Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk Samenvatting door een scholier 1841 woorden 8 februari ,5 24 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1: Waarom werken mensen/ 5 functies van arbeid: Uitleg volgens de piramide van Maslow (VS arbeidspsycholoog) 1) zelfontplooiing 2) respect, waardering, status 3) sociaal 4) zekerheid à sociale verzekeringen 5) levensonderhoud à primaire levensvoorzieningen: eten, drinken, kleding en onderdak 1) de belangrijkste materiële functie is: het verdienen van een inkomen en het kunnen voorzien in het eigen levensonderhoud en dat van het gezin 2) de belangrijkste immateriële functies zijn Z R S M: De mogelijkheid tot Zelfontplooiing Het ontwikkelen van zelf Respect Het opdoen van Sociale contacten Het verkrijgen van Maatschappelijk aanzien = sociale status (1) De sociale status hangt af van de plaats die iemand inneemt binnen de sociale structuur; van de sociale positie dus. 1 Het aanzien dat je krijgt heeft te maken met het soort werk dat je doet H V A Z S: Hoofd- of handenarbeid. De Verantwoordelijkheid die het werk eist. De Afwisseling die het werk biedt. De mogelijkheden tot Zelfontplooiing. De mogelijkheden tot het opdoen van Sociale contacten. 1 Heeft ook te maken met de opbrengst van het werk: het inkomen de macht die dankzij de baan kan worden uitgeoefend de sociale positie en de daardoor bepaalde status die samenhangen met de baan 1.3 Hoe ervaren mensen werk? Pagina 1 van 8

2 1) Primaire arbeidsvoorwaarden en 2) secundaire arbeidsvoorwaarden spelen een rol 1) het loon en de arbeidstijd die moet worden geleverd 2) de extra voordeeltjes voor de werknemer die tussen werknemers en werkgevers kunnen worden afgesproken, zoals een auto van de zaak. de arbeidsinhoud om wat voor soort werk gaat het? Bij dit begrip hoort het woord vervreemding: het vreemd staan tegenover het eigen werk. Dit gebeurt doordat je niet helemaal betrokken bent bij je eigen werk, je krijgt vaak het eindproduct niet te zien. De arbeidsverhoudingen hoe ga je met elkaar om m.b.t. bazen en onderdanen. De arbeidsomstandigheden de fysieke en psychische eisen die worden gesteld. De arbeidsorganisatie de manier waarop de verdeling van de arbeid over de verschillende mensen in een bedrijf is georganiseerd Hoofdstuk 2 Griekse tijd Plato Vond werken afschuwelijk v Chr. Aristoteles Arbeid verlaagde de mens Middeleeuwen arbeid is waardevol- loonarbeid à heel weinig aanzien- dient alleen om van levensonderhoud te voorzien Late middeleeuwen Thomas van Aguino Middel om mee te werken en opbouw van Christelijke samenleving omslag Reformatie Luther Arbeid realiseerde het geloof Calvijn Instrument om God eer te bewijzen; als je goed bent op je werk, wordt je geëerd door God.Arbeid is een wezenlijke Thomas More activiteit voor mens en samenhang, je kon niet zien of God iemand goed gezind was. Verlichting door de Franse Revolutie Saint Saimon Arbeid is de bron van alle deugden, mensen die niet werken zijn zielig 19e eeuw Karl Marx Arbeid is een wezenlijke activiteit voor mens en samenleving 20e eeuw Erich Fromm 3 opvattingen over arbeid1) eenzaamheid + vervreemding2) zinloosheid3) gebrek aan hoop en levensperspectief Vervreemding komt voor in een over technologische samenleving, het houdt in dat je vervreemdt raakt van je werk aangezien je niet bij het hele productieproces aanwezig bent en dus niet het eindstadium ziet. Hoofdstuk 3 Sociaal economisch beleid: Doelstellingen van de vakbond voor de: Werknemers: opkomen voor belangen van leden/werknemers zowel individueel als collectief Werkgevers: opkomen voor belangen van de leden zowel individueel als collectief. Organisatie: Werknemers: Pagina 2 van 8

