Switching Antipsychotica (AP)

Transcriptie

1 Switching Antipsychotica (AP) Het hoe & wat Hans Oolders, psychiater

2 Syndroom Schizofrenie Incoherentie Onsamenhangendheid Wanen Hallucinaties Desorganisatie Realiteit verstoring Sociale teruggetrokkenheid Apathie Zelf verwaarlozing negatieve symptomen

3 Schizofrenie (receptor hypothese)

4 Schizofrenie (receptor hypothese & de behandeling)

5 Indeling AP Chemisch Farmacodynamisch Farmacokinetisch Therapeutische indicaties A roadmap for Antipsychotic treatment, J.Clin.Psychiatry 2007;68 (supl.7)

6 Chemische Klassiek of typisch 2 de generatie of atypisch 3 de generatie Butyrofenonen Haloperidol Difenylbutylaminen Pimozide Fenothiazinen Chloorpromazine Flufenazine Perfenazine Thioxanthenen Flupentixol Zuclopentixol Benzamiden Sulperide chloro-methyl-piperazin-dibenzodiazepine Clozapine methyl-piperazinyl-thieno-benzodiazepine Olanzapine Fluorobenzo-oxazol-piperidyl-methyl-diazabicyclo (9H)Risperidon Dibenzo-thiazepine-piperazinyl-ethoxy-ethanol Quetiapine Dichlorophenyl-piperazinbutoxy-dihydroquinolin Aripiprazol

7 (Klassiek)typisch/atypisch Klassiek Haloperidol (Haldol) Penfluridol (Semap) Broomperidol (Impromen) Flufenazine (Anatensol) Flupentixol (Fluanxol) Perfenazine (Trilafon) Zuclopentixol (Cisordinol) Thioridazine (Melleril) Sulperide (Dogmatil) Atypisch Clozapine (Leponex) Olanzapine (Zyprexa) Risperidol (Risperdal) Sertindol (Serdolect) Quitiapine (Seroquel)

8 Indeling AP Chemisch Farmacodynamisch Farmacokinetisch Therapeutische indicaties A roadmap for Antipsychotic treatment, J.Clin.Psychiatry 2007;68 (supl.7)

9 Belang van receptorbinding (blokkade) De meest belangrijke Dopamine Serotonine Histamine Muscarine α1 Norepinefrine D2 5-H T 2a H1 M1 Het effect door blokkade EPS, prolactine st., anti-psychotisch Anti-EPS??, antipsychotisch, gewicht î, slaap Sedatie, gewicht î, duizeligheid Geheugen probl., droge mond, obst. Tachycardie, wazig zien, urine retentie hypotensie

10 Receptorbinding affiniteit

11 Affiniteit / invloed op receptor aripiprasol quetiapine risperidon olanzapine clozapine flupentixol H1 a1ne M1 5HT2a D2 penfluridol haloperidol Richtlijnen AP, 2006 Gelenberg, 2004

12 Functionele receptor invloed Zet de receptor aan Neutraliseert de receptor Keert de werking van de receptor om Volledige Agonist Partiele Agonist Volledige Antagonist Partiele inverse Agonist inverse Agonist

13 Indeling AP Chemisch Farmacodynamisch Farmacokinetisch Therapeutische indicaties A roadmap for Antipsychotic treatment, J.Clin.Psychiatry 2007;68 (supl.7)

14 Farmacokinetiek absorptie, distributie, metabolisme en excretie

15 Farmacokinetiek toedieningswijze topisch: lokaal, op of nabij de plaats waar het werkzaam moet zijn. systemisch; andere plaats, waar werkzaam, verspreiding via bloed. enteraal: opname via het maag-darmstelsel.(oraal) parenteraal: buiten het maag-darmstelsel om (via injectie). transcutaan: door de huid. opname verdeling of distributie, eliminatie of klaring: excretie of uitscheiding, via huid, longen, nieren, lever eliminatie door afbraak, metabolisme

