Masterclass Antidepressiva
|
|
- Maurits van de Veen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Masterclass Antidepressiva Papendal, Hans Warning, VS psychiatrie
2 Motto Ieder voordeel, heb ze nadeel. Je gaat het pas zien als je het doorhebt. Bron: J.C. (datum onbekend) 2 Masterclass antidepressiva Papendal,
3 Wat te verwachten? Geschiedenis Antidepressiva Indicaties Farmacodynamiek Casus 3 Masterclass antidepressiva Papendal,
4 Geschiedenis Jaren 30 en 40 amfetamines 1938 ECT eerste werkzame behandeling 1953 MAO remmers (Iproniazide)(Tracydal, Nardil) 1957 Largactil (chloorpromazine) 1957 eerste TCA (Imipramine) 1971 SSRI Zimeldine, 1978 Indalpine 1985 Fluvoxamine 4 Bron: Tanja Gillissen, UvA bachelorthese, 2013/ Masterclass antidepressiva Papendal,
5 Geschiedenis 1987 Prozac (fluoxetine) In 1989 werd meer uitgegeven aan Prozac dan aan alle antidepressiva bij elkaar. Bron: T. Gillissen, UvA bachelorthese, Masterclass antidepressiva Papendal,
6 Getallen In Nederland krijgt bijna 20 procent van de volwassenen (18-64 jaar) ooit in het leven te maken met een depressie. In de periode van één jaar geldt dat voor ongeveer 5 procent van de volwassenen. In absolute aantallen maken zo n volwassenen per jaar een depressieve episode door. Jaarlijks krijgen zo n volwassenen voor het eerst een depressie (incidentie). Bron: 6 Masterclass antidepressiva Papendal,
7 Gebruik antidepressiva Antidepressiva: 2011: vrouwen, mannen 2013: vrouwen, mannen Bron: cbs.nl 7 Masterclass antidepressiva Papendal,
8 Neurotransmitters / Mono Aminen Serotonine Moduleert cognitie, slaap, emotie, sensorische waarneming, seksueel gedrag, lichaamstemperatuur Noradrenaline Dopamine Histamine Moduleert concentratie, aandacht, stemming, slaap, emoties, bloeddruk, pijn Moduleert motoriek, motivatie, positieve affectie (beloning) Acetylcholine 8 Masterclass antidepressiva Papendal,
9 Serotonine sybtypes 5-HT1a: autoreceptor, inhibeert afgifte 5-HT 5-HT2a: neuronale excitatie, gedragseffecten, angst. 5-HT2c: vermindering eetlust, agitatie 5-HT3/4: maag-darm klachten. 9 Masterclass antidepressiva Papendal,
10 Antidepressiva Tricyclische antidepressiva amitriptyline, nortriptyline, imipramine, clomipramine Niet tricyclische antidepressiva SRI Overige niet tricyclische stoffen agomelatine, bupropion, mianserine, mirtazapine, moclobemide, vortioxetine Bron: 10 Masterclass antidepressiva Papendal,
11 SRI SSRI citalopram, escitalopram, paroxetine, fluvoxamine, fluoxetine, sertraline, venlafaxine Niet Specifieke SRI duloxetine (SNRI), venlafaxine (SNRI), trazodon Bron: Masterclass antidepressiva Papendal, Masterclass antidepressiva Papendal,
12 Mao remmers Moclobemide (Aurorix), selectieve MAO-A remmer Selegiline, MAO-B remmer (Niet in Nederland) Niet selectief Fenelzine (Nardil), niet geregistreerd Tranylcypromine (Tracydal), sinds juni 2016 geregistreerd Bron: 12 Masterclass antidepressiva Papendal,
13 Tyramine beperkt dieet! Complicatie: hoge RR bij tyramine intake Veel bijwerkingen MAO- staan pas sinds kort in het FTK! 13 Masterclass antidepressiva Papendal,
14 Werking TCA SSRI Binnen de groep TCA onderscheiden we een serotonineheropnameremmer (clomipramine), een noradrenalineheropnameremmer (nortriptyline) en gemengde heropnameremmers (imipramine en amitriptyline) die zowel de heropname van serotonine als noradrenaline remmen. Remming heropname serotonine Bron: farmacotherapeutischkompas.nl 14 Masterclass antidepressiva Papendal,
15 Werking SNRI Remming heropname noradrenaline / norepinefrine MAO remmer MAO-remmers remmen de afbraak van o.a. noradrenaline, serotonine en dopamine. Klassieke MAO-remmers remmen zowel MAO-A als MAO-B op irreversibele wijze, waardoor het na staken van de behandeling tot twee weken duurt voordat de MAO-activiteit weer op het normale niveau is. MAO-A richt zich vooral op de afbraak van serotonine, noradrenaline en adrenaline; tyramine en dopamine worden zowel door MAO-A als door MAO-B afgebroken Bron: 15 Masterclass antidepressiva Papendal,
16 Werkzaamheid In kortdurende placebogecontroleerde onderzoeken varieert de respons van antidepressiva tussen 50 55% en ziet men een placebo-effect van 30 35%. In deze onderzoeken gaat het meestal om matig zieke, ambulante patiënten met een depressieve stoornis. Herhaling van de behandeling met een ander antidepressivum geeft weer 40 65% resultaat. Zonder behandeling treedt bij circa 80% van de depressies spontaan een herstel op binnen één jaar. Globaal wordt er geen verschil gezien in werkzaamheid tussen de groepen antidepressiva of de individuele stoffen. Antidepressiva zijn vooral bij ernstige depressieve stoornis werkzamer dan placebo. Bij een ernstige depressie, zijn TCA s (clomipramine, imipramine) werkzamer gebleken dan de niet-tricyclische antidepressiva (SSRI's, moclobemide en mirtazapine). Bron: 16 Masterclass antidepressiva Papendal, Masterclass antidepressiva Papendal,
17 Bijwerkingen SSRI Het bijwerkingenprofiel wordt in het algemeen gekenmerkt door versterking van serotonine (5-HT), dat wil zeggen door maagdarmklachten (zoals misselijkheid, diarree en obstipatie), (migraineachtige) hoofdpijn, anorexie, agitatie, slapeloosheid en bloedingen. Verdere bijwerkingen van SSRI's zijn slaperigheid, tremoren, autonome effecten (droge mond, zweten), seksuele stoornissen, gewichtstoename en -afname. Deze bijwerkingen met uitzondering van gewichtstoename en seksuele stoornissen zijn in het begin het hevigst en verdwijnen meestal binnen een week. 17 Masterclass antidepressiva Papendal,
18 TCA De frequent voorkomende parasympathicolytische effecten (blokkade van de muscarinerge receptor) staan op de voorgrond met als symptomen: droge mond, duizeligheid, obstipatie, mictiestoornissen, erectiestoornis, ejaculatio tarda, tachycardie, accommodatiestoornissen, sterke transpiratie bij de geringste inspanning, pupilverwijding die kan leiden tot verhoging van de oogboldruk. Met name bij ouderen kunnen centrale bijwerkingen als cognitief disfunctioneren, agitatie en verwardheid optreden en bij een (te) hoge dosis toxisch anticholinerg delier met desoriëntatie, visuele hallucinaties, insulten en coma. Bij nortriptyline treden deze bijwerkingen minder op dan bij de andere TCA s. 18 Masterclass antidepressiva Papendal,
