Samenvatting Maatschappijleer Mens & Werk

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Mens & Werk Samenvatting door een scholier 3872 woorden 25 januari ,1 10 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1. De betekenis van arbeid voor mens en samenleving. - Werk: elke lichamelijk of geestelijke inspanning die wordt verricht met de bedoeling iets tot stand te brengen. Je hebt betaalde arbeid en onbetaalde arbeid. - Betaalde arbeid: er wordt altijd iets voor anderen geproduceerd of verricht. De ander betaalt daarvoor. Wie dit werk regelmatig doet heeft een baan. Sommige gebruiken lichaamskracht (timmerman), sommige geestelijke inspanning (leraar), en sommigen gebruiken een combinatie van lichamelijke en geestelijke inspanning (chirurg). - Onbetaalde arbeid: arbeid waarvoor je niet betaald wordt. Een huisman of huisvrouw verricht arbeid. Vrijwilligerswerk is ook een vorm van onbetaalde arbeid. - Arbeid: alle bezigheden die economisch nut opleveren voor degene die haar verricht, voor zijn of haar naaste omgeving en/of voor de samenleving als geheel. - Een functie is ieder objectief waarneembaar effect of gevolg van menselijke activiteiten, hetzij met betrekking tot de eigen groep, hetzij met betrekking tot de samenleving als geheel. - We moeten onderscheid maken tussen: Materiële functies» op geld en goederen waardeerbaar. Immateriële functies» niet stoffelijk. Belangrijkste materiële functie: - Het verdienen van een inkomen en het kunnen voorzien in het eigen levensonderhoud en in dat van het gezin. Belangrijkste immateriële functies: - De mogelijkheid tot verdere zelfontplooiing. - Het ontwikkelen van zelfrespect, het vergroten van het gevoel voor eigenwaarde. - Het opdoen van sociale contacten. Pagina 1 van 14

2 - Het verkrijgen van maatschappelijk aanzien» sociale status. De sociale status hangt niet af van de persoonlijkheid van het individu, maar van de plaats die iemand inneemt binnen de sociale structuur; van de sociale positie. Maatschappelijke waardering voor de verschillende werk is afhankelijk van een aantal factoren: WERK OPBRENGST WERK REST CATOGORIE - Het onderscheid in hoofd- en handenarbeid - De verantwoordelijkheid het het werk vereist - De afwisseling die het werk biedt - De mogelijkheden tot ontplooiing - De mogelijkheden tot het opdoen van sociale contacten Factoren die te maken hebben met de opbrengst van het werk: - Het inkomen - De macht die dankzij de baan kan worden uitgeoefend - De sociale positie en de daardoor bepaalde status die samenhangen met de baan. Andere factoren: - De wet van vraag en aanbod: als je moeilijk mensen kunt krijgen voor een beroep, stijgt het beroep in aanzien. - De traditie: hoewel de pastoor vroeger weinig verdiende, keken de mensen naar hem op. Hoe ervaren mensen werk? - De primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden spelen een grote rol: Primaire arbeidsvoorwaarden: het loon en de arbeidstijd die daarvoor moet worden geleverd. Secundaire arbeidsvoorwaarden: de extra voordeeltjes voor de werknemer die tussen werknemers en werkgevers kunnen worden afgesproken, zoals de mogelijkheid tot het afsluiten van goedkope verzekeringen en de auto van de zaak. - De arbeidsinhoud. Om wat voor soort werk gaat het? Biedt het werk veel afwisseling. Heeft de werknemer de mogelijkheid zelfstandig te werken. Welke mate van arbeidsdeling is er? In dit verband moet het begrip vervreemding genoemd worden. Vervreemding is het niet onder eigen handen zien ontstaan van een product, omdat ze slechts een kleine bijdrage leveren aan de totstandkoming ervan. vreemd staan tegen over het werk. - De arbeidsverhoudingen: het medezeggenschapsstructuur is belangrijk: - De arbeidsomstandigheden: De fysieke en psychische eisen die aan de werknemer worden gesteld, de mate van autonomie, de verantwoordelijkheid en de bewegingsvrijheid die aan de werknemer worden geboden en de afwisseling die het werk zelf biedt. - De arbeidsorganisatie: De manier waarop de verdeling van de arbeid over de verschillende mensen in een bedrijf is georganiseerd. Hoofdstuk 2. De waardering van arbeid in historisch perspectief. Pagina 2 van 14

