Welkom Cursus Raadsoriëntatie. 24 oktober 2017

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Welkom Cursus Raadsoriëntatie. 24 oktober 2017"

Transcriptie

1 Welkom Cursus Raadsoriëntatie 24 oktober 2017

2 Het programma DOEL Dag 1 Dag 2 Dag 3 Kijkje in de keuken & gevoel bij gemeentebestuur Dinsdag 24 oktober Algemene inleiding lokale politiek Dinsdag 31 oktober Dag van de wethouder Donderdag 9 november (woensdag 8 november voor BoZ) Raadsvergadering bijwonen Aanvang bijeenkomsten: Locatie bijeenkomsten: uur (tot ongeveer uur) Begin: Stadhuis Later: Riethil

3 Het programma Dag 4 Dag 5 Dag 6 Dag 7 Dinsdag 14 november Inleiding casus en indeling in fictieve fracties Dinsdag 21 november Relatie met de pers Dinsdag 28 november Fractiewerk Dinsdag 12 december Fictieve Raadsvergadering Aanvang bijeenkomsten: Locatie bijeenkomsten: uur (tot ongeveer uur) Begin: Stadhuis Later: Riethil

4 Dag 1 - Kennismaking middels speeddates - Quiz: vijf stellingen - Algemene inleiding lokale politiek - Rol van de griffie - Vergaderstelsel, instrumenten en gebruiken

5 Kennismaking - Drie speeddates van vijf minuten - Verdelen ons over de zaal - Na drie minuten een volgende date Twee vragen: 1. Wie ben je? (naam en bijvoorbeeld: waar woon je, hobby s, werk? etc.) 2. Waarom doe je mee aan de cursus raadsoriëntatie?

6 Quiz

7 Quiz De burgemeester mag de wethouders en raadsleden naar huis sturen.

8 Quiz Wethouders zijn geen lid van de gemeenteraad.

9 Quiz De gemeenteraad kan alleen door mensen met de Nederlandse nationaliteit gekozen worden.

10 Quiz Raadsleden die tegen de lijn van de fractie stemmen, kunnen door de fractie uit de gemeenteraad worden gezet.

11 Quiz Raadsleden mogen niet rechtstreeks vragen stellen aan ambtenaren.

12 Legitimiteitscrisis - Er gaan steeds minder mensen stemmen - De zwevende kiezer heerst versplintering - Steeds minder mensen zijn lid van een politieke partij (in Nederland slechts 2,5%)

13 Efficiencycrisis - Formaties duren langer (vanwege complexe uitkomsten) - Besturen gaat steeds trager veel bestuurslagen + toenemende invloed EU - Aanzien van het ambt vroeger een nobele functie, en nu?

14 Lokaal bestuur - Er zijn drie bestuurslagen - Rijk - Provincie - Gemeente - In Nederland 388 gemeenten per 1 januari Gemeente staat centraal in cursus

15 Gemeentebestuur Drie bestuursorganen 1. Gemeenteraad - Direct gekozen volksvertegenwoordigers 2. College van B&W 3. Burgemeester

16 Gemeenteraad Drie rollen: Volksvertegenwoordigende rol Kaderstellende rol Controlerende rol

17 Gemeenteraden Bergen op Zoom Breda Roosendaal 33 raadsleden 39 raadsleden 35 raadsleden

18 Gemeenteraad - Maart 2018 gemeenteraadsverkiezingen - Samenstelling fracties: coalitie en oppositie - Raadsleden stemmen zonder last of ruggespraak

19 Gemeentebestuur Drie bestuursorganen 1. Gemeenteraad 2. College van B&W: dagelijks bestuur - Voorbereidend & uitvoerend - Collegiaal bestuur - Eén burgemeester en zes wethouders (Breda), vier (BoZ), vijf (Roosendaal) - Gemeentesecretaris eerste adviseur 3. Burgemeester

20 College van B&W Burgemeester op voordracht van de raad door de Kroon benoemd

21 College van B&W Wethouders door de raad benoemd

22 Gemeentebestuur Drie bestuursorganen 1. Gemeenteraad 2. College van B&W 3. Burgemeester - Voorzitter gemeenteraad en College van B&W - Eigen wettelijke taken en bevoegdheden - Rol Koninklijke Onderscheidingen

23 De griffie

24 Wat doet de griffie?

25 BOB model 1. Beeldvorming 2. Oordeelsvorming 3. Besluitvorming Vergaderstelsel

26

27 Vergaderstelsel BOB model 1. Beeldvorming 2. Oordeelsvorming: Commissievergaderingen

28

29 Vergaderstelsel BOB model 1. Beeldvorming 2. Oordeelsvorming: Commissievergaderingen 3. Besluitvorming: Gemeenteraadsvergadering

30

31 Termijnen Eerste termijn Tweede termijn 5 minuten per fractie wethouder reageert en beantwoordt eventuele vragen die gesteld zijn 3 minuten per fractie wethouder reageert en beantwoordt eventuele vragen die gesteld zijn Opmerking: De gemeenteraad van Bergen op Zoom werkt niet met spreektijden.

32 Het woord krijgen

33 Spreken via de voorzitter

34 Interruptie

35 Stemmen

36 Amendementen Moties Initiatiefvoorstel Interpellatie Raadsinstrumenten wijzigingsvoorstellen college aanzetten tot handeling of gevoelens uitspreken eigen voorstel collegelid bevragen over een politiek relevant onderwerp Schriftelijke vraag over ieder onderwerp, bijv. actualiteit of onderwerp dat op de agenda staat

37 Amendement indienen

38 Motie indienen

39 Volgende week Dinsdag 31 oktober Dag van de wethouder Met wethouders: Miriam Haagh, Marianne de Bie, Boaz Adank en Toine Theunis. Locatie: Stadhuis Breda, Stadserf 1 Aanvang: 19:30 uur

Programma van de vergadering, lijst met onderwerpen die op de vergadering worden behandeld.

