Ethische adviezen bemoeizorg en vrijheidsbeperking in de ggz

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ethische adviezen bemoeizorg en vrijheidsbeperking in de ggz"

Transcriptie

1 Agentschap Zorg en Gezondheid Inspiratiedag vrijheidsbeperkende maatregelen Residentiële geestelijke gezondheidszorg Brussel, 19 juni 2019 Ethische adviezen bemoeizorg en vrijheidsbeperking in de ggz Prof. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde

2 Ethische visieteksten Ethische adviezen Broeders van Liefde Zie: Vrijheidsbeperking in de geestelijke gezondheidszorg: over regels, macht en dwang, december 2018 Vroegtijdige zorgplanning in de geestelijke gezondheidszorg, februari 2017 Bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg, november 2014 Afzonderen niet afzonderen: een ethische benadering van het afzonderen van psychiatrische patiënten, oktober Ethisch overleg waarden in dialoog Axel Liégeois, Waarden in dialoog. Ethiek in de zorg (Campus Handboek), Leuven: LannooCampus, Axel Liégeois en Marc Eneman, Een ethische reflectie op bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg. Tijdschrift voor Psychiatrie, 59 (2), 2017, Axel Liégeois, Een relationeel ethisch model voor het evalueren van beslissingsbekwaamheid in de psychiatrie. Tijdschrift voor Psychiatrie, 60 (1), 2018,

3 Formuleren adviezen Eerste bron: morele intuïties en praktijken van deelnemers door formuleren en clusteren van stellingen Tweede bron: inbrengen van inzichten van experten en uit literatuur Bespreking en opbouw voorlopig denkkader Formuleren ontwerpadvies Bespreking en amendering tot voorlopig advies Toetsen van voorlopig advies aan interne medewerkers en externe partners Bespreking en amendering tot afgewerkt advies Goedkeuring van advies door interne instanties Bekend maken en implementeren van advies

4 1. Ethische Relationeel kenmerken ethische zorgrelatie visie Essentie van mens-zijn: Niet alleen autonoom individu, maar ook relationeel wezen In spanningsveld tussen individualiteit en verbondenheid Zorgvrager Naastbetrokkenen Relatie Context Zorgverlener Team

5 Vormen van vrijheidsbeperking Contextueel Beleid Gebouwen en richtlijnen Relationeel Macht Zorgrelatie Structureel Regels Reglementen Situationeel Maatregelen Vrijheidsbeperkende maatregelen Sociaal, ruimtelijk, medicinaal

6 Kern visie Zo weinig mogelijk vrijheidsbeperking, maar in bepaalde situaties noodzakelijk Kritische reflectie over waarom en hoe Bespreekbaar maken in trialoog, vooraf, tijdens en na Gedeelde verantwoordelijkheid, met zoveel mogelijk eigen verantwoordelijkheid als voorkeursoptie, en overnemen verantwoordelijkheid indien echt noodzakelijk Vrijheidsbeperking geeft ons niet meer vrijheid, maar meer verantwoordelijkheid

7 Gradaties in verantwoordelijkheid Gedeelde verantwoordelijkheid Eigen Verantwoordelijkheid Plaatsvervangende verantwoordelijkheid Volledige beslissingsbekwaamheid Gedeeltelijke beslissingsbekwaamheid Volledige beslissingsonbekwaamheid Keuzes door zorgvrager; dialoog mogelijk Keuzes in trialoog: zorgvrager, naastbetrokkenen en zorgverleners Keuzes in dialoog: zorgverleners en naastbetrokkenen; betrekken zorgvrager

8 Gradaties in (bemoei)zorg Gedeelde verantwoordelijkheid Eigen Verantwoordelijkheid Plaatsvervangende verantwoordelijkheid Zich beschikbaar stellen Informeren Adviseren Onderhandelen Steeds meer ernstige en dreigende schade Steeds minder beslissingsbekwaamheid Steeds meer bemoeienis Verleiden en/of Overtuigen Interne en/of Externe druk uitoefenen Overnemen Dwingen

9 Graduele of bemoeizorg Beschikbaar stellen Bereid zijn tot zorg, indien nodig Informeren Adviseren Onderhandelen Verleiden Overtuigen Informatie geven over keuzes met voor- en nadelen + Voorkeur uitdrukken voor keuze met voordelen + Balans bespreken van keuzes met voor- en nadelen + Aantrekken met emotionele voordelen + Overhalen met redelijke voordelen Externe druk uitoef. + Druk van anderen uitoefenen met nadelen Interne druk uitoef. + Zelf druk uitoefenen met nadelen Overnemen Dwingen Vervangend handelen, maar niet tegen wil Vervangend handelen tegen wil, dwang uitoefenen

10 Gradaties in toestemming Gedeelde verantwoordelijkheid Eigen Verantwoordelijkheid Zich beschikbaar stellen Informeren Adviseren Onderhandelen Ver- Leiden/ Overtuigen Interne/ Externe druk uitoefenen Plaatsvervangende verantwoordelijkheid Steeds meer ernstige en dreigende schade Steeds minder beslissingsbekwaamheid Steeds meer vrijheidsbeperking Overnemen Dwingen Actuele toestemming Voorafgaande / plaatsvervangende toestemming

11 Uitzondering op dialoog Criteria voor dwang Graad van dreiging en ernst van schade aan fysieke en/of psychische integriteit en/of gezondheid van zorgvrager of andere Beschermwaardigheid Graad van beslissingsbekwaamheid om in dialoog te gaan en/of gedrag te controleren Autonomie Proportionaliteit Redelijke verhouding van dwang en gevolgen tot graad van schade en van beslissingsbekwaamheid Geen alternatieven Niet meer of langer dwang dan noodzakelijk

