Lesbrief: Grensoverschrijdend seksueel gedrag: wat doe jij?

Transcriptie

1 Lesbrief: Grensverschrijdend seksueel gedrag: wat de jij? Aanleiding De start van het schljaar is belangrijk vr het creëren van een veilige sfeer, zwel in de klas als in de schl. Leerlingen leren immers het beste in een mgeving waarin zij zich veilig en geaccepteerd velen. Vr jngeren in de leeftijd van 12 tt en met 16 spelen relaties en seksualiteit daar een belangrijke rl bij. Ze maken hun eerste verliefdheid, eerste zen en eerste seksuele ervaringen mee. In deze breikas van hrmnen, gevelens en grepsdynamiek heerst ng veel ngelijkwaardigheid als het gaat ver seksueel plezier, grensverschrijding en seksuele & genderidentiteit. Leerlingen hebben sms een scherp rdeel ver seksueel gedrag van leeftijdsgenten. Meiden hren terughudend te zijn, de grens aan te geven, anders wrden ze vr slet uitgemaakt. Jngens hren te pushen en veel ervaring te hebben, dan zijn ze ster. Dit speelt k nline, bijvrbeeld bij ngewenste sexting f expsure (drsturen f nline plaatsen van naaktft s f vide s znder testemming): vaak wrdt het slachtffer verrdeeld in plaats van degene die de ft drgestuurd heeft. En misschien ng wel het duidelijkst bij leerlingen die niet heter, maar hm, lesbisch f biseksueel zijn en leerlingen die zich anders gedragen dan de gendernrmen (ngeschreven regels vr he meiden en jngens zich hren te gedragen) vrschrijven. Ze krijgen vaak te maken met negatieve pmerkingen, wrden vaker gepest, buitengeslten, vr gek gezet f uitgeschlden (k nline). Veel jngeren velen zich ngemakkelijk bij deze scherpe rdelen en negatieve uitlatingen, maar vinden het tegelijkertijd lastig m zich binnen een (geslten) peergrup uit te spreken. Met behulp van deze lesbrief besteed je aandacht aan het creëren van een veilig pedaggisch klimaat specifiek p deze nderwerpen. Met als del dat iedere leerling p schl zichzelf kan zijn en zich geaccepteerd velt. Wat wrdt er in deze les geleerd? In deze les leren leerlingen wat ze kunnen den als ze seksueel grensverschrijdend gedrag zien. Vrdat ze kunnen ingrijpen, meten leerlingen eerst het gedrag herkennen en vervlgens weten wat ze kunnen zeggen en den als ze het zien gebeuren. Daarna efenen ze hier mee. De les is te gebruiken in de nder- en bvenbuw van het vrtgezet nderwijs. Deze lesbrief bestaat uit een krte instructie vr leraren, een werkblad vr de leerlingen en twee films uit de game: Can Yu Fix It?.

2 De les is speciaal ntwikkeld vr Can Yu Fix It en wrdt tijdens de Week Tegen Pesten 2019 gelanceerd. Het thema van deze week is Wees een held met elkaar. Je grijpt dus in (als leerling en leraar) p het mment dat je seksueel grensverschrijdend gedrag ziet. De les geeft leerlingen en leraren een vrbeeld en handvat vr he je dat det. Zdat je met elkaar zrgt vr een gede en veilige sfeer, zwel in de klas als in de schl. De les kun je k buiten de Week Tegen Pesten gebruiken, bijvrbeeld tijdens de Week van de Liefde f als aanvulling p het lespakket Lang Leve de Liefde. Wat is Can Yu Fix It? De game Can Yu Fix It? bestaat uit films die jngeren leren inschatten wanneer een situatie seksueel grensverschrijdend is. Jngeren kunnen deze zelfstandig spelen f wanneer ndig met begeleiding. De filmpjes staan p Can Yu Fix It? is dr Rutgers en Sa Aids Nederland ntwikkeld. Algemene infrmatie Hier vind je de praktische infrmatie ver de delgrep, de lessen en het materiaal. Je vindt k enkele suggesties vr het creëren van een veilige sfeer in de klas en het mgaan met gemengde grepen. 1. Del Het stimuleren van leerlingen m in te grijpen als zij seksueel grensverschrijdend gedrag zien. Aan het eind van de les weten de leerlingen he ze seksueel grensverschrijdend gedrag herkennen en wat ze kunnen zeggen als ze dit zien. 2. Delgrep De les is te gebruiken in de nder- en bvenbuw van het vrtgezet nderwijs, van 12 tt en met 16 jaar. 3. Uitvering Bent u leraar f mentr en geeft u deze les? Besteed dan aandacht aan het creëren van een veilige setting in de klas. Een veilige sfeer is een basisvrwaarde m ver seksualiteit en grensverschrijdend gedrag te praten. Alleen in een veilige sfeer zullen leerlingen zich vldende p hun gemak velen m te praten ver deze nderwerpen. Een veilige sfeer kan verstrd wrden dr een nrustige klas waarin prvcerende pmerkingen f te veel grapjes wrden gemaakt. Vaak maken leerlingen deze pmerkingen m zich een huding te geven vr de rest van de klas. Daarnaast is het belangrijk m afspraken te maken m z een veilige sfeer te creëren. Dr gede afspraken velen leerlingen zich veilig m actief deel te nemen aan de lessen. Maak vrdat u begint met het lesprgramma samen met de leerlingen afspraken.

