Helende handen, heldere hoofden. Over een zorg-ethisch lab in Moorsele
|
|
- Fenna Gerritsen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Helende handen, heldere hoofden. Over een zorg-ethisch lab in Moorsele Ann Lammens en Linus Vanlaere Warme zorg en koele wetenschap reiken elkaar de hand. Dat is de kern van stimul, een nieuw initiatief, een ongeziene samenwerking tussen tien woon- en zorgcentra voor ouderen en vijf scholen voor vierdegraadsonderwijs verpleegkunde in West-Vlaanderen. stimul staat voor een ambitieus project dat de deskundigheid van zorgverleners op een eigenzinnige manier wil aanscherpen. De zorg om goede zorg, op een totaal andere manier aangepakt. De redactie van Pastorale Perspectieven sprak met Ann Lammens en Linus Vanlaere, twee van de initiatiefnemers van het project. Hoe zijn jullie op het idee gekomen om een lab over zorg-ethiek op te richten? Ann: Het idee is gegroeid uit mijn ervaring als docent communicatie. Steeds kwamen studenten verpleegkunde terug uit stage met frustraties over het feit dat ze beknot werden om goede zorg te kunnen toedienen aan de zorgvragers door tijdsgebrek, maar veelal ook door de vele routines die in de hulpverlening zijn binnengeslopen. Ik werk ook veel met de didactische vorm het rollenspel, maar dit zijn telkens maar hele korte momentopnames. Een lab is een langdurige onderdompeling in een nagespeelde situatie, waar de zaken soms gemakkelijker verlopen dan op dienst, maar vaak ook moeilijker kunnen gemaakt worden. Deze leerervaring voor de student is uniek. Linus: Bij mij is het idee ontstaan bij het zoeken naar alternatieve manieren om zorgverleners aan te zetten tot nadenken over zorg. Onderzoek toont aan dat zorgverleners die zich kunnen inleven in de belevingswereld van zorgbehoevende ouderen en ouderen met dementie, betere zorg bieden. Bovendien voelen deze zorgverleners zich beter in hun vel en staan ze op een veerkrachtige manier in de zorg. Mijn taak als ethicus op de werkvloer is precies om tot reflectie aan te zetten, om te de-routiniseren, zodat deze betrokkenheid of empathie weer het uitgangspunt van zorg vormt. Dat probeer ik te doen met film bijvoorbeeld. Een experimentje in een voorziening waarbij we mensen zelf lieten ervaren wat het is om zorgafhankelijk te zijn in alle mogelijke facetten bleek nóg meer doeltreffend. Mensen die dat hadden meegemaakt beweren dat ze nog elke dag aan die ervaring terug denken en dat ze zaken in de zorg echt anders aanpakken dan voorheen. 56 Interview
2 Wat is de precieze doelstelling van het project? Linus: We willen stimuleren tot reflectie in zorg zodat iedereen er beter van wordt. Ann: In een lab kunnen we twee partijen met elkaar confronteren. Aan de ene kant de student die goede zorg wil geven en aan de andere kant de zorgverlener die de rol van simulantbewoner op zich kan nemen. Hen samenbrengen in een lab waar achteraf kan gereflecteerd worden over de zorg die is toegediend en ontvangen, is uniek. De zorgvrager kan kritisch vanuit zijn eigen ervaringen vertellen hoe hij de zorg ervaren heeft aan de student die daaruit kan leren. De zorgvrager zelf kan in de toekomst door zijn eigen minder goede ervaringen voorkomen dat een echte bewoner/zorgvrager minder goede zorg moet ondergaan. In de voorstelling van het project staat er dat ethiek geen saaie bedoening is maar een speelse en prikkelende onderneming. Hoe willen jullie dit overbrengen? Ann: Door ervaringsgericht te werken. De ervaring van het letterlijk in het bed te kruipen van de zorgontvanger en dus ondervinding vormt het vertrekpunt om te reflecteren. Er wordt aan de studenten een mini-afdeling aangeboden met de allerlaatste snufjes die ze mogen uittesten, waar ze controle kunnen uitoefenen op wat er zal aangeboden worden van zorg. Simulantbewoners worden 2 dagen opgenomen in die mini-afdeling. Er werden profielen opgemaakt van bewoners. Het zijn dus heel herkenbare situaties. In die veilige omgeving gaan we samen met de stagebegeleiders van de scholen ethische situaties inbrengen: bv. twee dagen geen tanden poetsen, op een vlug tempo eten toedienen, omgaan met claimend gedrag Linus: Ethische reflectie introduceren kan op veel manieren. Vaak wordt gekozen voor een schoolse manier: een ethicus komt vooraan vertellen hoe het moet en de mensen luisteren. Niet alleen loop je hier het gevaar om te moraliseren, maar je kan je ook de vraag stellen wat blijft hangen. Als ik op congres ga hoor ik soms heel interessante dingen, maar als ik heel eerlijk ben is enkele dagen later de helft al vergeten. Van een inleefervaring zal dat wel minder vlug het geval zijn. Het is zo beklijvend. Vooral: het is niet mooi stilzitten en luisteren. Het is ervaren, het is mee-maken. Dit lijkt geen simpele onderneming: de ethische dilemma s waar zorgverleners mee geconfronteerd worden kunnen erg zwaar wegen, zowel op de individuele verzorger als op het team. Kan stimul het verschil maken? Ann: Wij geloven erin dat stimul het verschil kan maken. Door een methode aan te rijken van critical companionship leren leidinggevenden van een team hoe ze feedback kunnen geven aan de hulpverlener over hun zorg. Wij hopen dat zorggevers aan een attitude werken waar ze zichzelf en hun zorg voortdurend in vraag durven stellen. We hopen ook dat hulpverleners naar elkaar toe kritisch gaan reflecteren. Linus: Ik denk dat ethiek al te vaak wordt verbonden met dilemma s, terwijl ethiek in de eerste plaats te maken heeft met heel dagelijkse zaken. Onderzoek wijst bijvoor- Pastorale Perspectieven Nr /1 3757
