Samenvatting door een scholier 1905 woorden 16 maart keer beoordeeld. Economie Hoofdstuk 4

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1905 woorden 16 maart keer beoordeeld Vak Methode Economie In balans Economie Hoofdstuk Het aanbod van arbeid Het aanbod van arbeid is gelijk aan de omvang van de beroepsbevolking. De beroepsbevolking bedoelen we het aantal mensen tussen 15 en 65 jaar dat meer dan 12 uur per week wil en kan werken. Daartoe behoren dus ook de mensen die ingeschreven staan bij het CWI. De vier factoren waardoor de beroepsbevolking af of toeneemt: 1. De omvang en samenstelling van de bevolking Geboorteoverschot Migratieoverschot 2. De wetgeving Het aanbod van arbeid neemt af wanneer de leerplicht toeneemt. Kinderen moeten langer naar school waardoor de beroepsbevolking afneemt. Daarnaast ook vrijwillige vervroegde uittreding zorgt ervoor dat de beroepsbevolking afneemt (flexibele pensionering). 3. De maatschappelijke opvattingen Doordat vrouwen meer werken in deze tijd neemt de arbeidsparticipatie toe en dus ook de beroepsbevolking. Het aanbod neemt wel af doordat vrouwen ook voortaan langer onderwijs volgen. 4. De organisatie van het arbeidsproces Er komen meer vrouwen op de arbeidsmarkt doordat er een mogelijkheid is om de kinderen naar de kinderopvang te brengen. Ook door de flexibele werktijden en het deeltijdwerken neemt de beroepsbevolking toe. Daarnaast neemt het aanbod ook toe door het verbeteren van werkplekken voor gehandicapten. 4.2 De vraag naar arbeid De vraag naar arbeid bepaalt de omvang en de samenstelling van de werkgelegenheid. Ondernemingen en de overheid zijn de vragers naar arbeid. Hoeveel mensen ze in dienst willen nemen is afhankelijk van de conjuncturele en de structurele factoren: Conjunctureel: * De effectieve vraag Het totaal van bestedingen stijgt (investeringen, consumptie, export) -> meer goederen en diensten worden voortgebracht -> effectieve vraag stijgt -> toename van de vraag naar arbeid. Structureel: * De arbeids- of loonkosten per werknemer Pagina 1 van 5

2 Ondernemers proberen altijd tegen zo laag mogelijke kosten te produceren. Als het arbeid duur is vervangt een onderneming die door machines. Dit kost hun minder geld waardoor dus minder vraag naar arbeid is. Lage arbeidskosten zorgen echter voor meer vraag naar arbeid. En lagere arbeidskosten leiden tot een lager loon, waardoor de consumenten minder kunnen kopen. En de vraag dus weer kleiner wordt. * De arbeidsproductiviteit Als de arbeidsproductiviteit stijgt zijn er minder werknemers nodig voor dezelfde productieomvang. Een stijging van de arbeidsproductiviteit zorgt dus op korte termijn voor een daling van de vraag naar arbeid. Op de lange termijn niet. Doordat de onderneming namelijk minder mensen hoeft te betalen voor hetzelfde aantal producten dalen de kosten. Er kunnen meer producten worden voortgebracht en dus zijn er meer werknemers nodig. * De arbeids- of loonkosten per product Een stijging van de arbeidskosten per product remt de vraag naar arbeid af; een daling van de arbeidskosten per product stimuleert de vraag naar arbeid. * De arbeidstijd Door arbeidsduurverkorting is er een toename van de vraag naar arbeid. Maar de mensen houden wel hun zelfde lonen. Waardoor de onderneming dus dezelfde kosten blijft houden. Dit zorgt dus voor een afname van de vraag naar arbeid. * De bedrijfstijd Als een onderneming meer uren per dag open is kunnen de machines langer draaien. Er zijn dus minder machines nodig om evenveel te produceren. Zo dalen de kapitaalkosten per product. Dit verandert alleen de concurrentiepositie op lange termijn. Wat uiteindelijk lijdt tot een toename van de werkgelegenheid. 4.3 Productie en werkgelegenheid in de economische sectoren De economische sectoren: Primaire sector: landbouw, visserij en bosbouw Secundaire sector: verwerken van grondstoffen Tertiaire sector: commerciële dienstverlening Quartaire sector: niet commerciële dienstverlening Het verschil tussen de marktsector en de collectieve sector is dat de marktsector bestaat uit de eerste drie sectoren die met elkaar concurreren en proberen winst te maken. De andere sector bestaat uit de overheid en instellingen. De toegevoegde waarde in de economische sectoren: 1- Deze sector kun je niet uitbreiden 2- Veel concurrentie van het buitenland 3- Mensen maken veel meer gebruik de laatste jaren van diensten (bijv. afhaalmaaltijden) 4- Sociale zekerheid De werkgelegenheid in de economische sectoren: in de 3e en 4e sector is er altijd veel vraag naar omdat hier niet zonder kan. Een ziekenhuis bijvoorbeeld of een bejaardenhuis. Maar bij de 1e en 2e sector kan het werk door automatisering en mechanisatie vervangen worden. 4.4 De werkgelegenheid & werkloosheid Er zijn verschillende manieren om de werkgelegenheid en de werkloosheid te meten: Arbeidsjaren en personen: Een arbeidsjaar is het aantal uren dat iemand met een volledige baan gedurende één jaar werkt. Dit is gemiddeld Pagina 2 van 5

