Van ontwikkelingsperspectief naar groepsplan

Transcriptie

1 Van ontwikkelingsperspectief naar groepsplan In het speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs Hoe vertaal je het ontwikkelingsperspectief van leerlingen naar het groepsplan? Hoe kun je de administratieve last terugdringen? Een bijdrage van Arjan Clijsen en Hannelore Veltman. Werken met het ontwikkelingsperspectief In het SBO en (V)SO wordt voor alle leerlingen een ontwikkelingsperspectief (OPP) opgesteld. De voordelen van het werken met een OPP in een notendop: Beredeneerde keuzes in doelen en aanbod op basis van een lange termijn perspectief De leerling actief betrekken bij zijn/haar ontwikkeling Nauwe samenwerking en overleg met de ouders Met het OPP wordt een omslag gemaakt van de leerling volgen en dan maar kijken waar we uitkomen, naar het doelgericht plannen van een aanbod op basis van hoge en realistische verwachtingen. Met het OPP willen we dat leerlingen zich optimaal op basis van hun mogelijkheden en talenten kunnen ontwikkelen en goed voorbereid worden op de geplande uitstroombestemming. Het OPP beschrijft: De geplande uitstroombestemming van de leerling Factoren die de ontwikkeling en het leren van de leerling belemmeren en bevorderen De ondersteuning en begeleiding Het OPP is geen papieren tijger die in een dossierkast ligt te verstoffen. Wel een werkdocument dat praktisch uitvoerbaar is en beknopt waar het kan. Op veel scholen treffen we niettemin ellenlange ontwikkelingsperspectieven aan, waarin leerkrachten door de bomen het bos niet meer zien en overspoeld worden door de hoeveelheid administratie. Door in het SBO en (V)SO het OPP van de leerlingen te koppelen aan het groepsplan zal de administratieve planlast beduidend afnemen. Werken met het ontwikkelingsperspectief Een individuele uitvoering van het OPP van elke leerling is in de praktijk nauwelijks uitvoerbaar. De instructie- en leertijd komen dan sterk onder druk te staan en de mogelijkheden om van en met andere leerlingen te leren zijn dan miniem. De uitvoering van het OPP van de leerlingen vindt dan ook voor een belangrijk deel binnen het groepsplan plaats. Verstand van leren Gevoel voor mensen