12 Afzonderen en fixeren Standaard Niet combineren als standaardprocedure Niet langdurig en ononderbroken Nog strikter bij kinderen en jongeren Uitzonderingen mits bijkomende zorgvuldigheidsvereisten Inhoud: afweging van nog ernstiger schade bij niet toepassen dwang Proces: extern bespreken met Wettelijke vertegenwoordiger Beleidsinstantie Lokale stuurgroep ethiek

13 Toetsing criteria 1. Graad van dreiging en ernst van schade aan gezondheid en/of integriteit van cliënt en/of ander Graad van dreiging Motivering:.... Graad van ernst Motivering: Graad van beslissingsbekwaamheid om in dialoog te gaan en/of gedrag te controleren Graad van bekwaamheid Motivering:.... Voldoende bekwaamheid?... Motivering: Proportionaliteit: redelijke verhouding van dwang en gevolgen tot graad van schade en graad van beslissingsbekwaamheid Alternatieven:... Minste beperking?. Kortste duur?... Redelijke verhouding?

14 Actiepunten Raad van bestuur Inventaris van infrastructuurwerken om vrijheidsbeperkende maatregelen te voorkomen, tegen september 2019 Verplicht toetsen van lokale visieteksten, richtlijnen en procedures aan advies, tegen september 2019 Vorming centraal april 2019, en vorming lokaal juni 2019 tot juni 2020 Advies Tabula rasa regels, verantwoording van regels in trialoog en op basis van noodzakelijkheid Alle dwangmaatregelen afschaffen, zoeken naar alternatieven zonder dwang

15 Morele Criteria intuïtie beslissingsbekwaamheid en ethische reflectie Situatie Handeling Effecten Motieven Informatie begrijpen Inzicht in eigen situatie verwerven Handelingsmogelijkheden zoeken Handelingsmogelijkheden overwegen Effecten voor zichzelf inschatten Effecten voor anderen inschatten Keuze op invoelbare en begrijpelijke wijze motiveren Vrij zijn van dwingende invloeden van binnenuit Vrij zijn van dwingende invloeden van buitenaf Keuze vanuit doelen en waarden motiveren

16 Morele intuïtie Scoren en criteria ethische reflectie 1. Informatie begrijpen Inzicht in eigen situatie verwerven Handelingsmogelijkheden zoeken Handelingsmogelijkheden overwegen Effecten voor zichzelf inschatten Effecten voor anderen inschatten Keuze op invoelbare en begrijpelijke wijze motiveren Vrij zijn van dwingende invloeden van binnenuit Vrij zijn van dwingende invloeden van buitenaf Keuze vanuit doelen en waarden motiveren

Bemoeizorg Graduele zorg. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde

Bemoeizorg Graduele zorg. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Bemoeizorg Graduele zorg Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde axel.liegeois@kuleuven.be Morele intuïtie INLEIDING en ethische reflectie

Nadere informatie

Autonomie en afhankelijkheid in de langdurige zorg

Autonomie en afhankelijkheid in de langdurige zorg Sint-Niklaas, P.C. Sint-Hiëronymus 13 november 2014 Autonomie en afhankelijkheid in de langdurige zorg Een pleidooi voor verbondenheid en verantwoordelijkheid Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde

Nadere informatie

Informatie delen met familie

Informatie delen met familie 11 de Ethiek-Symposium Commissie Ethiek Zorgnet Icuro Hasselt, 19 oktober 2018 Informatie delen met familie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Morele intuïtie Probleemstelling en ethische reflectie

Nadere informatie

Beroepsgeheim en informatie-uitwisseling met familie of netwerk: een ethische reflectie

Beroepsgeheim en informatie-uitwisseling met familie of netwerk: een ethische reflectie Overlegplatform Geestelijke Gezondheidszorg West-Vlaanderen Torhout, 29 maart 2018 Beroepsgeheim en informatie-uitwisseling met familie of netwerk: een ethische reflectie Axel Liégeois KU Leuven Broeders

Nadere informatie

Het voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim

Het voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim 11 de Ethiek-Symposium Commissie Ethiek Zorgnet Icuro Hasselt, 19 oktober 2018 Het voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Recht en ethiek Recht Potentieel conflict

Nadere informatie

Een ethische visie op het delen en geheimhouden van informatie

Een ethische visie op het delen en geheimhouden van informatie GGZ Vlaamse Ardennen Zottegem, 21 april 2016 Een ethische visie op het delen en geheimhouden van informatie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Morele intuïtie Probleemstelling en ethische reflectie

Nadere informatie

Ethiek in de praktijk Over waarden in dialoog

Ethiek in de praktijk Over waarden in dialoog Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Overlegplatform Dementie Noord-West-Vlaanderen Brugge, 18 oktober 2018 Ethiek in de praktijk Over waarden in dialoog Axel Liégeois KU Leuven Broeders

Nadere informatie

AUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK?

AUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK? AUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK? PATIËNTENRECHTEN EN ETHIEK IN DE PSYCHIATRIE AXEL LIÉGEOIS Inleiding Verschillende benaderingen van de zorgrelatie Ethische beschouwingen bij de Wet Patiëntenrechten

Nadere informatie

Het (gedeeld) beroepsgeheim

Het (gedeeld) beroepsgeheim Reling Sint-Truiden, 20 januari 2015 Het (gedeeld) beroepsgeheim Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Morele intuïtie Probleemstelling en ethische reflectie Patiëntenrechten: recht op informatie

Nadere informatie

Vrijheidsbeperking in de geestelijke gezondheidszorg Over regels, macht en dwang

Vrijheidsbeperking in de geestelijke gezondheidszorg Over regels, macht en dwang Begeleidingscommissie Ethiek Geestelijke Gezondheidszorg Broeders van Liefde Ethisch advies Vrijheidsbeperking in de geestelijke gezondheidszorg Over regels, macht en dwang December 2018 INLEIDING In de

