Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk Samenvatting door een scholier 1977 woorden 12 februari ,8 44 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1 De betekenis van arbeid voor mens en samenleving. Werk: elke ligchamelijke of geesteijke inspanning die word verricht met de bedoeling iets tot stand te brengen. Er zijn verschillende soorten arbeid: - betaald - Onbetaald alle bezigheden die enconomisch - vrijwillig nut opleveren functies van werk: - inkomen ( matrieel ) - Zelfontplooiing ( immaterieel) - Zelfrespect ( immaterieel) - sociale contacten ( immaterieel) - aanzien ( sociale status) soort werk, opbrengst, traditie ed Ervaren werk - primaire arbeidsvoorwaarde ( loon) - secondaire arbeidsvoorwaarde ( extra s) - arbeidsinhoud ( soort werk) - arbeidsverhoudingen ( omgang met anderen) - arbeidsomstandigheden ( psychisch/ fysiek) - arbeidsorganisaties beroepen op de maatschappelijke ladder: 1 chirurg 2 notaris 3 advocaat 4 1e graads leraar 5 pastoor Pagina 1 van 9

2 6 boekhouder 7 politie agent 8 verpleegkundige 9 secretaresse 10 kok Hoofdstuk 3 De werknemers. We kunnen de direct betrokkenen bij arbeid indelen in drie groepen - de werknemers; vaak georganiseerd in en vertegenwoordigd door vakbonden - de werkgevers; vaak georganiseerd in en vertendwoordigd door werkgeversorganisaties - de overheid Deze drie groeperingen noemen we sociale partners, zij bepalen het sociaal-economisch klimaat in ons land. Vakbond: belangenorganisatie van werknemers in een bepaalde berdrijfstak of werknemers met een bepaald beroep. Vakcentrale: een overkoepelende organisatie die probeerd het beleid van de afzonderlijk aangesloten bonden te coördineren. ( coordinerende en vertegenwoordige taak; FNV, CNV, MHP) Deze komen op voor de volgende belangen: Arbeidsvoorwaarden ( bv; een goed inkomen, gunstige werktijden) Arbeidsinhoud (bv; gunstige arbeidsdeling, duidelijke functie omschrijving) Arbeidsverhoudingen(bv; reële medezeggenschap) Arbeidsomstandigheden ( bv; aangenaam werk, geen ongezond, onveilig werk) Algemene belangen ( sociale zekerheid, gunstig onslagrecht en werkgelegenheid) Middelen van de vakbond - CAO-overleg ] - Centraal Acoord ] 1) overleg - SER(sociaal-economische raad) 2) prikactie, stakingen, bezetting 3) Overig lobbyen, juridische procedures Overleg wordt steeds meer gekenmerkt door transactie denken (zaken doen) in plaats van harmonie denken. CAO: collectieve arbeids overeenkomst; hierin zijn afspraken vast gelegt tussen werkgevers en werknemers over lonen en werktijden bijvoorbeeld. Centraal accoord: verzameling afspraken die voor alle bedrijven in ons land zouden moeten gelden. Bij het afsluiten van een CAO in een bepaalde bedrijfstak zouden de regels van het centraal accoord Pagina 2 van 9

3 gerespecteerd moeten worden. SER: dit is het oudste overleg orgaan. Ondernemings raden mogen meepraten over: - overdracht van de zeggenschap over de onderneming en het aangaan of verbreken van duurzame smenwerking met andere ondernemingen. - Belangrijke inkrimpin, uitbereiding of wijzigingen in de werkzaamheden van een onderneming - Belangrijke wijziingen in de organisatie van de onderneming, van de bevoegdheidsverdeling binnen de onderneming of van de plaats waarde onderneming haar wekzaamheden uitoefent. - Het doen van grote inversteringen of het aantrekken van belangrijke kredieten. Hoofdstuk 4 de werkgevers Belangen van de werkgevers: - contunuering van het bedrijf. De werkgever moet winst maken om zijn bedrijf te laten voortberstaan en nieuwe investeringen te kunnen doen om te kunnen blijven concurreren. Zijn bedrijf moet rendabel blijven - lage bedrijfskosten. Zowel goedkope grondstoffen, goedkope arbeidskrachten als goedkope geldleningen verbeteren zijn concurentie positie. - Werkwillige, bekwame en geschoolde werknemers. Daardoor verloopt het productieproces soepel en kan er een kwaliatief hoog product worden ontwikkeld. Van belang is daarbij arbeidsrust. - Lage belastingen - Geringe concurentie Middelen van de werkgevers: - overleg en onderhandeling - het doen/nalaten van investeringen - het ontslag - vestigingsbeleid - lobby - de gerecthelijke procedure Doel van werkgevers organisaties ( VNO, NCW): Belangen behartigen van induviduelen en collectieve werkgevers plus overige belangen (milieu en onderwijs bv). De belangen hangen samen met het vrije markt principe. (overheid moet zich niet bemoeien met bedrijven [liberaal] ) De overheid moet een CAO algemeen bindend verklaren voor dat deze in regeling valt. Of de belangen behartiging van de werkgevers succesvol is, hangt vooral samen met factoren zoals: - de mate van organisaties en eensgezindheid van de werkgevers - het politieke klimaat - de economische structuur Pagina 3 van 9