2 In het OPP van de leerling staat aangegeven in welke leerroute de leerling per vak - gebied zit en op welk niveau in deze leerroute de leerling de komende periode werkt. De leerlingen zijn per vakgebied geclusterd naar leerroute en naar het niveau binnen deze leerroute waarop zij de komende periode gaan werken. Het groepsplan wordt op grond van deze clustering opgesteld. Het beschrijft per subgroep kort en kernachtig: de doelen die nagestreefd worden het aanbod en de aanpak om de doelen te bereiken de organisatie van het onderwijs de wijze van evaluatie Voorbeeld: Wilco zit op een SBO-school. In deze school zijn er drie leerroutes met resp. vmbo-t, vmbo-bb/kb en praktijkonderwijs als uitstroomniveau. De leerroute vmbo-bb/kb is in deze school het basisarrangement. In deze route zitten de meeste leerlingen in school. De leerroute vmbo-t is het gevorderde arrangement en de leerroute PrO het intensieve arrangement. School heeft de drie leerroutes inhoudelijk uitgewerkt en vastgelegd in het schoolplan. Wilco zit voor het vakgebied rekenen in de leerroute vmbo-bb/kb, op niveau 6a. Onder niveau 6a staan in de genoemde leerroute de tussendoelen en het aanbod beschreven die het komend half jaar in de leerroute vmbo-bb/kb nagestreefd worden. In het groepsplan rekenen zit Wilco in een subgroepje dat op niveau 6a uit de leerroute vmbo-bb/kb werkt. Wilco heeft een vrij disharmonisch profiel. Hij zit niet voor elk vakgebied in dezelfde leerroute. Zo zit hij voor technisch lezen in de leerroute vmbo-t. Natuurlijk is er binnen het groepsplan overlap tussen de subgroepen. Vaak kunnen leerlingen in de leerroute PrO op bepaalde onderdelen mee blijven doen in het basisarrangement, terwijl zij op andere onderdelen dispensatie krijgen. Voor leerlingen in de leerroute vmbo-t worden doelen aan het basisarrangement toegevoegd dan wel verdiept of verbreed. Het OPP beschrijft het lange termijn perspectief. In het handelingsdeel van het OPP kan direct verwezen worden naar het groepsplan, zodat dubbele administratie voorkomen wordt. Het groepsplan richt zich op de komende periode. Als een leerling naast het groepsplan voor een bepaald vakgebied toch een additioneel aanbod nodig heeft, dan staat dit in het OPP beschreven. Voorbeeld jonge leerlingen Op jonge leeftijd is het lastig het uitstroomniveau van een leerling te bepalen. Als je al op jonge leeftijd gaat dispenseren in doelen en aanbod, dan worden al vroeg bepaalde uitstroommogelijkheden afgesloten. Het gevaar dreigt van een self full - filling prophecy. De school van Wilco plaatst daarom leerlingen tot een didactische leeftijd van 30 maanden in de leerroute vmbo-bb/kb, het basisarrangement van school. In het groepsplan ontvangen sommige leerlingen binnen dit basisarrangement verlengde instructie en extra oefening, terwijl andere leerlingen verdieping en meer uitdaging ontvangen. Natuurlijk kan voor bepaalde leerlingen een uitzondering gemaakt worden. Vanaf dl 30 kan school het uitstroomniveau met meer zekerheid bepalen en worden leerlingen binnen het groepsplan in verschillende leerroutes geplaatst.

3 Leergebiedoverstijgende doelen Het OPP richt zich niet alleen op de cognitieve ontwikkeling. Het is essentieel dat in het OPP, indien nodig, ook leergebiedoverstijgende doelen gesteld worden ten aanzien van gedrag, sociale competentie, werkhouding, taakaanpak of motivatie. Het realiseren van deze doelen is vaak cruciaal om later met succes in de geplande uitstroombestemming te kunnen functioneren. Hoewel Wilco qua leerprestaties makkelijk naar het vmbo-bb zou kunnen uitstromen, redt hij dit alleen als in school zijn gedragsproblemen doelgericht aangepakt worden. In het OPP staan de factoren beschreven die de ontwikkeling en het leren van de leerling belemmeren en bevorderen. Deze factoren zijn belangrijk voor het benoemen van de onderwijsbehoeften van de leerling. Groeps- en leerlingenbesprekingen Leerlingen ontwikkelen zich vaak heel grillig. Het is dus zaak dat u met behulp van het leerlingvolgsysteem regelmatig en systematisch de ontwikkeling van de leerlingen volgt. In de groepsbespreking kunt u cyclisch de groepsplannen evalueren: Zijn de gestelde doelen bereikt? Zitten de leerlingen op koers wat betreft hun OPP? Heeft het aanbod of de aanpak gewerkt? Hoe verliep de uitvoering van het groepsplan? Welke aanpassingen zijn de komende periode nodig? Ontwikkelt een leerling zich niet conform zijn of haar OPP? Dan kan de leerling vanuit de groepsbespreking aangemeld worden voor de leerlingenbespreking. Tijdens de groepsbespreking worden ook de behaalde opbrengsten besproken. Steeds meer scholen bepalen (per leerroute) opbrengstambities of standaarden om cyclisch de behaalde resultaten op leerling-, groeps- en schoolniveau te kunnen analyseren en interpreteren. Op basis van deze analyse kunt u vervolgens maatregelen nemen worden om de opbrengsten te verhogen. En vergeet niet de behaalde successen te vieren! Uitwerken en invoeren leerroutes in school Veel tijd en administratie kunt u besparen worden als in het OPP en in het groepsplan direct verwezen kan worden naar de leerroutes. Per niveau staan de tussendoelen en het aanbod beschreven. TIP! Breng leerroutes in kaart. Het is zaak dat elke school eerst in kaart brengt welke (drie) leerroutes er in school zijn. Teneinde snel en zonder al teveel administratie een vertaalslag te maken van het OPP van de leerlingen naar het groepsplan werkt school de (drie) leerroutes in het schoolplan uit. In een leerroute naar een bepaalde uitstroombestemming staan de beredeneerde keuzes in doelen en aanbod.