Programma van de vergadering, lijst met onderwerpen die op de vergadering worden behandeld. Begrippenlijst gemeenteraad Absolute meerderheid Manier van besluiten waarbij een voorstel is aangenomen als meer dan de helft van alle uitgebrachte stemmen vóór is. Agenda Programma van de vergadering,

Nadere informatie

Welkom. bij de. gemeenteraad

Welkom. bij de. gemeenteraad Welkom bij de gemeenteraad Welkom bij de gemeenteraad Aan het hoofd van de gemeente staat de gemeenteraad. De raad neemt beslissingen over allerlei belangrijke zaken in de gemeente. Of het nu gaat om toeristenbelasting

Nadere informatie

HET WAALWIJKS VERGADERMODEL

HET WAALWIJKS VERGADERMODEL De Raad Gemeente Waalwijk PRAAT MET DE RAAD HET WAALWIJKS VERGADERMODEL Het Waalwijks vergadermodel 1 Het vergadermodel in het kort Om alle inwoners van de gemeente Waalwijk goed te kunnen vertegenwoordigen,

Nadere informatie

HOE WERKT DE GEMEENTE? Het beïnvloeden van beleid en besluitvorming

HOE WERKT DE GEMEENTE? Het beïnvloeden van beleid en besluitvorming HOE WERKT DE GEMEENTE? Het beïnvloeden van beleid en besluitvorming Beleidsvorming in de gemeente volgt redelijk vaste stappen. In dit document leest u welke stappen dat zijn. Daardoor kunt u op tijd bij

Nadere informatie

Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen (Tilburg

Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen (Tilburg Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen (Tilburg University) @ostaaijen Opzet Verbindende rol van de raad onder druk Verdieping van de klassieke rollen Hard naar het college,

Nadere informatie

Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen

Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen Routeplanner komend uur Verbindende rol van de gemeenteraad onder druk Verdieping van de klassieke rollen van de gemeenteraad Hard

Nadere informatie

verordening op het raadspresidium

verordening op het raadspresidium nummer 1.1.6 regeling verordening op het raadspresidium nr. 1.1.6 de raad van de gemeente Gouda Gelezen het voorstel van het presidium van 28 juni 2014; Gelet op artikel 4 van het Reglement van Orde voor

Nadere informatie

2. Instrumentenoverzicht Gemeenteraad Utrecht

2. Instrumentenoverzicht Gemeenteraad Utrecht 2. Instrumentenoverzicht Gemeenteraad Utrecht Instrument Wat wil ik? Welke procedure? AMBTELIJKE BIJSTAND Verordening op de ambtelijke bijstand Gemeenteblad van Utrecht 2009, nr. 45 AMENDEMENT Artikel

Nadere informatie

Lokale democratie onder / december 2017

Lokale democratie onder / december 2017 Lokale democratie onder druk @Ostaaijen / december 2017 Spoorboekje Wat is er aan de hand met de lokale democratie? - afhakende inwoners - aanhakende inwoners Rol gemeenteraad in de lokale democratie -

Nadere informatie

Instrumentenmatrix Welk instrument kan ik als raadslid gebruiken?

Instrumentenmatrix Welk instrument kan ik als raadslid gebruiken? 1 Feitelijke/technische informatie informatieve vragen algemeen 2 Feitelijke/technische informatie informatieve vragen over raadsstukken 3 Feitelijke/technische informatie Als raadslid vragen liever per

Nadere informatie

De gemeenteraad is er voor u!

De gemeenteraad is er voor u! A M S T E LV E E N. N L / G E M E E N T E R A A D De gemeenteraad is er voor u! Gemeentebestuur De gemeente Amstelveen wordt net als iedere gemeente in Nederland - bestuurd door een gemeenteraad en een

Nadere informatie

MEMO uur: schorsing De voorzitter schorst de vergadering. Zo hebben de fracties de tijd zich voor te bereiden op de tweede termijn.

MEMO uur: schorsing De voorzitter schorst de vergadering. Zo hebben de fracties de tijd zich voor te bereiden op de tweede termijn. MEMO Aan Van : Gemeenteraad : Griffie, Hans Sepers Betreft : Voorbereiding beantwoording vragen begroting 5 november 2015 Datum : 19 oktober 2015 Beste raadsleden, Op donderdag 5 november staat de raadsvergadering

Nadere informatie

Organisatieverordening gemeenteraad Ermelo

Organisatieverordening gemeenteraad Ermelo Nr. 12051947 Casenr. 2011-12329 Vastgesteld bij raadsbesluit d.d. 26 april 2012 Naam : A. van Meerveld Afdeling : Griffie Datum : 1 mei 2012 pagina 2 van 9 De raad van de ; Gelezen het voorstel van de

Nadere informatie

Beslisdocument Vernieuwend Vergaderen (A12.002728) 1

Beslisdocument Vernieuwend Vergaderen (A12.002728) 1 Beslisdocument Vernieuwend Vergaderen (A12.002728) 1 Ter voorbereiding van de invoering van het nieuwe vergaderstelsel en van de opstelling van de daarvoor benodigde verordeningen, besluit de gemeenteraad

Nadere informatie

Nieuwe raad met een open blik! Anders vergaderen, anders omgaan met elkaar en met onze inwoners

Nieuwe raad met een open blik! Anders vergaderen, anders omgaan met elkaar en met onze inwoners Nieuwe raad met een open blik! Anders vergaderen, anders omgaan met elkaar en met onze inwoners 1 Waarom veranderen? We willen dualer debatteren We willen korter/ efficiënter vergaderen We willen meer

Nadere informatie

Politieke Avond Gooise Meren Handleiding / Algemene beschrijving.