Nadere informatie

Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie

Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie FOD Volksgezondheid Brussel, 14 december 2017 Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Inclusie psychisch lijden Inclusie psychisch lijden in euthanasiewet

Nadere informatie

Ethische reflectie Moreel beraad. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde

Ethische reflectie Moreel beraad. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Ethische reflectie Moreel beraad Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde axel.liegeois@kuleuven.be Morele intuïtie INLEIDING en ethische reflectie

Nadere informatie

Bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg

Bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg Begeleidingscommissie Ethiek Geestelijke Gezondheidszorg Broeders van Liefde Ethisch advies Bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg November 2014 Bemoeizorg is een relatief nieuwe naam voor een vorm

Nadere informatie

Ethiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen

Ethiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen Visies Visies Artevelde Algemene op op Hogeschool zorgrelatie zorgrelatie casus Gent Gent, 24 mei 2016 Ethiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen Axel Liégeois KU Leuven Broeders

Nadere informatie

Beroepsgeheim in de drughulpverlening

Beroepsgeheim in de drughulpverlening Beroepsgeheim in de drughulpverlening KU Leuven Broeders van Liefde Studiedag De8 Antwerps Integratiecentrum Antwerpen, 15 januari 2013 Inleiding Specifieke invalshoek Vanuit West-Europese en Vlaamse cultuur

Nadere informatie

Informatie & Beroepsgeheim

Informatie & Beroepsgeheim Informatie & Beroepsgeheim Duffel 1 december 2009 Axel Liégeois, Waarden in dialoog, hoofdstuk 7, p. 147-181. Inleiding Afbakening onderwerp Alle gegevens over zorgvrager in zijn of haar leefwereld Mondeling

Nadere informatie

Een ethische reflectie op bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg

Een ethische reflectie op bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg essay Een ethische reflectie op bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg A. LIÉGEOIS, M. ENEMAN ACHTERGROND Zorgverleners hebben een tegenstrijdige maatschappelijke opdracht om de autonomie van mensen

Nadere informatie

Omgaan met vrijheid en dwang in de geestelijke gezondheidszorg

Omgaan met vrijheid en dwang in de geestelijke gezondheidszorg WERKGROEP ETHIEK IN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies Omgaan met vrijheid en dwang in de geestelijke gezondheidszorg Maart 2003 Voorwoord Eén van de kernproblemen in de

Nadere informatie

Vroegtijdige zorgplanning in de geestelijke gezondheidszorg

Vroegtijdige zorgplanning in de geestelijke gezondheidszorg Begeleidingscommissie Ethiek Geestelijke Gezondheidszorg Broeders van Liefde Ethisch advies Vroegtijdige zorgplanning in de geestelijke gezondheidszorg Februari 2017 Vroegtijdige zorgplanning is een overlegproces

Nadere informatie

Visie van de groep Broeders van Liefde in België op euthanasie bij psychisch lijden in een niet-terminale situatie

Visie van de groep Broeders van Liefde in België op euthanasie bij psychisch lijden in een niet-terminale situatie Visie van de groep Broeders van Liefde in België op euthanasie bij psychisch lijden in een niet-terminale situatie Maart 2017 Deze tekst formuleert de visie van de groep Broeders van Liefde in België op

Nadere informatie

Geïntegreerde zorg en zijn uitdagingen!

Geïntegreerde zorg en zijn uitdagingen! Geïntegreerde zorg en zijn uitdagingen! 13/12/2018 Programma 13u00 Start met welkomstwoord (Günther D hanis) 13u10 Samenwerking in een netwerk versus beroepsgeheim (Axel Liégeois) 14u10 Netwerkmoment 15u10

Nadere informatie

Langdurige psychiatrische zorg

Langdurige psychiatrische zorg BEGELEIDINGSCOMMISSIE ETHIEK GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies Langdurige psychiatrische zorg Maart 2010 In dit advies wil de begeleidingscommissie ethiek kritisch nadenken

Nadere informatie

Vrijheidsbeperking bij personen met een handicap

Vrijheidsbeperking bij personen met een handicap WERKGROEP ETHIEK IN DE ORTHO(PED)AGOGISCHE ZORG BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies September 2005 Vrijheidsbeperking bij personen met een handicap INTEGRALE VERSIE 1. Inleiding Eén van de kernproblemen

Nadere informatie

Terugdringen van vrijheidsbeperkingen (?)

Terugdringen van vrijheidsbeperkingen (?) Terugdringen van vrijheidsbeperkingen (?) - Zorgvuldigheidseisen en systematische aanpak - - De Acht van de IGZ : zo maak je jouw zorginstelling inspectieproof 29 mei 2015 Mr R. Helle, specialist ouderengeneeskunde

Nadere informatie

Banaba sociale gezondheidszorg OO Psychosociale Rehabilitatie

Banaba sociale gezondheidszorg OO Psychosociale Rehabilitatie BANABA IN DE SOCIALE GEZONDHEIDSZORG Opleidingsonderdeel Psychosociale Rehabilitatie Algemeen. Het opleidingsonderdeel Psychosociale Rehabilitatie maakt deel uit van de opleiding BanaBa in de Sociale gezondheidszorg

Nadere informatie

Een relationeel ethisch model voor het evalueren van beslissingsbekwaamheid in de psychiatrie

Een relationeel ethisch model voor het evalueren van beslissingsbekwaamheid in de psychiatrie essay Een relationeel ethisch model voor het evalueren van beslissingsbekwaamheid in de psychiatrie A. LIÉGEOIS ACHTERGROND Onder invloed van het recht speelt beslissingsbekwaamheid een steeds grotere

Nadere informatie

Informatie uitwisselen bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg

Informatie uitwisselen bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg BEGELEIDINGSCOMMISSIE ETHIEK GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies Informatie uitwisselen bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg September 2009 Meer dan vijftien

Nadere informatie

ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG

ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG DINSDAG 24 MEI 2016 - HETE HANGIJZERS IN DE OUDERENZORG - STUDIEDAG ETHISCHE REFLECTIE OP HET HANDELEN ALS ERGOTHERAPEUT ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG 27 NOVEMBER 2014 Graag nodigen we je uit

Nadere informatie

Informatie uitwisselen of geheimhouden?

