Ethisch verantwoorde zorg voor ouderen Tussen kwetsbaarheid en waardigheid. Prof. Dr. Chris GASTMANS KU Leuven
|
|
- Mathilda Abbink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ethisch verantwoorde zorg voor ouderen Tussen kwetsbaarheid en waardigheid Prof. Dr. Chris GASTMANS KU Leuven INLEIDING Verbreding van ethische reflectie in gezondheidszorg Perspectiefverandering: zorg als waarde in het menselijk bestaan (relationaliteit, verantwoordelijkheid, morele sensitiviteit) Het menselijk bestaan-in-kwetsbaarheid als uitgangspunt 1
2 Wat is zorg? Zorgpraktijk: een verantwoordelijkheidspraktijk waarin verschillende betrokkenen verantwoordelijkheid jegens elkaar en zichzelf dragen in een proces van reageren op kwetsbaarheid (Walker 1998) Wat is goede zorg? Ethisch criterium: Goede zorg is zorg die gericht is op de bevordering van de menselijke persoon in al zijn dimensies Goede zorg = menswaardige zorg = waardigheid-ondersteunendezorg 2
3 WAARDIGHEID- ONDERSTEUNENDE-ZORG Uitgangspunt Middel Doel Kwetsbaarheid van het menselijk bestaan Zorg Waardigheid van de menselijke persoon UITGANGSPUNT: KWETSBAARHEID Elk van ons ontving als kind uitgebreid zorg; bij velen van ons bleef de nood aan fysieke zorg als we groeiden in rijpheid en leeftijd; de meesten van ons zullen verschillende soorten van fysieke en sociale zorg nodig hebben wanneer we het einde van ons leven naderen. Verder is het onwaarschijnlijk dat we zonder de zorgende relaties die bijvoorbeeld goed onderricht kenmerken, enige intellectuele of professionele groei zouden hebben bereikt (Groenhout 2003) 3
4 UITGANGSPUNT: KWETSBAARHEID Lichamelijk (cfr. Fysieke aftakeling, pijn, ) Relationeel (cfr. Alleen zijn, ) Sociaal (cfr. solidariteit, duty to die?, ) Psychisch (cfr. Lijden aan de toekomst, depressie, ) Moreel (cfr. Wilsonbekwaamheid, ) Spiritueel (cfr. Waarom toch en hoelang nog? ) MIDDEL: ZORG Zorg is een levenspraktijk die zich uitdrukt in specifieke gedragingen (handelingen en houdingen) die erop gericht zijn onze wereld zo in stand te houden, te continueren en te herstellen dat we daarin zo goed mogelijk kunnen leven. Onze wereld omvat ons lichaam, ons persoon zijn en onze omgeving (medemensen, dieren, milieu, e.d.) die we trachten samen te weven tot een complex, het leven ondersteunend web (Tronto 1993) 4
5 MIDDEL: ZORG Zorg is fundamentele bestaanswijze en ethische opgave (Vanlaere & Gastmans 2008) - Alles wat we van nature doen om onze wereld in stand te houden - Een appèl dat van binnenuit wordt aangevoeld (ethisch moeten) MIDDEL: ZORG Zorg is een praktijk waarin activiteit en houding samengaan (Tronto 1993) Zich zorgen maken Op zich nemen van zorg Zorg verlenen Zorg ontvangen Aandachtige betrokkenheid Verantwoordelijkheid Deskundigheid Ontvankelijkheid 5
6 MIDDEL: ZORG Zorg is zinverlenend - In zijn gerichtheid op zorgontvanger actualiseert zorgverlener wat hij in potentie bezit - Via zorg verlaten we onszelf om verrijkt naar onszelf terug te keren Wat is goede zorg? Wat is goed voor de menselijke persoon? Wat is de aard van de menselijke persoon? 6
7 Lichamelijk: - Persoon worden is lichamelijk, materieel van aard - Zorg drukt zich uit als zorg voor het lichaam - Doorheen lichamelijke zorg drukken we ons respect uit voor waardigheid van de persoon Relationeel - Een mens wordt mens via verbondenheid - Zorg is een bestaanswijze die mensen inweeft in netwerk van relaties Sociaal - Persoon leeft binnen sociale context - Nood aan structurele, maatschappelijke, institutionele organisatie van zorg (cfr. rechtvaardige zorgverdeling) 7
8 Psychisch - Aandacht voor eigenheid waarop ontwikkeling van capaciteiten verloopt, en voor complexiteit van dit ontwikkelingsproces - Ervaringen en belevingen van zorgontvanger i.v.m. zorg (Cfr. feeling a burden to others) Moreel - Respect voor autonomie - Opvattingen van zorgontvanger t.a.v. ethisch gevoelige zorgsituaties (cfr. Waardigheid, ) 8