Politieke Avond Gooise Meren Handleiding / Algemene beschrijving. Politieke Avond Gooise Meren Handleiding / Algemene beschrijving. 1. Inleiding In deze handleiding/beschrijving wordt aangegeven wat het doel c.q. karakter is (van de verschillende onderdelen) van de Politieke

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7. Doetinchem, 27 februari 2013 ALDUS VASTGESTELD 7 MAART Werkwijzen vergaderstelsel gemeenteraad

Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7. Doetinchem, 27 februari 2013 ALDUS VASTGESTELD 7 MAART Werkwijzen vergaderstelsel gemeenteraad Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7 ALDUS VASTGESTELD 7 MAART 2013 Werkwijzen vergaderstelsel gemeenteraad Voorstel: 1. Vanaf 1 april 2013 overgaan tot een maandelijkse cyclus van raadsvergaderingen. 2. In de

Nadere informatie

Interne memo. De nadruk ligt dus op de behandeling van de perspectiefnota.

Interne memo. De nadruk ligt dus op de behandeling van de perspectiefnota. Interne memo Aan : Presidium Van : Lenneke van der van der Meer Afdeling : Griffie Datum : Maart 2013 Onderwerp : Behandeling jaarrekening / scenario's voor de toekomst / perspectiefnota en begroting 1.

Nadere informatie

TOELICHTING OP HET GEBRUIK VAN DE FORMATS VAN RAADSINSTRUMENTEN

TOELICHTING OP HET GEBRUIK VAN DE FORMATS VAN RAADSINSTRUMENTEN TOELICHTING OP HET GEBRUIK VAN DE FORMATS VAN RAADSINSTRUMENTEN - Bij gebruikmaking van de Word-formats s.v.p. de modellen gebruiken zoals opgenomen in het RIS onder het tabblad 'Handig voor raadsleden'

Nadere informatie

Workshop provinciale besluitvorming

Workshop provinciale besluitvorming Workshop provinciale besluitvorming Joost de Wals (griffie) Annemiek Bus (Bestuurlijk Juridische Zaken) Peter van t Hoog (vz. vml. commissie Werkwijze) 3 april 2018 13.30)14.45 en 15.00)16.15 Wat gaan

Nadere informatie

Hoe werkt een gemeente?

Hoe werkt een gemeente? Een korte uitleg 2 3 Wat doet een gemeente? De gemeente heeft veel verschillende taken, maar ze doet niet alles zelf. Neem het ophalen van huisvuil of het aanleggen van straten. De gemeente moet er voor

Nadere informatie

Polderen voor beginners

Polderen voor beginners Jongerenkamer Polderen voor beginners Voorwoord De Tweede Kamer is het hart van de Nederlandse democratie. De 150 gekozen Kamerleden gaan met elkaar en de regering in debat over de toekomst van Nederland.

Nadere informatie

Cursus Politiek Actief. Bijeenkomst 2: besluitvormingsprocedure in de gemeente

Cursus Politiek Actief. Bijeenkomst 2: besluitvormingsprocedure in de gemeente Cursus Politiek Actief Bijeenkomst 2: besluitvormingsprocedure in de gemeente 1 Terugblik bijeenkomst 1 Introductie staatsinrichting Verkiezingen/politieke partijen Actief in de politiek: raadsleden 23-05-2017

Nadere informatie

Bestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid

Bestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid Vak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum november 2012 Hoofdstuk 4 Het landsbestuur (regering en parlement) Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier

Nadere informatie

ONS KENMERK 07UIT05041 DOORKIESNUMMER 010-2465455

ONS KENMERK 07UIT05041 DOORKIESNUMMER 010-2465455 gemeente Schiedam Aan de leden van de gemeenteraad van Schiedam Burgemeester en wethouders Postbus 1501 3100EA SCHIEDAM Stadskantoor Stadserf 1 3112DZ SCHIEDAM T 010 246 55 55 F 010 473 59 78 W www.schiedam.nl

Nadere informatie

Vaste deelnemers? Soms Nee Ja Nee Nee

Vaste deelnemers? Soms Nee Ja Nee Nee Discussienotitie ad hoc commissie verbetering vergaderstelsel Na bespreking in de ad hoc commissie van 30 maart 2011, inclusief de reactie van de SP (afwezig tijdens de 30 e ) Deze versie zal door de leden

Nadere informatie

MEMO. Voorafgaande aan de eerste termijn van de algemene beschouwingen zijn de volgende hamerstukken geagendeerd:

MEMO. Voorafgaande aan de eerste termijn van de algemene beschouwingen zijn de volgende hamerstukken geagendeerd: MEMO Aan Van : Gemeenteraad : Griffie, H. Sepers Betreft : Begroting 10 november 2016 Datum : 4 november 2016 Beste raadsleden, Op donderdag 10 november staat de raadsvergadering in het teken van de begroting.

Nadere informatie

WIE BESTUURT DE GEMEENTE?

WIE BESTUURT DE GEMEENTE? WIE BESTUURT DE GEMEENTE? De gemeente dichtbij Dagelijks heeft u met de gemeente te maken. Zo zorgt de gemeente ervoor dat uw vuilnis wordt opgehaald en dat er wegen en fietspaden worden aangelegd. Bij

Nadere informatie

Besturingsfilosofie gemeente Heemskerk

Besturingsfilosofie gemeente Heemskerk Besturingsfilosofie gemeente Heemskerk Versie 17 januari 2018 1 Inhoud Besturingsfilosofie gemeente Heemskerk...1 De besturingsfilosofie in één oogopslag...3 Waarom en voor wie een besturingsfilosofie?...4

Nadere informatie

Rollen en taken binnen de gemeente. Wie doet wat, bij wie moet u zijn

Rollen en taken binnen de gemeente. Wie doet wat, bij wie moet u zijn Rollen en taken binnen de gemeente Wie doet wat, bij wie moet u zijn AVI-toolkit 6 23 mei 2013 1 Inhoud Duale besturing binnen gemeenten... 3 De gemeenteraad... 4 Het college van burgemeester en wethouders

Nadere informatie

Het raadslid. Taken raadslid

Het raadslid. Taken raadslid Het raadslid Nederland kent op 1 januari 2008 443 gemeenten die allen bestuurd worden door de gemeenteraad als algemeen bestuur en een college van burgemeester en wethouders als dagelijks bestuur. Gemeenten

Nadere informatie

Procedurevoorstel verkenning vergaderstructuur versie d.d. 5 juni 2015

Procedurevoorstel verkenning vergaderstructuur versie d.d. 5 juni 2015 Procedurevoorstel verkenning vergaderstructuur versie d.d. 5 juni 2015 1. Inleiding De kerngroep heeft in het najaar van 2014 ingestemd met het volbrengen van een verkenning naar andere vergaderstructuren.