3 Hoe keek men vroeger naar arbeid? - Arbeid is minderwaardig - Arbeid is straf, opdracht van God - Arbeid is een wezenlijke activiteit voor mens en samenleving Wat verstaan we onder arbeisethos? Arbeidsethos is de waardering van werk. Welke 3 opvattingen bestaan er over arbeidsethos? - Arbeid is een plicht - Arbeid is geen plicht - Arbeid is een recht De plicht tot arbeid kan op verschillende manieren worden uitgelegd: - De gene die geen werk heeft, kan gedwongen worden tot allerlei klusjes die nuttig zijn voor de samenleving. - Arbeid in het kader van gelijkwaardigheid van mensen. Hoe kan worden gerealiseerd dat arbeid geen plicht hoeft te zijn? Door structurele werkloosheid. Waarmee hangt het recht op arbeid nauw samen? Met het denken over gelijkwaardigheid. Plato had een afkeer van werk, werken was bedoeld voor slaven en vreemdelingen. Aristoteles vond dat arbeid de mens verlaagde, want de belangrijkste deugd was vrijheid. In het Griekse denken werd een link gelegd tussen niet werken en vrijheid, dus niet hoeven werken. Voor de Grieken was er weinig verschil tussen een ambachtsman en een bedelaar. In de middeleeuwen was het net zo: mensen werkten niet meer dan nodig om in hun levensbehoeften te voorzien. Loonarbeid: het verkopen van arbeid in ruil voor een loon. Thomas van Aquino vond dat arbeid een vorm was van oefenen in gehoorzaamheid aan god en opbouwen van de christelijke samenleving. Luther vond dat wanneer je werkte, god meer behaagde dan wanneer je lui was. Calvijn beschouwde arbeid als een manier om god eer te bewijzen. Thomas More: uitbuiting van lagere klassen moet ophouden. Voorloper van socialisme. Vervreemding: Als een arbeider slechts een deel uitmaakt van het vervaardigen van een product, heeft hij er ook niets meer aan. arbeidsethos = waardering van werk Pagina 3 van 14

4 - Arbeid is een plicht (bijbel). deze kan op verschillende manieren worden uitgelegd Bijvoorbeeld gedwongen arbeid bij werkloosheid in ruil voor een uitkering. - Arbeid kan geen plicht zijn. Wie wil werken zou dat moeten kunnen, wie niet wil werken moet er niet toe worden gedwongen. Natuurlijk moet iedereen wel een basisinkomen hebben: een minimumloon. Er zijn zinnige argumenten voor geen dwang met betrekking tot arbeid: 1) Er is niet voldoende werk voor iedereen dus waarom dwingen? 2) Er zijn mensen die zich in hun werksituatie niet gelukkig voelen, die zich daar niet kunnen ontplooien, waarom niet met een klein inkomen hun de kans geven andere dingen te doen? - Arbeid is een recht: 1) iedereen moet de kans hebben zich in zijn eigen levensonderhoud te voorzien. Daarom moet iedereen kunnen werken. 2) Als je vindt dat werken een plicht is moet je iedereen de kans geven die plicht te vervullen. 