3 Afspraken die je kunt maken: Luister naar elkaar. Accepteer elkaars mening. Verrdeel de ander niet, k al vind je iets raar f vreemd. Lach elkaar niet uit. Gebruik geen grve wrden. Het is een serieus nderwerp. Nem geen namen wanneer je een verhaal vertelt. Alles wat tijdens de lessen besprken wrdt, blijft binnen de klas. Een leerling bepaalt zelf wat hij/zij wel f juist niet wil vertellen. Geen enkele vraag is raar. Let p: Maak alleen afspraken die vr ju als dcent reëel zijn. Wanneer leerlingen merken dat afspraken niet nageleefd wrden, kan dit leiden tt nrust. Hanteer de gemaakte afspraken cnsequent. Kijk vr extra infrmatie p Situaties tijdens het lesgeven en Lesgeven in de Liefde. Hier staan tips he m te gaan met lastige situatie tijdens het lesgeven. Daarnaast kunt u ervr zrgen dat de les nderdeel is van een breder aanbd m grensverschrijding tegen te gaan, dr structurele cmplete seksuele vrming aan te bieden. Bijvrbeeld met het lespakket Lang Leve de Liefde ( 4. Materialen Deze lesbrief bestaat uit een dcentinstructie, een werkblad en films. De handleiding en het werkblad vindt u als bijlage bij deze lesbrief. De filmpjes staan p Er is een cmputer met internetverbinding en ged geluid ndig m de films te bekijken. 5. Duur De les duurt znder pauze ngeveer een uur. 6. Grepsdynamiek Bij vrkeur wrdt de les gegeven in een grep van maximaal 10 leerlingen. Dan is de kans grter dat meningen niet ndergesneeuwd raken dr die van meer mndige leerlingen. Dit is echter niet altijd haalbaar in de praktijk, vaak zullen klassen uit gemiddeld leerlingen bestaan. Uiteraard is deze les k geschikt vr grtere grepen. Het is hierbij van belang dat alle meningen van alle leerlingen gehrd wrden en dat er een veilige sfeer wrdt behuden ndanks de grepsgrtte.

4 7. Meer den? - Wilt u meer den met seksuele vrming? De dan mee met de Week van de Liefde! Deze prjectweek is van 14 t/m 20 febr en is vr v, vs, praktijknderwijs en mb. Lees meer p - Wilt u met meer thema s aan de slag binnen relaties en seksualiteit? Gebruik dan een lespakket vr seksuele vrming, zals Lang Leve de Liefde. - Algemene infrmatie, tips en betruwbare lesmaterialen rnd seksuele vrlichting vindt u p seksuelevrming.nl.