Informatie uitwisselen of geheimhouden? Een pleidooi voor een voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim van de pastor Axel Liégeois Inleiding Pastores in de gezondheids- en welzijnszorg worden steeds meer geconfronteerd met een ethisch spanningsveld

Nadere informatie

Gepaste ondersteuning: de vraag beantwoord?

Gepaste ondersteuning: de vraag beantwoord? VISIEGROEP ETHIEK IN WELZIJN EN BUITENGEWOON ONDERWIJS BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies Gepaste ondersteuning: de vraag beantwoord? Juni 2015 INLEIDING Welzijn en onderwijs voor mensen met beperkingen

Nadere informatie

Visienota vrijheidsbeperkende maatregelen in de geestelijke gezondheidszorg

Visienota vrijheidsbeperkende maatregelen in de geestelijke gezondheidszorg Visienota vrijheidsbeperkende maatregelen in de geestelijke gezondheidszorg Situering en maatschappelijke context en methodologie Van december 2016 tot april 2017 werden alle kinderpsychiatrische ziekenhuisdiensten

Nadere informatie

Ethiek tussen beleid en zorg

Ethiek tussen beleid en zorg Ethiek tussen beleid en zorg Ethiek? Misverstanden voorkomen Ethiek? Misverstanden voorkomen Geen orakel Geen GPS Geen kookboek Geen keurmerk I. De Beaufort et al., 2011 Ethiek? Misverstanden voorkomen

Nadere informatie

Voorwoord 11 Inleiding 13

Voorwoord 11 Inleiding 13 Voorwoord 11 Inleiding 13 1 Een gemeenschappelijk perspectief 13 2 Herkenning, reflectie en argumentatie 14 2.1 Herkenning 14 2.2 Reflectie 14 2.2.1 Ethisch kader 14 2.2.2 Términologisch kader 15 2.3 Argumentatie

Nadere informatie

ETHISCHE REFLECTIE ETHISCHE REFLECTIE 20/05/2016

ETHISCHE REFLECTIE ETHISCHE REFLECTIE 20/05/2016 OP HET HANDELEN ALS ERGOTHERAPEUT Autonomie in verbondenheid Dit is voor mij persoonlijk het raakvlaak tussen ergotherapie en ethiek. De autonomie van de cliënt in relatie tot zijn omgeving Het handelen

Nadere informatie

Vlaams Patiëntenplatform vzw. Ups en downs 12 februari 2012

Vlaams Patiëntenplatform vzw. Ups en downs 12 februari 2012 Je rechten als patiënt Vlaams Patiëntenplatform vzw Ups en downs 12 februari 2012 1 Inhoud 1. Wat is het Vlaams Patiëntenplatform vzw? 2. Een paar vaststellingen 3. Wet op de patiëntenrechten en verpleegkundigen

Nadere informatie

Omgaan met vrijheid en dwang in de geestelijke gezondheidszorg: een ethisch advies

Omgaan met vrijheid en dwang in de geestelijke gezondheidszorg: een ethisch advies e s s a y Omgaan met vrijheid en dwang in de geestelijke gezondheidszorg: een ethisch advies a. l i é g e o i s, m. e n e m a n samenvatting Dit artikel is de weergave van het ethische advies van de Werkgroep

Nadere informatie

Inhoud. Deel 1: Enkele filosofische kaders m.b.t. handicaps en rechtvaardigheid 15

Inhoud. Deel 1: Enkele filosofische kaders m.b.t. handicaps en rechtvaardigheid 15 5 Inhoud Woord vooraf 11 Deel 1: Enkele filosofische kaders m.b.t. handicaps en rechtvaardigheid 15 Hoofdstuk 1: John Rawls en personen met een handicap: een moeizame relatie 19 Rechtvaardigheid als billijkheid

Nadere informatie

Toetsingskader Toezicht op zorgnetwerken rond cliënten in de thuissituatie

Toetsingskader Toezicht op zorgnetwerken rond cliënten in de thuissituatie zorg Toetsingskader Toezicht op zorgnetwerken rond cliënten in de thuissituatie 1. Inleiding De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in oprichting ziet toe op de naleving van een groot aantal wettelijke-

Nadere informatie

VERANDERINGEN BINNEN HET

VERANDERINGEN BINNEN HET VERANDERINGEN BINNEN HET VERPLEEGKUNDIG LANDSCHAP Verpleegkunde en Geestelijke Gezondheidszorg Trends Vermaatschappelijking van zorg Individualisering van zorg, patiënt wordt mondiger GGZ-problemen komen

Nadere informatie

6 Geestelijke gezondheidszorg in het licht van zingeving en spiritualiteit

6 Geestelijke gezondheidszorg in het licht van zingeving en spiritualiteit Inhoud Inleiding 11 Zingeving versus maakbaarheid 13 Zingeving: een vast item in diverse contexten 15 Zingeving in de GGZ 16 Zingeving versus objectiviteitseisen in de GGZ 17 Zingeving als item in personeelsmanagement

Nadere informatie

De paradox van verantwoordelijkheid en autonomie. Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg

De paradox van verantwoordelijkheid en autonomie. Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg De paradox van verantwoordelijkheid en autonomie Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg OVERZICHT 1. Maatschappelijke context 2. Probleemstelling de

Nadere informatie

Uitwisselen van informatie bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg

Uitwisselen van informatie bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg e s s a y Uitwisselen van informatie bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg Een ethisch advies a. l i é g e o i s, a. h a e k e n s, m. e n e m a n samenvatting De Werkgroep Ethiek in de