Nadere informatie

Welkom bij de gemeenteraad

Welkom bij de gemeenteraad Welkom bij de gemeenteraad De gemeenteraad is het hoogste orgaan van onze gemeente. De raad vertegenwoordigt u, als inwoner van de gemeente Raalte en neemt beslissingen over allerlei belangrijke zaken

Nadere informatie

Vergaderen met BOB. een nieuwe werkwijze voor de gemeenteraad Boxtel

Vergaderen met BOB. een nieuwe werkwijze voor de gemeenteraad Boxtel Vergaderen met BOB een nieuwe werkwijze voor de gemeenteraad Boxtel Januari 2014 1. Inleiding In 2011/2012 heeft een werkgroep uit de raad zich gebogen over de thema s burgerparticipatie en bestuurlijke

Nadere informatie

Provinciale Staten(lid) en het Provincierecht 25 juni 2019

Provinciale Staten(lid) en het Provincierecht 25 juni 2019 Provinciale Staten(lid) en het Provincierecht 25 juni 2019 Doel inleiding Bespreken en toelichten staatsrechtelijke aspecten Statenlidmaatschap Opdat u in staat bent: Optimaal gebruik te maken van de u

Nadere informatie

Reglement op de raadsdebatten van de gemeente Twenterand 2018

Reglement op de raadsdebatten van de gemeente Twenterand 2018 GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Twenterand Nr. 66170 29 maart 2018 Reglement op de raadsdebatten van de gemeente Twenterand 2018 De raad van de gemeente Twenterand; gezien het voorstel van

Nadere informatie

Lesmateriaal voor het (V)MBO

Lesmateriaal voor het (V)MBO Lesmateriaal voor het (V)MBO Binnenkort nemen uw leerlingen deel aan een Jongerengemeenteraad. Het project Jongerengemeenteraad laat jongeren in de leeftijd van 14 19 jaar zien hoe beleid tot stand komt

Nadere informatie

Cursus Politiek Actief Bijeenkomst 1: Introductie, algemene staatsinrichting en verkiezingen

Cursus Politiek Actief Bijeenkomst 1: Introductie, algemene staatsinrichting en verkiezingen Ruimte voor beeld 21,6 x 8,7 cm Cursus Politiek Actief Bijeenkomst 1: Introductie, algemene staatsinrichting en verkiezingen Plan EU Eerste VN Dag voor het Meisje: 11 oktober ONE G7 Summit München juni

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2014/67

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2014/67 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 7-10-2014 Nummer voorstel: 2014/67 Voor raadsvergadering d.d.: 07-10-2014 Agendapunt: 4 Onderwerp:

Nadere informatie

Meer weten over lokale politiek? Doe mee aan gratis cursus

Meer weten over lokale politiek? Doe mee aan gratis cursus Meer weten over lokale politiek? Doe mee aan gratis cursus In november en december vindt in Oosterhout voor het eerst de cursus Politiek Actief plaats. Inwoners die geïnteresseerd zijn in hoe de lokale

Nadere informatie

Informatienota. 1. Inleiding

Informatienota. 1. Inleiding Informatienota Aan: 1.degenen die zijn aangemeld voor de quick scan lokaal bestuur (raadsleden, college en ambtenaren) 2. het presidium Van: driehoek burgemeester, secretaris en griffier Onderwerp: quick

Nadere informatie

Praat met de Gemeenteraad

Praat met de Gemeenteraad Praat met de Gemeenteraad Griffie, januari 2016 Zakboekje voor inwoners en instellingen Inhoudsopgave Voorwoord...3 De gemeenteraad...4 De werkwijze...4 Het Beeld - rondetafelgesprekken...5 Het Debat debatraad...5

Nadere informatie

Reglement van Orde voor de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg

Reglement van Orde voor de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Leidschendam-Voorburg Nr. 84965 23 april 2018 Reglement van Orde voor de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg 2018 De raad van de gemeente Leidschendam-Voorburg

Nadere informatie

Praat met de Gemeenteraad Zakboekje voor inwoners en instellingen

Praat met de Gemeenteraad Zakboekje voor inwoners en instellingen Praat met de Gemeenteraad Zakboekje voor inwoners en instellingen Inhoudsopgave Voorwoord...3 Gemeenteraad...5 De werkwijze...6 Het vergaderschema...8 Het rondetafelgesprek...10 Het doel van het rondetafelgesprek...11

Nadere informatie

EEN NIEUWE MANIER VAN VERGADEREN

EEN NIEUWE MANIER VAN VERGADEREN EEN NIEUWE MANIER VAN VERGADEREN 2014 -... Een nieuwe manier van vergaderen 1 INLEIDING De gemeenteraad heeft in februari 2009 besloten volgens een nieuwe systematiek te vergaderen. Tot die tijd werden

Nadere informatie

Evaluatie werkwijze gemeenteraad Bloemendaal Verslag & Uitslag Enquête

Evaluatie werkwijze gemeenteraad Bloemendaal Verslag & Uitslag Enquête Evaluatie werkwijze gemeenteraad Bloemendaal 2014-2018 Verslag & Uitslag Enquête Bloemendaal, 23 februari 2018 Evaluatie werkwijze gemeenteraad Bloemendaal 2014-2018 1 Inleiding Verslag & Uitslag Enquête