4 - de economische conjuctuur Hoofdstuk 5 de overheid Rollen van de overheid: - werkgever - regelgever en initiator van het economisch beleid - overlegpartner tussen werkgevers en werknemers Terreinen waarin overheid actief is: - werkgelegenheidsbeleid - arbeidsomstandigheden - arbeidsvoorwaarden - sociale wetgeving - emancipatiebeleid Openbaar bestuur: besturen van land, provincies en gemeenten Werknemers bij de overheid zijn ambtenaren Overheid draagt zorg aan een aantal dingen: - bestuur van land, provincies en gemeenten - sociale voorzieningen, infrastructuur en onderwijs (dingen die beter niet aan particulieren kunnen worden overgelaten) Trendvolgers: mensen die werken in organisaties die grotendeels door de overheid worden gesubsidieerd. Overheid stelt zichzelf bepaalde doelen voor op sociaal-economisch gebied: - verminderen van werkloosheid - verbeteren concurrentiepositie van Ned. Bedrijfsleven - verkleinen of vergroten van inkomensverschillen - lage inflatie en duurzame ontwikkeling Doordat de overheid betrokken is in drie verschillende rollen bij het sociaal-economisch proces levert dat soms problemen op. Overheid moet zich wel met de werkgelegenheid bezighouden, maar hoeft niet iedereen van een baan te garanderen. Maatregelen: - bepaalde investeringen subsidiëren - stimuleren van research - aanleggen van nieuwe infrastructurele werken - gunstige belastingsmaatregelen voor het bedrijfsleven en loonmatiging Pagina 4 van 9

5 - stimuleren van (om)scholing ARBO wet (arbeidsomstandigheden wet) = werkgevers en werknemers worden verantwoordelijk gesteld voor veiligheid, gezondheid en welzijn in het bedrijf. Democratisering: het streven naar een situatie waarin de zeggenschap over de productie en arbeidsomstandigheden zo gelijk mogelijk worden verdeeld onder de betrokkenen: - de ondernemingsraad moet een overlegorgaan zijn - de ondernemingsraad moet medeverantwoordelijk zijn voor het functioneren van de onderneming Doordat de overheid de mogelijkheid heeft CAO s bindend te verklaren voor hele bedrijfstakken, en door de mogelijkheid het afsluiten van Centrale Akkoorden te stimuleren, kan de overheid op de inhoud van de verschillende CAO s grote invloed hebben. Sociale zekerheidsstelsel: sociale verzekeringen (volksverzekering, werknemersverzekering ) en sociale voorzieningen Volksverzekeringen: - AKW =algemene kinderbijslag wet - AOW =algemene ouderdomswet - NW =nabestaandenwet - AWBZ =algemene wet bijzondere ziektekosten Werknemersverzekeringen: - ZW =ziektewet - AAW =algemene arbeidsongeschiktheidswet - WAO =wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering Sociale verzekeringen( premie afhankelijk) volksverzekeringen voor iedere burger AOW, NW,AWBZ, AKW, AAW - werknemersverzekeringen voor iedere werknemer ZFW, ZW, WAO, NWW sociale voorzieningen( niet premie afhankelijk) - ABW (bijstand) vangnet om bepaald bestaansminimum te garanderen. Sociale voorzieningen worden niet betaald uit premies, maar uit belastingsgelden. Jaarlijks wordt bepaald hoeveel geld er zal gaan naar (bv. de bouw van nieuwe scholen, defensie, ontwikkelingshulp en sociale voorzieningen).( staat vast in ABW (algemene bijstandswet) is belangrijkste sociale voorziening Economische zelfstandigheid: het gegeven dat iemand niet meer afhankelijk is van het inkomen van de echtgenoot, waardoor ze/hij zichzelf financieel kan bedruipen. Onder invloed van emancipatiebewegingen ging de overheid het ook tot haar taak rekenen om vrouwen meer kansen op de arbeidsmarkt te geven. Pagina 5 van 9