3 beeld uit dat ouderen zich ondersteund voelen in hun waardigheid door heel dagelijkse zaken zoals hoe ze worden aangesproken, hoe hun privacy wordt gerespecteerd, hoe ze nog kunnen kiezen voor heel dagelijkse dingen. Als ethiek inderdaad betekent kritisch nadenken over ons gedrag in het licht van menswaardigheid dan concludeer ik uit dit onderzoek dat we bij het heel gewone moeten beginnen. Dat willen we met stimul doen. Wat de ethische dilemma s dan betreft: misschien kunnen we die wel beter aan als we durven creatief zijn? Soms denk ik dat we dat te weinig durven doen. Met ons project hopen we om tot creativiteit aan te zetten. Wat zijn voor jullie de inspiratiebronnen? Wat bezielt mensen om een dergelijk project op poten te zetten? Ann: Mijn inspiratiebron zijn de bewoners/ patiënten zelf. Telkens ik geconfronteerd werd met lijden van die mensen, hun verdriet wat ze hebben moeten achter laten, telkens terug afstand moeten doen van een stukje onafhankelijkheid, deed me beseffen wat wij kunnen betekenen voor hen. Individueel kunnen wij telkens weer opnieuw het verschil maken door hun keuzes te respecteren zodat men terug iemand wordt. Het zijn ook de leuke momenten die mij telkens inspireren, de mooie wederkerige momenten, de steun die je krijgt van iedere bewoner/patiënt door zorg te geven op maat. Linus: Voor mij is zorgethiek mijn inspiratie. Zorgethiek daagt mij uit om ethiek in de dagelijkse praktijk bespreekbaar te maken en het ethische debat te verbreden van de grote vragen (zoals euthanasie, klonen, enzovoort) naar ethische vragen als hoe je elkaar bejegent. Zorgethiek kan haar eigen verhaal brengen juist vanuit de praktijk, omdat concreetheid en persoonlijkheid kenmerkend zijn voor zorgethiek. Ethiek, morele principes en redeneerwijzen, betekenen per slot van rekening weinig wanneer ze worden losgekoppeld van een context. Ook de menslievende zorg waar caritas voor staat, is geen abstract principe, maar een gebod waarvan de betekenis pas ten volle oplicht door te krabben in de dagelijkse praktijk en door te speuren naar verhalen van mensen. De presentiebenadering is een interessante bril om naar de zorgverlening te kijken. Ook de zorgethiek leert ons anders en beter zien waar het om gaat. Vertellen deze perspectieven ons iets over hoe zorgverlening er in de toekomst moet uitzien? Ann: Presentiewerker zijn binnen de zorgverlenende sector zou zeer mooi zijn, maar veel hangt af van de houding van leidinggevenden binnen de zorginstellingen. Dit besluiten Trees Coucke en mezelf in onze duoscriptie: Speuren naar presentie in woon- en zorgcentra (2006). Present zijn is enkel mogelijk als de leidinggevende ook present is voor zijn collega s. Het verfrissende idee in de presentietheorie is dat men als zorgverlener zorgbereid moet zijn voor men aan de zorg begint. We zijn doen-mensen, we willen direct hulp geven, zorgen voor oplossingen voor de zorgvragers. Het is even belangrijk om zich volledig vrij te maken en om te proberen telkens opnieuw zonder routine zorg toe te dienen, ook al gaat het 58 Interview
4 over dezelfde handelingen die men moet uitvoeren bij de zorgvrager. Iedere dag is een nieuwe dag met misschien nieuwe zaken die moeten gehoord en gezien worden bij de zorgvrager. Linus: Er zijn veel aanknopingspunten tussen zorgethiek en presentie. Al denk ik dat zorgethiek meer rekening houdt met het verhaal van de zorgverlener. Zorgethiek vertrekt van het principe dat zorg pas goede zorg is als de waardigheid van de zorgvrager zowel als die van de zorgverlener gerespecteerd wordt. De zorgrelatie brengt gedeelde verantwoordelijkheid met zich mee en ik denk dat zorgethiek dit duidelijk in beeld brengt. Bovendien brengt zorgethiek de maatschappelijke en politieke context van zorg onder de aandacht. Als je dus vanuit zorgethisch perspectief naar de toekomst kijkt, dan zou er meer maatschappelijke waardering voor zorg mogen komen Het initiatief is er niet enkel voor deelnemende voorzieningen, maar staat open voor alle geïnteresseerden. Dat is knap. Wat mogen voorzieningen verwachten? Ann: Zij kunnen van alle accomodaties gebruik maken: de mini-afdeling enerzijds, de slaapplaatsen voor de studenten anderzijds. De afsluitende reflectie na iedere inleefstage wordt door ons begeleid. Nadien worden er opvolgmodules aangeboden. Het is belangrijk om na een aantal weken de simulant-bewoners terug te roepen en navraag te doen wat ze bereikt hebben op hun gewone werkplek. We kunnen hun bevestigen, tips geven, aanmoedigen