Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk Samenvatting door een scholier 2850 woorden 29 augustus ,4 5 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Arbeid is de bezigheden die economisch nut opleveren voor jezelf of voor je omgeving. Materiele en immateriele functies arbeid: Het verdienen van een inkomen en in eigen onderhoud kunnen voorzien De mogelijkheid tot zelfontplooiing Het ontwikkelen van zelfrespect Het opdoen van sociale contacten Het verkrijgen van maatschappelijke aanzien (sociale status) Factoren mate van maatschappelijke waardering : Het soort werk - Het onderscheid in hoofd- en handarbeid - De verantwoordelijkheid die het werk vereist - De afwisseling die het werk biedt - De mogelijkheden tot ontplooiing - De mogelijkheden tot het opdoen van sociale contacten De opbrengst van het werk - Het inkomen - De macht die dankzij de baan kan worden uigeoefend - De sociale positie en daarmee de sociale status van de baan Overige - Wet van vraag en aanbod (als er moeilijk mensen te krijgen zijn, stijgt het beroep in aanzien) - De traditie Factoren beoordeling werk: Primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden Arbeidsinhoud (vervreemding) Arbeidsverhoudingen (inspraak) Arbeidsomstandigheden Arbeidsorganisatie Tijdens de Griekse periode werd arbeid gezien als iets wat je deugdelijke vrijheid ontnam. In de Middeleeuwen bleef dit idee bestaan, totdat Thomas van Aquino aanzet gaf te denken dat arbeid een middel was om mee te werken aan de opbouw van de christelijke samenleving. Opvattingen over arbeidsethos (waardering van werk): Pagina 1 van 7

2 Arbeid is een plicht Arbeid is geen plicht (basisinkomen) Arbeid is een recht - Iedereen moet de kans hebben zelf in levensonderhoud te kunnen voorzien - Als werken een plicht zou zijn, moet je iedereen ook de kans geven die plicht te vervullen - Als arbeid iets toevoegt aan het mens-zijn, moet iedereen kunnen werken: de mens is gelijk Sociale partners: Werknemers (vakbonden) Werkgevers (werkgeversorganisaties) Overheid Belangen werknemers: Goede arbeidsvoorwaarden Gunstige arbeidsinhoud Goede arbeidsverhoudingen Goede arbeidsomstandigheden Algemene belangen (sociale zekerheid) Een vakbond is een belangenorganisatie van werknemers in een bepaalde bedrijfstak of met een bepaald beroep. Een vakcentrale is een overkoepelende organisatie, die probeert het beleid van de afzonderlijke aangesloten bonden in goede banen te leiden. Er zijn in Nederland twee grote vakcentrales: FNV en CNV. Belangrijkste middelen vakbonden (conflictdenken): Overleg en onderhandelingen De lobby De gerechtelijke procedure Prikactie Staking - Moeten georganiseerd zijn door een vakbond - De vakbonden moeten eerst alle wettelijke middelen hebben aangewend - De gevolgen van de stakingen mogen niet onevenredig groot zijn Bedrijfsbezetting Stiptheidsacties De werkgevers en vakbonden proberen samen een CAO, of zelfs een Centraal Akkoord af te sluiten, dit met behulp van de SER (Sociaal Economische Raad) en de Stichting van Arbeid (overlegorgaan). Aan dit overleg ligt het harmoniedenken ten gronde: de nadruk wordt gelegd op gemeenschappelijke belangen. Tegenwoordig ligt de nadruk steeds meer op transactiedenken: 'voor wat, hoort wat'. Mate van succes hangt af van: Het functioneren van de vakbonden zelf - De organisatiegraad - De actiebreidheid - De eensgezindheid binnen de bonden Het politieke klimaat De economische structuur van een land De economische conjunctuur Pagina 2 van 7

3 Binnen bedrijven vindt ook overleg plaats in ondernemingsraden. Bedrijven met meer dan vijfendertig werknemers zijn verplicht een OR aan te stellen, met gekozen vertegenwoordigers van een bedrijf. Zij mogen meepraten over: De overdracht van zeggenschap over de onderneming en het aangaan of verbreken van samenwerking met andere bedrijven Belangrijke wijzigingen in de werkzaamheden van der onderneming Belangrijke wijzigingen in de bevoegdheidsverdeling binnen de organisatie Het doen van grote investeringen of het aantrekken van belangrijke kredieten Belangen werkgevers: Continuering van het bedrijf Lage bedrijfskosten voor een goede concurrentiepositie Bekwame en werkwillige werknemers (arbeidsrust) Lage belastingen Geringe concurrentie Nederland kent twee grote werkgeversorganisaties: VNO en NCW. Ook zij overleggen met de SER, maar ook met de Stichting van de Arbeid en de ondernemingsraden. Ze hebben een aantal middelen om voor hun belangen op te komen: Overleg en onderhandeling Het doen/laten van investeringen Het ontslag Het vestigingsbeleid De lobby De gerechtelijke procedure Mate van succes hangt af van: De mate van organisatie en de eensgezindheid van de werkgevers Het politieke klimaat De economische structuur De economische conjunctuur Manieren waarop overheid bij het sociaal-economisch proces is betrokken: De overheid is zelf werkgever De overheid is de regelgever en initiator (maker van plannen en bedenker van initiatieven) De overheid is de overlegpartners van werknemers en werkgevers Op het gebied van: Werkgelegenheid - Subsidies - Stimulatie van research - Aanleg - Belastingmaatregelen Onderwijs De arbeidsomstandigheden De arbeidsvoorwaarden De sociale wetgeving Het emancipatiebeleid Wetten: ARBO-wet (arbeidsomstandigheden) Pagina 3 van 7