19 Stemingsstabilisator Lithium (Camcolit, Priadel) Valproïnezuur (Depakine) Lamotrigine (Lamictal) Carbamazepine (Tegretol) 19 Masterclass antidepressiva Papendal,
20 Werking Lithium: heeft een antimanische en een antidepressieve werking. De farmacologie van lithium is complex; er blijken invloeden zowel op het serotonerge als op het noradrenerge systeem te bestaan % van de patiënten reageert bij een acute depressie in het kader van een bipolaire stoornis op behandeling met lithium Valproïnezuur, carbamazepine, lamotrigine Diverse mechanismen. 20 Masterclass antidepressiva Papendal,
21 Bijwerkingen. Lithium: Metaalsmaak, dysartrie, nierfunctie stoornissen, hypothyreoïdie, diabetes insipidus (nefrogeen), verwardheid Overig: dosisafhankelijke neurotoxische bijwerkingen, zoals slaperigheid, moeheid, duizeligheid, dubbelzien, cognitieve stoornissen Interactie CYP P Masterclass antidepressiva papendal,
22 Antipsychotica Klassieke / typische antipsychotica: Haloperidol (Haldol) Pimozide (Orap) Zuclopentixol (Cisordinol) Atypische antipsycholtica: Clozapine (Leponex) Risperdon (Risperdal) Olanzapine (Zyprexa) Quetiapine (Seroquel) 22 Masterclass antidepressiva Papendal,
23 Werking De klassieke antipsychotica hebben - zij het in wisselende mate - antidopaminerge (D2-) werking. Bijwerkingen bestaan vooral uit extrapiramidale symptomen. Atypische antipsychotica: Aripiprazol is een partiële dopamine agonist. Risperidon heeft voornamelijk dopamine D2- en serotonine(5-ht 2 )- blokkerende eigenschappen. Olanzapine heeft een blokkerende werking op een reeks van receptoren, onder andere voor serotonine 5-HT 2 - en dopamine D2-receptoren. Quetiapine heeft een brede receptoraffiniteit met minder affiniteit voor dopamine D2- en serotonine 5-HT 2 -receptoren dan clozapine en olanzapine, maar meer dan haloperidol. 23 Masterclass antidepressiva Papendal,
24 Extrapyramidaal Parkinsonisme hypokinesie, rigiditeit, 'rabbit syndrome', verminderde mimiek, tandradfenomeen dosis-afhankelijk Acute dystonie asymmetrische tonische spiercontracties vooral in hoofd en nek: scheefstand van het hoofd, dysartrie, slikstoornissen, kaakklem, dwangstand ogen (oculaire crise). Acute acathisie / tasikinesie subjectief onrustgevoel: wiebelen en wippen van voet, onderbeen, hand of bovenlichaam, angstgevoelens of innerlijke onrust (soms slaapstoornissen) Tardieve dyskinesie wormachtige tongbewegingen, smak- of zuig/kauw- of maalbewegingen 24 Masterclass antidepressiva Papendal,
25 Selectie op indicatie: Depressie Milde tot matige depressieve klachten (Hypericum-extract) Depressieve episode, unipolair, zonder psychotische kenmerken Stap 1 (middelen van eerste keus): SSRI (sertraline, citalopram, paroxetine). TCA (imipramine, nortriptyline of clomipramine) (voorkeur bij opgenomen patiënten). Venlafaxine XR (alternatief voor TCA bij opgenomen patiënten). Mirtazapine. Stap 2: Switch van antidepressivum, waarbij met name een TCA (imipramine, nortriptyline of clomipramine) in aanmerking komt. Dosering: onder bloedspiegelcontrole. Stap 3: Lithiumadditie. Stap 4: Tranylcypromine of fenelzine. Stap 5: ECT. Bron: Protocol Farmacotherapie van Stemmingsstoornissen, UCP/UMCG, versie 3.2 ( ) 25 Masterclass antidepressiva Papendal,
26 Selectie op indicatie: Depressie II Depressieve episode, unipolair, met psychotische kenmerken Overweeg te starten met alleen een antidepressivum (stap 1) of meteen met de combinatie van een antidepressivum met een antipsychoticum (stap 2). Er is evidentie dat venlafaxine plus quetiapine effectiever is dan venlafaxine alleen. Achtereenvolgende stappen Stap 1: Monotherapie (of meteen stap 2): Voorkeur: TCA (imipramine, nortriptyline of clomipramine) met bloedspiegelcontrole. Alternatief: venlafaxine, max 375 mg. Stap 2: Toevoeging van een (eventueel atypisch) antipsychoticum: Quetiapine 300, max. 600 mg/d. Risperidon 2, max. 4 mg/d. Olanzapine 5, max. 20 mg/d. Haloperidol 2, max. 8 mg/d. Stap 3: ECT. Bron: Protocol Farmacotherapie van Stemmingsstoornissen, UCP/UMCG, versie 3.2 ( ) 26 Masterclass antidepressiva Papendal,
27 Selectie op indicatie: Bipolaire Depressie Algemeen Antidepressiva kunnen mogelijk een (hypo)manie periode induceren. Dit risico is groter met de TCA s en SNRI s (venlafaxine) dan met SSRI s en mogelijk ook dan met een MAOremmer. Achtereenvolgende stappen Ga na of sprake is van een bipolaire I of bipolaire II stoornis: Bij Bipolaire II stoornis: twee opties: óf met een AD als monotherapie óf als bipolaire I depressie. Bron: Protocol Farmacotherapie van Stemmingsstoornissen, UCP/UMCG, versie 3.2 ( ) 27 Masterclass antidepressiva Papendal,
28 Selectie op indicatie: BD II Bij bipolaire I stoornis: Stap 1: diverse opties: Antidepressivum (SSRI of bupropion) + lithium, valproaat of atypisch antipsychoticum. Quetiapine. Lithium + lamotrigine (eerste 2 weken met 25/mg, daarna langzaam verhogen tot 200, max. 400 mg/d. Stap 2: Wissel tussen de opties van stap 1. Bij therapieresistentie: Lithium of valproaat of atypisch antipsychoticum + ander antidepressivum Met name tranylcypromine kan effectief zijn bij non-respons op een regulier antidepressivum. Overweeg ook ECT Bron: Protocol Farmacotherapie van Stemmingsstoornissen, UCP/UMCG, versie 3.2 ( ) 28 Masterclass antidepressiva Papendal,
29 Selectie op indicatie: Angst Paniekstoornis clomipramine, escitalopram, paroxetine, sertraline, venlafaxine Obsessieve compulsieve stoornis clomipramine, escitalopram, fluoxetine, fluvoxamine, paroxetine, sertraline Gegeneraliseerde-angststoornis escitalopram, venlafaxine, paroxetine, duloxetine Sociale fobie/sociale angststoornis escitalopram, paroxetine, sertraline, venlafaxine Posttraumatische stressstoornis paroxetine, sertraline Bron: 29 Masterclass antidepressiva Papendal,