Nadere informatie

Ethisch verantwoorde zorg voor ouderen Tussen kwetsbaarheid en waardigheid. Prof. Dr. Chris GASTMANS KU Leuven

Ethisch verantwoorde zorg voor ouderen Tussen kwetsbaarheid en waardigheid. Prof. Dr. Chris GASTMANS KU Leuven Ethisch verantwoorde zorg voor ouderen Tussen kwetsbaarheid en waardigheid Prof. Dr. Chris GASTMANS KU Leuven INLEIDING Verbreding van ethische reflectie in gezondheidszorg Perspectiefverandering: zorg

Nadere informatie

1 2 1 Bemoeizorg is als begrip (en zorgvorm) komen overwaaien uit Nederland, wordt gehanteerd in de context van zorgwekkende zorgmijders. Dit zijn: mensen met ernstige psychische en/of psychosociale problemen

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 15 Bauke Koekkoek

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 15 Bauke Koekkoek Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 15 Bauke Koekkoek 1 Ondersteunen of overnemen 27 Rick Kwekkeboom 1.1 Inleiding 27 1.2 Goede zorg : van klacht naar kracht, van helpen naar aanmoedigen 27 1.2.1 (Het denken

Nadere informatie

Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : We hebben gezocht naar een titel die meteen naar de kern van de zaak gaat en die omvattend is voor de

Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : We hebben gezocht naar een titel die meteen naar de kern van de zaak gaat en die omvattend is voor de 1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van ICURO - Symposium Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg 19 oktober 2012 - Hasselt Beste deelnemers, Als Werkgroep

Nadere informatie

Prof. Chris Gastmans

Prof. Chris Gastmans www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw IS ER NOG PLAATS VOOR EEN NATUURLIJKE, ONTHAASTE DOOD? Prof. Chris Gastmans Ethicus, KU Leuven www.hhzhlier.be 2 Het nieuwe sterven Kort Kwaliteitsvol tot het einde

Nadere informatie

juridisch toekomstbestendig?

juridisch toekomstbestendig? Mr.dr. Brenda Frederiks (VUmc) Vrijdag 4 november Vereniging voor Gezondheidsrecht, Utrecht Gedwongen zorg voor ouderen met dementie: juridisch toekomstbestendig? Inleiding Rechtspositie van ouderen met

Nadere informatie

Opendeur bij SSeGA. opendeur bij SSeGA

Opendeur bij SSeGA. opendeur bij SSeGA Opendeur bij SSeGA Overzicht SHM Introductie Vaststelling Nood SSeGA-project Opzet Aanpak Cijfers Ervaringen SSeGA Partners Sociaal Wonen Geestelijke Gezondheidszorg Financiering 3,2 vte en 3u psychiater

Nadere informatie

Robert Meijburg, VSggz & opleider Parnassia Groep

Robert Meijburg, VSggz & opleider Parnassia Groep Robert Meijburg, VSggz & opleider Parnassia Groep (potentiele) belangenverstrengeling Geen Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Nee Sponsoring/ onderzoeksgeld Honorarium Aandeelhouder

Nadere informatie

De patiënt nu en in de toekomst verwachtingen van patiënten tav verpleegkundigen

De patiënt nu en in de toekomst verwachtingen van patiënten tav verpleegkundigen De patiënt nu en in de toekomst verwachtingen van patiënten tav verpleegkundigen Vlaams Patiëntenplatform vzw Symposium NVKVV 20 maart 2012 1 Inhoud 1. Wat is het Vlaams Patiëntenplatform vzw? 2. Een paar

Nadere informatie

Agressiebeheersing. Hans Pauwels PC St-Amandus, Beernem. Inleiding

Agressiebeheersing. Hans Pauwels PC St-Amandus, Beernem. Inleiding Agressiebeheersing Hans Pauwels PC St-Amandus, Beernem Inleiding Agressie in de gezondheidszorg Verhoogde aandacht, bijv. STOP agressie in ziekenhuizen door FOD BZ & VG medewerkersveiligheid patiëntveiligheid

Nadere informatie

Zorg om de zorg. Menselijke maat in de gezondheidszorg

Zorg om de zorg. Menselijke maat in de gezondheidszorg Zorg om de zorg Menselijke maat in de gezondheidszorg Prof.dr. Chris Gastmans Prof.dr. Gerrit Glas Prof.dr. Annelies van Heijst Prof.dr. Eduard Kimman sj Dr. Carlo Leget Prof.dr. Ruud ter Meulen (red.)

Nadere informatie

Axel Liégeois. Waarden in dialoog Ethiek in de zorg

Axel Liégeois. Waarden in dialoog Ethiek in de zorg Waarden in dialoog Axel Liégeois Waarden in dialoog Ethiek in de zorg Inhoud Voorwoord 7 Inleiding 9 hoofdstuk 1 Ethiek en zorgrelatie 15 hoofdstuk 2 Relationeel personalisme 33 hoofdstuk 3 Waarden, dialoog

Nadere informatie

Maatschappelijk herstel en de GGZ. Zorgzaam en soms bemoeizuchtig. Rene Keet

Maatschappelijk herstel en de GGZ. Zorgzaam en soms bemoeizuchtig. Rene Keet Maatschappelijk herstel en de GGZ Zorgzaam en soms bemoeizuchtig Rene Keet 21-6-2017 Disclosure: belofte Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen Ik zal de gezondheid bevorderen

Nadere informatie

Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg Factsheet gemeenten

Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg Factsheet gemeenten Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg Factsheet gemeenten Colofon jb Lorenz augustus 2018 Vormgeving: de Beeldsmederij 2 Veranderingen Wet verplichte GGZ Verplichte zorg kan straks ook buiten een

Nadere informatie

Uitwisselen van informatie bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg

