Ervaringen van een specialist ouderengeneeskunde Verenso regiodag NBZO Lea Peen

Transcriptie

1 Ethiek in de praktijk Ervaringen van een specialist ouderengeneeskunde Verenso regiodag NBZO Lea Peen

2 Deze presentatie: Waarom ethiek voor mij? Belang van ethiek voor de SO Belang van de ethiek voor de Zorgboog/ zorgorganisatie i.h.a. Hoe is het tot nu toe gegaan bij de Zorgboog Hoe verder?

3 Ethiek voor mij Wie ben ik Ervaringen als coassistent/verpleeghuisarts/so De opleiding Ethiek in de Zorgsector Ervaringen met ethiek bij de Zorgboog

4 Mijn geschiedenis Coassistentervaringen: Kinderafdeling Reanimatie afd. interne Blauwe boekje: medische ethiek en gedragsleer. Coschap sociale geneeskunde GGD: verpleeghuis/geriatrie

5 Mauritskade Heel veel overlijdens,veel vragen Symposium: MFV Nijmegen: Menswaardig sterven/discussies over euthanasie Cursus voor verpleeghuisartsen Zonnestraal in Hilversum, 2 jaar.

6 1973 start als verpleeghuisarts GGD Amsterdam Mauritskade

7 Orthopedisch project, 4 revalidatiepatiënten, ism Ernst Raijmakers, orthopeed van het Binnengasthuis

8 MEC Maaslandziekenhuis met ethicus Hub Zwart Comaproblematiek:Lavrijssen en Van den Bosch,artikelen in NTvG 1990, 1991 en 1992 Ontwikkeling van euthanasiewetgeving in den lande

9 1992 naar de SVGH Start bij de SVGH/Zorgboog: Euthanasierichtlijn 1994 Uitvoering euthanasie 1994/1995 Euthanasiewet 2002 Casuïstiekbesprekingen in artsenteam Groeiende behoefte aan verdieping Uiteindelijk 2009: Opleiding ethiek in de Zorgsector

10 Opleiding Ethiek in de Zorgsector

11 Geschiedenis van ethiek Vormen van ethiek Problematiek van vóór geboorte tot dood/technologieën. Erfelijkheidsproblematiek 18 dagdelen/di modules/literatuur Schriftelijke opdrachten 3 eindtoetsen/cijfers Eindsymposium Inhoud Opleiding

12

13 Ethiek: Nadenken over eigen handelen* Expliciteren van normen en waarden Dialoog over goed handelen Dialoog over goede zorg Een denkproces, volgens verschillende concepten, vanuit verschillend perspectieven Bewustwording van persoonlijke normen en waarden in het zorgproces *Alles samen met patiënt of cliënt èn als zorgprofessionals onder elkaar vanuit verschillende perspectieven.

14

15

16

17 Moraal/moreel Moraal: Geheel van gedragsregels dat binnen een gemeenschap als vanzelfsprekend wordt aanvaard. Strekking/les Moreel: Ethisch: overeenkomstig de zeden of gegrond op het innerlijk gevoel van zedelijkheid. Goed,wenselijk, geoorloofd, het tegenovergestelde is immoreel Gevoel van eigen kracht of gemotiveerdheid bv. bij strijd.

18 Ethiek is niet: Het leveren van oplossingen voor ethische dilemma s. Het leveren van oplossingen voor conflicten. Een zuiver rationeel proces, zoals bv. vaak een juridische,of economische benadering. En ethiekbeleid laat zich niet opdringen

19 Ethiek vanuit verschillende perspectieven Enkele voorbeelden Deugdenethiek Levinas Zorgethiek (presentie)

20 Deugdenethiek Vertrekpunt: Het Ik: Ik voel een emotie, door iets wat een ander overkomt of overkomen is en ik kom vanuit mijn kwaliteit, mijn deugd in beweging Voorbeeld:empathie Ik weet of het een deugd is als een gevoel spontaan, ongecompliceerd in mij ontstaat.

21 Levinas Vertrekpunt: de ander Volgens Levinas is Zin een voorwaarde voor een vreedzame samenleving. Als ik vervuld ben kan in mij het verlangen naar Zin ontstaan. Volgens Levinas vind ik in de ander de Zin van mijn bestaan. Het gelaat van de ander doet een appèl op mij, ik voel dat ik iets moet doen, er wordt iets in mij geraakt, iets eigens van mij zelf, dat ik vervolgens de ander aanreik.

22 Zorgethiek Vertrekpunt: de betrekking tussen mensen Oorspronkelijk werd zorgen voor de ander niet als moreel handelen gezien Laatste decennia:zorg biedt/vraagt wederkerigheid ( Annelies van Heijst). Chronische Zorg

23 Begrippen in de ethiek Autonomie en afhankelijkheid Wils(on)bekwaamheid Professionele attitude Kwaliteit van Leven Zin/ betekenisvolheid Moraal Levensverhaal

24 Methoden in de ethiek bij het omgaan met dilemma s Analytische methode=utrechts stappenplan Hermeneutisch gespreksmodel Socratisch gesprek Nijmeegs stappenplan Incidentenmethode Dilemmamethode Moreel beraad

25 Moreel Beraad Groepsbijeenkomst waarin methodisch gesproken wordt over een morele vraag, welke direct verbonden is aan een concrete ervaring, onder leiding van een daartoe opgeleide gespreksleider. Kan deel uitmaken van integraal ethiek beleid van organisatie