3 1720 uur. Dit betekent dat de werkloosheid daalt als de werkgelegenheid meer stijgt dan de beroepsbevolking. Samenstelling van de werkgelegenheid: Een belangrijk verschil hierbij is het verschil in werken als zelfstandige of in loondienst. Het aantal werkende personen is groter dan het aantal arbeidsjaren. Dit komt namelijk door deeltijdwerkers en flexibele werkers. Het meten van de werkloosheid: Onder de geregistreerde werkloosheid verstaan we het totaal aantal mensen zonder werk (of met werk van minder dan 12 uur per week) dat bij een Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) is ingeschreven als werkzoekende en direct beschikbaar is voor een baan van minstens 12 uur per week. Er zijn twee manieren om dit te meten: * CWI: bemiddelingsbestand zonder baan. Dit is de werkloosheid die geregistreerd is door arbeidsbureaus. * CBS: enquête. Verborgen werkloosheid: Verborgen werkloos zijn de mensen die niet geregistreerd zijn als werklozen, maar wel betaald werk willen doen (huisvrouwen, studenten, WAO ers). Als de werkgelegenheid stijgt bieden veel verborgen werklozen zich aan. Dit is een aanmoedigings- of aanzuigeffect. Een afname van de werkgelegenheid kan een ontmoedigingseffect veroorzaken. Verborgen werkgelegenheid: Dit is bijvoorbeeld het zwartwerken. (is in de informele sector, want niet door het CBS geregistreerd) Ook zijn dit de vacatures. Gevolgen van de werkloosheid: Verlies aan koopkracht Sociaal isolement 4.5 Oorzaken van werkeloosheid 2 factoren van werkeloosheid 1. Conjunctuurwerkeloosheid 2. Structuurwerkeloosheid Conjunctuurwerkeloosheid: bestedingen dalen -> ondernemingen produceren minder -> minder personeel nodig -> vraag naar arbeid is lager dan het aanbod. Maatregelen tegen conjunctuurwerkeloosheid: De consumptie verhogen De overheidsuitgaven verhogen De export verhogen Structuurwerkeloosheid: dit zijn allerlei ontwikkelingen aan de aanbodkant die werkeloosheid kunnen veroorzaken. 6 oorzaken hiervan zijn: 1. Verslechtering van de internationale concurrentiepositie Internationale concurrentiepositie verslechtert -> winstgevendheid Nederlandse ondernemingen daalt -> Minder geld over voor personeel -> Het verlagen van de productiekosten kan leiden tot een betere concurrentiepositie, als ondernemingen samen werken heet dit een fusie. 2. Lage scholingsgraad Lage scholingsgraad -> verslechtering van de concurrentiepositie (en dus tot mogelijke structuurwerkeloosheid). Ook betekent minder innovatie een verslechtering van de concurrentiepositie en dus mogelijke structuurwerkeloosheid. 3. Arbeids(on)geschiktheid Pagina 3 van 5