30 Indicatie: overig diabetische perifere neuropatische pijn bij volwassenen (duloxetine); enuresis nocturna bij kinderen ouder dan zes jaar (amitriptyline en imipramine) boulimia nervosa (fluoxetine). Bij boulimia nervosa wordt fluoxetine in hogere doseringen toegepast dan bij depressie. hulpmiddel bij het stoppen met roken ter ondersteuning van de motivatie om te stoppen (bupropion) Volgens een Cochrane-overzicht is van de antidepressiva behalve van bupropion ook van nortriptyline aangetoond dat het helpt bij stoppen met roken en terugval te voorkomen, ook wanneer er geen depressieve symptomatologie aanwezig is. Bron; 30 Masterclass antidepressiva Papendal,
31 Selectie op bijwerking Noradrenalineheropnameremming: Tremor, tachycardie, zweten Serotonineheropnameremming: Angst, maag-darmstoornissen, seksuele stoornissen, extrapiramidale symptomen Dopamineheropnameremming: (bupropion) Psychomotore activatie 5-HT2a-receptorantagonisme: (trazodon, mirtazapine)(olanzapine, quatiapine, risperdon) Angst, sedatie, antiparkinson 5-HT2c-receptorantagonisme: (agomelatine, fluoxetine) Gewicht (indien in combinatie met H1-antagonisme) Acetylcholine-muscarine-1/3-receptorantagonisme: Antiparkinson, visus, droge mond, sinustachycardie, obstipatie, urineretentie, geheugen Histamine-H1-receptorantagonisme: Sedatie, gewicht 31 Masterclass antidepressiva Papendal,
32 32 Masterclass antidepressiva Papendal,
33 Farmacokinetiek TCA: T ½ = uur Dosering op basis van bloedspiegel SSRI: geen evidence bloedspiegel SSRI: zeer lange T ½ : fluoxetine SSRI: korte T ½ : paroxetine, venlafaxine 33 Masterclass antidepressiva Papendal,
34 CYP450 enzymen Interacties
35 1A2 2C9 2C19 2D6 3A4 Inductor Inhibitor Omeprazol, carbamazepine, tabak Carbamazepine, Sint Janskruid CYP450 enzymen Fluvoxamine, Fluvoxamine, Carbamazepine, Sint Janskruid Dexamethason, rifampicine Anti-retrovirale middelen, Sint Janskruid ciprofloxazine sertraline, fluvoxamine, paroxetine, sertraline middelen, paroxetine, fluconazol, amiodarone Fluoxetine, ketoconazol Bupropion, fluoxetine, Anti-retrovirale ketaconazol, itraconazol, claritromycine, grapefruit Substraat Amitriptyline, clomipramine, duloxetine, fluvoxamine, Amitriptyline, fluoxetine Amitriptyline, citalopram, clomipramine, Anti-epileptica Amitriptyline, clomipramine, fluoxetine, paroxetine, venlafaxine, antipsychotica, β-blokkers Macroliden, benzodiazepinen, Anti-retrovirale middelen, Ca-kanaal blokkers
36 Start low, go slow Start / switch Iedere patiënt anders Switchtabel 36
37 37
38 38
39 Verkeer STEMMINGSSTOORNISSEN Personen met een unipolaire of bipolaire stoornis, die therapeutisch goed zijn ingesteld (regelmatige controle, recidiefvrije periode van minstens één jaar) en een redelijk ziekteinzicht hebben, hoeven in beginsel niet ongeschikt te zijn. Wel is een specialistisch rapport vereist. Mensen met regelmatig terugkerende manische episoden zijn in het algemeen ongeschikt voor het rijbewijs. Hetzelfde geldt voor geregeld optredende depressies in engere zin. ANGSTSTOORNISSEN Fobische reacties kunnen in bepaalde gevallen, afhankelijk van de aard van de fobie, een duidelijke belemmering vormen voor het besturen van een motorrijtuig, maar geven in de regel geen reden voor ongeschiktheidsverklaring. Echter, mensen die regelmatig therapieresistente paniekaanvallen vertonen, zijn in het algemeen ongeschikt voor het rijbewijs; voor de beoordeling is een specialistisch rapport vereist. 39
40 Verkeer SSRI s Citalopram/Fluvoxamine/Sertraline: Niet autorijden zolang bijwerkingen aanhouden Escitalopram/Fluoxetine/Paroxetine: Tot en met 20mg 1dd: niet autorijden zolang bijwerkingen aanhouden TCA s + Lithium + MAO-remmers Clomipramine/Imipramine/Maprotiline/Nortriptyline - Lithium - Fenelzine/Tranylcypromine: Eerste week niet autorijden Amitriptyline: Tot en met 75mg: eerste week niet autorijden. Hoger dan 75mg: niet autorijden Moclobemide: Tot en met 200mg 2dd: niet autorijden zolang bijwerkingen aanhouden Overige antidepressiva Mirtazapine: Tot en met 30mg voor de nacht: eerste week niet autorijden. Na eerste week: rijveilig vanaf 13 uur na inname. Hoger dan 30mg en verdeeld over de dag: niet autorijden Trazodone; Niet autorijden Venlafaxine: Tot en met 75mg 2dd: niet autorijden zolang bijwerkingen aanhouden 40
41 Casus 1 Paniekstoornis met agorafobie, depressieve stoornis, matig ernstig tot ernstig, resulterend in afzondering en vermijding en geluxeerd door klap op het hoofd, bij een 29 jarige vrouw van Turkse afkomst. 225 mg clomipramine, bloedspiegel maximaal 146 ug/l Inname lijkt betrouwbaar. Rookt flink, geen alcohol gebruik. 41 Masterclass antidepressiva Papendal,
42 Vervolg casus 1 CYP status: CYP 2D6: normaal tot ultrasnel metabolisme. CYP 2C19: traag metabolisme. CYP 1A2: verhoogde induceerbaarheid bij tabakgebruik. Vervolgstap start Escitalopram, hoe? 42 Masterclass antidepressiva Papendal,
43 1A2 2C9 2C19 2D6 3A4 Inductor Inhibitor Omeprazol, carbamazepine, tabak Carbamazepine, Sint Janskruid CYP450 enzymen Fluvoxamine, Fluvoxamine, Carbamazepine, Sint Janskruid Dexamethason, rifampicine Anti-retrovirale middelen, Sint Janskruid ciprofloxazine sertraline, fluvoxamine, paroxetine, sertraline middelen, paroxetine, fluconazol, amiodarone Fluoxetine, ketoconazol Bupropion, fluoxetine, Anti-retrovirale ketaconazol, itraconazol, claritromycine, grapefruit Substraat Amitriptyline, clomipramine, duloxetine, fluvoxamine, Amitriptyline, fluoxetine Amitriptyline, citalopram, clomipramine, Anti-epileptica Amitriptyline, clomipramine, fluoxetine, paroxetine, venlafaxine, antipsychotica, β-blokkers Macroliden, benzodiazepinen, Anti-retrovirale middelen, Ca-kanaal blokkers