Nadere informatie

Nummer : 37 Onderwerp : Vernieuwen vergaderstructuur gemeenteraad Bijlage(n) : 3

Nummer : 37 Onderwerp : Vernieuwen vergaderstructuur gemeenteraad Bijlage(n) : 3 Voorstel aan : Gemeenteraad van 18 december 2006 Behandeling in : Commissies Grondgebiedszaken en Algemeen Bestuursbeleid en Samenlevingszaken en Middelen van 6 december 2006 Nummer : 37 Onderwerp : Vernieuwen

Nadere informatie

Gemeente Helden. Agendapunt 6

Gemeente Helden. Agendapunt 6 Pagina 1 van 5 Raadsvoorstel tot het vaststellen van het gewijzigde reglement van orde voor de raad, de gewijzigde verordening raadscommissies, de gewijzigde verordening ambtelijke bijstand, de verordening

Nadere informatie

De rol van de Raad. Elsbeth van Straaten Jan Frankevijle Griffiers

De rol van de Raad. Elsbeth van Straaten Jan Frankevijle Griffiers De rol van de Raad Elsbeth van Straaten Jan Frankevijle Griffiers Bestuurlijke verhoudingen (griffier) Raadsgriffier Bestuurlijke verhoudingen (griffier) griffier - sinds 2002 (invoering dualisme) een

Nadere informatie

Reglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium

Reglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium Reglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium Inleiding In het presidium van 31 maart 2016 is afgesproken dat de voorstellen m.b.t.: Reglement

Nadere informatie

Inwerkprogramma: De Rollen van de raad. 4 april 2018

Inwerkprogramma: De Rollen van de raad. 4 april 2018 Inwerkprogramma: De Rollen van de raad 4 april 2018 Wie staan er voor jullie? Mark Tobeas Raadsgriffier Onno Vliegenthart Plaatsvervangend Raadsgriffier Wendy Plukaard Algemeen Secretaris Gijs Corten Plaatsvervangend

Nadere informatie

2006. Nr.: 06.0025 Dnst: Griffie. Werkwijze Raad en commissies 2006 2010. Leiden, 21 maart 2006.

2006. Nr.: 06.0025 Dnst: Griffie. Werkwijze Raad en commissies 2006 2010. Leiden, 21 maart 2006. 2006. Nr.: 06.0025 Werkwijze Raad en commissies 2006 2010. Leiden, 21 maart 2006. In maart 2005 heeft de fractie van D66 de Notitie Bestuurlijke Vernieuwing uitgebracht, met als ondertitel: Het Forum Lugdunum:

Nadere informatie

Gemeente eente fl Bergen op Zoom

Gemeente eente fl Bergen op Zoom Gemeente eente fl Bergen op Zoom ^ p Onderwerp Nummer voorstel Datum voorstel Programmanaam en nummer : handvest actieve informatievoorziening : SB/05/03 Sector : Stafbureau Bestuursondersteuning 28 april

Nadere informatie

GRIFFIE Gemeenteblad 2018, NR. 92

GRIFFIE Gemeenteblad 2018, NR. 92 GRIFFIE Gemeenteblad 2018, NR. 92 BESLUITENLIJST VAN DE OPENBARE VERGADERING VAN DE RAAD VAN DE GEMEENTE BRUNSSUM GEHOUDEN OP DINSDAG 23 OKTOBER 2018 OM 19.00 UUR IN DE RAADZAAL VAN HET BESTUURSCENTRUM

Nadere informatie

Lesmateriaal voor HAVO/VWO

Lesmateriaal voor HAVO/VWO Lesmateriaal voor HAVO/VWO Binnenkort nemen uw leerlingen deel aan een Jongerengemeenteraad. Het project Jongerengemeenteraad laat jongeren in de leeftijd van 14 19 jaar zien hoe beleid tot stand komt

Nadere informatie

(naar het idee van dualistische stelsel).

(naar het idee van dualistische stelsel). 1 - De Drechtraad is het Algemeen Bestuur van de GR Drechtsteden en belast met het algemeen bestuur waaronder kaderstelling en toezicht - Leden: leden worden lokaal aangewezen waarbij het aantal leden

Nadere informatie

Raadsinstrumenten. Gerard J.J.J. Heetman, Heetman Advies. Heetman Advies, oktober

Raadsinstrumenten. Gerard J.J.J. Heetman, Heetman Advies. Heetman Advies, oktober Raadsinstrumenten Gerard J.J.J. Heetman, Heetman Advies Heetman Advies, oktober 2018 1 Kennis maken 1 raadslid gemeente Leidschendam 1994-2002 raadslid gemeente Leidschendam-Voorburg 2002-2006, 2009-2010

Nadere informatie

Werkprocessen gemeenteraad. bijlage bij het Reglement van Orde 2012

Werkprocessen gemeenteraad. bijlage bij het Reglement van Orde 2012 Werkprocessen gemeenteraad bijlage bij het Reglement van Orde 2012 Vastgesteld op 10 juli 2012 1 Inhoudsopgave 1. Algemene aspecten vergaderingen 1.1 raads informatie systeem (ris) 1.2 beeld- en geluidopnames

Nadere informatie

Initiatiefvoorstel Beter debatteren in commissie en raad

Initiatiefvoorstel Beter debatteren in commissie en raad 1 gemeente Eindhoven Griffie gemeenteraad Raadsnummer O4.RZOP8.OOZ Initiatiefvoorstel Beter debatteren in commissie en raad Samenvatting Door GroenLinks is in een motie aan de deelnemers van de debattraining

Nadere informatie

September 2014. Evaluatie BOB vergaderen.