4 De instroom van WAO ers stijgt de laatste jaren uiteindelijk weer door de vergrijzing. In 2001 werden plannen WAO aangescherpt, daardoor daalde de instroom weer. Minder WAO-uitkeringen betekend ook dat de WAO-premies die werknemers en werkgevers betalen omlaag kunnen. Daardoor dalen de productiekosten en wordt de internationale concurrentiepositie van bedrijven beter. Op de lange termijn kan dan de werkloosheid dalen. 4. Geringe (arbeids-) mobiliteit en slechte arbeidsbemiddeling Dit kan als mensen niet willen verhuizen voor hun baan, of ze willen niet van beroep veranderen omdat ze denken er op achteruit te gaan qua inkomen. 5. Frictiewerkeloosheid Als je een (nieuwe) baan zoekt na het werkloos worden of het afronden van studie. 6. Seizoenwerkeloosheid Als de vraag naar productie schommelt door het klimaat of de aarde. Het CBS publiceert voor het seizoen gecorrigeerde werkloosheidcijfers Conjunctuurwerkloosheid Bij conjunctuurwerkeloosheid zijn de totale bestedingen zo laag, dat in alle bedrijfstakken minder personeel nodig is. Maatregelen die de overheid kan nemen: Bestedingen vergroten Belasting tarieven verlagen Verlagen van de rentestand Structuurwerkloosheid: 2 soorten 1. Kwantitatieve structuurwerkloosheid * Hier is sprake van als de aanwezige werkgelegenheid, dus het aantal aangeboden arbeidsplaatsen, niet groot genoeg is om aan de vraag naar arbeidsplaatsen te voldoen. (deze werkloosheid is vaak een gevolg van de internationale concurrentiepositie) -> te weinig banen voor de beroepsbevolking. Oplossingen: Bestrijding van kwantitatieve structuurwerkloosheid: 1. Stimuleren van innovatie; * Procesinnovatie kunnen de totale productiekosten worden verminderd, de verbetering van het concurrentievermogen die hiervan het gevolg is kan leiden tot een toename van de afzet en daarmee tot een toename van de vraag naar arbeid * Ook productinnovatie kan een toename van de vraag naar arbeid met zich meebrengen. Als de vraag naar nieuwe of verbeterde producten groot is zal de onderneming haar productie uitbreiden. 2. Arbeidsduurverkorting, vervroegde uittreding, deeltijdbanen; Werkgelegenheid kan over meer mensen worden verdeeld 3. Verlening van de bedrijfstijd Door verlening wordt er langer gewerkt en moeten er minder machines gebruikt worden. De totale kosten per eenheid product kunnen hierdoor zodanig afnemen dat de productie winstgevender wordt. 4. Beheersing/verlaging van de (arbeids)kosten Lagere lonen hebben tot gevolg dat een werknemer voor een werkgever eerder zijn loon waard is. 2. Kwalitatieve structuurwerkloosheid * Hier is sprake van als uit het aantal werklozen onvoldoende geschikte mensen kunnen worden aangetrokken om de vacatures op te vullen. Of door een te grote geografische afstand tussen vacatures en werkzoekenden. (hiertoe behoren ook: seizoenwerkloosheid, frictiewerkloosheid). Pagina 4 van 5

5 Oplossingen: 1. Om,-her, of bijscholing (binnen CWI kunnen mensen worden bijgebracht) 2. Reiskostenvergoedingen (de reis naar het werk wordt door de overheid betaald) 3. Loonsubsidies (ondernemingen krijgen geld om werkzoekenden aan te nemen of op te leiden) 4. Quotering (een bedrijfstak of bedrijf beloofd om een bepaald aantal mensen in dienst te nemen uit bepaalde categorieën (moeilijk plaatsbare) werkzoekenden) Oplossingen seizoenwerkloosheid: * Productieprocessen ontwikkelen die ook in de wintermaanden doorgaan (=klimaatinvesteringen) Oplossingen frictiewerkloosheid: Betere voorlichting voor werkzoekenden en betere arbeidsbemiddeling door CWI 4.14 Het bestrijden van een arbeidskrachtentekort Situatie 1: in een bedrijfstak = tekort aan arbeidskrachten op bepaalde onderdelen Situatie 2: op gehele arbeidsmarkt = bij hoogconjunctuur Gevolgen: * Overspannen arbeidsmarkt (tekort aan arbeiders in veel bedrijfstakken tegelijk) Dat zorgt voor loon stijgingen. Loon-prijs spiraal: Lonen en prijzen zwepen elkaar beurtelings op. Door de hogere verkoopprijzen kunnen dan afzetmarkten verloren gaan. Maatregelen tijdelijk tekort: Werknemers overwerk laten doen Uitzendkrachten inschakelen Buitenlandse werknemers aantrekken Maatregelen langdurig tekort: Arbeidsbesparende innovatie Flexibele pensionering Kinderopvang Deeltijdwerk Immigratie Pagina 5 van 5