3) Als je vindt dat arbeid adelt, dat je van werken als mens beter wordt, dat arbeid een dimensie toevoegt aan het mens zijn, dan moet iedereen de kan krijgen om te werken. Iedereen is immers gelijk! Hoofdstuk 3. De werknemers. De sociale partners We kunnen de direct betrokkenen bij arbeid indelen in drie groepen: - De werknemers, vaak georganiseerd in en vertegenwoordigd door de vakbonden - De werkgevers, vaak georganiseer in en vertegenwoordigd door werkgeversorganisaties - De overheid Deze drie groepen noemen we de sociale partners. Zij bepalen het sociaal economisch klimaat in ons land. De belangen van de werknemers In de Middeleeuwen werkte je als je geld nodig had. De samenleving van toen was feodaal. De verhouding tussen werkgever en werknemer werd bepaald door de persoonlijke band tussen het beiden. Door de industriële revolutie veranderde de verhoudingen tussen werknemers en werkgevers. Alle werknemers hebben een aantal gezamenlijke belangen. De belangen volgen op de volgende terreinen: - De arbeidsvoorwaarden: bijvoorbeeld een goed inkomen, gunstige werktijden. - De arbeidsinhoud: bijvoorbeeld gunstige arbeidsindeling, duidelijke functieomschrijvingen. - De arbeidsverhoudingen: bijvoorbeeld reële medezeggenschap. - De arbeidsomstandigheden: bijvoorbeeld aangenaam werk, dus geen ongezond werk, geen onveilig werk, en het krijgen van garanties voor het welzijn van de arbeiders. - Algemene belangen: sociale zekerheid, dus de garantie dat er een inkomen is in geval van ziekte, invaliditeit, werkloosheid enzovoort, een gunstig ontslagrecht, de werkgelegenheid. Het ontstaan van de vakbonden Pagina 4 van 14

5 Waar grote groepen van mensen zijn die voor dezelfde belangen moeten knokken, ontstaan belangenorganisaties. De vakbonden zijn de belangenorganisaties van de werknemers. Zij zijn ontstaan in de 2e helft van de vorige eeuw. Belangen werknemers. 18e en 19e eeuw gingen steeds meer mensen in fabrieken werken. Problemen: - Slechte arbeidsomstandigheden - Lage lonen - Lange werkdagen ± 16 uur - Kinderarbeid - Geen sociale zekerheid. Hoe zijn werknemers georganiseerd? Vakcentrale: overkoepelende organisatie van een groot aantal vakbonden. Taak: beleid van afzonderlijke aangesloten bonden coördineren. Welke middelen hebben werknemers? 1. Op basis van harmoniedenken Nadruk: gemeenschappelijke belangen Vb. afsluiten CAO 2. Op basis van het transactiedenken. Nadruk: zaken doen. Vb. lager loon in ruil voor weekgelegenheid. 3. Op basis van conflictdenken. Nadruk: tegengestelde belangen. Vb. stiptheidsacties, prikacties, stakingen en bedrijfsbezetting. Overige middelen: - Lobbyen - Gerechtelijke procedure Vakbond Een vakbond is een belangenorganisatie van werknemers in een bepaalde bedrijfstak of van werknemers met een bepaald beroep. Bedrijfstak Onder een bedrijfstak verstaan we alle ondernemingen die zich op eenzelfde wijze met eenzelfde product bezighouden. Vakcentrale Een vakcentrale is een overkoepelende organisatie die probeert het beleid van de afzonderlijke aangesloten bonden te coördineren. Vakbonden ontlenen hun belangrijkste middelen om hun doelen te realiseren aan het feit dat ze door de overheid erkend zijn als enige wettelijke vertegenwoordigers van alle werknemers. De belangrijkste middelen zijn: Pagina 5 van 14

6 - Het overleg en de onderhandelingen - De lobby - De gerechtelijke procedure - De prikactie - De staking - De bedrijfsbezetting De meeste werknemers in Nederland vallen op een of ander manier onder een Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO). CAO s zijn regelingen waarin afspraken over lonen en andere arbeidsvoorwaarden zijn vastgelegd tussen werkgevers en vakbonden in een bepaalde bedrijfstak. 