9 Spiritueel - Door verbondenheid met transcendente overstijgt persoon nuttigheidsdenken (niet afhankelijk van capaciteiten) - Unieke menselijke waardigheid - Zorg heeft respect voor het onherleidbare MORELE PERCEPTIE Waardigheid-ondersteunende-zorg veronderstelt dat zorgverleners gevoelig zijn voor situaties van kwetsbaarheid (waardigheid onder druk) Zorgverleners stellen zich moreel gevoelig op ten aanzien van de omringende wereld Geraakt worden door en bezorgd zijn om de situatie waarin de medemens zich bevindt 9
10 MORELE PERCEPTIE Aandacht voor het particuliere; voorkomen van veralgemeningen Morele perceptie wordt uitgevoerd door hele persoon (beïnvloed door intuïtieve opvattingen, intellectuele, emotionele, communicatieve vaardigheden, karakter, morele bagage, ) Kritische en creatieve zoektocht naar wat het meest gepaste zorgantwoord is voor de kwetsbare situatie waarin de medemens zich bevindt (cfr. rol van ervaring, wijsheid ) BESLUIT Verbreding van de ethische interesse Zorg als basiswaarde in het menselijk bestaan Het menselijk bestaan-inkwetsbaarheid als uitgangspunt Zorg als antwoord op kwetsbaarheid Waardigheid van de menselijke persoon als ethisch criterium Zorgverlener: ethisch gevoelig en kritisch na-denkend 10
Prof. Chris Gastmans
www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw IS ER NOG PLAATS VOOR EEN NATUURLIJKE, ONTHAASTE DOOD? Prof. Chris Gastmans Ethicus, KU Leuven www.hhzhlier.be 2 Het nieuwe sterven Kort Kwaliteitsvol tot het einde
Nadere informatieRuimte voor relaties Ethisch verantwoorde ouderenzorg
Ruimte voor relaties Ethisch verantwoorde ouderenzorg Chris GASTMANS KU Leuven Zorgnet Icuro chris.gastmans@kuleuven.be Mijn inspiratiebronnen Personalistische ethiek de mens centraal Verpleegkundige ethiek
Nadere informatieETHISCHE REFLECTIE ETHISCHE REFLECTIE 20/05/2016
OP HET HANDELEN ALS ERGOTHERAPEUT Autonomie in verbondenheid Dit is voor mij persoonlijk het raakvlaak tussen ergotherapie en ethiek. De autonomie van de cliënt in relatie tot zijn omgeving Het handelen
Nadere informatieZorg om de zorg. Menselijke maat in de gezondheidszorg
Zorg om de zorg Menselijke maat in de gezondheidszorg Prof.dr. Chris Gastmans Prof.dr. Gerrit Glas Prof.dr. Annelies van Heijst Prof.dr. Eduard Kimman sj Dr. Carlo Leget Prof.dr. Ruud ter Meulen (red.)
Nadere informatieDe paradox van verantwoordelijkheid en autonomie. Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg
De paradox van verantwoordelijkheid en autonomie Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg OVERZICHT 1. Maatschappelijke context 2. Probleemstelling de
Nadere informatieVan mensvisie naar goede zorg De invloed van de eigen mensvisie op de zorgpraktijk
Van mensvisie naar goede zorg De invloed van de eigen mensvisie op de zorgpraktijk 1. Mensbeelden: impliciet/expliciet, beschrijvend en normatief Het geleefde, gesproken, besproken mensbeeld: van impliciet
Nadere informatieAls geloof tegen lijkt te werken
Als geloof tegen lijkt te werken 10-10-2013 Verstrikt in argumenten Het is Gods wil Maar is de medische wetenschap dan niet ook De koran zegt. Maar de koran zegt ook Maar de paus vindt Jawel, maar Jezus
Nadere informatieKwaliteitsvol praktijkvoeren OLA Het klinisch consult. Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht KU Leuven
Kwaliteitsvol praktijkvoeren OLA Het klinisch consult Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht KU Leuven Medische ethiek van theorie naar praktijk Eerste semester Modellen en methoden in medische ethiek
Nadere informatieOPDRACHTVERKLARING WZC Leiehome (Actualisering 12.06.2015)
OPDRACHTVERKLARING WZC Leiehome (Actualisering 12.06.2015) Woonzorgcentrum Leiehome is een woonplaats met ruime verzorgingsmogelijkheden voor ouderen. Wij verlenen een deskundige en actuele zorg op maat.