September 2014. Evaluatie BOB vergaderen. September 2014 Evaluatie BOB vergaderen. Inhoudsopgave 1. Aanleiding 3 2. Evaluatie BOB model 3 3. Evaluaties 3 4. De beeldvormende vergadering 4 5. De oordeelsvormende vergadering 4 6. De besluitvormende

Nadere informatie

Toelichting. Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen. Artikel 3. Taken

Toelichting. Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen. Artikel 3. Taken Toelichting Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen Artikel 3. Taken De taken van de raadscommissies zijn vastgelegd in artikel 82, eerste lid, van de Gemeentewet. De raadscommissies bereiden de besluitvorming

Nadere informatie

Naar een nieuwe manier van vergaderen. November 2016

Naar een nieuwe manier van vergaderen. November 2016 Naar een nieuwe manier van vergaderen November 2016 Gebruikte bronnen Verslag heisessie 14 april 2016 Observaties Liesbeth Tettero raadsvergaderingen Eigen observaties Quick Scan Lokaal Bestuur februari

Nadere informatie

RESULTATEN ENQUÊTE VERGADERSTRUCTUUR SEPTEMBER 2015

RESULTATEN ENQUÊTE VERGADERSTRUCTUUR SEPTEMBER 2015 RESULTATEN ENQUÊTE VERGADERSTRUCTUUR SEPTEMBER 2015 De enquête is ingevuld door: sleden/commissieleden 14 Collegeleden 3 4 Bij gemaakte opmerkingen vertegenwoordigt ieder streepje de opmerking van één

Nadere informatie

In veel gemeenten in ons land zo niet alle zien we het gebeuren: VERSNIPPERING & FRAGMENTATIE ALS KANS OP POLITIEKE VERNIEUWING

In veel gemeenten in ons land zo niet alle zien we het gebeuren: VERSNIPPERING & FRAGMENTATIE ALS KANS OP POLITIEKE VERNIEUWING VERSNIPPERING & FRAGMENTATIE ALS KANS OP POLITIEKE VERNIEUWING opinie Bert Blase Bert Blase is waarnemend burgemeester van Vlaardingen en was eerder onder meer burgemeester van Alblasserdam en waarnemend

Nadere informatie

Van Het college van B&W Contactpersoon: Drs. J.E. Dik Aan De raads- en duoburgerleden Tel: (0164)

Van Het college van B&W Contactpersoon: Drs. J.E. Dik   Aan De raads- en duoburgerleden Tel: (0164) B17-013106 Gemeente ñ Bergen op Zoom IIIIIIIIIIIIIIIIIIH ĮļB 1 1 Datum 2 1 APR. 2017 Nr. Van Het college van B&W Contactpersoon: Drs. J.E. Dik Email: J.E.Dik@bergenopzoom.nl Aan De raads- en duoburgerleden

Nadere informatie

Verklarende woordenlijst

Verklarende woordenlijst Bijlage 4 Verklarende woordenlijst Ambtenaar persoon die een baan heeft bij de overheid Amendement de Tweede Kamer wil iets aan een voorstel voor een wet veranderen B en W de burgemeester en de wethouders

Nadere informatie

FRACTIEREGLEMENT. Hoorn INHOUD: Raadsperiode 2010-2014. I. Definities blz 2. II. Taakomschrijvingen, verplichtingen en rechten fractieleden blz 2

FRACTIEREGLEMENT. Hoorn INHOUD: Raadsperiode 2010-2014. I. Definities blz 2. II. Taakomschrijvingen, verplichtingen en rechten fractieleden blz 2 Hoorn FRACTIEREGLEMENT Raadsperiode 2010-2014 INHOUD: I. Definities blz 2 II. Taakomschrijvingen, verplichtingen en rechten fractieleden blz 2 III. Fractieondersteuning blz 4 IV. Besluiten blz 4 V. De

Nadere informatie

Het draaiboek is gebaseerd op de gang van zaken tijdens de coalitieonderhandelingen in 2010. De belangrijkste verschillen zijn:

Het draaiboek is gebaseerd op de gang van zaken tijdens de coalitieonderhandelingen in 2010. De belangrijkste verschillen zijn: Opmerkingen vooraf Het draaiboek is gebaseerd op de gang van zaken tijdens de coalitieonderhandelingen in 2010. De belangrijkste verschillen zijn: 1. Er is nu geen pré-informatiefase nodig om te onderzoeken

Nadere informatie

Pagina 1 van 6 Versie 1 Registratienr.: Z/14/000757/742 Agendapunt 11

Pagina 1 van 6 Versie 1 Registratienr.: Z/14/000757/742 Agendapunt 11 Pagina 1 van 6 Versie 1 Afdeling: Griffie Leiderdorp, 3 juli 2014 Onderwerp: Pilot nieuwe vergaderstructuur Aan de raad. Beslispunten 1. Een pilot van een half jaar uit te voeren met een driewekelijkse

Nadere informatie

Wie bestuurt de gemeente?

Wie bestuurt de gemeente? Wie bestuurt de gemeente? De gemeente iedereen heeft er op een of andere manier mee te maken. Zo zorgt de gemeente ervoor dat uw huishoudelijk afval wordt opgehaald en dat er wegen en fietspaden worden

Nadere informatie

Aanpassingen vergaderstructuur. Voorstel. Inleiding. Toelichting vergaderstructuur

Aanpassingen vergaderstructuur. Voorstel. Inleiding. Toelichting vergaderstructuur Aanpassingen vergaderstructuur Voorstel 1. kennis nemen van de concept jaaragenda 2. vaststellen thematische indeling commissies 3. toevoegen beeldvormend deel, voorafgaand aan de reguliere commissievergadering

Nadere informatie

Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen!

Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen! Aan: De burgemeesters De gemeenteraadsleden en ondersteuners van de fracties De griffiers en medewerkers van de griffie De lokale bestuurders van politieke partijen Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging

Nadere informatie

Reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad en de carrousel van de gemeente Zwijndrecht

Reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad en de carrousel van de gemeente Zwijndrecht CVDR Officiële uitgave van Zwijndrecht. Nr. CVDR614791_1 29 januari 2019 Reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad en de carrousel van de gemeente Zwijndrecht De raad van

Nadere informatie

Zaaknummer Portefeuillehouder Voorstel , 1. Beslispunt 2. Inleiding 3. Beoogd effect 4. Argumenten

Zaaknummer Portefeuillehouder Voorstel , 1. Beslispunt 2. Inleiding 3. Beoogd effect 4. Argumenten Raadsvoorstel Zaaknummer Portefeuillehouder Voorstel 193656 Mw. A. van Vliet-Kuiper, burgemeester Evaluatie Politieke Avond Gooise Meren Aan de raad, 1. Beslispunt 1. Instemmen met de conclusies en aanbevelingen

Nadere informatie

Bijlage 1: toelichting bij een vergadercyclus

Bijlage 1: toelichting bij een vergadercyclus Bijlage 1: toelichting bij een vergader MAANDAG 1 De begint met een vergaderavond die bestaat uit twee delen: een besluitvormend deel en een informatief deel. De raadsvergadering van een uur, gaat vooraf

Nadere informatie

TOELICHTING OP HET REGLEMENT VAN ORDE VOOR DE VERGADERINGEN EN ANDERE WERKZAAMHEDEN VAN DE GEMEENTERAAD 2005

TOELICHTING OP HET REGLEMENT VAN ORDE VOOR DE VERGADERINGEN EN ANDERE WERKZAAMHEDEN VAN DE GEMEENTERAAD 2005 TOELICHTING OP HET REGLEMENT VAN ORDE VOOR DE VERGADERINGEN EN ANDERE WERKZAAMHEDEN VAN DE GEMEENTERAAD 2005 HOOFDSTUK 1 ALGEMENE BEPALINGEN Artikel 1 Begripsomschrijvingen Onder aanhangig wordt bedoeld

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL. Griffier. Gemeente Aalsmeer. bij. PublicSpirit. Mr. Gert-Jan Jongkind Senior Consultant

FUNCTIEPROFIEL. Griffier. Gemeente Aalsmeer. bij. PublicSpirit. Mr. Gert-Jan Jongkind Senior Consultant FUNCTIEPROFIEL Griffier bij Gemeente Aalsmeer PublicSpirit Mr. Gert-Jan Jongkind Senior Consultant Amersfoort, september 2015 Aalsmeer De Noord-Hollandse gemeente Aalsmeer ligt centraal in de Randstad

Nadere informatie

FVO. Doorkiesnummer : (0495) 57 52 06 Agendapunt: 20 ONDERWERP. Instemmen met de vergaderstructuur en het vergaderschema september-december 2014.

FVO. Doorkiesnummer : (0495) 57 52 06 Agendapunt: 20 ONDERWERP. Instemmen met de vergaderstructuur en het vergaderschema september-december 2014. Wolfs, Madeleine GRIFFIE S0GRI RAD: RAD140709 woensdag 9 juli 2014 BW: BW140603 voorstel gemeenteraad FVO Vergadering van de gemeenteraad van 9 juli 2014 Portefeuillehouder : A.A.M.M. Heijmans Behandelend

Nadere informatie

Politieke vragen die voorafgaan aan het verbeteren van de kwaliteit van het vergaderen

Politieke vragen die voorafgaan aan het verbeteren van de kwaliteit van het vergaderen Bij15-386 Politieke vragen die voorafgaan aan het verbeteren van de kwaliteit van het vergaderen Aanleiding In 2014 is het vergaderstelsel van Heerhugowaard aan de hand van een enquête geëvalueerd. De

Nadere informatie

draadswijzer week 04 Zwolle

draadswijzer week 04 Zwolle draadswijzer week 04 Zwolle Agenda Raadsplein Maandag 1 februari 2016 Raadzaal Informatieronde 19.30 uur Start informatieronde met aan het begin de mogelijkheid voor inwoners om in te spreken over onderwerpen

Nadere informatie

TOELICHTING MODEL-REGLEMENT VAN ORDE VOOR DE VERGADERINGEN EN ANDERE WERKZAAMHEDEN VAN DE GEMEENTERAAD

TOELICHTING MODEL-REGLEMENT VAN ORDE VOOR DE VERGADERINGEN EN ANDERE WERKZAAMHEDEN VAN DE GEMEENTERAAD TOELICHTING MODEL-REGLEMENT VAN ORDE VOOR DE VERGADERINGEN EN ANDERE WERKZAAMHEDEN VAN DE GEMEENTERAAD HOOFDSTUK 1 ALGEMENE BEPALINGEN Artikel 1 Begripsomschrijvingen Onder aanhangig wordt verstaan aan

Nadere informatie

gelet op de voorbereidingen van en de presentaties gegeven door de raadswerkgroep vergadermodellen daarvoor ingesteld ter

gelet op de voorbereidingen van en de presentaties gegeven door de raadswerkgroep vergadermodellen daarvoor ingesteld ter De raad van de gemeente Gooise Meren; gelet op artikel 16 van de Gemeentewet; gelet op de voorbereidingen van en de presentaties gegeven door de raadswerkgroep vergadermodellen daarvoor ingesteld ter voorbereiding

Nadere informatie

NOTITIE VERGADERMODELLEN

NOTITIE VERGADERMODELLEN NOTITIE VERGADERMODELLEN 1. Inleiding Sinds de invoering van de wet dualisering gemeentebestuur in 2002 is in een grote meerderheid van de gemeenten het vergaderstelsel gewijzigd. Op die manier werd beoogd

Nadere informatie

Roosendaal kiest. Hoe werkt het bij de gemeenteraadsverkiezingen?

Roosendaal kiest. Hoe werkt het bij de gemeenteraadsverkiezingen? Roosendaal kiest. Hoe werkt het bij de gemeenteraadsverkiezingen? Een korte uitleg over hoe alles in zijn werk gaat tijdens de gemeenteraadsverkiezingen. Eén keer in de vier jaar vinden de gemeenteraadsverkiezingen

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, 28 juni 2011 Nummer voorstel: 2011/64

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, 28 juni 2011 Nummer voorstel: 2011/64 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 28 juni 2011 Nummer voorstel: 2011/64 Voor raadsvergadering: 12 juli 2011 Agendapunt : 11 Onderwerp:

Nadere informatie

Verordening op de raadscommissie gemeente Boxmeer 2014

Verordening op de raadscommissie gemeente Boxmeer 2014 Verordening op de raadscommissie gemeente Boxmeer 2014 Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen Artikel 1. Begripsbepalingen In deze verordening wordt verstaan onder: - commissiegriffier: griffier van de raadscommissie

Nadere informatie

Voorstel tot invoering van een nieuw instrument van de raad tijdens raadsvergaderingen.