2 belangrijkste overlegorganen: - Stichting van de Arbeid: adviseert overheid op nemen van maatregelen op sociaal-economisch gebied. Sluiten Centraal Akkoord af. dat is een verzameling afspraken die voor alle bedrijven in ons land zouden moeten gelden. - Sociaal-Economische Raad (SER). Officieel adviesorgaan van regering. Ook deskundigen in die door regering zijn benoemd. SER mag alleen advies uitbrengen. Aan overleg ligt het harmoniedenken ten grondslag. Daarbij wordt de nadruk gelegd op de gemeenschappelijke belangen van werknemers en werkgevers. Tegenwoordig is er meer transactiedenken. Het voor wat, hoort wat -principe ligt hieraan ten grondslag. Vakbonden besluiten bijvoorbeeld akkoord te gaan met een lagere loonstijging in ruil voor garanties van werkgevers dat er nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd worden. Wanner werknemers hun zin niet krijgen en niet van plan zijn zich daarbij neer te leggen, kunnen ze besluiten hardere acties te gaan voeren. Deze acties gaan uit van het conflictdenken. Dit conflictdenken gaat ervan uit dat werknemers en werkgevers tegengestelde belangen hebben. Werknemers en werkgevers proberen niet meer om er samen uit te komen, maar gaan met elkaar op de vuist : - Het protest tegen het vastlopen van onderhandelingen begint vaak met stiptheidsacties. Werknemers vervullen hun opdracht dan zo nauwgezet volgens de regels, dat er enorme vertragingen ontstaan. - Prikacties zijn vooral bedoeld al waarschuwing. Ze zijn kortstondig en provocerend bedoeld. - Staking. Hoewel een definitieve wettelijke regeling nog steeds op zich laat wachten, is er door middel van jurisprudentie (= Uitspraken van rechters) toch een soort stakingsrecht ontstaan. Een rechter zal een staking toetsen aan de volgende criteria: - De staking moet georganiseerd zijn door een vakbond. Andere stakingen (wilde stakingen) zijn zonder meer verboden. - De vakbonden moeten alle wettelijke middelen hebben aangewend. - De gevolgen van de staking mogen niet onevenredig groot zijn in verhouding tot het doel van de staking. Dat betekent ook dat de werknemers meestal niet mogen staken uit protest tegen maatregelen van de regering. De schade zou dan voor rekening van de werkgever komen, die buiten het conflict staat. Pagina 6 van 14

7 Een werknemer die deelneemt aan een onwettige staking, pleegt wanprestatie tegenover zijn werkgever, omdat hij de verplichtingen uit zijn arbeidscontract niet nakomt. Stakingen gaan soms gepaard met bedrijfsbezettingen. Het bedrijf wordt dan door de stakers bezet, zodat werkwillige werknemers en directieleden niet naar binnen kunnen. Mate van succes bij behartigen werknemersbelangen hangt af van verschillende factoren: - Functioneren van vakbonden zelf: - Organisatiegraad van werknemers - Actiebereidheid van leden - Eensgezindheid binnen de bonden. - Politieke klimaat - Economische structuur van een land - Economische conjunctuur» bij slechte economie zullen vakbonden wensen minder snel kunnen realiseren. Ook overleg tussen werkgevers en werknemers binnen de ondernemingsraden à elk bedrijf met meer als 50 leden moet die opstellen. Gekozen vertegenwoordigers van werknemers. Mogen meepraten over oa: - Overdracht van zeggenschap over de onderneming en aangaan/verbreken duurzame samenwerking met andere ondernemingen - Belangrijke inkrimpingen, uitbreidingen of wijzigingen bij werkzaamheden - Wijzigingen in organisatie of bevoegdheid binnen onderneming - Doen van grote investeringen of aantrekken kredieten Hoofdstuk 4. De werkgevers. De belangen van de werkgevers hangen duidelijk samen met de economische structuren in een land. In onze westerse samenleving zijn die structuren gebaseerd op het vrijemarktprincipe. De staat bemoeit zich zo weinig mogelijk met de bedrijven. Belangen werkgevers: - Continuering van het bedrijf: winst maken - Lage bedrijfskosten - Werkwillige, bekwame en geschoolde werknemers - Lage belastingen - Geringe concurrentie Werkgeversorganisaties zijn belangenorganisaties. Meestal zin niet de werkgevers zelf als persoon lid van de organisatie, maar de ondernemingen. De ondernemingen betalen de contributie en niet de werkgevers. Ze hebben een hoge organisatiegraad. De eerste werkgeversorganisaties ontstonden aan het einde van de vorige eeuw als reactie op het succes van de organisaties van werknemers en een socialer beleid van de overheid. Werkgevers hadden steeds meer behoefte aan juridisch advies toen de regelgeving steeds Pagina 7 van 14