zodat er een blijvende zorgzame houding komt. Er is tevens een polyvalente ruimte aanwezig waar ethische vormingen kunnen doorgaan. Linus: Al willen we niet te hard van stapel lopen. We willen graag een jaar de tijd nemen om onze inleefmodules inhoudelijk sterk uit te bouwen. In het begin zal dat wat zoeken zijn, met vallen en opstaan. Dan pas lijkt het me goed om de stap naar andere voorzieningen en scholen te zetten. Al zou ik graag zien dat geïnteresseerden nu al een kijkje komen nemen en intern een denkproces opzetten. Het is een absolute noodzaak dat de leerlingen en medewerkers die de inleefstage wensen te doorlopen in de eigen scholen en voorzieningen goed worden begeleid, zowel vóór als na de inleefervaring. Een goede begeleiding vanuit de eigen voorziening of school moet ertoe leiden dat de opgedane ervaringen zo lang mogelijk nawerken én dat deze worden geïntegreerd in andere initiatieven of in het leerplan (scholen). Kort gezegd: wat de inleefervaring bijdraagt aan de concrete kwaliteit van zorg in een voorziening of wat de inleefstage toevoegt aan de gewone stage-ervaring, dat zal niet alleen afhangen van wat stimul aanbiedt maar ook van wat er concreet zal worden gedaan met de rijke ervaringen van het inleefproject Het aanbod richt zich op een heel divers publiek: studenten, verzorgenden en verpleegkundigen, maar ook managers en leidinggevenden, en zelfs wetenschappers? Voor elk wat wils, of een doelgericht programma? Ann: We trachten het aanbod af te stemmen op wat de vraag is. We toetsen af of er een ethische vraag inzit. Het programma wordt Pastorale Perspectieven Nr /1 3759
5 dan zo opgesteld dat zowel een verzorgende, een opvoeder, een kinesist, een animator, een arts en zelfs een wetenschapper aan zijn trekken komt. Linus: Wat de wetenschapper betreft: ja, het zou interessant zijn dat meer onderzoek wordt gedaan naar wat wij met ons project pogen te doen. We willen ons project op wetenschappelijke wijze onderbouwen en uitdiepen. Omgekeerd is het belangrijk dat we bestaand onderzoek via ons project naar de praktijk kunnen overbrengen. En ja hoor: laat de academici maar eens in de zorg komen te staan en dan nodigen we directieleden van de zorgvoorzieningen uit om als zorgvrager een inleefmodule bij te wonen Bedankt voor dit gesprek, en veel succes met het zorgethisch lab. Meer info: 60 Interview
Aanbod 2011 *Met verplaatsingsonkosten 0,4 /km vorming plaats aantal deelnemers
Aanbod 2011 *Met verplaatsingsonkosten 0,4 /km vorming plaats aantal Traject: Presente Zorg Presente zorg is een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt en met hem
Nadere informatieWelkom op de nieuwsbrief van stimul
pagina 1 van 6 Welkom op de nieuwsbrief van stimul december 2008 : Deze nieuwsbrief wordt alleen toegezonden aan mensen die zich hierop hebben geabonneerd of die op een andere manier hebben aangegeven
Nadere informatieVertel me en ik vergeet. Laat me zien en ik onthoud. Laat me ervaren en ik begrijp.
Infobrochure academiejaar 2016-2017 Vertel me en ik vergeet. Laat me zien en ik onthoud. Laat me ervaren en ik begrijp. Naar een Chinese wijsheid Partnerschap van: ONS DOEL Het vormingscentrum stimul:
Nadere informatieU vraagt, wij draaien Gaat goede zorg daarover?
U vraagt, wij draaien Gaat goede zorg daarover? Een dubbel-reflectie vanuit stimul: zorg-ethisch lab Moorsele/Lubbeek Trees Coucke & Katrien Cornette Oostende, 27 maart 2014 stimul: zorg-ethisch lab Korte
Nadere informatieVan een zorg-ethisch lab naar de psychogeriatrische praktijk
Van een zorg-ethisch lab naar de psychogeriatrische praktijk Carine BAS Anouk PEETERS Ziekenhuis Oost-Limburg 16/10/2015 Opbouw workshop Klinische praktijk: voorstelling afdeling Zorg-ethisch lab: voorstelling
Nadere informatieWelkom op de nieuwsbrief van stimul
pagina 1 van 9 Welkom op de nieuwsbrief van stimul juli 2008 : Deze nieuwsbrief wordt alleen toegezonden aan mensen die zich hierop hebben geabonneerd of die op een andere manier hebben aangegeven geïnteresseerd
Nadere informatieinhoud Stimuleren van zorgethische cultuur binnen een woonzorgcentrum: Ervaringen vanuit trial & error Wat is stimul? Waar staan we voor?
Stimuleren van zorgethische cultuur binnen een woonzorgcentrum: Ervaringen vanuit trial & error Joke Lemiengre en Leentje De Wachter 11-12-17 Symposium Ruimte voor relaties ethisch verantwoorde ouderenzorg
Nadere informatieop weg als zorgethisch coach over waardering, groeien, zorgethiek en learning community stimul
op weg als zorgethisch coach over waardering, groeien, zorgethiek en learning community stimul 1 oktober 2015 Dr. Madeleine Timmermann Opzet Learning Community stimul Competentie zorgethisch handelen Groeien
Nadere informatieZorg-ethische reflectie in de presente praktijk van ouderenzorg
Zorg-ethische reflectie in de presente praktijk van ouderenzorg Vrijdag 23 januari 2015 Brugge Trees Coucke Zorg Ethische reflectie in presente zorg Goede Zorg Ethisch en zorg-ethisch Reflectie Presentie
Nadere informatieZilverzachte zorg verlenen (z)onder druk?