44 Casus 2 Schizo-affectieve stoornis bij een 56-jarige alleenstaande vrouw in het voorjaar van 2016 een lobectomie en nabehandeling met chemo ivm met longmaligniteit. Psychotische symptomen lijken nu niet aanwezig. Medicatie: camcolit 400mg tabr retard eav; 1x Daags 600 mg imipramine hcl 25mg drag eav; 2x Daags 100 mg invega 3mg tabr retard; 1x Daags 3 mg invega 6mg tabr retard; 1x Daags 6 mg seroquel xr 200mg tabr retard; 1x Daags 200 mg 44 Masterclass antidepressiva Papendal,
45 45 Masterclass antidepressiva Papendal,
46 46 Masterclass antidepressiva Papendal,
47 Casus 3 64-jarige vrouw, sinds een aantal jaren bekend met seizoensgebonden recidiverende depressies, waarbij lichttherapie geen effect had en paroxetine partieel effect heeft gehad. In de winter van was er sprake van een recidief depressie, met duidelijke beperkingen in het functioneren. De paroxetine werd vervangen door venlafaxine in combinatie met de eerder gestarte bupropion. Patient knapte op, onduidelijk bleef of de medicatie of door de komst van het voorjaar hiervoor verantwoordelijk was. In mei/juni van 2013 leek er sprake van een hypomane episode die verdween na het staken van de venlafaxine. Er is een positieve familieanamnese voor bipolaire stoornis. 47 Masterclass antidepressiva Papendal,
48 Casus 3 Start medicatie: Bupropion per x 150 mg, per verhogen naar 1 x 300 mg. Lithiumcarbonaat (Priadel) per x 600 mg (10-10 bloedspiegel bepaling). Afbouw en staken medicatie: Bupropion per naar 150 mg, per stop. (Herstart ). Lithiumcarbonaat per naar 400 mg, per naar 200 mg, per stop. (Herstart ). 48 Masterclass antidepressiva Papendal,
49 Casus 4 Depressieve stoornis, recidiverend, matig ernstig, thans in remissie bij een 35-jarige man. Fluoxetine, citalopram, venlafaxine. Staakt venlafaxine ivm seksuele bijwerkingen Na opname ingesteld op nortriptyline IDS ambulant gedaald naar 35 punten, bij opname 55 punten Hoe verder? 49
50 Dank voor uw aandacht! 50 Masterclass antidepressiva Papendal
Voorbij het protocol..
Voorbij het protocol.. Behandelen van een depressie die niet opknapt. Hans Warning, verpleegkundig specialist GGZ 2 Eigenlijk eerst Psycho educatie Bibliotherapie Hardlopen / activeren Probleem Oplossende
Nadere informatie, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis
2015041635, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 november 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatieANTIDEPRESSIVA PATIËNTENINFORMATIE ALGEMENE INFORMATIE OVER GEBRUIK EFFECTEN EN BIJWERKINGEN VAN ANTIDEPRESSIVA
ANTIDEPRESSIVA PATIËNTENINFORMATIE ALGEMENE INFORMATIE OVER GEBRUIK EFFECTEN EN BIJWERKINGEN VAN ANTIDEPRESSIVA 1. Wat zijn antidepressiva? Antidepressiva zijn medicijnen die veel gebruikt worden om depressies
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen 3 Casus: 39-jarige man,
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen Antidepressivum, antipsychoticum
Nadere informatieAntipsychotica en monitoren van bijwerkingen
Antipsychotica en monitoren van bijwerkingen Symptomatische behandeling bij psychosen Effectiviteit: 70 a 90% Indicaties Schizofrenie Manie Depressie met psychot. kenm. Waanstoornis Psychose NAO Psycho-org.
Nadere informatieDEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN. Ciske van den Oever Poliklinisch apotheker Klinisch farmacoloog in opleiding Franciscus Gasthuis
DEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN Ciske van den Oever Poliklinisch apotheker Klinisch farmacoloog in opleiding Franciscus Gasthuis INHOUD PRESENTATIE Depressie Symptomen Behandeling Niet-medicamenteus Medicamenteus
Nadere informatieWorkshop Medicijnen, werkt t of werk t.. tegen? Els Coyajee-Geselschap apotheker
Workshop Medicijnen, werkt t of werk t.. tegen? Els Coyajee-Geselschap apotheker Inhoud workshop Inventarisatie vragen Waar of niet waar Medicatie en hun bijwerkingen Pijnbestrijding Antidepressiva Benzodiazepinen
Nadere informatiein gesprek over: Medicijnen tegen depressies
in gesprek over: Medicijnen tegen depressies Colofon Auteur: P.F. Bouvy Redactie: E.A.M. Knoppert-van der Klein (eindredacteur) E. van Meekeren A.W.M.M. Stevens M.A.V. van Verschuer Publicatie: Nederlandse
Nadere informatiePSYCHOFARMACA. Gert- Jan Hendriks, psychiater Directeur Centrum voor Angststoornissen Overwaal Hoofd Zorgprogramma Angststoornissen Pro Persona
Shared decisison making en Empowerment Gert- Jan Hendriks, psychiater Directeur Centrum voor Angststoornissen Overwaal Hoofd Zorgprogramma Angststoornissen Pro Persona PSYCHOFARMACA Shared decision making
Nadere informatieVERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA
VERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA Het voorschrijven van geneesmiddelen is = een proces en niet louter een beslissing van de arts. Hierbij is een belangrijke taak weggelegd
Nadere informatieFormularium psychofarmaca ouderenpsychiatrie
Formularium psychofarmaca ouderenpsychiatrie Maart 2003 Inhoud Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding, verantwoording, toelichting Hoofdstuk 2: Medicatie bij depressie Hoofdstuk 3: Medicatie bij bipolaire
Nadere informatieDepressie en psychose. Prem Adhien Apotheker/epidemioloog
Depressie en psychose Prem Adhien Apotheker/epidemioloog Docent Prem Adhien Apotheker Universiteit Utrecht: docent Farmaceutische Wetenschappen Hogeschool Utrecht: docent MPA Inhoud Begintoets Geneesmiddelgroepen
Nadere informatieMedicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking
Medicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking Congres Mind the Body 12 februari 2015 Barber Tinselboer, AVG s Heeren Loo locatie Apeldoorn Inhoud Casus Medicatie en de cliënt met een verstandelijke
Nadere informatiein gesprek over: Medicijnen tegen depressies
in gesprek over: Medicijnen tegen depressies Colofon Auteur: P.F. Bouvy Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein R.B. Laport C.R. van Meer E.