8 ingewikkelder werd. Op dit moment zijn er 2 grote werkgeversorganisaties in Nederland: 1. Verbond van Nederlandse Ondernemingen (VNO) 2. Nederlands Christelijk Werkgeversverbond (NCW) Deze werken steeds vaker met elkaar samen. Wat kleinere werkgeversorganisaties: 1. de KNBTB 2. de MKB Nederland Belangrijkste instrumenten van werkgevers om op te komen voor hun belangen: - Overleg en onderhandelingen - Doen/nalaten van investeringen - Ontslag - Vestigingsbeleid - Lobby - Gerechtelijke procedure Of de belangenbehartiging van de werkgevers succesvol is, hangt vooral samen met factoren zoals: - De mate van organisatie en eensgezindheid van de werkgevers - Het politieke klimaat - De economische structuur - De economische conjunctuur Hoofdstuk 5. De overheid. We kunnen drie manieren onderscheiden waarop de overheid bij het sociaal-economisch proces is betrokken: - De overheid is zelf werkgever - De overheid is de regelgever en de initiator (= maker van plannen en bedenken van initiatieven) van het economisch beleid - De overheid is overlegpartner van de werknemers en de werkgevers. Er zijn enkele belangrijke terreinen te noemen waarop de overheid in een of meer van haar drie rollen actief is. Deze treinen zijn: - Het werkgelegenheidsbeleid - De arbeidsomstandigheden (gezondheid en welzijn van de werknemers) - De arbeidsvoorwaarden (de loonontwikkeling, arbeidstijdverkorting, enz.) - De sociale wetgeving - Het emancipatiebeleid ( in dit geval: het voorrang geven aan vrouwen en etnische minderheden). Pagina 8 van 14

9 De overheid rekent het tot haar taak goederen en diensten in het algemeen belang te produceren. Dat betekent dat ze er zorg voor draagt dat er een aantal dingen gebeuren, die je eigenlijk beter niet aan de vrije markt kunt overlaten. Het besturen van het land, de provincies en de gemeenten (openbaar bestuur) is daar een voorbeeld van. De Nederlandse overheid heeft veel taken op zich genomen. Daarom zijn er ook veel mensen in dienst. De overheid is zelf de grootste werkgever in Nederland. Ambtenaren en trendvolgers krijgen veel geld. Trendvolgers zijn mensen die erken in organisaties die grotendeels door de overheid worden gesubsidieerd. De positie van de ambtenaren en de trendvolgers ten opzichte van hun werkgever is anders dan die van werknemers in het bedrijfsleven. Iedereen wil meepraten over ambtenarensalarissen. Ambtenaren hebben daarom ook geen formeel CAO. Doelstellingen van de overheid op sociaal-economisch gebied: - Verminderen werkloosheid - Verbeteren concurrentiepositie - Verkleinen/vergroten inkomensverschillen - Lage inflatie - Duurzame ontwikkeling De overheid is vaak in rollenconflict» op verschillende gebieden heeft ze tegenstrijdige belangen. Als er ergens moet worden begroot dan wordt dat vaak gedaan door salarissen van ambtenaren te verlagen. Op dit moment worden ambtenaren wel als gelijke partners gezien bij overleg en halen ze minder snel van salarissen af werd in de grondwet vastgelegd dat overheid moet zorgen voor bevordering van voldoende werkgelegenheid, maar ze hoeft geen plaats te garanderen. Ze kan verschillende maatregelen nemen om maximale werkgelegenheid te creëren: - Investeringen subsidiëren - Stimuleren van research - Door aanleg infrastructuur kunnen nieuwe bedrijven naar Nederland gehaald