3 vakbond per bedrijfstak vakcentrales overkoepelen vakbonden verschil in chr./neutraal leden in de SER (Sociaal Economische Raad) en St. Arbeid leden in OR (Ondernemings Raad) werkgevers: werkgeversorganisaties raad van Nederlandse werkgeversbonden specifieke belangenbehartigers, zoals de boerenbonden leden in de SER (Sociaal Economische Raad) leden in de Stichting van de Arbeid Belangen: Werknemers: arbeidsvoorwaarden (zoals loon) de arbeidsinhoud (functieomschrijvingen) de arbeidersverhoudingen (reële zeggenschap) arbeidsomstandigheden (aangenaam werk?) algemene belangen Werkgevers: continuering van het bedrijf (het bedrijf moet winst draaien) lage bedrijfskosten (goedkope grondstoffen en arbeidskrachten) werkwillige, bekwame en geschoolde en geschoolde werkgevers. Lage belastingen Geringe concurrentie Middelen: Werknemers: het overleg en de onderhandelingen de lobby de gerechtelijke procedure de prixatie de staking de bedrijfsbezetting. Werkgevers: overleg en handeling het doen/nalaten van investeringen het ontslag de vestigingsbeleid de lobby de gerechtelijke procedure aanspannen Pagina 3 van 8

4 3.4 vakbond = belangenorganisatie voor werknemers en werkgevers vakcentrale= een groep vakbonen, ze kunnen christelijk en neutraal zijn, dus er zijn van alle soorten vakbonden 2 soorten; christelijke en neutrale. FNV en CNV zijn vakcentrales 3.7 conflictdenken: wanneer werknemers hun zin niet krijgen en niet van plan zijn zich daarbij neer te leggen, kunnen ze besluiten hardere maatregelen te gaan voeren. stiptheidsacties; werknemers vervullen hun opdracht dan zo nauwgezet volgens de regels dat er allerlei vertragingen komen. Prikacties; werknemers onderbreken kortstondig et werk uit protest tegen de werkgever. Staking; - wilde stakingen zijn verboden, een staking moet georganiseerd zijn door een vakbond. - De vakbonden moeten alle wettelijke middelen (bijvoorbeeld onderhandelen) hebben aangewend) - De gevolgen van de staking mogen niet onevenredig groot zijn in verhouding tot het doel van de staking. 3.9 De mate van succes bij het behartigen van de werknemersbelangen door de organisaties hangt af van verschillende factoren: het functioneren van de vakbonden zelf: - de organisatiegraad van de werknemers in een bedrijf of bedrijfstak - de actiebereidheid van de leden - de eensgezindheid binnen de bonden Het politieke klimaat De economische structuur van een land - in een land met een vrijemarkteconomie zal de strijd vooral uitgevochten moeten worden door de werkgevers en werknemers amen, de overheid zal zich er dan zo weinig mogelijk mee bemoeien - in een land met een centraal geleide planeconomie zal de overheid juist een grote rol willen vervullen de economische conjunctuur: in tijden dat de economie slecht draait, zullen vakbonden hun wensen minder snel kunnen realiseren dan in tijden van hoogconjunctuur. Hoofdstuk 5 Er zijn drie manieren waarop de overheid bij het sociaal economisch proces is betrokken: de overheid is zelf werkgever de overheid is de regelgever en de initiator (= maker van plannen en bedenker van initiatieven) de overheid is overlegpartner van de werknemers en de werkgevers. Er zijn enkele belangrijke terreinen te noemen waarop de overheid in een of meer van haar drie rollen actief is. Deze terreinen zijn: werkgelegenheidsbeleid de arbeidsomstandigheden (gezondheid en welzijn van de werknemers) Pagina 4 van 8