Nadere informatieWaarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn
Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Dr. Franck L.B. Meijboom Ethiek Instituut & Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht Welzijn We zijn niet de eerste! Welzijn
Nadere informatieHet voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim
11 de Ethiek-Symposium Commissie Ethiek Zorgnet Icuro Hasselt, 19 oktober 2018 Het voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Recht en ethiek Recht Potentieel conflict
Nadere informatieIn gesprek over levensvragen: goede zorg rond het levenseinde. Prof dr Carlo Leget
In gesprek over levensvragen: goede zorg rond het levenseinde Prof dr Carlo Leget Een casus Een 85-jarige vrouw die altijd erg actief is geweest (vrijwilligerswerk, vriendinnen, buurtcomité), is meer en
Nadere informatieOmgaan met een vraag naar euthanasie
Home Vrijzicht vzw vzw Werkgroep Datum nieuwsbrief Ethiek Juni 2006 Omgaan met een vraag naar euthanasie Ethisch advi es Ethisch advies Home Vrijzicht vzw Veurnseweg 538 8906 Elverdinge Tel 057/22 41 80
Nadere informatieZie de mens! Homo sapiens. Zorg om betekenis. Jaarcongres Reliëf 11 maart 2016
Zie de mens! Zorg om betekenis Jaarcongres Reliëf 11 maart 2016 Prof Dr Carlo Leget www.zorgethiek.nu Homo sapiens De mens (wetenschappelijke naam: Homo sapiens) is een tweevoetige primatensoort uit de
Nadere informatieEen ethische visie op het delen en geheimhouden van informatie
GGZ Vlaamse Ardennen Zottegem, 21 april 2016 Een ethische visie op het delen en geheimhouden van informatie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Morele intuïtie Probleemstelling en ethische reflectie
Nadere informatieAUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK?
AUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK? PATIËNTENRECHTEN EN ETHIEK IN DE PSYCHIATRIE AXEL LIÉGEOIS Inleiding Verschillende benaderingen van de zorgrelatie Ethische beschouwingen bij de Wet Patiëntenrechten
Nadere informatieEthiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen
Visies Visies Artevelde Algemene op op Hogeschool zorgrelatie zorgrelatie casus Gent Gent, 24 mei 2016 Ethiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen Axel Liégeois KU Leuven Broeders
Nadere informatieBemoeizorg Graduele zorg. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde
Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Bemoeizorg Graduele zorg Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde axel.liegeois@kuleuven.be Morele intuïtie INLEIDING en ethische reflectie
Nadere informatieDe meerwaarde van het contextueel denkkader binnen de ouderenzorg
De meerwaarde van het contextueel denkkader binnen de ouderenzorg Claire Meire 2014 Een sterveling draagt zijn ouders op zijn schouders. Of niet op zijn schouders. In zijn binnenste. Zijn leven lang moet
Nadere informatieEthische adviezen bemoeizorg en vrijheidsbeperking in de ggz
Agentschap Zorg en Gezondheid Inspiratiedag vrijheidsbeperkende maatregelen Residentiële geestelijke gezondheidszorg Brussel, 19 juni 2019 Ethische adviezen bemoeizorg en vrijheidsbeperking in de ggz Prof.
Nadere informatieEen praktische inleiding in de zorgethiek voor verpleegkundigen in de dwarslaesierevalidatie
Een praktische inleiding in de zorgethiek voor verpleegkundigen in de dwarslaesierevalidatie Inleiding Inge van Nistelrooij (UvH) voor het symposium Zorgethiek voor verpleegkundigen revalidatiezorg, De
Nadere informatieMoreel Beraad. Roelie Dijkman, specialist ouderengeneeskunde SHDH
Moreel Beraad Roelie Dijkman, specialist ouderengeneeskunde SHDH Wat is goed handelen? Wat en wie bepaalt dat? Ethiek Het systematisch nadenken over normen en waarden die in handelings- en beslissituaties
Nadere informatieGastvrijheid: een universele waarde
Gastvrije zorg Liselotte Van Ooteghem & Meredith Delaere Op het menu 1. Gastvrijheid en zorg 2. Gastvrije zorg 3. Blikopeners 4. Als ergo in de praktijk 5. Gastvrije zorg organiseren 1 Gastvrijheid: een
Nadere informatieOuderenzorg in 2025?
