EEN STAP VOORUIT MET BEZUINIGEN

Transcriptie

1 EEN STAP VOORUIT MET BEZUINIGEN Inzicht in gemaakte keuzes, ter inspiratie voor vervolg Tom Overmans, Sebastiaan van den Bogaard Hattem, 3 juni 2013

2 Tom Overmans Sebastiaan van den Bogaard Hiemstra & De Vries pagina 2

3 Presentatie in vier delen 1. Introductie bezuinigingsindeling Overmans & Noordegraaf 2. Toelichting doelstelling en methodiek van de analyse 3. Delen uitkomsten analyse bezuinigingspakketten Hattem 4. Betekenis geven aan uitkomsten Hiemstra & De Vries pagina 3

4 1. Introductie bezuinigingsindeling (Bollenschema s Overmans & Noordegraaf) Hiemstra & De Vries pagina 4

5 Bezuinigen is een verwarrend begrip Hiemstra & De Vries pagina 5

6 Indeling helpt om maatregelen te typeren Gebaseerd op vergelijkend literatuuronderzoek 48 wetenschappelijke artikelen ( ) Vier meest gebruikte termen centraal: decline, cutbacks, retrenchment en downsizing Zowel conceptuele als empirische publicaties Resultaten onderzoek: bezuinigingsmaatregelen verschillen op twee manieren: 1. maatregelen zijn voornamelijk reactief, of strategisch 2. maatregelen zijn primair gericht op begroting, of op organisatie Hiemstra & De Vries pagina 6 Overmans & Noordegraaf (2012). Managing austerity: reframing responses to fiscal stress in local government

7 Reactief (Korte termijn) Strategisch (Lange termijn) Semantiek: Beëindigen, sluiten, snijden, verminderen, bevriezen, Semantiek: Bijstellen, optimaliseren, herontwerpen, heralloceren, versimpelen, Hiemstra & De Vries pagina 7 Overmans & Noordegraaf (2012). Managing austerity: reframing responses to fiscal stress in local government

8 Gericht op begroting Semantiek: Budgetten, inkomsten, belastingen, heffingen, leges, tarieven, Gericht op organisatieverandering Semantiek: Services, prestaties, werk processen, structuren, activiteiten, Hiemstra & De Vries pagina 8 Overmans & Noordegraaf (2012). Managing austerity: reframing responses to fiscal stress in local government

9 Gericht op begroting Cutbacks Retrenchment Reactief Strategisch Decline Downsizing Gericht op organisatieverandering Hiemstra & De Vries pagina 9 Overmans & Noordegraaf (2012). Managing austerity: reframing responses to fiscal stress in local government

10 Gericht op begroting Reactief Vacaturestop, stopzetten externe inhuur, generieke taakstelling, beëindigen subsidies Sluiten faciliteiten, beperken omvang en kwaliteit services, verhogen toelatingseisen, verlagen niveau onderhoud, versoberen arbeidsvoorwaarden Introduceren of verhogen lokale belastingen, doorbelasten kosten aan derden, uitstellen van investeringen, aanpassen ramingen Procesoptimalisatie, digitaliseren services, samenvoegen afdelingen, outsourcing, moderniseren werkplekken, keten/netwerk optimalisatie Strategisch Gericht op organisatieverandering Hiemstra & De Vries pagina 10 Overmans & Noordegraaf (2012). Managing austerity: reframing responses to fiscal stress in local government

11 Wetenschappelijk niet verantwoord, maar wel bruikbaar voor de praktijk Kaasschaaf Taakstelling Fiscal engineering Lastenverhoging Versoberen Vernieuwend bezuinigen Hiemstra & De Vries pagina 11

12 2. Doelstelling en methodiek analyse Hiemstra & De Vries pagina 12

13 Doel en opzet van de analyse Doel is inzichtelijk maken van bezuinigingspakketten Geen waardeoordeel over goed of fout Gaat over besluitvorming, niet over implementatie Onderzoeksopzet: indeling Overmans & Noordegraaf centraal twintig gemeenten eerder onderzocht categoriseren gebeurt altijd op dezelfde manier: op basis van besluitvormingsdocumenten, aangevuld met (ambtelijke) sturings- en monitoringsinformatie geen verdiepende gesprekken tijdens analysefase percentages gebaseerd op besparing in t+1 en t+4 maatregelen niet zwart of wit: soms verdeeld in twee of meer categorieën Hiemstra & De Vries pagina 13

14 Screenshots analysemateriaal Diverse gemeenten Hiemstra & De Vries pagina 14

15 Screenshots analysemateriaal Willekeurige gemeente Hiemstra & De Vries pagina 15

16 Model toegepast in veel gemeenten Hiemstra & De Vries pagina 16

17 Typisch bezuinigingspakket t+1 t+4 22% 34% 27% 22% CB DC RT DW CB DC RT DW 29% 15% 26% 25% Hiemstra & De Vries pagina 17