5 de arbeidsvoorwaarden (de loonontwikkeling, de arbeidstijdverkorting, enzovoorts) de sociale wetgeving het emancipatiebeleid (in dit geval: het voorrang geven aan vrouwen en etnische minderheden) 5.3 De overheid als regelgever en initiator van het economisch beleid De overheid zal altijd vinden dat ze een aantal taken moet volbrengen, deze taken kunnen bijvoorbeeld zijn; het verminderen van de werkloosheid het verbeteren van de concurrentenpositie van het Nederlandse bedrijfsleven het verkleinen of juist vergroten van de inkomensverschillen. Sinds de 60 is Nederland een verzorgingsstaat à de overheid is verantwoordelijk voor het welzijn van de burgers, dat gebeurt doormiddel van sociale wetten. Sociale wetten kun je onderverdelen in: sociale voorzieningen (geen sociale premies, maar uit belastingen) dit zijn bijv. ABW algemene bijstandswet - of AKW algemene kinderbijslagwet. Sociale verzekering (wel sociale premies) - werknemerswetten (N)WW, of de WAO * alleen verplicht voor werkenden ZW * uitkering van o.a. verdiende loon ZFW - volksverzekering * premie voor iedereen AOW * vast bedrag De betrokkenheid van de overheid in drie verschillende rollen bij het sociaal economisch proces levert soms grote problemen op. In de ene rol heeft de overheid soms andere belangen dan in de andere rol. Deze tegenstrijdige belangen leiden tot een rollenconflict. Vooral de ambtenaren en de trendvolgers voelen zich vaak slachtoffer van zo n conflict. De ARBO- wet Een van de belangrijkste wetten op het terrein van arbeidsomstandigheden is de arbeidsomstandighedenwet (de ARBO) in deze wet worden werkgevers en werknemers beiden verantwoordelijk gesteld voor veiligheid, gezondheid en welzijn in het bedrijf. De gezamenlijke verantwoordelijkheid weerspiegelt de opvatting dat werkgevers en werknemers bepaalde gemeenschappelijke belangen hebben (het harmoniedenken) WOR Wet op de ondernemingsraden dateert uit 1950 en is in 1971 erg veranderd. De wet is het resultaat van een jarenlange strijd van de vakbeweging voor verdere democratisering (= het streven naar een situatie waarin de zeggenschap over de productie en arbeidsomstandigheden zo geleid mogelijk is verdeeld onder alle betrokkenen. Belangrijke elementen zijn: Pagina 5 van 8

6 de ondernemingsraad moet een overlegorgaan zijn waarin werknemers voor hun belangen in het bedrijf opkomen. De ondernemingsraad moet medeverantwoordelijk zijn voor het functioneren van de onderneming. CAO = wet op collectieve arbeidsovereenkomst. Doordat de overheid de mogelijkheid heeft CAO s bindend te verklaren voor hele bedrijfstakken, en door de mogelijkheid het afsluiten van Centrale Akkoorden te stimuleren, kan de overheid grote invloed op de CAO s hebben. VVD CDA PvdA Zo klein mogelijk rol van de overheid zo groot mogelijk Particuliere ondernemers productiemiddelen in han- de staat den van de vakbonden verdediger van de belan- de staat gen van de arbeiders economische en per- voornaamste waarden gelijkwaardigheid soonlijke vrijheid burgerlijke en politieke mensenrechten vrijheden ten opzichte van de staat economische en sociale garanties door de staat particulieren instellingen zorg voor zwakkeren de staat zieken, enz groot inkomensverschillen klein groot individuele vrijheid klein wet van vraag en aanbod hoogte van prijzen van staat stelt vast producten en diensten (o.a. lonen) ondernemer wie bepaald wat gepro- de staat maakt planning duceerd wordt? Het liberalisme gaat ervan uit dat de mens zichzelf zoveel mogelijk in vrijheid kan ontplooien. De overheid moet zich zo min mogelijk met iedereen bezighouden. Een rationalistisch individualisme is; opkomen voor het eigenbelang dient met rede te gebeuren. Hoe de liberalen denken: De markteconomie moet blijven bestaan, evenals het systeem van vrije ondernemingsgewijze productie Concurrentie, zowel in productie als op de arbeidsmarkt, is een absolute voorwaarde De rol van de overheid moet zoveel mogelijk worden teruggedrongen. VVD (volkspartij voor vrijheid en democratie) is liberaal. deregulering: overbodige regels moeten worden afgeschaft, ingewikkelde regels moeten eenvoudiger worden gemaakt decentralisatie: de centrale overheid krijgt minder macht. De burger kan zijn zaken gemakkelijker regelen met een lage overheid. Pagina 6 van 8