Nadere informatieSlecht slapen of juist overmatig veel. Geen trek in eten meer hebben of juist extra veel eten, waardoor je afvalt of juist aankomt in gewicht.
bipolaire stoornissen bipolaire stoornissen 1/6 Antidepressiva worden veel gebruikt in Nederland. De mensen die deze middelen gebruiken, hebben vragen die ze graag aan jou als deskundige willen stellen,
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
SELECTIEVE SEROTONINE HEROPNAME REMMERS Geldt voor Indicatiegebied Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie doelgroepen: volwassenen depressie en angststoornissen grote buis
Nadere informatieBehandeling met antidepressiva
Behandeling met antidepressiva Onderstaande notitie is opgesteld door Theo Lijding, huisarts, medisch adviseur van lijn1, en is gebaseerd op het FTTO voorschrijven antidepressiva. In deze notitie zijn
Nadere informatieInteracties met Psychofarmaca. Drs. G. Nap, Ziekenhuisapotheker MHA Apotheek Parnassia Groep 14 november 2016
Interacties met Psychofarmaca Drs. G. Nap, Ziekenhuisapotheker MHA Apotheek Parnassia Groep 14 november 2016 Disclosure belangen spreker Gert Nap (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk
Nadere informatiePsychofarmacologie bij kinderen en jongeren voor niet-kinder- & jeugdpsychiaters: Is dit wel een goed idee? Dr. Daniel Neves Ramos ZNA UKJA
Psychofarmacologie bij kinderen en jongeren voor niet-kinder- & jeugdpsychiaters: Is dit wel een goed idee? Dr. Daniel Neves Ramos ZNA UKJA Casus 4 Op de wachtpost komt een oproep binnen van wanhopige
Nadere informatieborstvoeding Uit enkele case-reports is bekend dat trazodon in kleine hoeveelheden overgaat in de moedermelk.
Kinderwens, en : trazodon 2519 t/m 2522 NNH = Number Needed to Harm; non-sri = geen serotonineheropnameremmer; RR = Relatieve Risico; RV = Risico Verschil; SNRI =serotonine-noradrenalineheropnameremmer;
Nadere informatiePsychofarmaca: het kiezen van juiste middel
Home no. 3 Juni 2017 Eerdere edities Verenso.nl Psychofarmaca: het kiezen van juiste middel Werkingsmechanismen en digitale keuzehulpen Jochem Gregoor jochemgregoor@gmail.com Antipsychotica en antidepressiva
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieAntidepressiva. Voorlichting voor cliënt en hulpverlener Jan van Ingen Schenau Psychopraxis jaargang 10, nummer 3 (juni 2008) p.
Voorlichting Antidepressiva Voorlichting voor cliënt en hulpverlener Jan van Ingen Schenau Psychopraxis jaargang 10, nummer 3 (juni 2008) p. 120-125 Inhoud Neurotransmitters Soorten antidepressiva Wanneer
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij dementie (2018)
Multidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij dementie (2018) Spreker: Prof. dr. S.U. Zuidema Afdeling: Huisartsengeneeskunde & Ouderengeneeskunde, UMCG Geriatriedagen 2018 Disclosures: geen Richtlijn
Nadere informatieInleiding psychofarmaca. Anton J.M. Loonen Farmacotherapie bij psychiatrische patiënten
Inleiding psychofarmaca Anton J.M. Loonen Farmacotherapie bij psychiatrische patiënten De eerste moderne psychofarmaca 1875: cocaïne (Freud) 1931: Rauwolfia serpentina (Sen & Bose) 1935: amfetamine (Prinzmetal
Nadere informatieNEUROPSYCHIATRISCHE SYMPTOMEN BIJ M.PARKINSON
NEUROPSYCHIATRISCHE SYMPTOMEN BIJ M.PARKINSON - SLAAPSTOORNISSEN - STEMMINGSSTOORNISSEN - PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN / DELIER - MCI / PDD W.Garenfeld 24092014 SLAAPSTOORNISSEN BIJ M.PARKINSON PREVALENTIE:
Nadere informatieDepressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn
Depressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn Mark Scherders, psychiater, Catharina Ziekenhuis Eindhoven Kees Klop, psychiater, Máxima
Nadere informatieInfospot. De antidepressiva. April - Mei - Juni 2014
Infospot De antidepressiva April - Mei - Juni 2014 Infospot - De antidepressiva - April - Mei - Juni 1 Inhoud Inleiding 3 I. Gebruik van de antidepressiva 4 II. Resultaten Farmanet 4 1. Aantal patiënten
Nadere informatieTo sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater
To sleep or not to Sleep over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to sleep Een goede slaapkwaliteit is belangrijk voor ons psychisch welbevinden,
Nadere informatieCopyright 2016 M. de Ruijter & L..Tammenga. Bijwerkingen in de GGZ
Copyright 2016 M. de Ruijter & L..Tammenga Bijwerkingen in de GGZ Ideaal middel farmacologisch eenvoudig werkingsmechanisme = therapeutische indicatie weinig tot geen andere farmacologische effecten Realiteit
Nadere informatiedrugs abc antidepressiva
drugs abc antidepressiva Antidepressiva zijn psychoactieve geneesmiddelen, die een stimulerende werking hebben ter hoogte van het centrale zenuwstelsel. Ze worden voor zeer verschillende aandoeningen voorgeschreven
Nadere informatiein gesprek over: Medicijnen tegen angststoornissen
in gesprek over: Medicijnen tegen angststoornissen Colofon Auteurs: A.J.L.M. van Balkom I.M. van Vliet Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein
Nadere informatiePsychiatrie rond zwangerschap. Corné van Lieshout, psychiater
Psychiatrie rond zwangerschap Corné van Lieshout, psychiater Casus 1 Mw. Pietersen 32 jaar Na 1 e partus (25 e ) depressief, na 2 mnd spontaan over Na 2 e partus (28 e ) weer depressief. HA gaf 50mg sertraline
Nadere informatiePatiënteninformatie bij gebruik van een MAO-remmer (fenelzine (Nardil ) of tranylcypromine (Parnate )).