4 Wet op Ondernemingsraden - De OR moet een overlegorgaan zijn waarin werknemers voor hun belangen kunnen opkomen - De OR moet medeverantwoordelijk zijn voor het functioneren van het bedrijf Wet op Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO) Sociale verzekeringen (volksverzekeringen en werknemersverzekeringen) Ideaal types economische systemen: Vrijemarkteconomie (kapitalistische economie) 1. Voordelen - Grote keuzevrijheid - Weinig bureaucratie - Bij volledige concurrentie zijn vraag en aanbod goed op elkaar afgestemd 2. Nadelen - Nadelige gevolgen voor het milieu - De zwakkeren kunnen moeilijker hun behoeftes bevredigen Dit idee vinden we terug bij het liberalisme (rationalistisch individualisme): De markteconomie moet blijven staan met vrij initiatief Concurrentie is een absolute voorwaarde De rol van de overheid moet zoveel mogelijk worden teruggedrongen De partij die hier door geinspireerd is, is de VVD: Deregulering Decentralisatie Meer ruimte voor particulier initiatief (privatisering) Centraal geleide planeconomie 1. Voordelen - Geen sociale ongelijkheid - Productie en consumptie kunnen rationeel op elkaar worden afgestemd - Werkloosheid kan effectiever worden bestreden 2. Nadelen - Veel bureaucratie - De planners zijn erg machtig Dit idee vinden we terug bij het socialisme (historisch materialisme, klassenstrijd). De gemengde economie 1. Voordelen - Vrije ondernemingszin en sociale zekerheid voor iedereen - Geen centrale ideologie 2. Nadelen - Hoge kosten - De rol van de overheid gaat ten koste van het initiatief Dit idee vinden we terug bij de sociaal-democraten en christen-democraten: De overheid moet ieder individu een redelijk levenspijl geven Zowel de overheid als de markt moeten een rol spelen in het economisch proces Overheidsingrijpen moet de nadelen van de markteconomie opheffen Pagina 4 van 7

5 Een partij die hier door geinspireerd is, is de PvdA: Spreiding van kennis, inkomen en macht (meer gelijkwaardigheid) Meer planning op sociaal-economisch gebied Selectieve groei Democratisering Een andere partij die hier door geinspireerd is, is het CDA: Een organische maatschappij Subsidiariteitsbeginsel (zaken die door lagere organen geregeld kunnen worden, moeten niet door hogere organen geregeld worden) Soevereiniteit in eigen kring Gespreide verantwoordelikjheid Rentmeesterschap (de mensen moeten de schepping zorgvuldig beheren) Gerechtigheid en solidariteit Een georienteerde markteconomie (meeste verantwoordelijkheid bij het bedrijfsleven, de overheid moet bij noodgevallen ingrijpen) De ecologische visie van Groen Links: De economie moet niet verder meer groeien om uitputting van grondstoffenvoorraden tegen te gaan (economie van het genoeg) Kleinschaligheid (kringloopeconomie) Kernvragen rondom arbeid in de samenleving: Hoe moet de arbeid verdeeld worden over de beschikbare werkkrachten? Welke sociale problemen roept deze verdeling op? Wat moeten we aan met de verzorginsstaat Welke problemen roept de introductie van informatietechnologie op het terrein van arbeid op? Arbeidsverdeling betekent dat de mens slechts een gedeelte van het werk doet dat nodig is om alles voor zijn eigen levensonderhoud te produceren. Maatschappelijke arbeidsverdeling is de verdeling van het maatschappelijke productieproces of beroepen, functies, bedrijven en bedrijfstakken. Technische arbeidsverdeling betekent dat iedereen een klein deel van het productieproces voor zijn rekening neemt. Factoren arbeidsdeling: Rationalisering Mechanisering en automatisering Kenmerken arbeidsmarkt: Vraag en aanbod ontmoeten elkaar Arbeid wordt geruild tegen loon Aanbieders en vragers van arbeid staan in een machtsverhouding tegenover elkaar Bevordering werkgelegenheid: Stimulatie overheid economische groei door middel van: - Het subsidieren van investering en het nemen van gunstige belastingmaatregelen voor bedrijven - Door het geven van opdrachten - Door het bevorderen van loonmatiging - Door het instandhouden van de koopkracht Aanbod op de arbeidsmarkt veranderen Pagina 5 van 7