worden - Gunstige belastingmaatregelen en loonmatiging leiden tot hogere winsten, daardoor gunstig investeringsklimaat - Scholing en omscholing stimuleren. Op het gebied van de arbeidsomstandigheden kan de overheid als wetgever regels stellen. Een van de belangrijkste wetten op dit terrein is de Arbeidsomstandighedenwet (ARBO-wet). In deze wet worden werkgevers en werknemers beiden verantwoordelijk gesteld voor veiligheid, gezondheid en welzijn in het bedrijf. Wet op Ondernemingsraden (WOR) dateerd uit 1950 en is in 1971 grondig herzien. De wet is het resultaat van een jarenlange strijd van de vakbeweging voor verdere democratisering van het bedrijfsleven. Onder democratisering verstaan we in dit verband: het streven naar een situatie waarin de zeggenschap over de productie en arbeidsomstandigheden zo gelijk mogelijk is verdeeld onder alle Pagina 9 van 14

10 betrokkenen. Enkele belangrijke elementen van deze wet zijn: - De ondernemingsraad moet een overlegorgaan zijn waarin werknemers voor hun belangen in het bedrijf kunnen opkomen - De ondernemingsraad moet medeverantwoordelijk zijn voor het functioneren van de onderneming. De overheid heeft in de Wet op de Collectieve Arbeidsovereenkomst een aantal zaken over de inhoud van de CAO s geregeld. De overheid heeft zo de mogelijkheid CAO s bindend te verklaren voor hele bedrijfstakken, en door de mogelijkheid het afsluiten van Centrale akkoorden te stimuleren, kan de overheid op de inhoud van de verschillende CAO s grote invloed hebben. De overheid kan zo proberen grip te krijgen op zaken als loonontwikkeling en arbeidstijdverkorting. Ook in het Burgerlijk Wetboek heeft de wetgever een aantal bepalingen opgenomen waardoor de verhouding tussen werkgever en werknemer wordt geregeld. Onder andere over het ontslagrecht worden hier regels gegeven waarvan werkgevers en werknemers niet mogen afwijken. Economische zelfstandigheid van vrouwen = vrouw niet meer afhankelijk van inkomen van haar echtgenoot maar verdient zelf een inkomen. Overheid wil emancipatie bevorderen door voorkeursbenoemingsbeleid voor vrouwen = bij gelijke geschiktheid van en vrouw voor een beroep, de vrouw de voorkeur krijgt. Hoofdstuk 7. Het vraagstuk van de arbeidsverdeling. Arbeidsverdeling betekent dat de mens slechts een gedeelte van het werk doet dat nodig is om alles voor zijn eigen levensonderhoud te produceren. Onder maatschappelijke arbeidsverdeling verstaan we de verdeling van het maatschappelijke productieproces over velerlei beroepen, functies, bedrijven en bedrijfstakken. De maatschappelijke arbeidsverdeling kun je delen in: - Primaire sector: de landbouw, veeteelt en visserij - Secundaire sector: de industrie - Tertiaire sector: commerciële dienstverlenende bedrijven - Quartaire sector: de welzijnszorg Technische arbeidsverdeling = verdeling van arbeid over verschillende mensen die ieder een bepaalde taak hebben in het productieproces, kenmerkend voor een moderne industriële samenleving. Onder arbeidsmarkt verstaan we de plaats waar werknemers hun arbeid aan de werkgevers aanbieden. Kenmerkend voor een arbeidsmarkt zijn de volgende aspecten: - Vraag en aanbod van arbeid ontmoeten elkaar - Arbeid wordt geruild tegen loon (de prijs van de arbeid) - Aanbieders van de arbeid (werknemers) en vragers (werkgevers) staan in een machtsverhouding tot elkaar. Pagina 10 van 14