Zilverzachte zorg verlenen (z)onder druk? Linus Vanlaere Woonzorggroep GVO Kortrijk - stimul: zorg-ethisch lab Moorsele RHIZO School voor verpleegkunde, Kortrijk Vooraf André & de postbode De stervende
Nadere informatieKwetsbaarheid delen in de zorg
Kwetsbaarheid delen in de zorg workshop ethische dilemma s 2 oktober 2017 Marita de Kleijne, Commissie Ethiek dr. Hans van Dartel, ethicus Opzet Introductie: ethiek en beroepsvereniging Kwetsbaarheid in
Nadere informatieBeste deelnemers, Versie: :20
1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van Icuro - Symposium Ethische debatcultuur in de zorg: fictie of realiteit? 17 oktober 2014 - Hasselt Versie: 20-10-2014
Nadere informatieLearning Community en zorg voor kwetsbare ouderen
Symposium: Ruimte voor relaties. 11 december 2017 Learning Community en zorg voor kwetsbare ouderen Mieke Grypdonck Mede namens Linus Vanlaere en Madeleine Timmermann Learning Community Een veel gebruikte
Nadere informatieEthiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen
Visies Visies Artevelde Algemene op op Hogeschool zorgrelatie zorgrelatie casus Gent Gent, 24 mei 2016 Ethiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen Axel Liégeois KU Leuven Broeders
Nadere informatieVorming ergotherapeuten
Vorming ergotherapeuten Hoe kunnen we ethisch denken implementeren in de organisatie DEEL 1: Onderzoek morele stress Studenten zorgopleidingen Leren omgaan met morele stress en het innemen van de handelingsruimte
Nadere informatieETHIEK EN ETHISCH BELEID AZ TURNHOUT
ETHIEK EN ETHISCH BELEID AZ TURNHOUT De ethische identiteit en het ethisch beleid van AZ Turnhout zijn ingebed in de opdrachtverklaring, de missie, visie, strategie en kernwaarden van ons ziekenhuis. Op
Nadere informatieErvaringsgerichte leersessies als goede praktijk
Ervaringsgerichte leersessies als goede praktijk Nele Schillebeeks hoofdverpleegkundige verblijfsafdeling Wilg Nele Maesen Referentiepersoon dementie/klinisch Psychologe CWZC Campus H. Catharina Zonhoven
Nadere informatieTraject Goede zorg voor scholen maart 2011
1 Geachte directie en medewerkers, Zoals u al opgemerkt heeft, wordt gans de maatschappij gevoeliger voor ethiek. Het is juist de bedoeling van stimul om die ethische gevoeligheid te vergroten, zowel bij
Nadere informatieAandachtspunten bij de begeleiding van kwetsbare senioren.
17/11/2017 Aandachtspunten bij de begeleiding van kwetsbare senioren. Gina Koster Thuiszorg? Dagverzorging Kraamzorg Gezinszorg Karwei Opvang Poetsdienst Andere: ergotherapeut, kinesist, 1 Odisee, Campus
Nadere informatieETHISCHE REFLECTIE ETHISCHE REFLECTIE 20/05/2016
OP HET HANDELEN ALS ERGOTHERAPEUT Autonomie in verbondenheid Dit is voor mij persoonlijk het raakvlaak tussen ergotherapie en ethiek. De autonomie van de cliënt in relatie tot zijn omgeving Het handelen
Nadere informatieGoed verplegen. Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018
Goed verplegen Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018 Uitgangspunten en overwegingen Definities ethiek: 1. Systematische reflectie op waarden en normen
Nadere informatieDe paradox van verantwoordelijkheid en autonomie. Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg
De paradox van verantwoordelijkheid en autonomie Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg OVERZICHT 1. Maatschappelijke context 2. Probleemstelling de
Nadere informatieHet goede GOED doen. Gerda van Brummelen - adviseur vereniging. 3 juli 2014 Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland
Het goede GOED doen Gerda van Brummelen - adviseur vereniging inhoud Professionele standaard Individuele professionaliteit Niet pluis gevoel Pak je invloed Professionele standaard Professionele standaard
Nadere informatieHet goede GOED doen. Gerda van Brummelen - adviseur vereniging. 9 december 2014 Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland
Het goede GOED doen Gerda van Brummelen - adviseur vereniging V&VN Beroepsvereniging >60.000 leden, grootste beroepsvereniging Alle sectoren, alle transities Beroepsontwikkeling Wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieHTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=ZTNGQORNBDK
Oostende, 27 mrt 2015 Leef je in: Je hebt macula degeneratie en zoekt de weg naar een congres HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=ZTNGQORNBDK 1 Historiek - 2008: stimul Moorsele: Trees Coucke - 2011: stimul
Nadere informatieMenslievende Professionalisering. Onderzoek naar de training Menslievende Professionalisering. Petri Embregts, Maaike Hermsen & Lisanne van Alphen
Menslievende Professionalisering Onderzoek naar de training Menslievende Professionalisering juni 2015 Petri Embregts, Maaike Hermsen & Lisanne van Alphen Achtergrond Zorgverleners werkzaam in het primaire
Nadere informatieLeren van je eigen mores Spreken over waarden en normen met verpleegkundigen
Nurse Academy lustrumcongres 2014 Leren van je eigen mores Spreken over waarden en normen met verpleegkundigen Amersfoort, 17 november 2014 Jos de Munnink, gespreksleider moreel beraad GGNet Contact: j.demunnink@ggnet.nl
Nadere informatie(c) AJ Baart - citeren? dan met bronvermelding!