7 Particulier initiatief: de overheid hevelt taken over naar particuliere ondernemingen (privatisering) en daardoor kan particulier initiatief ontstaan. PvdA is socialistisch de overheid moet ieder individu bestaanzekerheid en een redelijk levenspeil garanderen. In het economisch proces moeten zowel de overheid als de markt een belangrijke rol spelen Overheidsplanning dient de nadelen van de markteconomie op te heffen. Socialisten zien de staat als een instrument om de macht van de bezittende klasse in te perken. Uitgangspunten van de PvdA: spreiding van kennis, inkomen en macht (meer gelijkwaardigheid) meer planning op sociaal economisch gebied selectieve groei (niet ongeremd produceren, maar produceren vanuit een bepaalde visie, bijvoorbeeld milieuvriendelijke producten.) democratisering (van allerlei instanties en bedrijven en, daarmee samenhangend, decentralisatie) confessionelen gaan uit van een organische maatschappij. In deze visie is de maatschappij niet opgebouwd uit individuen, maar uit gemeenschappen (grote en kleinere organen), die onderling met elkaar verbonden zijn, maar die wel elk een eigen functie hebben de katholieken formuleerden het subsidiariteitsbeginsel: zaken die door lagere organen kunnen worden geregeld, moeten niet door hogere organen worden overgenomen. Abraham Kuyper, een protestant, formuleerde; soevereiniteit in eigen kring, dat hield in dat alleen binnen de eigen sfeer verdiende de staat volledige gehoorzaamheid, daarbuiten niet. De uitgangspunten van de christen democraten zijn: Het principe van de gespreide verantwoordelijkheid ( de macht in de samenleving moet zoveel mogelijk gespreid worden; machthebbers dienen verantwoording af te dragen aan ondergeschikten) Het principe van rentmeesterschap (god heeft de mensen als rentmeester over zijn schepping aangesteld, zij moeten de schepping dan ook zorgvuldig beheren) Gerechtigheid Solidariteit Georiënteerde markteconomie. De meeste verantwoordelijkheid ligt bij het bedrijfsleven, maar de staat mag in nood ingrijpen. Het CDA (christen democratisch Appel) is ontstaan uit een fusie tussen de katholieke KVP (katholieke volkspartij) de gereformeerde ARP (antirevolutionaire partij) en de hervormde CHU ( christelijk historische unie) Hoofdstuk 9 Overheidsinvloed neemt toe: de wet- en regelgeving is sterk uitgebreid, vooral op het gebied van het arbeidsrecht en de sociale zekerheid de overheidsuitgaven zijn sterk gestegen, ondermeer om het stelsel van sociale zekerheid te kunnen bekostigen Pagina 7 van 8

8 het aantal werknemers in dienst van de overheid is voortdurend toegenomen de overheid is zich steeds meer met de werkgelegenheid gaan bemoeien. Dereguleren = minder regels maken Privatiseren = zoveel mogelijk afstoot naar particuliere ondernemers. VVD vindt dat de overheid teveel heeft besteed aan de sociale premies, dus teveel heeft uitgegeven. CDA heeft kritiek op het feit dat de verzorgingsstaat er toe heeft geleid dat de zorg van mensen voor elkaar in de samenleving afgenomen is. PvdA is van mening dat de verzorgingsstaat nog steeds een belangrijke verworvenheid is, die niet zo maar moet worden prijsgegeven. D66 wil de rol van de overheid terugdringen. Groenlinks vindt dat de verzorgingsstaat absoluut niet verder mag worden afgebroken. De ongelijkheid in de samenleving zou anders worden vergroot. Pagina 8 van 8