Postbus AA Bezoekadres Martinbaan NN Bank Nederlandse Gemeenten

Transcriptie

1 Postbus AA Bezoekadres Martinbaan NN Bank Nederlandse Gemeenten Nieuwegein Financiën Contactpersoon Ger/ de Vree Telefoon Fax E mall g.devree@nieuwegeln.nl de leden van de commissie ABZ Datum 28 december 2009 Uw kenmerk FIN Kenmerk Onderwerp Strategienota Geachte leden van de commissie ABZ, We hebben 15 december 2009 de Strategienota vastgesteld. De strategienota Is een korte notitie van het college over de strategie van de treasuryfunctie, die we u hierbij ter kennisname toezenden. Daarnaast wordt tevens inzicht geboden in de totale portefeuille van de gemeente Nieuwegein, dit portefeuillerapport ligt voor u ter inzage. Teneinde de belangen van de gemeente niet te schaden, hebben wij geheimhouding opgelegd ten aanzien van dit rapport, overeenkomstig het bepaalde in artikel 25, tweede en derde lid, Gemeentewet. Me vriendelijke groet,.----<bu emeester en wethouders,

2

3 Postbus AA Bezoekadres Martinbaan NN Nieuwegein (l ray \ \.. \...._ '. --~_...,. ' Financiën Strategienota Raadsnummer Datum 26 november 2009 Auteur Gerl de Vree Verste

4 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november (15} Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Analyse huidige positie Inleiding Omvang en samenstelling van de portefeuille Renteresultaat 5 3 Prognose ontwikkelingen op de financiële markten Renteverloop Marktprognoses 9 4 Investerings-en liquiditeitsprognose 10 5 Voorgenomen strategie 12 6 Financierings- en beleggingsvoornemens 13 7 Risico's 14 8 Financiële consequenties 15

5 Stcotoglooo" Q Q 1 Raadsnummer Versie Datum 26 november {15) 1 Inleiding Hierbij treft u de strategienota treasury aan. De strategienota is een korte notitie van het college over de strategie van de treasuryfunctie. De bedoeling achter de strategienota Is om u inzicht te geven in het gevoerde en te voeren treasurybeleid. De kaders van het treasurybeleld staan in het financieringsstatuut. De richting geven wij gemotiveerd aan door middel van deze notitie. Door de ontwikkelingen op de financiële markten hebben wij vorig jaar, zoals u eerder is meegedeeld, de kaders verder aangescherpt en hiertoe enkele bepalingen in het financieringsstatuut gewijzigd. Er zal alleen nog worden belegd bij instellingen met een AM-rating. Gelet op het belang van de treasuryfunctie en de goede wisselwerking hierover tussen college en functionele commissie in de afgelopen jaren doen wij u hierbij de strategienota ter kennisname toekomen. Deze strategienota heeft als peildatum 1 oktober Ingevolge het treasurystatuut dient twee keer per jaar een strategienota te worden opgesteld, per 1 juni en 1 oktober.