Viaa, Centrum voor Samenlevingsvraagstukken Zwolle Relationeel zorg bieden en organiseren Presentie en innovaties in de zorg Prof. dr Andries Baart / 26 april 2018 Opzet Aanleiding tot deze middag: het
Nadere informatieOnze intentieverklaring Waardigheidsondersteunend Leiderschap
Onze intentieverklaring Waardigheidsondersteunend Leiderschap 1. Inleiding Het realiseren van waardigheidsondersteunende zorg vormt de kern van de missie van de groep GVO. Dezelfde missie maakt duidelijk
Nadere informatievaardigheden - 21st century skills
vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met
Nadere informatieCultuureducatie met Kwaliteit
ontwerp fourpack Cultuureducatie met Kwaliteit Onze ambities 1 2 3 Stappenplan Het kwadrant Drie domeinen 1 Intake 5 Scholingsactiviteiten VERBREDEN 2 Assessment 6 Meerjarenvisie In huis 3 Ambitiegesprek
Nadere informatieCREATIEF VERMOGEN. Andrea Jetten, Hester Stubbé
CREATIEF VERMOGEN Andrea Jetten, Hester Stubbé OPDRACHT Creativitief vermogen meetbaar maken zodat de ontwikkeling ervan gestimuleerd kan worden bij leerlingen. 21st century skills Het uitgangspunt is
Nadere informatieDialoog, de weg naar goede zorg
Dialoog, de weg naar goede zorg Inhoud 1. Macro / meso / micro 2. Zorg met aandacht 3. Ethiek ook iets voor ons? 4. Conclusies 2 Macro, meso, micro Macro meso micro Macrosysteem: Wereld Europa Mesosysteem
Nadere informatieErvaringsbox dementie:
Ervaringsbox dementie: een uitnodiging tot gesprek Expertisecel Ouderenzorg PXL-Healthcare Inhoud Ervaringsbox dementie o Kadering o Onderdelen o Nabespreking Zorg met Aandacht Meerwaarde Implementatie
Nadere informatieWanneer ons moreel kompas faalt
Studiedag Wanneer ons moreel kompas faalt Over ethiek in zorg en welzijn 23 oktober 2018 Gent Werken in zorg en welzijn betekent werken met de mens op zijn kwetsbaarst. Dat gaat in de praktijk doorgaans
Nadere informatiestimul: een zorg-ethisch lab De Doelen, Rotterdam November 2015 Trees Coucke/Anky De Bakker
stimul: een zorg-ethisch lab De Doelen, Rotterdam November 2015 Trees Coucke/Anky De Bakker Koos de Zeeuw & Gerard Smits, Managers ouderenzorg, ZorgSaam Vremdieke & ZorgSaam Bachten Dieke Koos: Als voorbeeldfunctie
Nadere informatieSWOT. Werkblad 1 Sterke punten. 1.Omgevingsgericht heid
SWOT Werkblad 1 Sterke punten Sterke punten 1.Omgevingsgericht heid 2. Vermogen tot groei en vernieuwing Voorbeelden Ik ben echt iemand die midden in de maatschappij staat. Ik heb veel interesses binnen
Nadere informatieWerkconferentie Verzorgenden: ViT voor de toekomst
Werkconferentie Verzorgenden: ViT voor de toekomst Er verandert veel in de ouderenzorg. Binnen het project Verzorgenden in Transitie (ViT) heeft VKI laten uitzoeken wat deze transitie in de ouderenzorg
Nadere informatieERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG
DINSDAG 24 MEI 2016 - HETE HANGIJZERS IN DE OUDERENZORG - STUDIEDAG ETHISCHE REFLECTIE OP HET HANDELEN ALS ERGOTHERAPEUT ERGOTHERAPIE BIJ ROUW EN PALLIATIEVE ZORG 27 NOVEMBER 2014 Graag nodigen we je uit
Nadere informatieEvaluatierapport. Workshop ADHD. Fontys PABO Limburg. Drs. Arno de Poorter Drs. Anne van Hees
Evaluatierapport Workshop ADHD Fontys PABO Limburg Drs. Arno de Poorter Drs. Anne van Hees Inhoudsopgave Pag. 1. Inleiding 2 2. Deelnemers/respondenten 2 3. Opzet en inhoud evaluatie 2 4. Resultaten 2
Nadere informatieBemoeizorg Graduele zorg. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde
Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Bemoeizorg Graduele zorg Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde axel.liegeois@kuleuven.be Morele intuïtie INLEIDING en ethische reflectie
Nadere informatieRuimte voor relaties Ethisch verantwoorde ouderenzorg
Ruimte voor relaties Ethisch verantwoorde ouderenzorg Chris GASTMANS KU Leuven Zorgnet Icuro chris.gastmans@kuleuven.be Mijn inspiratiebronnen Personalistische ethiek de mens centraal Verpleegkundige ethiek
Nadere informatieEthisch reflecteren. aan de slag met een stappenplan. Karen Versluys Zorgprogramma voor de Geriatrische Patiënt UZ Gent
Ethisch reflecteren aan de slag met een stappenplan Karen Versluys Zorgprogramma voor de Geriatrische Patiënt UZ Gent Taboes Van Dale: Iets dat niet gedaan of gezegd mag worden Wikipedia Bij taboes in
Nadere informatieSpanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : We hebben gezocht naar een titel die meteen naar de kern van de zaak gaat en die omvattend is voor de
1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van ICURO - Symposium Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg 19 oktober 2012 - Hasselt Beste deelnemers, Als Werkgroep
Nadere informatiepedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching
BACHELOR pedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching DE GEDRAGSINDICATOREN VOOR AFSTUDEERSTAGE (WIE DOET WAT? WELKE INDICATOREN? WELKE VERWACHTINGEN?) DEEL 1: WIE DOET WAT? ROL VAN DE STUDENT:
Nadere informatieEEN STERKE BRUG EN THUIS. Het belang van transmurale zorg. Violaine Dragonetti, december 2014
EEN STERKE BRUG TUSSEN HET ZIEKENHUIS EN THUIS Het belang van transmurale zorg Violaine Dragonetti, december 2014 Transmurale zorg Geheel van zorgen die verleend worden door meer dan 1 instelling Elementen:
Nadere informatieHerstel bij ouderen. Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert
Herstel bij ouderen Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert overzicht herstelvisie presentiebenadering wat is herstel? Herstel is een intens persoonlijk, uniek proces van verandering in iemands houding,
Nadere informatieVan raakbaarheid naar veerkracht: Reflecties vanuit het verpleegkundig onderwijs
Van raakbaarheid naar veerkracht: Reflecties vanuit het verpleegkundig onderwijs Workshop ICURO 16-10-15 Joke Lemiengre Nancy Cannaerts Lectoren Ethiek UC Leuven-Limburg 1. Emotionele geraaktheid morele
Nadere informatieoverleggroep gezondheid; agendapunt samenwerking CGG s en verenigingen 02 februari 2010
Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vzw Aromagebouw / Vooruitgangstraat 323 bus 6 (3 de verdieping) / 1030 Brussel / tel. 02-204 06 50 / fax : 02-204 06 59 info@vlaams-netwerk-armoede.be
Nadere informatieSamen maken wij het verschil!