11 Geregistreerde werklozen: bij een arbeidsbureau ingeschreven mensen die niet of minder dan 12 uur per week werken en beschikbaar zijn voor een baan van 12 uur of meer per week. Beroepsbevolking: mensen die minstens 12 uur per week werken en mensen die niet of minder dan 12 uur per week werken, maar actief zoeken naar een baan van 12 uur of meer per week. Conjuncturele werkloosheid: onder conjuncturele werkloosheid verstaan we die werkloosheid die wordt veroorzaakt door golfbewegingen in de economie op korte termijn. Structurele werkloosheid wordt veroorzaakt door de ontwikkelingen in de economie op langere termijn. Seizoenwerkloosheid ontstaat omdat er in een bepaalde periode minder werk is dan in een andere periode. Frictiewerkloosheid is werkloosheid die ontstaat doordat de vraag naar arbeid niet overeenstemt met het aanbond van arbeid. (Bijvoorbeeld er lopen veel werkloze schilders rond, terwijl de vraag naar metselaars erg groot is.) Verborgen werkloosheid is werkloosheid die niet meegeteld wordt in de officiële statistieken, die daardoor de feitelijke werkloosheidsproblemen onderschatten en daar geen inzicht in geven. Aanpak werkloosheid: - Het subsidiëren van investeringen en het nemen van gunstige belastingmaatregelen voor het bedrijfsleven. - Door het geven van opdrachten, onder andere ter verbetering van de infrastructuur. - Door het bevorderen van loonmatiging. - Door het bevorderen van loonmatiging. - Door de instandhouden van de koopkracht. Een 2e manier om werkloosheid aan te pakken is het zorgen dat er aan de aanbodzijde op de arbeidsmarkt iets verandert. Dat kan op onder andere door: - Herverdeling van het beschikbare werk - Het stimuleren van scholing en omscholing - Gerichte scholing en stimulering voor achterstandsgroepen door RBA (Regionale Bureaus Arbeidsvoorziening), waarin werkgevers en werknemers zijn vertegenwoordigd. Voor herverdeling zijn verschillende manieren te noemen: - Deeltijdarbeid invoeren. Er worden mogelijkheden geschapen om slechts een gedeelte van de normale werktijd te werken. - Arbeidstijdverkorting (ATV). Als alle mensen die een baan hebben, minder uren per week gaan werken, kan dat nieuwe arbeidsplaatsen opleveren. - Arbeidsduurverkorting (ADV). Het verkorten van de tijd die iemand in zijn leven werkt. - Flexibilisering van arbeidscontracten. Veel werkgevers doen in toenemende mate een beroep op Pagina 11 van 14

12 uitzendkrachten. Ecologische visie: meer kleinschalige bedrijfjes is milieuvriendelijke producten op milieuvriendelijke manier produceren. Hierdoor zijn er meer mensen nodig. Hierdoor minder milieuvervuiling. Minder kosten bestrijding hiervan. Ongelijke kansen: 1. Vrouwen» traditionele rolpatroon Deeltijdbaan is beperkte kansen hoger gekwalificeerde baan. Herintreedsters: vrouwen aan het werk nadat kinderen ouder en zelfstandiger zijn. 2. Laaggeschoolden : invoering nieuwe technologieën laaggeschoold werk schaarser. 3. Etnische minderheden: opleidingsniveau vaak laag. Taalprobleem. Vooroordelen, discriminatie. De overheid kan proberen deze problemen op te lossen door het voeren van een arbeidsmarktbeleid. Een arbeidsmarktbeleid kan onder andere worden gevoerd door: - voeren van doelgroepenbeleid, positieve actie of discriminatie - stimuleren opzetten (her)scholingsprogramma s - stimuleren arbeidservaringprojecten - beïnvloeding van de school en vakkenkeuze Hoofdstuk 8. Arbeids(ver)deling en sociale verandering. De bestaande verschillen in sociale posities en sociale waardering die mensen hechten aan hen die die posities bekleden, noemen we sociale ongelijkheid. Sociale ongelijkheid wordt dus gekoppeld aan de verschillen in bezit, macht of aanzien van degenen die aan het maatschappelijke verkeer deelnemen. Deze sociale ongelijkheid kan door grote groepen van mensen ook als onrechtvaardig worden gezien. Er is een aantal oorzaken te noemen voor het ontstaan van sociale ongelijkheid: - De positie op de arbeidsmarkt en de daarmee samenhangende ongelijkheid