6 - Deeltijdarbeid invoeren - Arbeidstijdverkorting - Arbeidsduurverkorting - Flexibilisering - Stimuleren van scholing en omscholing - Gerichte scholing en stimulering voor achterstandgroepen Arbeidsmarktbeleid (bijv. werkloosheidprobleem van vrouwen, etnische groepen en laaggeschoolden oplossen): Het voeren van een doelgroepenbeleid en door positieve actie of discriminatie Het stimuleren van het opzetten van (her)scholingsprogamma's Het stimuleren van arbeidservaringsprojecten Het beinvloeden van school-en vakkenkeuze op scholen Onder sociale structuur verstaan we het patroon en relaties in een samenleving tussen groepen en individuen. Door de verschillende plaatsen in de structuur (sociale positie) gaan er lagen ontstaan, ook wel sociale klassen en deze totale gelaagdheid heet sociale stratificatie. Sociale ongelijkheid is de bestaande verschillen in sociale posities en sociale waardering. Sociale mobiliteit is het klimmen of dalen op de maatschappelijke ladder. Oorzaken sociale ongelijkheid De positie op de arbeidsmarkt en de daarmee samenhangende ongelijkheid in inkomen Verschillen in vooropleiding Verschillen in sekse Etnische minderheden hebben minder kansen Verschillende kansen uit verschillende milieus Terreinen van overheidsbemoeienis in de loop van de jaren: Uitbreiding wet- en regelgeving op het gebied van arbeidsrecht en sociale zekerheid Sterke stijging van overheidsuitgaven om het sociale stelsel te bekostigen Sterke stijging aantal werknemers in dienst van de overheid Grotere bemoeienis werkgelegenheid Deze bemoeienissen zij neen gevolg van een aantal maatschappelijke ontwikkelingen: Urbanisatie door industralisatie Polarisatie (uiterste tegenstellingen) door industralisatie Vergrote invloed bedrijfsleven op maatschappij Economisch crisis jaren '30 De opbouw na WO II leidde tot een actievere rol van de overheid In de 'Verklaring van de Rechten van de Mens' (1048) staat dat de overheid verplicht is mensen goed te verzorgen en gelijke rechten te geven Kenmerken (compromis van) verzorgingsstaat: Vrije ondernemersschap en productie door particuliere bedrijven blijft gehandhaafd De overheid is (mede) verantwoordelijk voor d ewelvaarstontwikkeling Dit uit zich dus in een gemengde economie. De uitbouw van de verzorgingsstaat, met de komst van de SER, wordt maatschappelijk corporatisme genoemd. Er bleek ook een te groot verschil te zijn tussen welvaart en welzijn en mensen kregen meer inspraak. Problematiek verzorgingsstaat: De stijging van de uitgaven voor sociale zekerheid en het financieringstekort werd het steeds moeilijker om de verzorginsstaat Pagina 6 van 7

7 in stand te houden De toenemende afhankelijkheid van onpersoonlijke instellingen, de afnemende persoonlijke zorg en individualisering waren ongewenste gevolgen Discussie verzorgingsstaat: VVD: de verzorgingsstaat barst uit zijn voegen en de bureaucratie is te erg, dus minder bemoeienis van de overheid en dereguleren en privatiseren. CDA: de zorg voor mensen voor elkaar in de samenleving is afgenomen, door gespreide verantwoordelijkheid moet de rol van de overheid kleiner worden en alleen bij nood bijspringen. PvdA: de verzorgingsstaat moet niet worden prijsgegeven en van de gelijkwaardigheid is nog weinig terechtgekomen, het stelsels moet beschermd worden door economische groei te stimuleren en zo gelijkwaardigheid te bervorderen. D66: de rol van de overheid moet worden teruggedrongen maar de sociale ongelijkheid moet ook bestreden worden. GL: de verzorgingstaat mag niet worden afgebroken, de ongelijkheid wordt daarmee vergroot. Christelijke partijen: op bijbelse gronden mag de verzorgingsstaat niet verder uitbreiden. Gevolgen informatisering van arbeid: Productinnovatie levert werkgelegenheid op, procesinnovatie vermindert de werkgelegenheid: hier is dus niet een duidelijk antwoord over. Vrouwen en laaggeschoolden worden gedupeerd, omdat werk uit de tertiare en quartaire sector verdwijnt en eenvoudig werk wordt overgenomen door machines. Machines kunnen saai en gevaarlijk werk overnemen, maar de psyschische belasting op het werk kan hier door toenemen. Er kan zowel taakverrrijking als taakverarming plaatsvinden plaatsvinden en zowel taakverbreding als taakversmalling.gevolg kan ook zijn dat niet al het werk meer op een bepaald tijdstip op een bepaalde plaats moet worden gedaan. Bedrijven kunnen een sterke hierarchische structuur krijgen. Pagina 7 van 7