Ouderenzorg in 2025? https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=vo9 wlawhe3e Niemand gaat actief de gang naar het verpleeghuis, je wordt opgenomen, ik had geen inspraak 1 IDENTITEIT: wie
Nadere informatie3/12/2014 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG. Fundamentele component van kwaliteitsvolle therapie en zorg
1 DE THERAPEUTISCHE RELATIE Procesbevorderend Herstelgericht Zingevend Walter Krikilion Studiedag Geel 04/12/14 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG Fundamentele component van kwaliteitsvolle
Nadere informatieEuthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie
FOD Volksgezondheid Brussel, 14 december 2017 Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Inclusie psychisch lijden Inclusie psychisch lijden in euthanasiewet
Nadere informatieWanneer ons moreel kompas faalt
Studiedag Wanneer ons moreel kompas faalt Over ethiek in zorg en welzijn 23 oktober 2018 Gent Werken in zorg en welzijn betekent werken met de mens op zijn kwetsbaarst. Dat gaat in de praktijk doorgaans
Nadere informatieEthiek in de praktijk Over waarden in dialoog
Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Overlegplatform Dementie Noord-West-Vlaanderen Brugge, 18 oktober 2018 Ethiek in de praktijk Over waarden in dialoog Axel Liégeois KU Leuven Broeders
Nadere informatieDe verpleegkundige als skilled compagnion
De verpleegkundige als skilled Goed communiceren over pijn -en pijnmedicatie, op de goede manier en om de goede reden Decock Stefanie; geïnspireerd door prof. em. Grypdonk Blikopener Mensen werken met
Nadere informatieZorg om waarden, waarden in de zorg
Zorg om waarden, waarden in de zorg Prof. dr MARIAN VERKERK Wat is basiszorg? Wat is luxe zorg? Welke zorg mag verwacht worden van naasten en familie? Hoeveel interne solidariteit? Economisering van de
Nadere informatieZingeving & Psychische Gezondheidszorg
Zingeving & Psychische Gezondheidszorg Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Senior-onderzoeker GGZ ingeest Adviseur beleid Brijder-Parnassia Inhoud 1. Wat is zingeving? 2. Wat is zelfregulatie?
Nadere informatieBeroepsgeheim in de drughulpverlening
Beroepsgeheim in de drughulpverlening KU Leuven Broeders van Liefde Studiedag De8 Antwerps Integratiecentrum Antwerpen, 15 januari 2013 Inleiding Specifieke invalshoek Vanuit West-Europese en Vlaamse cultuur
Nadere informatie-Onze school behoort tot het officieel gesubsidieerd onderwijsnet. Het schoolbestuur is de gemeente Olen.
Pedagogisch project 1. situering onderwijsinstelling 2. levensbeschouwelijke uitgangspunten 3. visie op ontwikkeling en opvoeding 4. het schoolconcept 1. Situering onderwijsinstelling 1.1 Een gemeenteschool:
Nadere informatieHet (gedeeld) beroepsgeheim
Reling Sint-Truiden, 20 januari 2015 Het (gedeeld) beroepsgeheim Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Morele intuïtie Probleemstelling en ethische reflectie Patiëntenrechten: recht op informatie
Nadere informatieVerkennen van de vele kanten van een mens met een psychiatrische aandoening. Birgit Bongaerts
Verkennen van de vele kanten van een mens met een psychiatrische aandoening Birgit Bongaerts 15/6/2012 Congres Vlaams ondersteuningscentrum oudermis(be)handeling 2012, 10 Jaar Vlaams meldpunt Bijzondere
Nadere informatieMIRARI Van kritiek naar dialoog.
MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch
Nadere informatieEpiloog 111. Literatuur en andere bronnen 117 Literatuur 117 Film, dvd, documentaires, video 120 Muziek 121 Theater 121 Websites 121
Inhoud Inleiding 7 1 Beelden van dementie in Nederland 11 Inleiding 11 De meest gevreesde ziekten volgens Sontag 12 Sontags vier criteria, toegepast op dementie 13 Taboe en schaamte 16 Angstaanjagende
Nadere informatieConsequentialisme (Gevolgenethiek)
22 oktober 2016 Ethiek Ethische theorieën Deontologie (Plichtethiek) Consequentialisme (Gevolgenethiek) Deugdethiek Casus bespreking Conclusies Filosofie van het juiste handelen. Systematische bezinning
Nadere informatieProject Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname
Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Ernstig zieke mensen voor wie geen genezing meer mogelijk is, willen de laatste fase van hun leven graag thuis doorbrengen in hun eigen vertrouwde omgeving.