Uitwisselen van informatie bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg WERKGROEP ETHIEK IN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies Uitwisselen van informatie bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg November 2004 Meer dan tien jaar geleden

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 Preventie 67 1 Inleiding 67 2 Praktijkoverwegingen 69 3 Wetenschappelijke onderbouwing 78 4 Aanbevelingen 87 Noten 90 Literatuur 90

Hoofdstuk 4 Preventie 67 1 Inleiding 67 2 Praktijkoverwegingen 69 3 Wetenschappelijke onderbouwing 78 4 Aanbevelingen 87 Noten 90 Literatuur 90 Inhoud Voorwoord 9 Hoofdstuk 1 Inleiding 11 1 Inleiding 11 2 Visie 12 3 Dwang 13 4 Drang 14 5 Doel van de richtlijn 16 6 Doelgroep 16 7 Patiëntengroep 16 8 Werkwijze 17 9 Leeswijzer 18 Noten 20 Literatuur

Nadere informatie

De handreiking Gegevensuitwisseling in het kader van Bemoeizorg ( 2005) biedt een helder kader voor besluitvorming binnen netwerken.

De handreiking Gegevensuitwisseling in het kader van Bemoeizorg ( 2005) biedt een helder kader voor besluitvorming binnen netwerken. Juridisch zakmes ( bron Jolanda van Boven) Naast een contextuele analyse is het toepassen van het juridische kader van groot belang. Bij OGGZ problematiek en het toepassen van dwang en drang nemen de coördinator

Nadere informatie

Inschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn

Inschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn Naam patiënt:.. Geboortedatum patiënt:... Naam afnemer: Datum afname: Inschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn 1. Wilsbekwaamheid wordt altijd beoordeeld ter zake een bepaald onderzoek of bepaalde

Nadere informatie

P R O F. I G N A A S D E V I S C H D U F F E L, 6 D E C E M B E R

P R O F. I G N A A S D E V I S C H D U F F E L, 6 D E C E M B E R (ON)MACHT IN DE ZORG P R O F. I G N A A S D E V I S C H D U F F E L, 6 D E C E M B E R 2 0 1 7 SOMMIGE WOORDEN DOEN ERTOE: ZORG, MACHT EN ETHIEK Reflectie hierover Niet uit de praktijk (ik heb geen kliniek,

Nadere informatie

Ontwikkeling van Familiebeleid in Geestelijke Gezondheidszorg Wat? Waarom? Hoe?

Ontwikkeling van Familiebeleid in Geestelijke Gezondheidszorg Wat? Waarom? Hoe? Ontwikkeling van Familiebeleid in Geestelijke Gezondheidszorg Wat? Waarom? Hoe? Inhoud Uitgangspunt vanuit familieperspectief Wat is familiebeleid? Verantwoording en vaststellingen vanuit familieperspectief

Nadere informatie

Hervorming geestelijke gezondheidszorg 107 voor volwassenen Toekomstige hervorming voor kinderen Sector Arbeids- & Organisatiepsychologie

Hervorming geestelijke gezondheidszorg 107 voor volwassenen Toekomstige hervorming voor kinderen Sector Arbeids- & Organisatiepsychologie Deontologische vragen m.b.t. samenwerken in teams en netwerken Prof. Adélaïde BLAVIER, PhD Centre d Expertise en Psychotraumatismes et Psycho-Légale Département de Psychologie, Université de Liège (ULg)

Nadere informatie

De missie van de vzw Provincialaat der Broeders van Liefde

De missie van de vzw Provincialaat der Broeders van Liefde Doel Conform het kwaliteitsdecreet beschrijft dit document het kwaliteitsbeleid van het MFC Sint- Jozef. Het omschrijft de missie, visie en waarden ten aanzien van de hulp- en dienstverlening en het beschrijft

Nadere informatie

Zorgvuldig omgaan met informatie

Zorgvuldig omgaan met informatie VISIEGROEP ETHIEK IN WELZIJN EN BUITENGEWOON ONDERWIJS BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies Zorgvuldig omgaan met informatie Revisie februari 2010 1. Inleiding In welzijn en onderwijs wordt veel gesproken

Nadere informatie

Patrick Cras Hoogleraar neuroloog UZ Antwerpen Voorzitter Ethische Commissie UZA

Patrick Cras Hoogleraar neuroloog UZ Antwerpen Voorzitter Ethische Commissie UZA Patrick Cras Hoogleraar neuroloog UZ Antwerpen Voorzitter Ethische Commissie UZA Verworven wilsonbekwaamheid vanuit een medisch perspectief Prof. dr. Patrick Cras Neurologie Universiteit Antwerpen en UZ

Nadere informatie

Begeleiding van psychiatrische patiënten met een verzoek tot euthanasie in een niet-terminale situatie

Begeleiding van psychiatrische patiënten met een verzoek tot euthanasie in een niet-terminale situatie WERKGROEP ETHIEK IN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies Begeleiding van psychiatrische patiënten met een verzoek tot euthanasie in een niet-terminale situatie Januari 2006

Nadere informatie

DE RECHTEN VAN DE SLAPENDE PATIËNT

DE RECHTEN VAN DE SLAPENDE PATIËNT DE RECHTEN VAN DE SLAPENDE PATIËNT Els Meerbergen Vlaams Patiëntenplatform vzw 21 maart 2013 5 de NACHTCONGRES NVKVV Inhoud 1. Wat is het Vlaams Patiëntenplatform vzw? 2. Welke patiëntenrechten zijn er?

