht ondervertegenwoordigd is in Zeeland. Partijen hebben er op gewezen dat de markt voor arbodienstverlening nationaal is, omdat de in Nederland geldende wet- en regelgeving wezenlijk anders is dan die in andere landen en de structuur voor dit type diensten nationaal is. 23. Met partijen kan worden aangenomen dat de markt(en) voor arbodienstverlening (per sector), om de redenen die zij naar voren hebben gebracht, niet groter is dan nationaal. Voorts is gebleken dat de belangrijkste aanbieders van arbodiensten, die het overgrote deel van het totale aanbod in Nederland voor hun rekening nemen, op landelijke schaal actief zijn. Op grond hiervan kan worden geconcludeerd dat de markt(en) voor arbodienstverlening (per sector) nationaal is/zijn. B. Gevolgen van de concentratie 24. Naast de betrokken ondernemingen zijn op de relevante markt met name de volgende aanbieders actief: Arbo Unie Nederland (vereniging van zelfstandige arbodiensten met ruim 100 vestigingen), ArboNed, Arbo Management Groep, Commit Arbo, Stigas Arbodienst en Arbo Groep Gak. Op 28 juli 1999 is bij de Nederlandse mededingingsautoriteit een voorgenomen concentratie van Arbo Groep Gak en Arbo Management Groep aangemeld (zaak 1423). 25. Wanneer voor de meting van de marktomvang van de relevante markt uitsluitend wordt uitgegaan van de in punt 24 genoemde partijen dan zou dit betekenen dat het gezamenlijke marktaandeel van de betrokken ondernemingen circa 13% zou bedragen (gemeten op basis van omzetcijfers over 1998). Voorts is gebleken dat ten minste twee aanbieders een hoger marktaandeel hebben dan het gecombineerde marktaandeel van de betrokken ondernemingen. 26. De Twaalf Provincin is actief in arbodienstverlening aan bedrijven in alle sectoren, maar in de activiteiten van de Twaalf Provincin ligt een accent op arbodienstverlening aan bedrijven in de bouw, de metaal en de zakelijke dienstverlening. Dit is volgens partijen echter een licht accent en kan geen specialisatie genoemd worden. Avios is hoofdzakelijk (voor 85%) actief in de sector zorg en welzijn. Indien derhalve uitgegaan zou worden van afzonderlijke markten voor arbodienstverlening per sector is het gezamenlijke marktaandeel van Avios en de Twaalf Provincin voor de sectoren industrie, zakelijke dienstverlening, handel, bouw, openbaar en vervoer maximaal 15%. Voor de sector landbouw bestaat er in het geheel geen overlap tussen de activiteiten

5 van Avios en de Twaalf Provincin. Alleen voor de sector gezondheidszorg is er sprake van een hoger marktaandeel, te weten 28% (Avios: 24% en de Twaalf Provincin: 4%). In de zorgsector zijn naast Avios echter nog andere grote aanbieders van arbodiensten actief, waaronder ArboNed. 27. Aan marktpartijen, zowel concurrenten als afnemers van de betrokken ondernemingen, is de vraag voorgelegd of er uit mededingingsoogpunt belang moet worden gehecht aan het in onderhavige zaak aan de orde zijnde gegeven dat een aanbieder van arbodiensten verbonden is met ondernemingen die als verzekeraar actief zijn. Concurrenten hebben naar aanleiding hiervan naar voren gebracht dat een dergelijke combinatie van activiteiten uit een oogpunt van mededinging risico's met zich meebrengt. Met name is gewezen op de mogelijkheid dat de verzekeraar zou kunnen voorschrijven of anderszins bevorderen dat de bij hem verzekerde ondernemingen ook arbodiensten afnemen van de met hem verbonden arbodienst, bijvoorbeeld door arbodiensten aan te bieden onder gelijktijdige aanbieding van substantile kortingen voor verzekeringsproducten. Voorts is door twee concurrenten en een afnemer gewezen op de mogelijkheid van uitwisseling van gegevens tussen arbodienst en verzekeraar die tot n groep behoren. Volgens n van de twee concurrenten zal een verzekeraar die van zijn arbodienst informatie krijgt over bedrijven en aldaar heersende arbeidsomstandigheden een gedetailleerder inzicht hebben in de te verzekeren risico's, terwijl andere verzekeraars bij gebrek aan vergelijkbare gegevens een dergelijk inzicht niet hebben. Omgekeerd beschikken verzekeraars volgens bedoelde concurrent over informatie met betrekking tot veel bedrijven en bedrijfstakken die voor aanbieders van arbodiensten waardevol is, bijvoorbeeld met betrekking tot ziekteverzuim. De gegevensbestanden van een verzekeraar geven bovendien inzicht in het totale personeelsbestand van een bedrijf, terwijl een arbodienst doorgaans alleen individuele ziektegevallen kent, aldus deze concurrent. Overige afnemers hebben geen bezwaren ingebracht tegen het verbonden zijn van een arbodienst met een verzekeraar. 28. In het kader van onderhavige procedure ligt de vraag voor of er reden is om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. Indien een onderneming of meerdere, door structurele banden verbonden ondernemingen die op meerdere markten actief is/zijn op n of meer van die markten een hoog marktaandeel heeft/hebben, dan zouden eventuele synergie-effecten tussen de activiteiten op meerdere markten dienen te worden meegewogen bij de beantwoording van de zojuist geformuleerde vraag. In onderhavig geval zijn (bijzonder) hoge marktaandelen niet aan de orde. In dit verband kan er op worden gewezen dat VGZ op het gebied van verzekeringen voor ongevallen en ziekte weliswaar n van de grootste aanbieders in Nederland is, maar dat het marktaandeel bescheiden is (minder dan 6%)[2] en dat het gezamenlijke marktaandeel van de betrokken ondernemingen op het gebied van arbodiensten circa 13% bedraagt. Onder deze omstandigheden is niet aannemelijk dat op grond van eventuele synergie-effecten tussen de activiteiten op deze gebieden als gevolg van de concentratie voor het ontstaan van een economische machtspositie op n of meer van de betrokken markten zou moeten worden gevreesd. [2] Bron: Assurantie Magazine Jaarboek Op grond van het voorgaande kan worden geconcludeerd dat er geen reden is om aan te nemen dat als gevolg van de onderhavige concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg

6 heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. V. CONCLUSIE 30. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 31. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: w.g. A.W. Kist Directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam. Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.