Nadere informatieBernadette Van den Heuvel Beleidsverantwoordelijke ouderenzorg GasthuisZusters Antwerpen
Bernadette Van den Heuvel Beleidsverantwoordelijke ouderenzorg GasthuisZusters Antwerpen Inleiding GasthuisZusters Antwerpen Ziekenhuis verspreid over 3 campi: 1.032 ziekenhuisbedden Palliatieve eenheid
Nadere informatieZorg-ethische reflectie in de presente praktijk van ouderenzorg
Zorg-ethische reflectie in de presente praktijk van ouderenzorg Vrijdag 23 januari 2015 Brugge Trees Coucke Zorg Ethische reflectie in presente zorg Goede Zorg Ethisch en zorg-ethisch Reflectie Presentie
Nadere informatieDEONTOLOGISCHE CODE BINNENLANDSE ZAKEN. dienstuitoefening externe relaties. verticale relaties. interne relaties. basiswaarden
DEONTOLOGISCHE CODE dienstuitoefening externe relaties interne relaties verticale relaties basiswaarden FEDERALE OVERHEIDSDIENST BINNENLANDSE ZAKEN De maatschappij is de laatste jaren sterk geëvolueerd
Nadere informatieEXPLORATIESTAGE Learning outcomes met indicatoren PXL HEALTHCARE PROFESSIONELE BACHELOR IN DE VERPLEEGKUNDE
EXPLORATIESTAGE Learning outcomes met indicatoren PXL HEALTHCARE PROFESSIONELE BACHELOR IN DE VERPLEEGKUNDE 2018-2019 1 ZORGVERLENER: De student/verpleegkundige stelt op basis van klinisch redeneren de
Nadere informatieDe palliatieve benadering als alternatief voor therapeutische verbetenheid? Dr. An Haekens P.K. Broeders Alexianen Tienen
De palliatieve benadering als alternatief voor therapeutische verbetenheid? Dr. An Haekens P.K. Broeders Alexianen Tienen Casus : terechte vragen!! Psychiatrie vandaag Vooruitgangsdenken Toename van diagnostische
Nadere informatieEthische reflectie Moreel beraad. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde
Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Ethische reflectie Moreel beraad Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde axel.liegeois@kuleuven.be Morele intuïtie INLEIDING en ethische reflectie
Nadere informatieBlij kuiken of veilig kuiken?
Blij kuiken of veilig kuiken? Een dilemma tussen welzijn en voedselveiligheid Mariska van Asselt, DVM Inhoud Aanleiding Welzijn vleeskuikens Voedselveiligheid Morele waarden Afweging Conclusie Aanleiding:
Nadere informatiehet Domein patiëntenperspectief
het Domein patiëntenperspectief omschrijving: Het effect van de behandeling op de levenskwaliteit van de patiënt, gemeten op basis van een combinatie van een objectieve (op basis van meetschalen) en een
Nadere informatieAanbod 2011 *Met verplaatsingsonkosten 0,4 /km vorming plaats aantal deelnemers
Aanbod 2011 *Met verplaatsingsonkosten 0,4 /km vorming plaats aantal Traject: Presente Zorg Presente zorg is een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt en met hem
Nadere informatieGemeentelijke basisschool De Knipoog Cardijnlaan 10 2290 Vorselaar 014/51 27 00 0478/28 82 63 014/ 51 88 97 directie@deknipoog.be
Gemeentelijke basisschool De Knipoog Cardijnlaan 10 2290 Vorselaar 014/51 27 00 0478/28 82 63 014/ 51 88 97 directie@deknipoog.be Elementen van een pedagogisch project 1 GEGEVENS M.B.T. DE SITUERING VAN
Nadere informatieKwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan
Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit
Nadere informatieDUBBEL en DWARS. Zorgmakelaar: diermanager en cliëntmanager ineen. Vincent Pompe Symposium: Dierenwelzijn in de zorg 1 juni Animal Welfare Group
DUBBEL en DWARS Zorgmakelaar: diermanager en cliëntmanager ineen Vincent Pompe Symposium: Dierenwelzijn in de zorg 1 juni 2012 Dubbel en Dwars De essentie van dieren in de zorg is. Dat er een verbinding
Nadere informatieInformatie & Beroepsgeheim
Informatie & Beroepsgeheim Duffel 1 december 2009 Axel Liégeois, Waarden in dialoog, hoofdstuk 7, p. 147-181. Inleiding Afbakening onderwerp Alle gegevens over zorgvrager in zijn of haar leefwereld Mondeling
Nadere informatieEthiek tussen beleid en zorg
Ethiek tussen beleid en zorg Ethiek? Misverstanden voorkomen Ethiek? Misverstanden voorkomen Geen orakel Geen GPS Geen kookboek Geen keurmerk I. De Beaufort et al., 2011 Ethiek? Misverstanden voorkomen
Nadere informatieSeksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland)
Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Programma 1. Seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren 2. Criteria om normaal
Nadere informatieVAKGROEP <... > ONDERZOEKSGROEP <... >
VAKGROEP ONDERZOEKSGROEP EEN BETERE KWALITEIT VAN LEVEN VOOR MELANOOMPATIËNTEN STADIUM IV EN HUN NAASTBETROKKENEN DOOR VERBETERINGEN VAN PROCESSEN IN HET DIENSTVERLENINGSNETWERK Prof. P.
Nadere informatieRespect voor menselijke waardigheid is mogelijk als we in elk menselijk lichaam - hoe oud of verzwakt ook - een persoon blijven zien.