18 3. Analyse bezuinigingspakketten Hattem Hiemstra & De Vries pagina 18

19 Analyse in Hattem Twee bezuinigingsrondes: Expeditie Hattem Krachtenbundel 89 maatregelen gecategoriseerd Ter waarde van 2,5 miljoen in t+4 Eerst uitkomsten per ronde, vervolgens totaaloverzicht Hiemstra & De Vries pagina 19

20 Omvangrijk pakket vergelijkingsmateriaal Onderdeel Dataset Hattem Bezuinigingsopgave > 825 mln. 2,5 mln. Relatieve opgave/inwoner Aantal maatregelen (gemiddeld) Gemiddelde opbrengst/maatregel 281k 28k Aantal gemeenten in dataset: : : 6 Hiemstra & De Vries pagina 20

21 Eerste pakket: Expeditie Hattem t+1 t+4 Voorbeeld: inkomsten uit belastingen Voorbeeld: Bedrijfsvoering 39% 15% 32% 10% CB RT CB RT DC DW DC DW 15% 31% 34% 24% Voorbeeld: besparing WMO Voorbeeld: samenwerking inkoop H2O Hiemstra & De Vries pagina 21

22 Tweede pakket: Krachtenbundel Voorbeeld: welzijnsactiviteiten t+1 Voorbeeld: t+4 nota reserveringen en voorzieningen 7% 38% 8% 28% CB RT CB RT DC DW DC DW 36% 19% 47% 17% Voorbeeld: verlaging kwaliteitsniveau wegen Voorbeeld: bibliotheek Voorbeeld: hulp bij het huishouden Hiemstra & De Vries pagina 22

23 Totaaloverzicht bezuinigingen Hattem t+1 t+4 17% 31% 16% 21% CB RT CB RT DC DW DC DW 29% 23% 43% 20% Hiemstra & De Vries pagina 23

24 Analyse leidt tot drie hoofdconclusies 1. Tot op heden vrijwel geen generieke maatregelen genomen, en zeer beperkte belastingverhoging 2. Beide bezuinigingsrondes hebben eigen uitgesproken karakter. Het totaal heeft focus op de organisatie (onderkant van het model) 3. Hattem heeft, zeker bij de Krachtenbundel, ingezet op andere rol in de samenleving: Maatregelen met betrekking tot rolneming zijn te plotten onder decline en downsizing In Hattem hebben rolnemingsmaatregelen nog vooral decline karakter. Hiemstra & De Vries pagina 24

25 Hattem in perspectief Referentiegemeente 27% 22% 16% 21% 38% 31% CB RT CB RT CB RT DC DW DC DW DC DW 26% 25% 43% 20% 23% 8% Hiemstra & De Vries pagina 25

26 Hoofdconclusies van de vergelijking 1. Relatieve bezuinigingsomvang iets lager dan gemiddeld 2. Over de individuele categorieën: a. decline is groter dan typisch en referentiegemeente b. cutbacks is kleiner dan typisch en referentiegemeente c. downsizing is kleiner dan typische respons d. retrenchment vergelijkbaar met typische respons, lager dan referentiegemeente 3. In vergelijking met referentiegemeente: a. focust Hattem zich primair op de organisatie (en niet op de begroting) b. neemt Hattem 2,5x zoveel downsizing maatregelen 4. Met correctie van verstorende maatregel Nota reserves en voorzieningen scoort Hattem relatief laag op retrenchment Hiemstra & De Vries pagina 26

27 4. Betekenis geven aan de uitkomsten Hiemstra & De Vries pagina 27

28 Twee strategieën voor vervolg Scenario I: iets anders doen Scenario II: doen wat je deed Scenario I hebben wij verder uitgewerkt Hiemstra & De Vries pagina 28

29 Scenario I: zoekrichtingen korting op inkoop/inhuur generieke korting subsidies generieke taakstellingen op bijvoorbeeld: budget verkeersveiligheid sport bedrijfsvoering representatie innovatieve decline maatregelen : differentiatie van beleid tegenprestatie uitkeringsgerechtigden fiscal engineering : treasury maatregelen wijzigen stelposten bijstellen afschrijvingstermijnen aanpassen ramingen bijstellen investeringsplanningen invoeren/verhogen belasting leges profijtbeginsel vaker toepassen maatschappelijk aanbesteden welzijnswerk uitbesteden werkzaamheden digitaliseren van processen optimaliseren vergunningverlening dienstverlening oppakken in H2O verband verminderen leidinggevenden/overhead integratie werkzaamheden met partners (woningbouwcorporatie, welzijnsinstelling) heroverwegen van de vergaande scenario s krachtenbundel

30 Meer weten? Hiemstra & De Vries Helpt overheden beter presteren Tom Overmans Programmaleider Vernieuwend Bezuinigen Hiemstra & De Vries pagina 30