5 Instructie van de les: Ingrijpen als het ver de grens gaat 1. Vrbereiding: - Opstellen van afspraken en guden regels. Hierbij kunt u denken aan de regels nder het kpje Uitvering. - Bekijk de filmpjes van tevren. - Lees in de intrductie en bijlage 3 meer infrmatie ver seksuele & genderdiversiteit en seksueel grensverschrijdend gedrag. 2. Intrductie - Geef aan waar de les ver gaat: ingrijpen bij grensverschrijdend seksueel gedrag. Geef een aantal vrbeelden van grensverschrijdend seksueel gedrag (ngewenste sexting, expsure, schelden - slet, her, hm, pt). Leg krt uit waarm je dit nderwerp behandelt (zie intrductie van deze lesbrief en gebruik bijlage 3 vr nderbuwing en cijfers rnd seksuele f genderidentiteit en seksueel gedrag). - Herinner de leerlingen aan de afspraken die jullie mgelijk hebben gemaakt ver respect vr elkaar en vertruwelijkheid (zie de regels nder Uitvering ). - Vertel dat jullie het eerst gaan hebben ver he je seksueel grensverschrijdend gedrag herkent. Vervlgens bespreken jullie wat je kunt zeggen en den als je dit ziet. Zwel tegen degene die pest als tegen degene die gepest wrdt. 3. Wanneer is iets grensverschrijdend seksueel gedrag? - Vertel dat jullie het nu eerst gaan hebben ver he je grensverschrijdend seksueel gedrag herkent. - Stel de vraag: kunnen jullie vrbeelden van dit srt gedrag geven? (schrijf bijvrbeeld p het brd f maak hier een wrdweb van p het digibrd). Vul aan met eigen vrbeelden (bijvrbeeld uit de bijlage met achtergrndinfrmatie en cijfers). - Ga dan dr met nderstaande efening.

6 Oefening klassikaal: definitie grensverschrijdend gedrag Vraag de klas: wat is vlgens jullie grensverschrijdend gedrag? De efening richt zich minder p pesten, maar meer p grensverschrijdend seksueel gedrag. Waarbij de klas uiteindelijk gezamenlijk tt een definitie van grensverschrijdend seksueel gedrag kmt. Geef de leerlingen tijd m antwrden te bedenken. Leg daarna uit wat pestgedrag is en dat grensverschrijdend seksueel gedrag hier dus een vrm van kan zijn: Brn: Een vaak gebruikte definitie van pesten kmt van Dan Olweus (1993,.a. in Veenstra, 2005): Iemand wrdt gepest wanneer hij f zij herhaaldelijk en langdurig wrdt bltgesteld aan negatieve handelingen dr één f meer persnen. Deze definitie is dr verschillende brnnen aangevuld met de vlgende criteria: er is sprake van een negatieve bedeling; de negatieve handelingen zijn structureel en tegen dezelfde persn gericht; er is sprake van machtsngelijkheid. Pesters staan hger in de sciale grepshiërarchie en/f hebben meer medestanders dan de gepeste. Vraag aan de leerlingen wat zij als grensverschrijdend seksueel gedrag zien (bv. Rddels ver iemand verspreiden, iemand uitschelden, f iemands ft s drsturen). Wanneer vinden zij gedrag OK, wanneer niet? Del: de leerlingen weten wat met grensverschrijdend seksueel gedrag wrdt bedeld en weten dat dit als pestgedrag wrdt gezien.

7 - Daarna maakt iedereen vr zichzelf de vlgende efening. Oefening individueel: Leuk gedrag kaart He wil jij dat je klasgenten (en p schl) met elkaar mgaan, rnd seksuele en genderidentiteit en seksueel gedrag? De leerlingen kruisen p hun gedragskaart (bijlage 1) aan wat vr gedrag ze OK vinden. Maak vraf duidelijk dat dit een individuele efening is die niet met de klas gedeeld heft te wrden. De kaart heft achteraf niet ingeleverd te wrden. Zrg dat er ruimte is m de efening zelfstandig in te vullen. Del: de leerlingen denken na ver hun eigen pvattingen ver het gedrag dat zij nrmaal vinden. En het gedrag dat zij grensverschrijdend vinden. 4. Film: he herken je ngewenst seksueel gedrag? - Open de vide Wraak p Speel de vide eerst als Jay. - Bespreek met de leerlingen wat ze zelf zuden den p het mment dat er ingegrepen met wrden. Vervlgens kun je vragen wat ze zuden kunnen den p z n mment: he wrdt je de held?. - Vraag de klas na aflp: Welk gedrag vnden jullie niet k? Was dit ngewenst seksueel gedrag? He herkende je dat? Welk gedrag vnden jullie wel leuk? - Speel de vide dan als Ezgi. - Bespreek met de klas wat jullie den als er ingegrepen met wrden. - Vraag de klas na aflp: Hebben jullie ng meer gedrag gezien dat niet k was? Wat kn iemand den m in te grijpen? - Terugkppeling: Leerkracht kan vrbeelden geven (eventueel uit eigen werkervaring): he lastig ingrijpen kan zijn dr grepsdynamiek en nzekerheid, maar wat het kan pleveren als je het tch det en als ingrijpen de nrm wrdt. Hierdr creëert de leraar een wij- gevel : we accepteren in 2019 tch niet meer dat seksueel ngewenst gedrag geaccepteerd wrdt? Degene die zich hier schuldig aan maakt wrdt tegenwrdig tch terecht gewezen en het ngewenste gedrag wrdt tch verrdeeld? We zijn tch samen de held en willen dat iedereen zich veilig en geaccepteerd velt p schl!