ONZ-LIEVE-VROUW GASTHUIS vzw Ieperstraat 130 8970 POPERINGE 1. Inleiding Met deze tekst wil het WZC OLV GASTHUIS vzw zijn standpunt rond de zorg voor een menswaardig levenseinde verduidelijken en bekend
Nadere informatieDE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK
DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK Over de morele identiteit van het beroep en het belang van morele oordeelsvorming Jaarcongres NVMW (10-11-2011) Ed de Jonge INTRODUCTIE: thematiek en spreker
Nadere informatieDoelen relationele vorming
Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen
Nadere informatieBELEIDSPARTICIPATIE DOOR EEN KINDERRECHTENBRIL
BELEIDSPARTICIPATIE DOOR EEN KINDERRECHTENBRIL Een instrument voor reflectie Sara Lembrechts & Eveline Meylemans Kenniscentrum Kinderrechten vzw (KeKi) Wat kan je verwachten? Overzicht 1 IJsbreker Wat
Nadere informatieEthiek: Is e-health een recht of een plicht?
Ethiek: Is e-health een recht of een plicht? Elisabeth van Schaik Trainer, health coach & patiënt expert Jaco van Duivenboden Senior adviseur e-health (Nictiz) Mobile Health, 23 nov 2017 Alistair Niemeijer
Nadere informatieInformatie delen met familie
11 de Ethiek-Symposium Commissie Ethiek Zorgnet Icuro Hasselt, 19 oktober 2018 Informatie delen met familie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Morele intuïtie Probleemstelling en ethische reflectie
Nadere informatieWORKSHOP ZORGETHIEK Studiedag Tachtig Tinten Agentschap Zorg & Welzijn 19 januari 2017
WORKSHOP ZORGETHIEK Studiedag Tachtig Tinten Agentschap Zorg & Welzijn 19 januari 2017 Katrien.ruytjens@gmail.com Intervisor zorgorganisaties, procesbegeleider postgraduaatsopleiding referentiepersoon
Nadere informatieStagedoelstelling exploratiestage
Stagedoelstelling exploratiestage 2018-2019 1 Zorgverlener: verlenen verpleegkundige zorg/technische vaardigheden volgens de verpleegkundige basisprincipes Werkt systematisch en gestructureerd. Besteedt
Nadere informatieETHIEK EN ETHISCH BELEID AZ TURNHOUT
ETHIEK EN ETHISCH BELEID AZ TURNHOUT De ethische identiteit en het ethisch beleid van AZ Turnhout zijn ingebed in de opdrachtverklaring, de missie, visie, strategie en kernwaarden van ons ziekenhuis. Op
Nadere informatieEigen regie of kansen scheppen? LUMC MOVIT MD 7 februari Prof. Dr. Joris Slaets
Eigen regie of kansen scheppen? LUMC MOVIT MD 7 februari 2017 Prof. Dr. Joris Slaets Simone de Beauvoir (1908-1986) ouderen worden mishandeld door systemen de beeldvorming van de economisch utilitaire
Nadere informatieDOMEINSTAGE Learning outcomes met indicatoren PXL HEALTHCARE PROFESSIONELE BACHELOR IN DE VERPLEEGKUNDE
DOMEINSTAGE Learning outcomes met indicatoren PXL HEALTHCARE PROFESSIONELE BACHELOR IN DE VERPLEEGKUNDE 2018-2019 1 ZORGVERLENER: De student/verpleegkundige stelt op basis van klinisch redeneren de behoefte
Nadere informatieKINDERRECHTEN IN UW KLAS?
KINDERRECHTEN IN UW KLAS? Doe een beroep op UNICEF België voor gratis lesmateriaal, thematische gastlessen en concrete acties over kinderrechtenen ontwikkelingseducatie. Over UNICEF België UNICEF (het
Nadere informatieOnschuldig? De grenzen van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid binnen goede zorg. Paul Schotsmans
Onschuldig? De grenzen van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid binnen goede zorg Paul Schotsmans Een eenvoudige vraag, maar tegelijk een grote uitdaging... 2 Casussen Confrontatie met onmacht Jongen
Nadere informatieVermaatschappelijking van zorg
Vermaatschappelijking van zorg Een zorgethische verkenning. 07/03/17 jhoy.dassen@zuyd.nl Inhoud. Kennismaking De participatiesamenleving (in NL) INTERMEZZO Vermaatschappelijking van zorg INTERMEZZO Zorgethiek
Nadere informatieMorele leerprocessen in Communities of Practice. Onderzoekslijn 3
Morele leerprocessen in Communities of Practice Onderzoekslijn 3 Onderzoekslijn 3 ProSense Versterking van het bewustzijn van leerkrachten van hun moreel- pedagogisch handelen 1. Welk type ontwikkeling
Nadere informatieSpanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : We hebben gezocht naar een titel die meteen naar de kern van de zaak gaat en die omvattend is voor de