4 TIP! Stel per leerroute einddoelen en tussendoelen vast. Stel eerst per leerroute de einddoelen vast die de leerlingen moeten bereiken. De referentieniveaus Taal en Rekenen zijn een belangrijk ijkpunt voor het bepalen van de einddoelen. Afgeleid van de einddoelen die per leerroute bereikt dienen te worden, wordt binnen elke leerroute per niveau op een kaart beknopt en op hoofdlijnen aangegeven: De tussendoelen die per (half) leerjaar nagestreefd worden Het aanbod om deze doelen te bereiken (wat) De didactische aanpak (hoe) De beschikbare roostertijd Passende toets(en) om te evalueren of de doelen bereikt zijn: methode-gebonden en methode-onafhankelijk TIP! Werk eerst het basisarrangement uit. Werk eerst de basisroute (basisarrangement) uit en pak vervolgens de overige leerroutes op. De leerlijnen van CED Groep en de doelenlijsten uit Passende Perspectieven Taal en Rekenen van de SLO kunnen veel steun bieden bij het maken van beredeneerde keuzes in doelen en aanbod. Het uitwerken van de leerroutes is nooit helemaal af. De evaluatie van de groepsplannen levert veel input op om de leerroutes steeds te blijven verbeteren. Parallel aan de leerroutes dient in school een goed leerlingvolgsysteem aanwezig te zijn. Veel scholen kijken hoe zij de eigen leerroutes in hun digitaal leerlingvolgsysteem kunnen opnemen, zodat direct een link gelegd kan worden naar het OPP en naar de groepsplannen en de administratie verkort kan worden. Hier een schematisch weergave van het maken van de vertaalslag van OPP naar groepsplan. OPP leerlingen Groepsplan Weekplanning/les leerroutes en LVS doelen SEO en leren leren organisatie in school opbrengstgericht werken lesdoel bepalen instructievaardigheden klassenmanagement

5 Hoe organiseren we de leerroutes in school? Het clusteren van leerlingen naar leerroute en naar niveau binnen deze leerroute doet een groot beroep op een goede organisatie van het onderwijs in school. In bijvoorbeeld een grote school (met parallelgroepen) is het clusteren makkelijker te organiseren dan in een kleine school. Veel kleine (maar ook grote) scholen onder - zoeken momenteel hoe zij hun onderwijs anders kunnen organiseren, bijvoorbeeld door op unitniveau samen te werken. Het is belangrijk dat school ten aanzien van het aanbieden van onderwijs in leer - routes een visie en beleid ontwikkelt ten aanzien van de organisatie van het onderwijs in school. Onderdeel van dit beleid is ook het coachen van leerkrachten bij het versterken van hun instructievaardigheden en hun klassenmanagement. Ondersteuning Het maken van de vertaalslag van OPP naar groepsplan vraagt altijd maatwerk per school. De beginsituatie en de visie en het beleid verschillen immers per school. KPC Groep brengt vrijblijvend met u in kaart waar de school nu staat, welke vragen er zijn en welke acties gewenst zijn. Vervolgens kan samen met u een traject uitgezet worden. We bieden op schoolniveau en/of in de klas ondersteuning en begeleiding om doel - gericht een verbeterslag te maken. Meer weten over wat KPC Groep voor u kan betekenen? Neem dan contact op met: Arjan Clijsen Hannelore Veltman a.clijsen@kpcgroep.nl h.veltman@kpcgroep.nl