8 5. Wat kan je zeggen als je wil ingrijpen? - Geef aan dat jullie net hebben gesprken ver gedrag dat niet OK is - Zeg k dat jullie hebben besprken he je grensverschrijdend gedrag kan herkennen. - Vertel nu dat jullie het gaan hebben ver wat je kan zeggen als je ngewenst seksueel gedrag ziet, tegen degene die het det en tegen degene die het meemaakt. - Begin met nderstaande pdracht. Oefening: ingrijpen bij grensverschrijdend seksueel gedrag He grijp je in als iemand grensverschrijdend seksueel gedrag meemaakt? Laat de leerlingen eerst zelf nadenken ver de vlgende twee vragen en laat ze de antwrden pschrijven. Op het bijbehrende frmulier (bijlage 2) ziet u vrbeeld antwrden. Wat kan je tegen degene die pest zeggen als je ziet dat zij/hij iets det wat niet OK is? Wat kan je zeggen tegen degene die grensverschrijdend seksueel gedrag meemaakt als je dit ziet? Verzamel vervlgens met de hele klas alle ideeën p een smartbard f flip- ver. Vul eventueel aan. Del: De leerlingen weten wat ze kunnen zeggen als ze willen ingrijpen als iemand gepest wrdt. Ze weten wat ze kunnen zeggen tegen degene die pest en ze weten wat ze kunnen zeggen tegen degene die gepest wrdt. - Geef aan dat je ervr wil zrgen dat de klas vr iedereen veilig en leuk is, dat het daarm belangrijk is m in te grijpen als je grensverschrijdend seksueel gedrag ziet. Je weet nu wat je kan zeggen tegen degene die pest en wat je kan zeggen tegen degene die gepest wrdt. 6. Film: he grijp je in? - Open de vide Sukkel p Speel de vide eerst als Sten. - Bespreek met de klas wat jullie den als er ingegrepen met wrden. - Vraag de klas na aflp: Welk gedrag vnden jullie niet k? Wat was grensverschrijdend seksueel gedrag? He herkende je dat? Welk gedrag vnden jullie wel leuk?

9 He had iemand in kunnen grijpen? - Speel de vide dan als Tim. - Bespreek met de klas wat jullie den als er ingegrepen met wrden. - Vraag de klas na aflp: Hebben jullie ng meer gedrag gezien dat niet k was? Wat kn iemand den m in te grijpen? 7. Afrnding - Vertel de klas dat dit de les ver grensverschrijdend seksueel gedrag was. - Iedereen weet nu he je grensverschrijdend seksueel gedrag kunt herkennen en wat je kan zeggen als je ziet dat iemand het meemaakt f dat iemand pest.

10 Bijlage 1: Leuk gedrag kaart Iemand geeft je een cmpliment waar jij blij mee bent. Iemand geeft je een negatieve bijnaam die gerelateerd is aan seks (bijv. slet, her, etc..). Jij vindt dit niet leuk. Iemand scheldt je uit (vr hm/ pt/ bi) p het schlplein. Iemand geeft je een knuffel als begreting. Iemand geeft je een schuderklpje. Iemand slaat je uit het niets als grap p je knt. Iemand sluit je buiten uit een app- grep. Iemand vraagt f jij vanmiddag k mee wil naar de film. Iemand stuurt een ft van ju dr znder dat diegene testemming had. Iemand zet in de grepsapp dat je een slet bent, f een player. Iemand maakt grappen ver dat je verliefd bent. Iemand vertelt aan anderen dat je gay bent. Iemand zegt dat je een leuke stijl vr kleren hebt. Iemand zegt dat zij/hij het niet met je eens is, maar dat zij/hij je wel respecteert. Iemand grijpt in als je gepest wrdt. Iemand pakt je mbieltje af. Iemand geeft je een cmpliment, maar jij vindt het eigenlijk een belediging. Iemand bedreigt je als je niet det wat zij/hij wil. Iemand vertelt je dat het haar f hem niet uitmaakt p wie je verliefd zu wrden. Iemand maakt vr de hele klas pmerkingen die ju persnlijk raken. Iemand zegt dat je lelijke kleren aan hebt. Iemand achtervlgt je na schl. Iemand zegt dat juw mening er niet te det. Iemand zegt dat zij f hij geen vrienden met je is, maar je wel waardeert m wie je bent.