1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van ICURO - Symposium Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg 19 oktober 2012 - Hasselt Beste deelnemers, Als Werkgroep
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieHet veerkrachtig handelen van de hulpverlener bij feedback
Het veerkrachtig handelen van de hulpverlener bij feedback Ayse Dogan OPZ Geel- 6 Dec. 2012 Verloop Korte inleiding Reflectie- oefening Handvatten in veerkrachtig handelen bij feedback Tot slot Reflectie-
Nadere informatie6 Geestelijke gezondheidszorg in het licht van zingeving en spiritualiteit
Inhoud Inleiding 11 Zingeving versus maakbaarheid 13 Zingeving: een vast item in diverse contexten 15 Zingeving in de GGZ 16 Zingeving versus objectiviteitseisen in de GGZ 17 Zingeving als item in personeelsmanagement
Nadere informatieZorg rond het levenseinde
Groeningelaan 7 8500 Kortrijk Tel.nr. 056/24 52 71 Faxnr. 056/24.52.64 Zorg rond het levenseinde Zorg rond het levenseinde 12 Voor meer informatie over voorgaande onderwerpen, kan u contact opnemen met
Nadere informatieEthiek en welzijn. Helicon Opleidingen MBO Nijmegen
Ethiek en welzijn Helicon Opleidingen MBO Nijmegen Jos Hendriks, docent dierenhouderij Prof.Dr. Hub Zwart, ethicus Radboud Universiteit Prof.Dr. Johan de Tavernier, ethicus K.U. Leuven Mens dier relatie
Nadere informatieThema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus
Hartelijk welkom Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus Inhoud avond 1 Inleiding op thema m.b.v. presentatie 2 filmdocumentaire: Als
Nadere informatieGoed verplegen. Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018
Goed verplegen Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018 Uitgangspunten en overwegingen Definities ethiek: 1. Systematische reflectie op waarden en normen
Nadere informatieVeranderende rollen in de afstemming van zorg tussen cliënten met NAH, mantelzorgers en zorgprofessionals
Veranderende rollen in de afstemming van zorg tussen cliënten met NAH, mantelzorgers en zorgprofessionals Karen Schipper, Susan Woelders en Annette Hendrikx Aanleiding Context: veranderingen in het zorgstelsel
Nadere informatie1. Algemene situering van de cursus NCZ leraar secundair onderwijs-groep 1 2. Doel van de cursus NCZ
1. Algemene situering van de cursus NCZ leraar secundair onderwijs-groep 1 De cursus niet-confessionele zedenleer (NCZ) in de opleiding leraar secundair onderwijsgroep 1 (LSO-1) sluit aan bij de algemene
Nadere informatieHet leven leren. De theorie en visie achter het levo lesmateriaal
Het leven leren De theorie en visie achter het levo lesmateriaal Waar gaat kaderdocument Het leven leren (2003) over? De levensbeschouwelijke ontwikkeling èn beroepsethische vorming van onderwijsdeelnemers
Nadere informatieHerstel bij ouderen. Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert
Herstel bij ouderen Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert overzicht herstelvisie presentiebenadering wat is herstel? Herstel is een intens persoonlijk, uniek proces van verandering in iemands houding,
Nadere informatieConflicten zijn een natuurlijk verschijnsel binnen een groep, binnen een organisatie, omdat de leden verschillende doelstellingen hebben.
3. PROBLEEMOPLOSSING CONFLICTHANTERING 3.0. Inleiding Conflicten zijn een natuurlijk verschijnsel binnen een groep, binnen een organisatie, omdat de leden verschillende doelstellingen hebben. Omdat conflicten
Nadere informatieMaatschappelijke betekenis van PZ: de kunst van het verbinden. Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Hasselt België
Maatschappelijke betekenis van PZ: de kunst van het verbinden Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Hasselt België Wij staan voor iets Zelfreflectie, teruggeven aan onszelf 10 betekenissen,
Nadere informatieLeerplanacademie SG Stekene sessie 1
Leerplanacademie SG Stekene sessie 1 Bingo : ZILL! ONZE DOELEN VANDAAG Thuiskomen in de leergroep. Inzicht in opstarten van een veranderingsproces. Het leerplan Zin in leren! Zin in leven! kunnen duiden
Nadere informatieVoorwoord I Begripsomschrijving - Situering van de ervaringsdeskundigheid in de herstelvisie - Wat is ervaringsdeskundigheid?