6 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november (15) 2 Analyse huidige positie 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk geven wij een overzicht van de ontwikkelingen in de portefeuille, van de rente-inkomsten en -uitgaven en van de risico s. 2.2 Omvang en samenstelling van de portefeuille De omvang van de portefeuille, alsmede de rente lnkomsten en -uitgaven, vertonen in de regel een wisselend verloop, voornamelijk doordat Nieuwegein een dynamisch grondbedrijf heeft. De laatste jaren geven een vrij constant beeld: sinds 2003 is er een negatieve cashflow. In de jaren daarvoor werd vooral belegd, met name op de langere termijn. Het tempo waarin deze beleggingen vrijvallen was niet hoog genoeg om deze negatieve kasstroom te kunnen opvangen. In het financieringsstatuut (2.11) staat aangegeven dat "de financiering van de gemeentelijke investeringen zoveel mogelijk plaatsvindt met eigen middelen maar dat vanuit kostenoverwegingen tot andere afwegingen kan worden gekomen". Er is destijds gekozen voor beleggingen die weinig liquide zijn, maar daarom wel een gunstiger rendement opleverden. Het bleek financieel voordeliger om deze beleggingen niet vervroegd te gelde te maken, maar om in plaats daarvan leningen aan te trekken. Zodoende bestaat de portefeuille uit zowel aangetrokken als belegde gelden. In de komende drie jaar zullen vrijwel alle belegde gelden vrijvallen. Er was dit jaar tot nu toe een vrij constante negatieve cashflow, met als (grote) uitzondering een opbrengst van circa 18 miljoen als gevolg van verkoop van grond in de Binnenstad eind mei. Hierdoor is bij het Grondbedrijf dit jaar tot nu toe per saldo nog wel een positieve cashflow ontstaan van 9,6 miljoen. Tegenover o.a. de al genoemde ontvangst voor de Binnenstad en daarnaast ook voor Blokhoeve staan uitgaven voor met name de projecten Binnenstad en Klooster. Maar verder is dit jaar inmiddels ruim 25,5 miljoen besteed aan stadshuis, theater, parkeren en planvoorbereiding en 7,0 miljoen aan reguliere investeringen (o.a. onderwijshuisvesting, riolering,!ct). De portefeuille is op 1 oktober afgenomen met 16,3 miljoen. Dat deze niet verder is afgenomen komt doordat de jaarlijkse reguliere inkomstenstroom van algemene uitkering en belastingen niet geheel gelijkmatig over het jaar is verdeeld (in de eerste drie kwartalen komt verhoudingsgewijs meer binnen dan in het laatste kwartaal). De komende maanden wordt ook daardoor de cashflow negatief beïnvloed. De portefeuille beleggingen bestaat nu nog alleen uit oorspronkelijk langlopende beleggingen bij Nederlandse instellingen en bedroeg op de peildatum nog 42,5 miljoen. De risico s op deze portefeuille worden betrekkelijk laag Ingeschat. Omdat het Rijk zich inspant om de financiële instellingen zoveel mogelijk bij te staan gaan wij

7 Strategienota Raadsnummer Verste D"tum 26 november 2009 s (15) er op voorhand vanuit dat de risico s van rijkswege zoveel mogelijk worden ingeperkt. Het merendeel ( 25 miljoen) is belegd bij de overheld of aan de overheid gelieerde instellingen en bij instellingen met een AAA-rating. Bijna 17 miljoen Is belegd bij een instelling met een AA-rating en valt binnen een jaar vrij. De nog resterende looptijd van de overige beleggingen is beperkt: binnen drie jaar vervalt vrijwel de gehele portefeuille. Op de langere termijn resteren er dan nog slechts drie kleinere beleggingen, één bij een verbonden partij en twee kleintjes uit oogpunt van maatschappelijk nut (het Hosplee en de stichting Museumwerf). De portefeuille met aangetrokken leningen bedraagt inmiddels 53 miljoen en bestaat voor 48 miljoen uit langlopende geldleningen (met een oorspronkelijke looptijd van 5 tot 10 jaar). De ratings van de Instellingen waarvan geleend is, zijn niet zo relevant want de verplichting tot terugbetaling ligt bij ons, het geld is al binnengekomen. De Wet Fido regelt de kasgeldlimiet (de toegestane hoeveelheid kort aangetrokken geld) en die bedraagt momenteel ruim 15 miljoen. Deze limiet is ingesteld om te voorkomen dat gemeenten te veel kort geld lenen waardoor bij een sterke stijging van de rente de rentelasten ineens explosief zouden toenemen. Door deze limiet wordt het renterisico meer gespreid. Overigens kan deze limiet wel incidenteel overschreden worden maar na een half jaar aaneengesloten overschrijding is het verplicht afspraken te maken met de provincie over de noodzakelijke consolidatie (dat wil zeggen leningen afsluiten met een looptijd langer dan een jaar). Omdat de kasgeldlimiet begin dit jaar overschreden werd is toen voor 22 miljoen geconsolideerd, maar door de onverwacht hoge inkomstenstroom eind mei ontstond vervolgens incidenteel een liquiditeitsoverschot. Inmiddels zijn deze overtollige middelen volledig aangewend en is er aanvullend geleend. 2.3 Renteresultaat In onderstaande tabel wordt aangegeven wat de omvang is van de portefeuille belegde middelen (U/G) en aangetrokken gelden (0/G), met de bijbehorende rentebaten en rentelasten.