Patiënteninformatie bij gebruik van een MAO-remmer (fenelzine (Nardil ) of tranylcypromine (Parnate )). Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het innemen van een klassieke MAO-remmer. Misschien
Nadere informatieLeeftijd niet nader. gespecificeerd [3] 6-17 jaar [4] gespecificeerd [6]
Antidepressiva Citalopram (Cipramil ) ASS [1,2] Clomipramine (Anafranil ) [!] OCS [1,2,4] Matige tot ernstige depressieve perioden [5] Fluoxetine (Prozac ) [!] Angststoornissen [1,2,6], 8 jaar en [5] Indeling
Nadere informatieWorkshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde
Workshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde Workshop medicatie bij angst Farmacotherapie angst stoornissen in vogelvlucht Casuïstiek Dhr. A Eigen inbreng Eventueel Mw.
Nadere informatieDoen bij Depressie. Module 3 Fase 4 - Behandelen. Medicamenteuze behandeling van depressie bij cliënten van verpleeghuizen.
Doen bij Depressie Module 3 Fase 4 - Behandelen Module 3 Medicamenteuze behandeling Bijlage 8 Medicamenteuze behandeling van depressie bij cliënten van verpleeghuizen Protocol gebaseerd op het Addendum
Nadere informatieEldepryl Part IB2: Patiëntenbijsluiter
tabletten page 1 of 6 Uw arts heeft u Eldepryl tabletten voorgeschreven. Dit is een middel dat gebruikt wordt bij de ziekte van Parkinson. In deze bijsluitertekst vindt u informatie over het gebruik van
Nadere informatieBIJLAGE III AMENDEMENTEN VAN RELEVANTE RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN BIJSLUITERS
BIJLAGE III AMENDEMENTEN VAN RELEVANTE RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN BIJSLUITERS NB: De amendementen van de samenvatting van de productkenmerken en bijsluiters moeten hierna
Nadere informatieBIJSLUITER. SERTRALINE 25 mg tablet
BIJSLUITER SERTRALINE 25 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem
Nadere informatieLithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert?
Lithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert? KenBis Maart 2017 Anna Krikke, psychiater Inleiding Inleiding Lithium, indicaties, bijwerkingen Richtlijn Renale bijwerkingen chronisch lithium
Nadere informatieCluster A Cluster B Cluster C Excentriek(zonderling) Paranoïde
PAK Psychisch functioneren en cognitie 1. Bipolaire stoornissen [Bron: Leerboek Psychiatrie. Hengeveld MW, van Balkom AJLM. 3e geheel herziene druk, de Tijdstroom 2016 - Hfdst 9 Bipolaire-stemmingsstoornissen
Nadere informatieBenzodiazepine-agonisten/benzodiazepinen
Benzodiazepine-agonisten/benzodiazepinen - Zijn agonisten op de benzodiazapinereceptor - Verschillen alleen in farmacokinetische eigenschappen en niet in farmacodynamische eigenschappen - Anxiolytische,
Nadere informatieSeksuele stoornissen bij psychofarmaca. Informatiebrochure patiënten
Seksuele stoornissen bij psychofarmaca Informatiebrochure patiënten INHOUD Inleiding 1. Wat zijn psychofarmaca en hoe werken ze? 2. Seksuele bijwerkingen van psychofarmaca 2.1. Angstdempende middelen 2.2.
Nadere informatieAngst en paniek Etiologie Niet-medicamenteuze therapie
Angst en paniek De prevalentie van angst neemt toe met de ernst van de ziekte. De combinatie van depressie en angst komt vaker voor dan angst alleen. Een pure angststoornis wordt gezien bij 28 procent
Nadere informatieMoleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen.
Moleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen. De psychofarmaca die bij kinderen (zes tot twaalf jaar) en jeugdigen (twaalf en ouder) worden gebruikt zijn over het algemeen afkomstig uit
Nadere informatieANTIDEPRESSIVA. dossier antidepressiva
ANTIDEPRESSIVA dossier antidepressiva Colofon Auteur Ninke Reusens, wetenschappelijk medewerker bij Farmaka Lay-out en druk cover www.epo.be Verantwoordelijke uitgever P. Van Deun, Vanderlindenstraat 15,
Nadere informatieCAT VRAGEN OEFENEN Week 1. Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013
CAT VRAGEN OEFENEN Week 1 Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013 1.Psychiatrisch onderzoek: De cognitieve functies bestaan o.a. uit: a. geheugen,
Nadere informatieMEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS
MEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS Bipolaire stoornis (vroeger manisch-depressieve stoornis genoemd) wordt gekenmerkt door recidiverende episoden van manie/hypomanie en depressie. Een globale
Nadere informatieSeksuele stoornissen bij psychofarmaca. Informatiebrochure patiënten
Seksuele stoornissen bij psychofarmaca Informatiebrochure patiënten 1 INHOUD Inleiding 1. Wat zijn psychofarmaca en hoe werken ze? 2. Seksuele bijwerkingen van psychofarmaca 2.1. Angstdempende middelen
Nadere informatieSwitching Antipsychotica (AP)
Switching Antipsychotica (AP) Het hoe & wat Hans Oolders, psychiater Syndroom Schizofrenie Incoherentie Onsamenhangendheid Wanen Hallucinaties Desorganisatie Realiteit verstoring Sociale teruggetrokkenheid
Nadere informatieVZA Psychiatrie Workshop DVZA Apr Siska Desplenter
VZA Psychiatrie Workshop DVZA 05.02.2019 Apr Siska Desplenter Casus 26/08/2016 Casus Man, 30 jaar, 73 kg DSM: schizofrenie, paranoïde type Wisselend cannabis gebruik Expliciete vraag patiënt switch Xeplion
Nadere informatieEen kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
Nadere informatieBewegingsstoornissen bij jong volwassenen met schizofrenie. GROUP Symposium Ypsilon en Anoiksis 22 januari 2010 J. Koning, AIOS Symforagroep
Bewegingsstoornissen bij jong volwassenen met schizofrenie GROUP Symposium Ypsilon en Anoiksis 22 januari 2010 J. Koning, AIOS Symforagroep Hoofdboodschap Ondanks de introduc/e van nieuwere types an/psycho/ca
Nadere informatieKanker en depressie. Symposium Psychosociale oncologie Sterkte met je tumor 13 april 2017 Marijn Tijssen, psychiater MUMC+
Kanker en depressie Symposium Psychosociale oncologie Sterkte met je tumor 13 april 2017 Marijn Tijssen, psychiater MUMC+ Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk
Nadere informatieBEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Acute medicatie geïnduceerde bewegingsstoornissen. Prof. dr. Peter N van Harten.
BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Acute medicatie geïnduceerde bewegingsstoornissen Prof. dr. Peter N van Harten Themanummer: Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie Vanuit Maastricht University en
Nadere informatieMedicatie bij dementie. Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist
Medicatie bij dementie Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist Inhoud Terug naar de basis De hersenen en de ziekte van Alzheimer Het geheugen Het autonoom zenuwstelsel De
Nadere informatieSeksualiteit, psychiatrie, psychofarmaca en zorg
Seksualiteit, psychiatrie, psychofarmaca en zorg Dr. Rikus Knegtering, psychiater Lentis Groningen UMCG-UCP, Rob Giel Onderzoekscentrum, Neuroimaging center Rijksuniversiteit Groningen Congres Amersfoort
Nadere informatieBSL_PALLIATIEF FORM_ED5_105 x 170 1-1 05-12-12 09:29 Pagina 17
BSL_PALLIATIEF FORM_ED5_105 x 170 1-1 05-12-12 09:29 Pagina 17 Angst en paniek De prevalentie van angst is 30% in de palliatieve fase van kanker en 90% in de terminale fase van COPD. 1 Verder neemt de
Nadere informatieFarmaceutische zorg voor patiënten met depressie. Programma 2014 Les 3 Najaar
Farmaceutische zorg voor patiënten met depressie Programma 2014 Les 3 Najaar Inhoudstafel Depressie Diagnose Verloop Pathofysiologie Oorzaken Behandeling Antidepressiva Werking Soorten Bijwerkingen Interacties
Nadere informatieDE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC Infomoment voor huisartsen en verplegend personeel van WZC Sint-Camillus in Wevelgem Dokters Fien Dendoncker en Jan Vanroose 25/09/2014
Nadere informatieTitel protocol ziektebeeld SSRI/SNRI gebruik in zwangerschap Transmuraal verloskundig samenwerkingverband
Titel protocol ziektebeeld SSRI/SNRI gebruik in zwangerschap Discipline Transmuraal verloskundig samenwerkingverband Doel/doelstelling Eenduidig beleid bij SSRI/SNRI gebruik in zwangerschap. Achtergrondinformatie
Nadere informatieDepressie. Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik
3 Casus 1 Depressie bij 58-jarige man 19 Casus 2 Depressie bij 61-jarige vrouw met eerder doorgemaakte hartinfarcten 29 Casus 3 Langdurige behandeling met antidepressiva en therapietrouw Wij hopen dat
Nadere informatieDepressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist
Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen
Nadere informatiev27; FK Achtergrondinformatie Angststoornis Pagina 1 van 7
1412891 v27; FK Achtergrondinformatie Angststoornis Pagina 1 van 7 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 1 september 16 van de registratiehouders die
Nadere informatieKort & Krachtig behandelprotocollen. Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch]
Kort & Krachtig behandelprotocollen Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch] FARMACOTHERAPIE BIJ ANGST- en/of STEMMINGSSTOORNISSEN MODULE SSRI Inhoud Algemene introductie 4 Bijeenkomst
Nadere informatieParkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose
Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening
Nadere informatieAngst en paniekstoornissen
Angst en paniekstoornissen Denk aan een angststoornis bij: Onverklaarbare lichamelijke klachten Verergering van bestaande lichamelijke klachten Misbruik psycho-actieve stoffen Claimend of eisend gedrag
Nadere informatieTricyclische antidepressiva in de huidige tijd Terecht of onterecht weinig meer voorgeschreven? Tanja Gillissen 6222978 / 10012591 Bachelorthese
Tricyclische antidepressiva in de huidige tijd Terecht of onterecht weinig meer voorgeschreven? Tanja Gillissen 6222978 / 10012591 Bachelorthese Begeleider: Huib van Dis Klinische neuropsychologie Afdeling
Nadere informatieAlgemene vaststellingen
De ziekte van Parkinson : Een hersenziekte? Prof.Dr.P.Santens Bewegingsstoornissen Neurologie UZ Gent Algemene vaststellingen Prevalente ziekte : 30000 Belgen, 1% van 65-plussers Kennis van de ziekte en
Nadere informatieMedicatie bij Probleemgedrag
Medicatie bij Probleemgedrag Reehorst 10-6-2016 Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE psykat@hetnet.nl inhoud Probleemgedrag en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie
Nadere informatieParkinson en Psychoses
Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm
Nadere informatieRisico minimalisatie materiaal. Bloeddruk meting en Patiëntenpas. betreffende Tracydal (tranylcypromine) voor patiënten. Meer informatie?
Risico minimalisatie materiaal betreffende Tracydal (tranylcypromine) voor patiënten Meer informatie? Misschien heeft u na het lezen van deze folder nog vragen. Uw diëtist of behandelend arts zal ze graag
Nadere informatieFarmacotherapie per doelgroep
Farmacotherapie per doelgroep JEUGD Daar waar de hulpverlening aan jongeren voorheen vooral buiten de invloedssfeer van de huisarts plaatsvond is de rol van de huisarts sinds de transitie van de ggz jeugd
Nadere informatieAntipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën
Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën Dr. Marrit K. de Boer Psychiater / onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosure Twee studies die mede gefinancierd
Nadere informatieFAQ s over het gebruik van Antidepressiva
FAQ s over het gebruik van Antidepressiva 1. Aan wie worden antidepressiva voorgeschreven? Een behandelaar schrijft antidepressiva voor als de diagnose depressie is vastgesteld. De behandelaar volgt de
Nadere informatieAppendix Hoofdstuk 13 Tabellen wetenschappelijke onderbouwing farmacotherapie van ouderen met een bipolaire stoornis
3 4 Appendix Hoofdstuk 3 Tabellen wetenschappelijke onderbouwing farmacotherapie van ouderen met een bipolaire stoornis Zoals beschreven in hoofdstuk 3.5. Tabel Lithium bij ouderen. N leeftijd (range)
Nadere informatieApotheek Haagse Ziekenhuizen. SPC Individuele Bereidingen. Aripiprazol 1 mg, capsule
1. Naam van het geneesmiddel Aripiprazol 1,5 mg, capsule Aripiprazol 2 mg, capsule Aripiprazol 2,5 mg, capsule Aripiprazol 3 mg, capsule Aripiprazol 4 mg, capsule Aripiprazol 6 mg, capsule Aripiprazol
Nadere informatieDoelmatig voorschrijven van antidepressiva in de huisartspraktijk
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2005. De gegevens mogen met bronvermelding (Anita Volkers Annemarie de Jong, Dinny de Bakker, Liset van Dijk, Doelmatig voorschrijven van antidepressiva in de
Nadere informatieBEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE
BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE BEWEGINGSSTOORNISSEN IN DE PSYCHIATRIE Prof. dr. Peter N van Harten BEWEGINGSSTOORNISSEN
Nadere informatieDelier in de palliatieve fase DR. KARIN SCHOTTE MEDISCHE ONCOLOGIE- PALLIATIEF SUPPORTTEAM
Delier in de palliatieve fase DR. KARIN SCHOTTE MEDISCHE ONCOLOGIE- PALLIATIEF SUPPORTTEAM 1. Definitie en voorkomen 2. Pathofysiologie 3. Oorzaken 4. Diagnose 5. Behandeling Definitie en voorkomen: 1.