December 2012 Voorwoord I Begripsomschrijving - Situering van de ervaringsdeskundigheid in de herstelvisie - Wat is ervaringsdeskundigheid? - Wie is ervaringsdeskundige? - Verschillende rollen en functies
Nadere informatiede Groeiacademie: Ethische Gedragscode v1.2, verschenen op 6 Januari 2015
de Groeiacademie: Ethische Gedragscode v1.2, verschenen op 6 Januari 2015 De Groeiacademie Ethische Gedragscode Definities: Coach: Iemand die coacht. Coachee: Iemand die gecoacht wordt. Coachen: Het strategisch
Nadere informatiePositie van meerzijdige partijdigheid als hulpverlener. Hilde Delameillieure Foton
Positie van meerzijdige partijdigheid als hulpverlener Hilde Delameillieure Foton Begrip uit contextuele therapie Meerzijdige partijdigheid of meerzijdig gerichte partijdigheid, of veelzijdige partijdigheid
Nadere informatieKeuzedeel mbo. Wijkgericht werken. behorend bij één of meerdere kwalificaties mbo
Keuzedeel mbo Wijkgericht werken behorend bij één of meerdere kwalificaties mbo Op dit moment is een wijziging van de WEB in voorbereiding waarmee de positie van keuzedelen in de kwalificatiestructuur
Nadere informatieTRIADISCHE ZORG: WAT BETEKENT DIT IN DE PRAKTIJK? SUSAN WOELDERS, ANNETTE HENDRIKX AFDELING METAMEDICA, VUMC
Morele dilemma s in de afstemming van zorg tussen cliënten met NAH, mantelzorgers en zorgprofessionals TRIADISCHE ZORG: WAT BETEKENT DIT IN DE PRAKTIJK? SUSAN WOELDERS, ANNETTE HENDRIKX AFDELING METAMEDICA,
Nadere informatieKwetsbaarheid delen in de zorg
Kwetsbaarheid delen in de zorg workshop ethische dilemma s 2 oktober 2017 Marita de Kleijne, Commissie Ethiek dr. Hans van Dartel, ethicus Opzet Introductie: ethiek en beroepsvereniging Kwetsbaarheid in
Nadere informatieZiek zijn en (niet) genezen. Leuven 1-12-2011
Ziek zijn en (niet) genezen Leuven 1-12-2011 Johan Menten Walter Rombouts UZ Leuven - Goed ouder worden is een levenskunst. - Oudere mensen hebben vele zaken misschien minder in de hand, maar.zo lang mogelijk
Nadere informatieBeroepsgeheim en informatie-uitwisseling met familie of netwerk: een ethische reflectie
Overlegplatform Geestelijke Gezondheidszorg West-Vlaanderen Torhout, 29 maart 2018 Beroepsgeheim en informatie-uitwisseling met familie of netwerk: een ethische reflectie Axel Liégeois KU Leuven Broeders
Nadere informatieDiverser personeel. Mooi, en dan? Dr. Mtinkheni Gondwe
Diverser personeel. Mooi, en dan? Dr. Mtinkheni Gondwe Strategische Beleidsadviseur Team Kennis & Innovatie 16 april 2019 Homogene samenlevingen zijn verleden tijd 2 Reacties op diversiteit Interculturaliteit
Nadere informatiefilosofie havo 2017-II
Opgave 3 Grensmuren 12 maximumscore 4 een uitleg met tekst 7 dat Nunez de drie basisprincipes van Cicero kan gebruiken om het bestaan van de muur te rechtvaardigen (per juiste toepassing 1 scorepunt toekennen):
Nadere informatieGewetensvol handelen: Wat houdt dat in? Op zoek naar goede zorg. Claudicatiocongres 10 maart 2016 Mirjam Kleinveld
Gewetensvol handelen: Wat houdt dat in? Op zoek naar goede zorg. Claudicatiocongres 10 maart 2016 Mirjam Kleinveld Mirjam Kleinveld? Praktiserend fysiotherapeut, m.n afdeling geriatrie van het Jeroen Bosch
Nadere informatieSPIRITUELE INTELLIGENTIE: Welke betekenis wil je hebben als leider?
SPIRITUELE INTELLIGENTIE: Welke betekenis wil je hebben als leider? LEVENDAAL 11, 6715 KJ EDE - TELEFOON 06 21 24 22 55 leidjew@xs4all.nl - www.leidjewitte.nl SPIRITUALITEIT De aangeboren menselijke behoefte
Nadere informatieTBN - Beroepscode Tarotprofessional
De Tarot Beroepsvereniging Nederland zet zich in voor de belangen van tarotprofessionals in Nederland. De bij de Tarot beroepsvereniging aangesloten leden werken door het hele land. Door opleiding en nascholing
Nadere informatieInformatiebrochure voor hulpverleners
Informatiebrochure voor hulpverleners Hoe ervaren vrouwelijke moslimpatiënten en hulpverleners de zorg in kraamafdelingen in het Vlaamse ziekenhuis? Een interviewstudie over de ethische aspecten van interculturele
Nadere informatieDe meervoudig gekwetste mens. Uitdagingen voor een passende verantwoordelijkheidsopname
De meervoudig gekwetste mens Uitdagingen voor een passende verantwoordelijkheidsopname Armoede, uitsluiting, kwetsing Feiten Life-events Precaire levensomstan digheden Relationele breuken Structuren Uitsluitingsmechanismen
Nadere informatie