Voorstel tot invoering van een nieuw instrument van de raad tijdens raadsvergaderingen. ONTWERP-RAADSVOORSTEL VAN BenW AAN DE RAAD VOOR 18 juni 2009 1 OPSTELLER VOORSTEL: Griffier AFDELING: Griffie PORTEFEUILLEHOUDER: N.v.t. Agendapunt: No. /'05 Dokkum, 19 mei 2009. Onderwerp: Spoeddebat.

Nadere informatie

Griffie gemeente Gorinchem Samenstelling & taken

Griffie gemeente Gorinchem Samenstelling & taken Griffie gemeente Gorinchem Samenstelling & taken Hoofdstuk: Griffie gemeente Gorinchem Inhoud Griffie gemeente Gorinchem... 1 Inleiding... 3 Functiebeschrijving griffie... 4 De griffier... 4 Plaats in

Nadere informatie

Griffie werkplan 2012

Griffie werkplan 2012 Griffie werkplan 2012 De griffie is de directe ondersteuning en adviseur van de gemeenteraad: ze ondersteunt en adviseert de gemeenteraad en de raadscommissies bij de uitvoering in haar functie als volksvertegenwoordiger,

Nadere informatie

Besluitenlijst gemeenteraad Hengelo Ov. Pag. 1

Besluitenlijst gemeenteraad Hengelo Ov. Pag. 1 Besluitenlijst gemeenteraad Hengelo Ov. Pag. 1 VERGADERING D.D. 26-02-2013 AGENDAPUNT B1 REG.NR. 12G201670 PORTH./SECTOR Lievers Wijziging CAR-UWO per 1 januari 2013 ten behoeve van het personeel van de

Nadere informatie

RAADSCOMMUNICATIE Een essay van de griffier

RAADSCOMMUNICATIE Een essay van de griffier RAADSCOMMUNICATIE Een essay van de griffier 1. Communicatie Alle gedrag in sociale situaties is communicatief. Deze notitie richt zich op de bewuste communicatie. Communicatie kan beschouwd worden als

Nadere informatie

Ruimte voor de Raad. Onderzoek naar de ontwikkeling van het debat in de Woerdense gemeenteraad heden. Ruimte voor de raad pagina 1

Ruimte voor de Raad. Onderzoek naar de ontwikkeling van het debat in de Woerdense gemeenteraad heden. Ruimte voor de raad pagina 1 Ruimte voor de Raad Onderzoek naar de ontwikkeling van het debat in de Woerdense gemeenteraad 2006 - heden Ruimte voor de raad pagina 1 1. Voorwoord Onder leiding van D66 als grootste coalitiepartner,

Nadere informatie

Verordening organisatie griffie en ondersteuning raad gemeente Maastricht

Verordening organisatie griffie en ondersteuning raad gemeente Maastricht GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Maastricht. Nr. 99763 26 oktober 2015 Verordening organisatie griffie en ondersteuning raad gemeente Maastricht 2015 DE RAAD DER GEMEENTE MAASTRICHT, gezien

Nadere informatie

Geachte heer, mevrouw,

Geachte heer, mevrouw, De leden van de Gemeenteraad; Het College van Burgemeester en Wethouders; De gemeentesecretaris; De directeuren van de diensten; De sectorhoofden Bestuursdienst; De districtschef politie Haarlemmermeer;

Nadere informatie

P. Houtsma. Voorstel: de Verordening Vertrouwenscommissie benoeming burgemeester vaststellen

P. Houtsma. Voorstel: de Verordening Vertrouwenscommissie benoeming burgemeester vaststellen Aan de gemeenteraad Registratienummer: GF10.20114 Datum:23 november 2010 Agendapunt: Vaststellen Vertrouwenscommissie Portefeuillehouder: Behandelend ambtenaar: P. Houtsma Onderwerp: Verordening Vertrouwenscommissie

Nadere informatie

Raadsvoorstel: Onderwerp: inrichting presidium. Voorstel Te besluiten om:

Raadsvoorstel: Onderwerp: inrichting presidium. Voorstel Te besluiten om: Raadsvoorstel: 2015-1406 Onderwerp: inrichting presidium Datum: 9 juni 2015 Portefeuillehouder: G. Veldhuijzen Raadsbijeenkomst: 8 september Raadsvergadering: 24 september 2015 Programma: Bestuur Opsteller:

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Betreft vergadering van dinsdag 8 mei 2012, locatie Raadszaal, aanvang 20:30 uur 2 Vaststellen van de volgorde van de agenda

gemeente Eindhoven Betreft vergadering van dinsdag 8 mei 2012, locatie Raadszaal, aanvang 20:30 uur 2 Vaststellen van de volgorde van de agenda A gemeente Eindhoven Griffie gemeenteraad Secretariaat Agenda Gemeenteraad Betreft vergadering van dinsdag 8 mei 2012, locatie Raadszaal, aanvang 20:30 uur 1 Opening en mededelingen 2 Vaststellen van de

Nadere informatie

Reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad Leiden

Reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad Leiden GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Leiden Nr. 144057 5 juli 2018 Reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad Leiden Op 21 juni 2018 heeft de gemeenteraad het Reglement

Nadere informatie

Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen!

Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen! Aan: De burgemeesters De gemeenteraadsleden en ondersteuners van de fracties De griffiers en medewerkers van de griffie De lokale bestuurders van politieke partijen Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging

Nadere informatie