6 Hoofdstuk 6 opvattingen over de rol van de staat 3 economische systemen: -vrijemarkteconomie -centraal geleide planeconomie -gemengde economie. *Vrijemarkteconomie, ookwel kapitalistische economie: overheid houdt zich zoveel mogelijk afzijdig van het economisch proces. Wet van vraag en aanbod bepaalt de prijs. De salarissen van zeldzame beroepen zijn heel hoog. De vrije markt corrigeert vaak de schaarste. Veel concurentie. Voordelen: -grote keuzevrijheid van producenten en consumenten -weinig bureaucratie -wanneer er volledige mededinging is, worden vraag en aanbod goed op elkaar afgestemd. Nadelen: - nadelige gevolgen voor het milieu. - de zwakkeren worden zwakker Politieke partij: VVD (liberalen) *Centraal geleide planeconomie: actieve overheid, ook in het vaststellen van de prijs etc. De overheid bepaalt wie wat moet doen. De overheid bepaalt ook de salarissen. Melkert banen. Democratisering, selectieve groei. Rusland maakt onder andere gebruik van een geleide planeconomie. Voordelen: -De overheid maakt plannen dus sociaal-economische ongelijkheid kan worden voorkomen -Productie en consumptie kunnen rationeel op elkaar worden afgestemd. -Werkloosheid kan effectiever worden bestreden Nadelen: - Veel bureaucratie, want de overheid bemoeit zich overal mee -De planners zullen erg machtig zijn, wie garandeert dat zij zichzelf niet bevoordelen? Politieke partij: PVDA (socialisme) *Gemengde economie: Een tussenvorm van de bovengenoemde. De productie van goederen geschiedt door particuliere bedrijven. Regulerende overheid binnen de wet van vraag en aanbod. Beperkte rol van de overheid. Gespreide verantwoordelijkheid. Rechtmeestersahcp Voordelen: -hoewel er een vrije ondernemingsgewijze productie is, is er toch sociale zekerheid voor iedereen -Er is geen centrale ideologie die voor iedereen moet gelden Nadelen: -Hoge kosten -De overheid speelt toch een grote rol> minder recht van initiatief. Politieke partij: CU, CDA (christen-democraten) ecologische visie: Groenlinks. Algemene doelstelling; milieu, economisch van het genoeg, kleinschaligheid, kringloop economie. Pagina 6 van 9

7 Hoofdstuk 7 het vraagstuk van de arbeidsverdeling Kernproblemen rond om arbeid in de samenleving zijn: - hoe de arbeid verdeeld moet worden dover beschikbare werkkrachten. - Hoe het moet met de verzorgingsstaat - Welke problemen de introductie van de informatie tecnologie oproept op het terrein van arbeid. Arbeidsverdeling is het gevolg van: - mechanisering - automatisering - informatie technologie Arbeidsverdeling betekent dat de mesn slechts een gedeelte van het werk doet dat nogdig is om alles voor zijn eigen levensonderhoud te produceren. Rationalisering: met zo weinig mogelijk middelen senl, goedkoop en makkelijk te produceren. Maatschappelijke arbeidsverdeling = verdeling van arbeid over de 4 sectoren (primaire, secundaire, tertiare en quartiare sector) Technische arbeidverdeling = verdeling van arbeid over verschillende mensen die iede een bepaalde taak hebben in het productieproces.(kenmerkend voor een moderene industriële samenleving) Het ontstaan van arbeidsverdeling en de steeds verder gaande technische mogelijkheden leiden tot werkeloosheid. Onder abeidsmarkt verstaan we de plaats waar werknemers hun arbeid aan werkgevers aanbieden: - Vraag en aanbod van aveid ontmoeten elkaar - Werknemers en werkgevers staan in machtsverhouding tot elkaar. - Arbeid word verruild tegen loon. Geregistreerde werklozen: bij een arbeidsbureau ingeschreven mensen die niet of minder dan 12 uur per week werken en beschikbaar zijn voor een baan van meer dan 12 of meer uur per week. Beroepsbevolking: mensen die minstens 12 uur per week werken en mensen die minder of niet werken maar actief zoeken. - Verborgen werkloosheid. Conjuncturele werkloosheid: werkloosheid die ontstaan door golfbewegingen in de economie op korte termijn. Structurele werkloosheid: wordt veroorzaakt door de ontwikkelingen in de economie op langere termijn. (automatisering) Seizoenswerkloosheid: in een bepaalde periodes er minder werk (horeca sector) Frictie werkloosheid: vraag van arbeid stemt niet overeen met de vraag van arbeid. Aanpakken van werkloosheid: Pagina 7 van 9