Samen maken wij het verschil! Biest 43 6001 AP Weert T 0495 456 491 F 0495 456 499 www.landvanhorne.nl WAAR STAAN WE VOOR EN WAAR GAAN WE VOOR? inhoud onze identiteit 4 onze zorgvisie 6 onze kernwaarden
Nadere informatieSTICHTING KINDANTE. Visie Personeel
STICHTING KINDANTE Visie Personeel Visie Personeel 1 Inleiding De onderwijskundige visie van stichting Kindante vormt de basis voor de wijze waarop de Kindantescholen hun onderwijs vormgeven. Dit vraagt
Nadere informatieHet huis van JBC. Stap 1 op weg naar een gezamenlijke beleving van het nieuwe schoolgebouw
Het huis van JBC Stap 1 op weg naar een gezamenlijke beleving van het nieuwe schoolgebouw Van schoolvisie naar gezamenlijke beleving van het nieuwe gebouw Met leerlingen, school, ouders en architect aan
Nadere informatieEthische Dilemma s. Zorgboogberaad 11 januari 2010 Lea Peen specialist ouderengeneeskunde
Ethische Dilemma s Zorgboogberaad 11 januari 2010 Lea Peen specialist ouderengeneeskunde Deze presentatie Wat is ethiek Waarom ethiek Zorgethiek Casuïstiek Ethiek in de zorgorganisatie Ethiek: Nadenken
Nadere informatieECTS-fiche. Graduaat Maatschappelijk werk Samenwerkingsvaardigheden. Lestijden. Ingeschatte totale studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot
ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding Module Code Lestijden Studiepunten Ingeschatte totale studiebelasting (in uren) 1 Mogelijkheid tot Graduaat Maatschappelijk werk Samenwerkingsvaardigheden AC2 40 n.v.t.
Nadere informatieEen nieuwe bank. Lesvoorbereiding Crisis graad 2. Verwondering
Een nieuwe bank Lesvoorbereiding Crisis graad 2 Voorzie speelgoed - geld, echte kleine muntstukken of print het blad met de centen. Op elk blad staan 100 centen in rijen van 10. Zo kan je gemakkelijk het
Nadere informatieBeroepscode doktersassistent. Nederlandse Vereniging van Doktersassistenten
Beroepscode doktersassistent Nederlandse Vereniging van Doktersassistenten Beroepscode Doktersassistent Wat is een beroepscode? Een beroepscode bevat ethische en praktische normen en waarden van het beroep.
Nadere informatieIn dialoog met elkaar
In dialoog met elkaar Grondhouding van Zozijn Bestaansrecht van Zozijn In dialoog Zozijn ziet het als opdracht om mensen tot bloei te laten komen. Wij zorgen voor een positief klimaat, waarin liefdevolle
Nadere informatieMoreel Beraad. Roelie Dijkman, specialist ouderengeneeskunde SHDH
Moreel Beraad Roelie Dijkman, specialist ouderengeneeskunde SHDH Wat is goed handelen? Wat en wie bepaalt dat? Ethiek Het systematisch nadenken over normen en waarden die in handelings- en beslissituaties
Nadere informatieGedragscode Martini Ziekenhuis
Gedragscode Martini Ziekenhuis Gedragscode Martini Ziekenhuis Het Martini Ziekenhuis, dat zijn wij. Een dienstverlenende instelling die als speerpunt gastvrijheid heeft en waar mensen centraal staan. Samen
Nadere informatieBIJLAGE 2 RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING IN DE LEERPLANNEN. Inleiding. verwijst naar ontwikkelingsaspecten uit het OWP
BIJLAGE 2 RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING IN DE LEERPLANNEN Inleiding In alle leerplannen en in het Ontwikkelingsplan voor de Katholieke Basisschool zitten aspecten van relationele vorming verwerkt. Soms
Nadere informatie3 oktober samen met MENTOREN
3 oktober 2018 2 BaKO on the MOVE samen met MENTOREN Programma Deel 1 SAMEN taal geven aan de nieuwe opleidingsvisie De beheersingsniveaus Leren in de opleiding (inhouden van 2 BaKO) Deel 2 Leren in de
Nadere informatieTendensen bevraging docenten
Tendensen bevraging docenten Docenten werden aan de hand van een vragenlijst bevraagd. Het competentieprofiel omgaan met kansarmoede voor lerarenopleiders (zie kader) vormde hiervoor de basis, maar het
Nadere informatieInleiding. Beste familielid, Hierbij de programmafolder voor familieleden van onze Herstelweek 2015.