8 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november (15} Renteresultaat/portefeuille * belegde gelden (U/G) rente kortlopende leningen rente langlopende leningen totaal rente-inkomsten totaal belegd op mutatie in portefeuille U/G Rendement portefeuille U/G 4,13% 4,14% 4,10% 4,15% 4,28% aangetrokken gelden (0/G) rente kortlopende geldleningen rente langlopende geldleningen totaal rente-uitgaven totaal aangetrokken op mutatie In portefeuille 0/G " kosten portefeuille 0/G 2,23% 3,39% 3,91% 3,96% 3,81% gesaldeerd totaal renteresultaat totaal portefeuille Mutatie in portefeuille totaal " * In deze tabel zijn in de kolom 2009 voor zover bekend alvast de rente-inkomsten en -uitgaven over het hele jaar weergegeven. Onderstaand hebben we de renteresultaten uit de tabel grafisch weergegeven. m betaalde rente 111 renteresultaat gesaldeerd De bovenste lijn geeft het rendement van de beleggingen weer; het onderste vlak het uiteindelijke renteresultaat. Overigens geeft het bovenstaande renteresultaat nog geen compleet beeld voor dit jaar. Hierin zijn namelijk de rentebaten en -lasten

9 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november (15) van de allopende leningen voor de rest van het jaar meegenomen (omdat daarvan de rente immers exact bekend is). Maar de kosten van provisie en nog te verwachten rentelasten van dit jaar nog af te sluiten leningen zijn nog niet verwerkt. De verwachting is echter dat de financiële gevolgen hiervan beperkt zullen zijn, circa Per saldo wordt nu nog een negatief renteresultaat op de portefeuille leningen en beleggingen over 2009 verwacht van 0,25 miljoen. In de begroting 2009 is tot nu toe een direct portefeuilleresultaat geraamd van ruim 0,3 miljoen. Dit zou betekenen dat per saldo het portefeuilleresultaat ruim 0,5 miljoen negatiever uitvalt dan geraamd. Overigens is dit alleen het resultaat op directe beleggingen en leningen en wordt het totale renteresultaat óók bepaald door de Interne doorberekeningen van investeringen {aan grondbedrijf en reguliere exploitatie). In de begroting is de rentedoorberekening aan het grondbedrijf vrij conservatief geraamd. Gezien de hoogte van de inmiddels gedane investeringen zal deze doorberekening aanmerkelijk hoger uitvallen dan geraamd en compenseert dit het lagere beleggingsresultaat volledig. Bij de Najaarsnota is er dan ook vanuit gegaan dat er voor 2009 geen negatieve budgettaire effecten geraamd hoeven worden. Net als voorgaande keren is het meest recente portefeulllerapport, per de peildatum van 30 september 2009 (als geheim voor u bijgevoegd). Dit bevat een overzicht van de portefeuille korte en langlopende leningen u/g, de portefeuille korte en langlopende leningen o/g en de positie per partij (inclusief de rating).

10 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november {15) 3 Prognose ontwikkelingen op de financiële markten 3.1 Renteverloop Uiteraard gaat het voorspellen van de ontwikkelingen op de financiële markten altijd al gepaard met een grote mate van onzekerheid, maar in het huldig tijdsbestek zijn de perspectieven extra onzeker. De financiële crisis heeft geleid tot een fikse economische crisis en ondanks (licht) optimistische geluiden de laatste tijd zijn de meningen verdeeld over hoe de economie zich de komende tijd zal gaan ontwikkelen én is het vooral de vraag wat de gevolgen hiervan zullen zijn voor de rente. In ieder geval volgen we nauwlettend de prognoses van marktspecialisten voor de komende periode. We zijn geïnteresseerd in de prognoses voor de korte termijnrente en de lange termijnrente en de verhouding tussen beide. Daarbij kijken we ook altijd naar de ontwikkelingen van de afgelopen tien jaar, maar het cliché "behaalde resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst" geldt nu sterker dan ooit. Voor de volledigheid geven we hieronder toch een beeld van het afgelopen decennium. In onderstaande graflek wordt een overzicht gegeven van de ontwikkelingen van de korte rente (de onderste lijn), de lange rente (de bovenste lijnen) en de verhouding tussen beide. Daaruit blijkt dat over de afgelopen periode de gemiddelde rente van 10-jaars staatsleningen 4,32% bedroeg en van drie-maands 3,23%. De gemiddelde spread tussen de lange en korte rente bedroeg 1,09% over de afgelopen 10 jaar.