11 Bijlage 2: Antwrdfrmulier vr ingrijpen bij pestgedrag Vraag 1: Wat kan je tegen degene die ver de grens gaat zeggen als je ziet dat zij/hij iets det was niet OK is? Vrbeelden: - He zu jij het vinden als iemand dit bij ju deed? - Zu je dit k bij je vrienden den? Of bij je brertje f zusje? - He denk je dat je ver kmt p anderen? Vraag 2 Wat kan je zeggen tegen degene die grensverschrijdend seksueel gedrag meemaakt als je dit ziet? Vrbeelden: - Ben je ké? Heb je hulp ndig? - Wil je met vertellen wat er aan de hand is? - Zullen we dit met een leraar f een andere vlwassene bespreken?

12 Bijlage 3: Extra infrmatie Dubbele seksuele mraal Over seksuele gedrag van meisjes wrdt vaak anders gerdeeld dan ver seksuele gedrag van jngens. Waar meisjes al snel een slet wrden genemd als ze zich seksueel vrij gedragen, wrden jngens sms ster gevnden. Dit wrdt de dubbele seksuele mraal genemd. Seksueel actieve mannen met meerdere vruwen wrden beschuwd als ster, terwijl seksueel actieve vruwen met meerdere mannen gezien wrden als slet f her (nder meer Vanwesenbeeck, 2011). In kwalitatief nderzek nder Nederlandse schlieren werd een dubbele mraal ten aanzien van seksualiteit waargenmen nder jngeren van verschillende etniciteit (Felten et al., 2009; Graaf et al. 2009). Deze dubbele mraal heeft niet alleen invled p het zelfvertruwen en de vrijheid van jngeren, maar is k een factr die meespeelt bij het vrkmen van seksueel geweld. Veel jngeren, vral meisjes, wrden slachtffer van seksueel geweld. Vijf prcent van de meisjes en 2% van de jngens heeft seksueel geweld meegemaakt vr hun 12e jaar (brn: survey Seksuele gezndheid in Nederland, 2017). Na het twaalfde jaar lpt vral het aantal meisjes dat met seksuele dwang te maken krijgt p: Twee prcent van de jngens en 11% van de meisjes nder de vijfentwintig geeft aan dat ze it zijn gedwngen m iets te den f te te staan p seksueel gebied wat ze niet wilden (brn: survey Seks nder je 25 e, 2017). Pesten van leerlingen die niet heterseksueel zijn Eén p de 20 mensen heeft lesbische, hmseksuele, biseksuele f transgender (LHBT) gevelens. Oppervlakkig gezien gaat het ged met deze grep in Nederland: 7 p de 10 mensen vindt hmseksualiteit geen prbleem, maar als je verder kijkt zie je zwel maatschappelijke als individuele prblemen. Eén p de 10 mensen is hm- negatief, in zekere zin kun je stellen dat dat er in elke klas twee zijn. Ok vindt één p de 3 het aansttgevend als twee mannen p straat zenen. Bij vruwen is dat een kwart. Hm- en biseksuele jngens krijgen veelvuldig te maken met discriminatie en geweld. Twee p de vijf werd wel eens uitgeschlden vanwege de seksuele vrkeur, een p de zes werd wel eens bedreigd en een p de negen is wel eens geschpt en geslagen (brn: Seks nder je 25 e ). Lesbische en biseksuele meisjes krijgen hier minder mee te maken. Hm is ng steeds het meest gebruikte scheldwrd en terwijl heter- jngeren hun leven een 8 geven, geven LHBT- jngeren hun leven een 6. Tt slt, suïcide ligt bij LHB- jngeren 5 keer hger dan bij heter- jngeren en bij transgender jngeren is dit percentage zelfs 10 keer hger.