26 Resultaat opleiding: 1.Wat is moreel goede zorg in de chronische zorg Ik zie jou, zie jij mij? Wederkerigheid Eindpaper module 2

27 Oud en alleen Doris Lessing Ontstaan van een zorgrelatie Autonomie en afhankelijkheid Vorm van presentie Levensverhaal Erkenning Wederkerigheid

28 ZORG ZIN ZIEN WEDERKERIGHEID ZORGVRAGER ZORGVERLENER AUTONOMIE AFHANKELIJKHEID EMPATHIE = BEWUST VOELEN PROFESSIONELE ATTITUDE ZIJN HANDELEN JIJ IK

29 Conclusie: Van moreel goede zorg in de chronische zorg wil ik spreken, wanneer in de zorgrelatie een wederkerigheid ontstaat, van elkaar zien; als er een gevoel ontstaat bij zowel de zorgvrager als de zorgverlener van ertoe doen en waarbij het handelen van de zorgvrager voortkomt uit dit gevoel. Hieruit vloeit voort dat de zorgverlener handelt vanuit zijn professionele attitude en dat er een wederkerigheid ontstaat in afhankelijkheid.

30 STELLING Je kunt in de chronische zorg alleen dan van moreel goede zorg spreken, als er zowel bij de zorgvrager, als bij de zorgverlener in de relatie een gevoel van er toe doen ontstaat!

31 2. Rol van de familie in de besluitvorming rond behandeling en zorg Beleidsnotitie/eindopdracht Opleiding Ethiek: Gang van zaken bij een wilsonbekwame cliënt Korte beschrijving van de Zorgboog Ethische beschouwing Voorstel tot verbetering situatie vertegenwoordiger

32 Ethiek bij de Zorgboog Presentatie Zorgboogberaad Uitgangspunt Missie/Visie Adviesnotitie Ethiekbeleid voor RvB en MT Groot probleem: TIJD (?) Stand van zaken nu

33 ZORGVISIE: RUIMTE VOOR ONTMOETEN Iedere ontmoeting is belangrijk en draagt bij aan de kwaliteit van wonen, welzijn zorg en dienstverlening De cliënt moet zichzelf kunnen zijn en voert de eigen regie Bij de Zorgboog werken medewerkers en vrijwilligers samen om de ontmoeting met de cliënt en elkaar tot een succes te maken.

34 Beschouwing vanuit zorgethiek met als uitgangspunt de Zorgvisie: Relaties en ontmoeting Relaties en wederkerigheid Levensverhaal van cliënt Critical en experiential interests van cliënt Erkenning van vertegenwoordiger Hoe deze erkenning in praktijk vorm te geven

35 Mogelijkheid voor ethiek in de zorgorganisatie Uitgangspunt: Zorgvisie, missie, kernwaarden. Zorgvisie vertalen naar het handelen van alle dag, de dagelijkse praktijk. Laten zien hoe een visie werkt. Wat is de normatieve zeggingskracht van de visie? Ethiekbeleid in relatie tot kwaliteitsbeleid 6

36 Adviesnotitie Ethiekbeleid in de Zorgboog voor RvB en MT Beleidskeuze van Raad van Bestuur en Managementteam Instellen stuurgroep Ethiekbeleid: Afgevaardigde van RvB en/of MTvertegenwoordiger van uitvoerend niveau van de RVE Zorg, geestelijk verzorger,so en beleidsmedewerker Scholing voor leden van de stuurgroep: Bv Opleiding Ethiek in de Zorgsector Nijmegen/Universiteit van Tilburg / master Zorg, Ethiek en Beleid ( Moreel Beraad instellen mbv externe deskundigen

37 Tenslotte: Wat wil de organisatie? òf Wat willen wij?

38 Literatuur 1. Cursusmateriaal Opleiding Ethiek in de Zorgsector UMCN Prof.ten Have,Prof. Ter Meulen, prof. E.van Leeuwen: Ethiek. In: Medische Ethiek, Bohn Stafleu Van Loghum, Houten/Diegem 2003, pp/ Annelies van Heijst: Menslievende Zorg. Een ethische kijk op professionaliteit, Uitgeverij Klement,Kampen Annelies van Heijst: Iemand zien staan, Zorgethiek over Erkenning, Uitgeverij Klement, Kampen Molewijk,A.C., Muijen,H.,Abma,T, en Widdershoven,G., Moreel beraad in de kliniek. Van waaruit, waarom en waartoe?, In: Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek, jg. 18 nr.2 p Van Dartel, H., Ethiek als integraal onderdeel van het instellingsbeleid. In: Pijnenburg M. en Nuy M. ( red). Het ziekenhuis als morele gemeenschap, Uitgeverij Damon, Budel 2003,p Aanbevolen : Bauduin,D.,Kanne,M. Tijd voor Reflectie. Praktische ethiek in psychiatrie en rehabilitatie. Uitgeverij SWP, Amsterdam 2009 Touwen,D. Voor een ander. Beslissingsverantwoordelijkheden in de verpleeghuisgeneeskunde. Uitgeverij Aksant, Amsterdam 2008 Signalering ethiek en gezondheid 2009 Centrum voor ethiek en gezondheid Dilemma s voor verpleegkundigen en verzorgenden

39 Bedankt voor uw aandacht! Vragen?