Inleiding Beste familielid, Hierbij de programmafolder voor familieleden van onze Herstelweek 2015. Dit is intussen onze derde editie. Met deze Herstelweken willen we cliënten en hulpverleners samen gedurende
Nadere informatieWORKSHOP ZORGETHIEK Studiedag Tachtig Tinten Agentschap Zorg & Welzijn 19 januari 2017
WORKSHOP ZORGETHIEK Studiedag Tachtig Tinten Agentschap Zorg & Welzijn 19 januari 2017 Katrien.ruytjens@gmail.com Intervisor zorgorganisaties, procesbegeleider postgraduaatsopleiding referentiepersoon
Nadere informatieOPDRACHTVERKLARING WZC Leiehome (Actualisering 12.06.2015)
OPDRACHTVERKLARING WZC Leiehome (Actualisering 12.06.2015) Woonzorgcentrum Leiehome is een woonplaats met ruime verzorgingsmogelijkheden voor ouderen. Wij verlenen een deskundige en actuele zorg op maat.
Nadere informatieDe Zorgagenda voor een gezonde samenleving
In gesprek over De Zorgagenda voor een gezonde samenleving VGVZ 19 maart 2018 Loek Winter Willemijn van der Zwaard Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) De Zorgagenda voor een gezonde samenleving
Nadere informatieToetsregeling Zorgstage (MED-B1ZST)
Toetsregeling Zorgstage (MED-B1ZST) Bacheloropleiding Geneeskunde Radboudumc Deze regeling is van kracht 30 januari 2017. 1. Begripsbepaling De Zorgstage bestaat uit een stage van tien dagen bij een instelling
Nadere informatieMisbruik, hulpverlening en therapie, met oog voor
ksgv-studiebijeenkomst Misbruik, hulpverlening en therapie, met oog voor zingeving en spiritualiteit Antwerpen-Wilrijk, donderdag 13 juni 2013, 9.00 13.00 uur Theologisch en Pastoraal Centrum (tpc), Groenenborgerlaan
Nadere informatieEen lerarenopleiding en (oud-)studenten in (kans)armoede: de krachten gebundeld! Leidraad interview oud-studenten WELKOM en DANK
Een lerarenopleiding en (oud-)studenten in (kans)armoede: de krachten gebundeld! Leidraad interview oud-studenten WELKOM en DANK DOEL en OPNAME INLEIDING Dag Bedankt en uiteraard erg fijn dat we jou mogen
Nadere informatieWILLEM VAN ORANJE Ons Identiteitsbewijs, bestaande uit onze beginselen en ons paspoort Definitieve tekst d.d. 4 maart 2016
---------------------------------------- WILLEM VAN ORANJE Ons Identiteitsbewijs, bestaande uit onze beginselen en ons paspoort Definitieve tekst d.d. 4 maart 2016 ----------------------------------------
Nadere informatieKoffieochtend 20 oktober 2016 OPVOEDING IN DE FAMILIE
Koffieochtend 20 oktober 2016 OPVOEDING IN DE FAMILIE Voorstelronde Mesut Cifci, onderwijsondersteuner/oudercontactpersoon Welke ouders zijn er vandaag aanwezig? Samen met en van elkaar leren! Het belang
Nadere informatieHelpt u mee onze zorg nog persoonsgerichter te maken?
Helpt u mee onze zorg nog persoonsgerichter te maken? Patiënten gezocht voor patiëntcontact met studenten Geneeskunde Patiënten willen graag dat er rekening gehouden wordt met hun behoeften, wensen en
Nadere informatieBegeleidingsdocument
Student naam FOTO voornaam hogeschool Stagebegeleider naam voornaam Stageplaats instelling afdeling Stagementor naam voornaam Stageperiode van tot PAGINA 1/20 2. INDIVIDUEEL STAGETRAJECT Schrijf neer welke
Nadere informatieOver een relatie met een (ex-)zorgvrager. Aanvulling bij Omgaan met aspecten van seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening
Over een relatie met een (ex-)zorgvrager Aanvulling bij Omgaan met aspecten van seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening 1 Inleiding In 2011 heeft de V&VN Commissie Ethiek de notitie Omgaan met aspecten
Nadere informatieGP vphuis De Stolpe Hilverzorg
Je Zelf blijven GP vphuis De Stolpe Hilverzorg *Wat is visie? Is visie specifiek voor GP? *En waarom belangrijk? *Hoe gekomen tot visie? Visie Hilverzorg Visie Ieder mens is uniek, heeft een eigen levensverhaal
Nadere informatieIII.11.1 FUNCTIEOMSCHRIJVING LEEFGROEPBEGELEIDER
III.11.1 FUNCTIEOMSCHRIJVING LEEFGROEPBEGELEIDER 1. Doel van de functie De leefgroepbegeleider is verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van de kinderen en jongeren die in een leefgroep verblijven.
Nadere informatieVoedsel onder de loep
Voeding graad 2 Lesvoorbereiding Voedsel onder de loep Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les Print het krantenartikel 'Voeding kan de aarde redden' 1
Nadere informatieHet Socratisch Gesprek als methode voor kritisch denken
Ontwerponderzoek Paper 2 Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep Sleuteltermen Links Bibliografische referentie I.F. Hazewindus, drs. Filosofie Het Socratisch Gesprek als methode voor
Nadere informatieVan Afvinken naar Aanvonken
Van Afvinken naar Aanvonken A. Ideevorming minor Overtref jezelf (tot excellente professional) 1. Idee Idee is als volgt: voor de minor Overtref jezelf schrijven zich 1 e jaars studenten in die vinden
Nadere informatieTips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind?
Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Ga op ooghoogte met je kind zitten Door op ooghoogte te gaan zitten tijdens
Nadere informatieCode of Conduct. Omgangsregels van de Universiteit Utrecht
Code of Conduct Omgangsregels van de Universiteit Utrecht Welke uitgangspunten geven richting aan ons gedrag? INLEIDING De Code of Conduct is het kader voor gedrag en reflectie voor medewerkers en studenten
Nadere informatieActiviteitenplan 2016
Activiteitenplan 2016 VERENIGING & BEWEGING STRATEGIE EN BELEID V1 Reliëf bereidt het meerjarenbeleidsplan 2017-2019 voor. V2 Reliëf werkt volgens een beleids- en begrotingscyclus en een daaraan gekoppeld
Nadere informatiea. Welke van die vier principes wordt door de huidige politiek van de medische sector een beetje verwaarloosd?