Nadere informatieDE MEDICAMENTEUZE BEHANDELING VAN DE BIPOLAIRE STOORNIS BIJ JEUGDIGEN
RICHTLIJN AMSTERDAMSE GENEESMIDDELEN COMMISSIE KINDER- EN JEUGDPSYCHIATRIE DE MEDICAMENTEUZE BEHANDELING VAN DE BIPOLAIRE STOORNIS BIJ JEUGDIGEN Auteurs: Britt Hoogenboom, kinder- en jeugdpsychiater, de
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 16 april 2009 Farmatec/FZ december 2009
Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ s Gravenhage Uw brief van Uw kenmerk Datum 16 april 2009 Farmatec/FZ-2926420 9 december 2009 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Tracydal 20 mg filmomhulde tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Eén tablet bevat 20 mg tranylcypromine in de vorm
Nadere informatieFarmacogenetica - workshop RCH -
Farmacogenetica - workshop RCH - Maureen ter Laak, ziekenhuisapotheker 8 en 16 november 2017 Disclosure belangen spreker Geen (potentiele) belangenverstrengeling: Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieBegeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen
Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn Het zijn net gewone mensen Voorstellen Julia Machielsen (POH-GGZ/verpleegkundig specialist GGZ) Ingrid Houtman (Huisarts/Kaderarts
Nadere informatie[UPPER. Brug tussen wetenschap, apotheek en maatschappij] Doorgaan of stoppen. met antidepressiva
[UPPER Brug tussen wetenschap, apotheek en maatschappij] Doorgaan of stoppen met antidepressiva UPPER Inhoudsopgave 1 Over deze brochure 3 2 Antidepressiva in het kort 4 3 Doorgaan of stoppen? 5 4 Wat
Nadere informatieInformatie over de antidepressiva-test. Advies op maat over medicijnen tegen depressie, psychose of angststoornis
Informatie over de antidepressiva-test Advies op maat over medicijnen tegen depressie, psychose of angststoornis www.antidepressiva-test.nl M e d i c a t i e l a b Met deze folder willen wij u informeren
Nadere informatieStemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson
Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Maastricht, 9 mei 2017 Dr. A.F.G. Leentjens, psychiater Afdeling Psychiatrie MUMC 1951-2014 1926-2002 Inhoud Depressieve klachten -wat is een depressie?
Nadere informatieStoppen met roken Farmacotherapie
Stoppen met roken Farmacotherapie Hulpmiddelen Welke middelen zijn er beschikbaar? Hoe werken ze en hoe worden ze gebruikt? Wat zijn de contra indicaties, de bijwerkingen, de voor- en nadelen? Welk middel
Nadere informatiePsychotische aandoeningen
Psychotische aandoeningen Psychotische aandoeningen 1/4 1/6 Mensen met een psychose gebruiken antipsychotica om uit de psychose te komen en om een nieuwe psychose te voorkomen. Het is voor iemand met een
Nadere informatieBipolair aan het werk. Loes Kaarsgaren, psychiater Petra Rijper, sociaal psychiatrisch verpleegkundige Behandelcentrum Bipolaire Stoornissen
Bipolair aan het werk Loes Kaarsgaren, psychiater Petra Rijper, sociaal psychiatrisch verpleegkundige Behandelcentrum Bipolaire Stoornissen Opbouw Diagnostiek Epidemiologie Beloop Behandeling Bipolair
Nadere informatieGebruiksgemak: 2-3 x daagse inname, de tablet mag worden fijngemalen. Ervaring: het aantal in RCTs bestudeerde oude patiënten is zeer klein.
Trazodon N06AX05, februari 2019 Indicatie Depressieve stoornis, met of zonder angst.(1,2) Trazodon wordt off-label ook gebruikt bij probleemgedrag bij dementie. Deze indicatie is slecht onderbouwd en wordt
Nadere informatieBewegingsstoornissen in de acute psychiatrie. Prof dr. Peter N van Harten
Bewegingsstoornissen in de acute psychiatrie Prof dr. Peter N van Harten Welke medicijnen geven frequent bewegingsstoornissen Antipsychotica Anti- emetica Antidepressiva Anti- epileptica Lithium Stimulantia
Nadere informatieOnderdeel Obsessieve Compulsieve Stoornis
CONCEPTRICHTLIJNTEKST MDR ANGSTSTOORNISSEN Onderdeel Obsessieve Compulsieve Stoornis 5 Auteur: Richtlijnwerkgroep MDR Angststoornissen pagina 1 van 47 40 Inhoud 1 Obsessieve Compulsieve Stoornis... 4 1.1
Nadere informatieDe behandeling van een therapieresistente bipolaire depressie
07/03-40-Vos 30-10-2003 09:27 Pagina 703 gevalsbeschrijving De behandeling van een therapieresistente bipolaire depressie a.m. vos, g.w. akkerhuis, w.a. nolen samenvatting0een succesvolle toepassing van
Nadere informatiePLAATS VAN ANTIDEPRESSIVA IN DE AANPAK IN DE EERSTE LIJN VAN DEPRESSIE BIJ VOLWASSENEN
PLAATS VAN ANTIDEPRESSIVA IN DE AANPAK IN DE EERSTE LIJN VAN DEPRESSIE BIJ VOLWASSENEN In dit artikel wordt de plaats van antidepressiva in de aanpak van depressie in de eerste lijn bij volwassenen besproken.
Nadere informatieMAO-remmers (informatie, voedingsadviezen en de combinatie met andere medicijnen)
MAO-remmers (informatie, voedingsadviezen en de combinatie met andere medicijnen) Uw arts heeft u een klassieke MAO-remmer (Parnate, Nardil) voorgeschreven. MAO-remmers worden voorgeschreven bij ernstige
Nadere informatieAntidepressiva geleidelijker, veiliger en beter afbouwen
Antidepressiva geleidelijker, veiliger en beter afbouwen Peter Groot p.c.groot@maastrichtuniversity.nl Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor vrijwilliger bij www.cinderella tx.org Peter C.
Nadere informatie