11 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november Q _ o Q 1 9 (15) L(;,\.1~~: Historisch Ren~êVerioop: 10-~rs (Ned.) S~~ 1,0-~aa'rs _swap, ~maands Eu~bor ;--~--1. ~~Mv~\.;n1 -. -,---~r:.,_.,... --:--:--'.,. -~...-- j ;.. 1 i...""f.~.:.~ ;:..:..:..:.. :.-'..~..:...:..:.. ].:..:..:...:.:"...:..,.~tjl..:.. t...:.....: \. :' EN;.; -~~ ;. ;.,'!'!!;t,,;l~fflli!. j. j. ; ~t : : ~.\; :. ;. : GGiniddeld4,5fl< : : ; :f,!tij:i~(t: r.' i'\!\1 ; : ~; : : ; ~\~ : : ~~,, ' Ge~iddeld~,3~v~ L11 ~Aifr,i : ~ : : -, - : * -~: ---~ )Vt~~tt -W - 1~:.~ - ~r '----.,...,.l\û,_",... q.l ~"'"' "",., -, r ;.;s~-,:: ' ;:f#fif... ::k~::: :::::::::::::::: >~_:: -:a S\}(1%. '''' ::..---~----;rertiîd~ë"g:.z;,;.-w L-;-----~ ,_ i.o~ ',.: : -~- r.,. --i i- -~~~-:-~ t- + -~.., ~-,,l~--; ;. --.,. --r :-- +- l- ----~-- -2~tt% :... -~- -~ -~-...,.. ~--....!.: :~[-::_-::~~-~-- :~ ~:-.:::~:::: L~:..,. -~... ~--~-...,.. -:- ~ :tiloó%' ~-... ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '' --~- -:-- -:-,.. ;... ' ; ;...,. -:--., _...,_. i i. i..." ;..; -~-..'"... ~.. -:-- '- \'... t,omw. 0,500% Het verschil tussen korte en lange rente is aanzienlijk. Naast de rente wordt de prijs van geld ook bepaald door de risico~opslagen die de banken hanteren. Sinds het uitbreken van de kredietcrisis waren deze opslagen naar ongekende hoogten gestegen. Inmiddels zijn deze opslagen weer flink afgenomen, maar nog niet tot het niveau van vóór de crisis. En het is zeer de vraag óf dat überhaupt nog gaat gebeuren. Daardoor wordt het verschil in prijs tussen kort en lang geld nog vergroot. 3.2 Marktprognoses De Europese Centrale Bank houdt de (herfinancierings)rente al een poosje op het ongekend lage niveau van 1% en op dit moment zijn er geen aanwijzingen dat dit op korte termijn zal worden verhoogd. De angst voor het inflatiespook is wat getemperd. Maar zodra de economie echt weer flink aantrekt is de kans op (een snel oplopende) inflatie aanzienlijk. Tenslotte zijn de begrotingstekorten van overheden toch fiks toegenomen door de enorme bedragen die inmiddels in de financiële sector zijn gepompt. Daardoor wordt ook een groter beroep op de kapitaalmarkt gedaan. Op termijn wordt dan ook weer een stijgende rente verwacht. Op dit moment zijn leningen met een korte looptijd in ieder geval extreem goedkoop en de verwachting is dat dit de komende paar maanden nog wel zo zal blijven, maar voor volgend jaar wordt wel een verdubbeling verwacht. Desondanks is dan het absolute niveau van de korte rente nog steeds erg laag. De rente op leningen met een lange looptijd is nog steeds aan schommelingen onderhevig maar momenteel is het niveau laag te noemen (inclusief de risico~opslag toch nog onder de 4% voor een tienjaarslening). Wei wordt vanaf het komende jaar structureel een stijging voorzien.