Nadere informatie

Wanneer ons moreel kompas faalt

Wanneer ons moreel kompas faalt Studiedag Wanneer ons moreel kompas faalt Over ethiek in zorg en welzijn 23 oktober 2018 Gent Werken in zorg en welzijn betekent werken met de mens op zijn kwetsbaarst. Dat gaat in de praktijk doorgaans

Nadere informatie

Het voorwaardelijk gedeelde beroepsgeheim bij het uitwisselen van informatie in een team of netwerk

Het voorwaardelijk gedeelde beroepsgeheim bij het uitwisselen van informatie in een team of netwerk essay Het voorwaardelijk gedeelde beroepsgeheim bij het uitwisselen van informatie in een team of netwerk Revisie van een ethisch advies a. liégeois, a. haekens, m. eneman achtergrond Zorgverleners werken

Nadere informatie

Verzet en vrijheidsbeperking bij tandheelkundige behandeling van mensen met een verstandelijke beperking

Verzet en vrijheidsbeperking bij tandheelkundige behandeling van mensen met een verstandelijke beperking VBTGG VISIEDOCUMENT Verzet en vrijheidsbeperking bij tandheelkundige behandeling van mensen met een verstandelijke beperking Vereniging tot Bevordering der Tandheelkundige Gezondheid voor Gehandicapten

Nadere informatie

Herman Nys. Professor KU Leuven

Herman Nys. Professor KU Leuven Herman Nys Professor KU Leuven Schema voordracht: Inleiding Korte toeliching bij werkwijze Uitgangspunt: centrale vraagstelling Twee deelvragen Toelichting bij de stellingen/discussiethema s Centrale vraagstelling

Nadere informatie

Bijdrage van Mariël Rondeel op 31 januari Kenmerkende praktijksituaties als vertrekpunt voor leren in het werk

Bijdrage van Mariël Rondeel op 31 januari Kenmerkende praktijksituaties als vertrekpunt voor leren in het werk Bijdrage van Mariël Rondeel op 31 januari 2019 Kenmerkende praktijksituaties als vertrekpunt voor leren in het werk Begeleider Adviseur Auteur/redacteur Natuurfotograaf Commissie Innovatie Zorgberoepen

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

Bouwen aan afbouw. Aan de slag met de tool VBM

Bouwen aan afbouw. Aan de slag met de tool VBM Bouwen aan afbouw Aan de slag met de tool VBM Hoe is de tool ontstaan? Hoe ziet de tool eruit? Hoe kun je de tool gebruiken? De tool Casus 1: voorziening X Voorziening X is een project dat recent door

Nadere informatie

Keuzedeel mbo. Zorg en technologie. gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo. Code K0137

Keuzedeel mbo. Zorg en technologie. gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo. Code K0137 Keuzedeel mbo Zorg en technologie gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0137 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op: 26-11-2015

Nadere informatie

OVER EUTHANASIE BIJ UITZICHTLOOS PSYCHISCH LIJDEN...

OVER EUTHANASIE BIJ UITZICHTLOOS PSYCHISCH LIJDEN... STUDIEDAG OVER EUTHANASIE BIJ UITZICHTLOOS PSYCHISCH LIJDEN... Geen eind aan mijn pijn? ZAAL MANÈGE TIENEN INLEIDING 15 jaar na de goedkeuring van de euthanasiewet, zorgt deze nog steeds voor heel wat

Nadere informatie

PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN

PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN Bijzondere procesdoelen 1.1. Groei naar volwassenheid 1.2. Zelfstandig denken 1.3. Zelfstandig handelen 1.4. Postconventionele instelling 1.1 Groei

Nadere informatie

Visie op herstelondersteunende zorg Bekrachtigd door comité art.107 Reling op 13/05/2015

Visie op herstelondersteunende zorg Bekrachtigd door comité art.107 Reling op 13/05/2015 Herstellen is wat de patiënt doet. Herstelondersteuning is de hulp die hij daarbij krijgt. Herstelondersteunende zorg is wat de zorg hierin bijdraagt. (Droës, ea) Herstel is het ontstaan van een nieuwe

Nadere informatie

Management van risico s in de zorgprocessen

Management van risico s in de zorgprocessen Management van risico s in de zorgprocessen Pol Vanhee Stafmedewerker patiëntenzorg Brussel, 31 maart 2015 1 Management van risico s in de zorgprocessen 2 Management van risico s in de zorgprocessen Management

Nadere informatie

Door behandelen op de IC

Door behandelen op de IC Door behandelen op de intensive care Door behandelen op de IC W.E.S. symposium Rotterdam 10 maart 2011 Rik Gerritsen, intensivist Medisch Centrum Leeuwarden Doorbehandelen op de IC Doorbehandelen op de

Nadere informatie

Ethisch advies over de preventie van zelfdoding in de geestelijke gezondheidszorg

Ethisch advies over de preventie van zelfdoding in de geestelijke gezondheidszorg o v e r z i c h t s a r t i k e l Ethisch advies over de preventie van zelfdoding in de geestelijke gezondheidszorg a. l i é g e o i s, m. e n e m a n achtergrond Zorgverleners worden regelmatig geconfronteerd

Nadere informatie

Visitatie en Inspiratie

Visitatie en Inspiratie Visitatie en Inspiratie BG-dagen, Papendal Vrijdag 19 juni 2015 Gertjan Beens Sabrina Kwint Jos Manders Disclosure belangen spreker Dienstverband(en) Eigen onderneming(en) en aandelen HumanCapitalCare

Nadere informatie

Ruimte voor relaties Ethisch verantwoorde ouderenzorg

Ruimte voor relaties Ethisch verantwoorde ouderenzorg Ruimte voor relaties Ethisch verantwoorde ouderenzorg Chris GASTMANS KU Leuven Zorgnet Icuro chris.gastmans@kuleuven.be Mijn inspiratiebronnen Personalistische ethiek de mens centraal Verpleegkundige ethiek

Nadere informatie

Samenvatting. Adviesvragen

Samenvatting. Adviesvragen Samenvatting Adviesvragen Een deel van de mensen die kampen met ernstige en langdurige psychiatrische problemen heeft geen contact met de hulpverlening. Bij hen is geregeld sprake van acute nood. Desondanks