16 Opname: Snel, dagelijks doseren nodig Traag, depot, wekelijks tot maandelijks

17 Distributie Enteraal (oraal) lever Parenteraal (injectie) Bloed/plasma brein effect lichaamsvet bijwerkingen

18 Dosis bepaling Effect gewenst ongewenst merkbaar niet merkbaar Dosis

19 Dosis bepaling Effect gewenst ongewenst merkbaar niet merkbaar Dosis

20 The Big Switch

21 Reden van wisselen AP Vanuit de patiënt Niet meer nodig Bijwerkingen (slaperig, stijfheid, gewichttoename, enz) Vanuit de behandelaar Ineffectief Bijwerkingen (DM, gewicht, stijfheid/td, cardiovasc. redenen) Wissel van vehikel (bijv. oraal<->parenteraal of oraal vorm1<->oraal vorm2)

22 Nadelen AP wissel Andere bijwerkingen (of juist tijdelijk meer) Onbekende effectiviteit (kans op terugval) Toename zorgintensiteit Meer bezoeken door patiënt Meer kosten. (bijv. door toename zorg)

23 Voordelen AP wissel Minder bijwerkingen (ook op langer termijn) Effectiever Tevreden over het vehiculum Minder terugval Tevreden patient

24 Switchen van AP Hoe wordt geswitched Abrupt of met tijsoverlap (taperen) Hoe lang wordt getaperd Naar welk middel wordt geswitched

25 Switch methodes Abrupt Switch Cross-Taper Switch dose time dose time Taper Swirch Plateau Cross-Taper Switch dose dose time time Buckley JCP 69 (2008); 4-17

26 Real life situatie in Haaglanden Onderzoek over x AP recepten Totaal 1465 ptn kregen AP 158 ptn (11%) -> 180x switch Bij sommigen ptn dus meerder x geswitched

27 Naar welke klasse gewitched Switch, First agent is FGA Switch, First agent is SGA other FGA SGA 0 FGA other SGA Overall beweging is van FGA -> SGA

28 Hoog D2 -> Laag D2 Switch AP Altijd met cross tapering Let op: te snelle taper down hoogd2 Haloperidol Penfluridol Pimozide Flufenazine Flupentixol Risperidon Onttrekking D2, met kans op 1. carryover TD, 2. relapse, Binding aff.

29 Laag D2 -> Hoog D2 Switch AP Altijd met cross tapering Let op: te snelle taper up Laag Laag D2 D2 Olanzapine Quetiapine Clozapine Aripiprasol D2 bezetting, met kans op 1. EPS, 2. Motivatie verlies, Binding aff.

30 Switch AP Ach = muscarine 1 Hoog Ach -> Laag Ach Altijd met cross tapering Let op: te snelle taper down Hoog Hoog M1 M1 Clozapine Olanzapine Quetiapine Onttrekking Ach, met kans op 1. Rebound anti-cholinerg effect (griepachtige) 2. Soms agitatie, en onrust. Neem hier de tijd voor (afbouw 1 ste middel) Binding aff.

31 Switch AP Ach = muscarine 1 Laag Laag M1 M1 Risperdon Aripiprasol Haloperidol Laag Ach -> Hoog Ach Altijd met cross tapering Let op: te snelle taper up Ach bezetting, met kans op bijwerkingen; 1. Bloeddruk daling, hartkloppingen, ECG? 2. Obstipatie, 3. Visusklachten 4. Droge mond, (bij clozapine van droge mond ->speekselvloed) Binding aff.

32 Switch AP Histamine Hoog Hoog M1 M1 Clozapine Olanzapine Quetiapine Risperdal Hoog H1 -> Laag H1 Altijd met cross tapering Let op: te snelle taper down Onttrekking H1, met kans. 1. Slapeloosheid Binding aff.

33 Switch AP Histamine Laag H1 -> Hoog H1 Altijd met cross tapering Let op: te snelle taper up Laag Laag H1 H1 Halopridol Flupentixol Bezetting H1, met kans. 1. Slaperigheid Binding aff.

34 Voorbeelden (

35 Samenvatting van keuze AP 1 ste generatie (klassiek) 2 de generatie (atypisch) trillen toename eetlust loopdrang toename gewicht gevangen gevoel

36 Go save and slow Einde