12 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november (15) 4 Investerings- en liquiditeitsprognose Voor de komende tijd verwachten we nog steeds een negatieve kasstroom, gelet op geplande en reeds gestarte investeringen in met name de Binnenstad (incl. parkeren, stadshuis en culturele voorzieningen), Het Klooster en Galecopperzoom. Overigens hebben we nu enkele parkeergarages nog niet meegenomen in de prognoses, gezien de grote onzekerheid rond het aanvangstijdstip en de omvang van deze projecten. De eerstkomende jaren zal er veel geleend moeten worden, de vrijval van nu nog belegde mlddelen is bij lange na niet toereikend om alle geplande investeringen te financieren. In de onderstaande tabel is dit weergegeven. cash-flow vs. beschikbare middelen s verwachte cashflow m beschikbare middelen

13 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november 'i 11 (15) Onderstaand is weergegeven hoe groot de jaarlijkse behoefte per saldo is. financieringsbehoefte per jaar Uiteraard zijn het slechts prognoses. In de praktijk blijken we vaak te worden geconfronteerd met uitstel van investeringen, om allerlei redenen. Dit heeft tamelijk ingrijpende gevolgen voor de financieringsbehoefte. Naast de onzekerheden in het tempo van de uitgaven geldt hetzelfde voor de inkomstenkant: bij een economische recessie zal bijvoorbeeld de uitgifte van gronden ook getemporiseerd worden. Ook dit heeft invloed op de financieringsbehoefte. De hier weergegeven prognoses zijn dan ook slechts een indicatie en geen keihard gegeven. Maar de algehele trend is wel duidelijk: de komende jaren worden investeringen gepleegd tot een niveau dat de beschikbare financieringsmiddelen ruim te boven gaat. De komende jaren zullen alle belegde middelen die vrijvallen, aangewend worden voor de financiering van de geplande investeringen, terwijl daarbovenop de komende jaren per saldo een aanzienlijk bedrag permanent zal moeten worden aangetrokken. In onderstaande tabel wordt dit weergegeven. financieringsbehoefte cumulatief

14 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november (15} 5 Voorgenomen strategie In deze paragraaf gaan we in op de voorgenomen strategie, dat wil zeggen de voorgestane beleidsrichting. Gelet op de huidige renteontwikkelingen op zowel kapitaalmarkt als geldmarkt, de fluctuerende spread, de verwachte negatieve cashflow en de verwachte economische ontwikkelingen is onze strategie als volgt. Uitgaande van een fors negatieve cashflow in de komende jaren wordt, gezien de lage rentes voor kort geld, binnen de kasgeldlimiet kostentechnisch zo optimaal mogelijk kasgeld in periodes tot maximaal één jaar aangetrokken. Gelijktijdig wordt, omdat de financieringsbehoefte de kasgeldlimiet zal overschrijden, gekoerst op een gunstig moment om te consolideren (dat wil zeggen leningen afsluiten met een langere looptijd dan een jaar). Verwacht wordt namelijk dat op termijn de lange rente zal stijgen. Gezien deze verwachting worden eventueel ook vast langlopende leningen afgesloten met een uitgestelde stortingsdatum. Er wordt gestreefd naar een spreiding in vervaldata van de nog af te sluiten Janglopende leningen. Om rendementsredenen worden geen beleggingen verkocht, maar er wordt de eerste jaren niet meer langlopend herbelegd. Eventuele tijdelijke /iquiditeitsoverschotten worden kort belegd, bij instellingen met minimaal een AAA-rating. In de volgende paragraaf gaan wij hier nader op in.