Nadere informatie

Afzonderen niet afzonderen. Een ethische benadering van het afzonderen van psychiatrische patiënten

Afzonderen niet afzonderen. Een ethische benadering van het afzonderen van psychiatrische patiënten WERKGROEP ETHIEK IN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG BROEDERS VAN LIEFDE Ethisch advies Afzonderen niet afzonderen. Een ethische benadering van het afzonderen van psychiatrische patiënten Oktober 1995 Vooraf:

Nadere informatie

Op krachten komen. Heeft het zin? Handvatten voor zinbeleving en spiritualiteit

Op krachten komen. Heeft het zin? Handvatten voor zinbeleving en spiritualiteit Op krachten komen Op krachten komen. Herstellen doe je zelf, maar niet alleen! Leuven, 16-17 september 2011 Heeft het zin? Handvatten voor zinbeleving en spiritualiteit Axel Liégeois K.U.Leuven Broeders

Nadere informatie

Hoe omgaan met een verzoek om euthanasie? Een leidraad

Hoe omgaan met een verzoek om euthanasie? Een leidraad Hoe omgaan met een verzoek om euthanasie? Een leidraad Groep Philippus Neri - VZW Sint-Lucia Deze leidraad geldt voor een verzoek om euthanasie door een patiënt bij ondraaglijk psychisch en fysisch lijden.

Nadere informatie

Vrijheidsbeperkende maatregelen in de thuiszorg

Vrijheidsbeperkende maatregelen in de thuiszorg Vrijheidsbeperkende maatregelen in de thuiszorg Kristien Scheepmans Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Oostende, 23 maart 2010 Overzicht 2. Redenen 3. Misvattingen 4. Juridische aspecten 5. Aanbevelingen 6.

Nadere informatie

OPENBAAR PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS GEEL

OPENBAAR PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS GEEL Zesde jaarlijkse studiedag Klinische psychotherapie OPZ Geel Donderdag 2 december 2010 in cultuurcentrum de Werft Geel Seksualiteit en relaties: een thema in de geestelijke gezondheidszorg? De thematiek

Nadere informatie

Kwaliteitsvol praktijkvoeren OLA Het klinisch consult. Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht KU Leuven

Kwaliteitsvol praktijkvoeren OLA Het klinisch consult. Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht KU Leuven Kwaliteitsvol praktijkvoeren OLA Het klinisch consult Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht KU Leuven Medische ethiek van theorie naar praktijk Eerste semester Modellen en methoden in medische ethiek

Nadere informatie

Over: Kortsluiting in mijn hoofd auteur: Brenda Froyen

Over: Kortsluiting in mijn hoofd auteur: Brenda Froyen ERVARINGEN IN DE PSYCHIATRIE Dokter Marc Hebbrecht, ASSTER Sint-Truiden & UC KU Leuven, campus Kortenberg Leerstoel Medische Ethiek, 29 januari 2015 Over: Kortsluiting in mijn hoofd auteur: Brenda Froyen

Nadere informatie

ETHISCHE GEDRAGSCODE. EFT opleiding voor professionele toepassing. Versie 6.0 Copyright Novet Nederland & België

ETHISCHE GEDRAGSCODE. EFT opleiding voor professionele toepassing. Versie 6.0 Copyright Novet Nederland & België ETHISCHE GEDRAGSCODE EFT opleiding voor professionele toepassing 1 Ethische Gedragscode voor Novet (Kandidaat) Gecertificeerde EFT behandelaars Inleiding Deze ethische gedragscode 1 is een belangrijk instrument

Nadere informatie

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren.

Bijlage V. Bij het advies van de Commissie NLQF EQF. Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en Dublin descriptoren. Bijlage V Bij het advies van de Commissie NLQF EQF Tabel vergelijking NLQF-niveaus 5 t/m 8 en. Tabel ter vergelijking NLQF niveaus 5 t/m 8 en Dublindescriptoren NLQF Niveau 5 Context Een onbekende, wisselende

Nadere informatie

Integrale lichaamsmassage

Integrale lichaamsmassage Integrale lichaamsmassage Eindtermen theorie: - De therapeut heeft kennis van anatomie/fysiologie en pathologie m.b.t. Integrale lichaamsmassage; - De therapeut is zich ervan bewust dat een massage behandeling

Nadere informatie

Inhoud VISIE OP ZORG. KVK : Geregistreerde ANBI status IBAN: NL49RABO : :

Inhoud VISIE OP ZORG. KVK : Geregistreerde ANBI status IBAN: NL49RABO :   : Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Zorgverlener... 3 3 Visie op zorg... 4 3.1 Mensvisie... 4 3.2 Visie op zorg en welzijn... 5 3.3 De regie ligt bij de cliënt... 5 3.4 Rol van de zorgaanbieder... 6 3.5 Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Systematisch reflecteren over zorg: evidence-based practice op basis van kennis, beleving en waarden

Systematisch reflecteren over zorg: evidence-based practice op basis van kennis, beleving en waarden Begeleidingscommissie Ethiek Geestelijke Gezondheidszorg Broeders van Liefde Ethisch advies Systematisch reflecteren over zorg: evidence-based practice op basis van kennis, beleving en waarden September

Nadere informatie

Bemoeizorg als antwoord bij dreigende uithuiszetting? Zorg voor Wonen Studiedag OPZ 2018

Bemoeizorg als antwoord bij dreigende uithuiszetting? Zorg voor Wonen Studiedag OPZ 2018 Bemoeizorg als antwoord bij dreigende uithuiszetting? Zorg voor Wonen Studiedag OPZ 2018 Afgelopen jaar.. Project aanklampende werken Team buiten-ge-woon De workshop Basisbegrippen Dillema s & aanklampend

Nadere informatie