Vraag 1 Wat is een ethische commissie? Waarom is het verpleeghuis Reggeland begonnen met een ethische commissie? Vraag 2 Welke drie zaken bij het personeel worden beïnvloed door het functioneren van de
Nadere informatieProfessionaliteit in wetenschap en zorg
Professionaliteit in wetenschap en zorg Symposium: in balans Utrecht 27 november 2015 Dr. Hans van Dartel, ethicus, verpleegkundige (np) Voorzitter Commissie Ethiek V&VN Opzet Verkenning waarden van praktijken
Nadere informatieHilde Van Der Donckt Voorzitter stimul. Madeleine Timmermann. Breakfast seminar. ethica 7/06/2011. Zorgethiek: de Breakthrough
Breakfast seminar Zorgethiek: de Breakthrough Hilde Van Der Donckt Voorzitter stimul Madeleine Timmermann ethica Veel van hen zijn door die ervaring aan het denken gezet (zorgvisie) 1 Veel van hen zijn
Nadere informatieOnderzoek Maatschappelijke Stage
Onderzoek Maatschappelijke Stage Onderzoek in opdracht van Welzijn Barneveld Uitgevoerd door Rianne Stuij en Rianne Heijkoop Studenten Christelijke Hogeschool Ede December 2015 mei 2016 Inhoud Aanleiding...
Nadere informatieKHB Kwaliteitsbeleid: Visietekst: gezinsgericht werken
KHB Kwaliteitsbeleid: Visietekst: gezinsgericht werken We geloven dat een gezin het eerste en belangrijkste leefmilieu van een kind/jongere is. We willen vanuit onze specifieke deskundigheid het gezin
Nadere informatieGastvrijheid: een universele waarde
Gastvrije zorg Liselotte Van Ooteghem & Meredith Delaere Op het menu 1. Gastvrijheid en zorg 2. Gastvrije zorg 3. Blikopeners 4. Als ergo in de praktijk 5. Gastvrije zorg organiseren 1 Gastvrijheid: een
Nadere informatieVerantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress
Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel
Nadere informatieInterviewleidraad docenten postmeting
Interviewleidraad docenten postmeting Meenemen: - Blad: Bokaaltje bezet - Dictafoon + backup - Schriftje om iets op te schrijven Houding interviewer, Voor mezelf: - Verdiepende vragen - Als ze geen antwoord
Nadere informatieEthische reflectie Moreel beraad. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde
Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Ethische reflectie Moreel beraad Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde axel.liegeois@kuleuven.be Morele intuïtie INLEIDING en ethische reflectie
Nadere informatieCompetentiescan Propedeuse Academie voor Beeldende Vorming Tilburg
Competentiescan Propedeuse Academie voor Beeldende Vorming Tilburg naam student: Stan Verhees.. A1 CREËREND VERMOGEN 1 De student kan zelfstandig een beeldend proces op gang brengen, dit proces kwalitatief
Nadere informatieVoor elke competentie dient u ten eerste aan te geven in welke mate deze vereist is om het stageproject succesvol te (kunnen) beëindigen.
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSWETENSCHAPPEN NAAMSESTRAAT 69 BUS 3500 3000 LEUVEN, BELGIË m Stageproject bijlage 1: Leidraad bij het functioneringsgesprek Naam stagiair(e):.. Studentennummer:. Huidige opleiding
Nadere informatieFOLLOW YOUR SUN LESSENREEKS GROEP 7 & 8 SCHOOLJAAR 2018 / Missie: ieder kind straalt!
LESSENREEKS GROEP 7 & 8 SCHOOLJAAR 2018 / 2019 Follow your Sun biedt 10 wekelijkse lessen van 1.5 uur waarin kinderen hun talenten en die van hun klasgenoten ontdekken en leren te gebruiken. Tijdens de
Nadere informatie5,5. Betoog door S woorden 10 juli keer beoordeeld. Nederlands
Betoog door S. 1508 woorden 10 juli 2016 5,5 1 keer beoordeeld Vak Nederlands INSTITUTE FOR GRADUATE STUDIES & RESEARCH (IGSR) (email: igsr@uvs.edu) IGSR GEBOUW (STAATSOLIEGEBOUW), UNIVERSITEITSCOMPLEX,
Nadere informatiePresentatie Cachet vzw 18 juni 2012
1 Presentatie Cachet vzw 18 juni 2012 WIE IS CACHET? Een zelforganisatie van mensen die in een voorziening van jeugdhulp zitten of hebben gezeten. Een uitbreidend netwerk Drive: onze ervaringen inzetten
Nadere informatieFocusgroepleidraad interventiestudenten 1BAKO postmeting
Focusgroepleidraad interventiestudenten 1BAKO postmeting Meenemen: - Dictafoon - Camera - Statief - Schriftje om iets op te schrijven - Etiketten om naam op te schrijven - A3 bladen - Postits - Programma
Nadere informatieOuderen en seksualiteit:
Ouderen en seksualiteit: een oud taboe of een sexy verhaal? Vaak denken jongeren dat mensen van boven de 60 geen seks meer hebben, of daar toch zeker niet van genieten. Niets is minder waar. Maar ook in
Nadere informatieEen praktische inleiding in de zorgethiek voor verpleegkundigen in de dwarslaesierevalidatie
Een praktische inleiding in de zorgethiek voor verpleegkundigen in de dwarslaesierevalidatie Inleiding Inge van Nistelrooij (UvH) voor het symposium Zorgethiek voor verpleegkundigen revalidatiezorg, De
Nadere informatie