15 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november Financierings- en beleggingsvoornemens 13 (15) Wij verwachten ook voor de komende jaren een negatieve kasstroom voor de gemeente als geheel. Vanaf circa 2013 zou dit naar het huidige beeld waarschijnlijk omslaan in een met name positieve cash-flow, vooral door de ontwikkelingen bij het grondbedrijf. Het beleid om de bestaande beleggingen niet vervroegd af te lossen, wordt om rendementsredenen voortgezet. De spread tussen kort en lang geld is snel opgelopen. Dat komt vooral doordat de korte rente sinds oktober 2008 in hoog tempo is gedaald. De lange rente kende ook de nodige schommelingen, eerst meer opwaarts en uiteindelijk dalend, maar de daling is veel minder dan bij de korte rente. Daarom is het aantrekkelijk om nu zoveel mogelijk kort geld te lenen, maar tegelijkertijd wordt wel nauwlettend in de gaten gehouden hoe de lange rente zich in de tussentijd ontwikkelt. De verwachting is namelijk dat op de iets langere termijn de inflatie en daarmee de rente behoorlijk kan oplopen. De middelenbehoefte is de komende tijd in ieder geval zo groot dat die niet alleen met kasgeld kan worden afgedekt dus er zullen forse sommen moeten worden aangetrokken met een langere looptijd. Het is zaak daarvoor een gunstig moment uit te kiezen, maar het blijft moeilijk om dat moment te bepalen. De keuze daarvoor is mede afhankelijk van de economische ontwikkelingen en de daarmee samenhangende renteontwikkelingen, die zoals eerder geschetst, uiterst onzeker zijn. Daarom achten wij het wenselijk om het opnemen van lang geld te spreiden in de tijd, om zodoende ook het risico van rentestijgingi-daling te spreiden. Daarnaast wordt ook een spreiding in de vervaldata aangebracht, zodat in de toekomst er niet ineens binnen korte tijd grote bedragen moeten worden hergefinancierd, tegen een dan misschien uiterst ongunstig rentepercentage. Verder wordt momenteel onderzocht wat de mogelijkheden zijn van de zogenaamde cultuurfinanclering. Eventueel kan dit een manier zijn om tegen een aantrekkelijker rentepercentage de bouw van het theater te financieren. Het treasurycomité is op basis van deze nota bijeen geweest. Het verslag hiervan ligt ter inzage.

16 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november {15) 7 Risico's Wij hanteren binnen de gemeente een vaste interne rekenrente. Sinds een aantal jaar geleden deze rekenrente is verlaagd van 6,1% via 5% naar 4%, loopt deze rekenrente redelijk in de pas met de werkelijkheid. Het rendement op de beleggingen schommelt al een aantal jaren net boven de 4%. Sinds de portefeuille ook bestaat uit aangetrokken leningen, waren de gemiddelde rentelasten hiervan aanvankelijk aanmerkelijk lager dan bovengenoemd rendement op de bestaande beleggingen, maar langzamerhand liep dit op tot 4%. Inmiddels is het, door de momenteel weer lagere rente, weer iets gezakt, tot onder de 3,8%. Voor 2009 stemt de gehanteerde rekenrente goed overeen met de werkelijk gerealiseerde rendementen/lasten. Het is echter de vraag wat er de komende jaren gaat gebeuren. Door het hoge niveau van investeringen in de eerstkomende jaren (stadshuis, theater, parkeergarages) zullen er in betrekkelijk korte tijd enorme sommen geld uit de markt moeten worden gehaald, waarbij de kasgeldlimiet absoluut ontoereikend is om de totale financieringsbehoefte met (momenteel goedkoop) kort geld af te dekken. Op dit moment ligt de marktrente van 10-jaarsleningen nog rond de 4% (en voor korter geld nog lager). Gezien dit niveau zal voor 2010 de interne rekenrente van 4% ook nog wel toereikend zijn, maar het moeilijk te voorspellen hoe dit zich de jaren daarna zal ontwikkelen. Gelukkig is juist de eerstkomende tijd, nu de rente nog laag is, relatief veel geld nodig, die naar verwachting op of onder het niveau van de rekenrente kan worden aangetrokken.

17 Strategienota Raadsnummer Versie Datum 26 november (15} 8 Financiële consequenties 20~0-001 Zoals onder hoofdstuk 2 Renteresultaat al is aangegeven wordt er per saldo over heel 2009 een negatief portefeuilleresultaat van circa verwacht, in plaats van positief. Dit nadeel van wordt echter naar verwachting volledig gecompenseerd door een hogere interne rentedoorberekening aan met name het grondbedrijf. Zodoende heeft dit geen negatief effect op het totale renteresultaat over Bij de opstelling van de vorige strategienota werd nog verwacht dat de rekenrente ad 4% niet toereikend zou zijn voor 2010 en de jaren daarna. De negatieve budgettaire consequenties hiervan zouden worden meegenomen in de begroting Door de actuelere, gunstigere rente-ontwikkelingen is dit bij de begrotingsopstelling 2010 achterwege gelaten.

18