(c) AJ Baart - citeren? dan met bronvermelding!

Transcriptie

1 Viaa, Centrum voor Samenlevingsvraagstukken Zwolle Relationeel zorg bieden en organiseren Presentie en innovaties in de zorg Prof. dr Andries Baart / 26 april 2018 Opzet Aanleiding tot deze middag: het onderzoek van Els Bos naar de samenwerking van huisarts en jeugdhulpverlening in een nieuwe setting met de titel Jeugd- en gezinswerker naast de huisarts. Een mooi en belangwekkend onderzoek. In deze inleiding licht ik toe hoe Els (en ik) gekeken hebben naar de nieuwe constructie en vanuit welke visie we dus geanalyseerd en geëvalueerd hebben. Kortweg: dat is gebeurd in een kwalitatief onderzoek dat steunt op en vertrekt vanuit de presentietheorie. North-West University 1 2 Presentie Werkdefinitie presentie A.J. Baart Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat van verlangens tot angst en die in aansluiting dáárbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie h/zij daarbij voor de ander kan zijn. Wat gedaan kan worden, wordt dan ook gedaan. 4 Op een rijtje 1 We letten minder op de doeltreffendheid van de nieuwe interventie op zich dan op de betekenis van de gehele praktijk voor wie op hulp is aangewezen. 5 1

2 Wat is presentie? 1 Menslievend Zorgen vanuit nabijheid: er zijn met en voor de ander 2 Aansluitend Bij het leven, het verhaal en de persoon van de ander 3 Relatiegestuurd Doen wat de ander jou nu te kennen geeft als passend, als nodig en als verlangen 4 Effectieve bekommernis Doen wat de ander werkelijk helpt en baat 5 Erkennend en bevestigend 6 Ruimte geven De ander eer geven en zijn of haar anderszijn respecteren Het beste van de ander tevoorschijn halen en de ander nooit afschrijven 7 Uithouden Kunnen afwachten en je onmacht verdragen 7 2 We zijn dus sterk geïnteresseerd in de kwestie of de nieuwe setting meer bekommernis, ruimte en erkenning biedt aan de zorgvragers. 8 Presentie geschiedt op alle niveaus van de organisatie en in alle domeinen van het werk (zie ook afbeelding) 10 Verbredingen Publieke debat Beleid en bestuur Management Transities en verandermanagement Kwaliteitskaders en verantwoording (Nieuwe) professionaliteit Presentie geschiedt op alle niveaus van de organisatie en in alle domeinen van het werk (zie ook afbeelding) Presentie is leerbaar, maar dat leren heeft bijzondere elementen, wisselt per situatie en niveau Leiding geven Primaire proces Opleiding en vorming Presentie is een door en door professionele activiteit, maar professionaliteit staat bij ons in het teken van verstandigheid (misschien iets voor het gesprek) Politie Leger Onderwijs Psychiatrie Gehandicapten Pastoraat Zorg en welzijn Armoede Gemeenschap Huisvesting Ziekenhuizen Etc

3 Over kwetsbaarheid 3 Is er vanuit de omliggende organisatie voldoende steun voor en aanpassing aan de herinrichting van de relatie van huisarts en jeugd/gezinswerker? 13 Kwetsbaarheid Presentie heeft een open oog voor kwetsbaarheid en ook daarover wil ik graag een enkele notitie maken: Kwetsbaarheid is in onze ogen heel gewoon en zeker geen onwaarde Afstemmen op kwetsbaren draagt bij aan humanisering, veel meer dan het bestrijden ervan Kwetsbaarheid erkennen is behalve moreel verkieslijk vooral ook een realistische, empirische manier van kijken! 4 Worden de nieuwe setting en haar voordelen vooral gedacht vanuit de professionals of vanuit de kwetsbare zorgvragers (cui bono)? Deel II, bijzondere hoofdstukken van de presentie 3

4 Wat is dat: relationeel werken? Wat het niet is: gefixeerd zijn op (de kwaliteit van) de relatie, het ding Wij bedoelen het werkwoord: werken op een bepaalde manier nl. relationeel. Ik licht dat kort toe (volgende dia) als Wat neerkomt op Bepaalde manier van kijken De ander erkennen als afhankelijk wezen (niemand wordt mens zonder relaties) Relationeel kijken De ander als verlangend, behoeftig wezen (naar eer, bevestiging, erkenning, liefde, nuttig en betekenisvol zijn) Bepaalde manier van omgaan Zich relationeel betrekken Bepaalde manier van sturen Meer dan zakelijke betrekking willen (ruilrelaties): sensitief zijn voor andermans appèl Iemand zien staan (belang stellen in andermans kapitaal ) Je aanbod laten aansluiten en afstemmen Aanpassen en doseren, programmeren vanuit de relatie 19 Bepaalde manier van bijstellen Je gevoelig tonen voor feedback en de ervaring van wat je biedt Vanuit de relatie je aanbod verbeteren 20 als Relationeel kijken Wie is de ander? De afhankelijke ander Zich relationeel betrekken De ander die mij aangaat De ander op wie ik mij afstem De ander als mijn kwaliteitscriterium De relatie dus als: Middel Waarde Doel Bestemming 5 Biedt de nieuwe afstemming van disciplines daadwerkelijk meer ruimte voor het relationeel geven van zorg? De grote transities hebben met elkaar gemeen dat ze meer zelfstandigheid en participatie bij helpzoekers pogen te wekken en daartoe veel beter willen aansluiten bij de leefwereld. Dat is een heel goede ambitie, die ik nader ga bekijken. Werkelijke, radicale leefwereldgerichtheid is een heel goed idee en komt de zwakkeren ten goede. Maar er wordt te vaak te licht over gedacht 4

5 Leefwereld Enkele van de (wenselijke) consequenties / vereisten: De kunst van het aansluiten en afstemmen Ruimte voor een andere redelijkheid Ruimte voor alledaagsheid, verdunde ernst, interruptie Grote eenheden van werken: hele families, geschiedenissen, buurten Vraagt een radicale bescheidenheid op veel fronten: minder uitgaan van jezelf Dominante eigen kennis, logica en redelijkheid intomen De bureaucratische logica van werken krachtig beteugelen Leren denken vanuit natuurlijke samenhangen en minder vanuit de klassieke beheersingsorde In dit kader zouden we over enkele zaken moeten nadenken. Ik noem ze als stellingen: we kunnen er desgewenst op terugkomen: Leefwereldgerichte professionals zijn lerende en reflecterende professionals met een aanzienlijke scharrelruimte Leefwereldgericht beleid is in essentie de kunst van improviseren en doormodderen Leefwereldgericht afrekenen en verantwoorden is een politiek-ethische kwestie Sociale verbanden erkennen in hun instabiliteit Niet redeneren vanuit idee: continuïteit = succes 25 als Wie is de ander? Relationeel kijken De afhankelijke ander Het is dus (in de presentie) onvoldoende om te zeggen dat je de verbinding aangaat. Het gaat om meer en het kan betekenisvoller. Zich relationeel betrekken De ander die mij aangaat De ander op wie ik mij afstem De ander als mijn kwaliteitscriterium De relatie dus als: Middel Waarde Doel 6 Biedt de nieuwe afstemming van disciplines daadwerkelijk meer leefwereldgerichte zorg? Slot De interesse is dus: is de zorg niet alleen beter georganiseerd maar levert dat in hun eigen aanvoelen voor kwetsbare zorgvrager werkelijk inhoudelijk betere zorg op? 29 Einde 30 5