8 -zorgen voor handhaving of herstel van de economische groei. Dat kan door het subsidiëren van investeringen en het nemen van gunstige belastingsmaatregelen. - door het geven van opdrachten (verbeteren infrastructuur) - bevorderen van loonmatiging - instandhouden van de koopkracht Bestrijden van werkloosheid aan de vraagzijde van de arbeidsmarkt: - herverdeling van het beschikbare werk bijvoorbeeld door Deeltijd in te voeren, arbeidstijdverkorting, aantal uren (ATV), arbeidsduurverkorting, eerder stoppen met werken (ADV), flexibilisering van arbeidscontracten. Vooral vrouwen, laaggeschoolden en etnische minderheden hebben minder kansen op de arbeidsmarkt. Arbeidsmarktbeleid: bedoeld om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar af te stemmen. Arbeidsmarktbeleid: - het voeren van een doelgroepenbeleid en door positieve actie of discriminatie - het stimuleren van het opzetten van (her)scholingsprogramma s - stimuleren van arbeidservaringprojecten - beïnvloeding van school- en vakkenkeuzes. Hoofdstuk 8 arbeids(ver)deling en sociale verandering Sociale structuur: het patroon van relaties in een samenleving tussen individuen en tussen groepen De samenhang van elementen. Maatschappelijke lagen: sociale klassen. Sociale stratificatie: gelaagdheid in de samenleving Sociale ongelijkheid:de bestaande verschillen in sociale posities en sociale waardering die mensen hechten aan hen die die posities bekleden. Sociale mobiliteit: het klimmen of dalen op de sociale ladder. Oorzaken voor het ontstaan van sociale ongelijkheid: -De positie op de arbeidsmarkt en de daarmee samenhangende ongelijkheid in inkomen -Verschillen in vooropleiding kunnen leiden tot grote verschillen in werk en inkomen -Soms hangen de verschillen in salaris en de kansen op de arbeidsmarkt samen met de sekse -Etnische minderheden zullen het onrechtvaardig vinden dat zij minder kansen hebben op de arbeidsmarkt. -Een andere oorzaak kan gevonden worden in de verschillende kansen die mensen uit verschillende milieus hebben. Deze oorzaken kunnen worden verkleind d.m.v: - bestrijding van werkeloosheid - bevorderen van onderwijs - inburgeren - anti-discriminatie Pagina 8 van 9

9 - belasting maatsregelen - sociale wetgeving (kern verzorgingsstaat) Hoofdstuk 9 Problemen van de verzorgingsstaat Verzorgingsstaat is een samenleving waarin de overheid zorgt voor het welzijn van de burgers. 4 Doelstellingen: - Het beschermen van de burgers tegen risico s (bv; ongevallen, arbeidsongschiktheid). - De garantie van een minimum inkomen ( bv; AOW, WW) - Aanbieden van voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg) - Bevorderen van het welbevinden door activiteiten op het gebied van cultuur, sport enz. Problemen die met de verzorgingsstaat gepaart gaan: - Betaalbaarheid - Burocratie ( regels, procedures) - Beranderede gedragspatronen ( induvidualisering, berekenend gedrag - [ fraude ], ik-ik-ik samenleving) Oplossingen van de liberalen: (VVD) - Verlagen van de overheidsuitgaven - Privatisering - Inkrimpen ambtenaren apparaat Oplossingen van de sociaal-democraten: (PVDA) - actieve overheids om sociale ongelijkheid te verminderen - decentralisering en democratisering Oplossingen van de christen-democraten: ( CU, CDA) - verlagen van de overheidsuitgaven - scheppen van randvoorwaarden (banen, onderwijs) voor induviduele verantwoordelijkheid. Toegepaste oplossingen Hierin zijn 2 belangrijkste pijlers - prijsbeleid ( ) verlagen van uitkeringen - volumebeleid (verminderen van het aantal uitkeringen toekomstige problemen zijn; vergrijzing en structurele werkloosheid ( langdurige werkloosheid) Pagina 9 van 9