in inkomen kan een rol spelen. - Verschillen in vooropleiding kunnen leiden tot grote verschillen in werk en inkomen. - Soms hangen de verschillen in salaris en de kansen op de arbeidsmarkt samen met de sekse. - Etnische minderheden zullen het onrechtvaardig vinden dat zij minder kans hebben op de arbeidsmarkt en zij blijken gediscrimineerd te worden door bepaalde werkgevers op onduidelijke onuitgesproken gronden. - Een andere oorzaak kan gevonden worden in de verschillende kansen die mensen uit verschillende milieus hebben. Sociale ongelijkheid leidt tot problemen in de samenleving wanneer die door grote groepen mensen als onrechtvaardig wordt gezien. Het ingewikkelder worden van de sociale structuur heeft geleid tot een grotere rol van de overheid bij de verdeling van welvaart en welzijn. Pagina 12 van 14

13 We noemen het klimmen of dalen op de maatschappelijke ladder sociale mobiliteit. In een samenleving waarin iedereen dezelfde kansen op een hoog inkomen, op macht en een goede opleiding heeft, kan de sociale mobiliteit hoog zijn. De overheid kan proberen de sociale mobiliteit te verhogen door achterstanden van kinderen uit lagere milieus ten opzichte van kinderen uit hogere milieus weg te nemen. Het scheppen van voorwaarden voor goed en betaalbaar onderwijs voor iedereen is daarbij van essentieel belang. Hoofdstuk 9. De problemen van de verzorgingsstaat. Verzorgingsstaat is: een staat waarin de overheid met handhaving van de parlementaire democratie en productie door particuliere bedrijven de verantwoordelijkheid op zich neemt voor het welzijn van individuele burgers. Factoren die zorgen voor groei van de centrale overheid: - Urbanisatie. Mensen trokken van platteland naar stad. Slechte woonomstandigheden. Overheid moest ingrijpen. - Polarisatie: het vormen van uiterste tegenstellingen in de samenleving. - De invloed van het bedrijfsleven in de maatschappij werd steeds groter. - De economische crisis van de jaren dertig en de daardoor veroorzaakte werkloosheid zorgden voor grote sociale problemen. - De 2e wereldoorlog : de Universele Verklaring van de rechten van de maas. 3 kenmerken van de verzorgingsstaat: - Het vrije ondernemerschap en de productie door particuliere bedrijven blijft gehandhaafd. - De overheid is verantwoordelijk voor collectieve welzijnsvoorzieningen zoals de gezondheidszorg, het onderwijs en de huisvesting. - De overheid is verantwoordelijk voor de welvaartsontwikkeling. Ze moet zich dus onder andere bezighouden met de groei van het nationale inkomen, de werkgelegenheid, een aanvaardbare inkomensverdeling en het sociale zekerheidsstelsel. Maatschappelijk corporatisme is door de overheid geregelde samenwerking (SER) Welvaart is materieel: wat heb je te besteden? Welzijn is immaterieel: hoe voel je je? We kunnen de problematiek van de beheersbaarheid van de verzorgingsstaat in twee punten samenvatten: - Door de stijging van de uitgaven voor sociale zekerheid en het financieringstekort werd het steeds moeilijker de verzorgingsstaat in stand te houden. - De toenemende afhankelijkheid van onpersoonlijke instellingen, de afnemende persoonlijke zorg en de individualisering zorgden voor minder gewenste gevolgen van de verzorgingsstaat. Pagina 13 van 14

14 VVD: de verzorgingsstaat is uit zijn voegen gebarsten. De overheid heeft zich al teveel in allerlei zaken gemengd en moet zich veel minder met de verzorgingsstaat bemoeien. Dat kan door minder regels te maken, dit noem je dereguleren. Het kan ook door taken af te storen naar particuliere ondernemers: privatiseren. CDA: Heeft vooral kritiek op het feit dat de verzorgingsstaat er toe heeft geleid dat de zorg van mensen voor elkaar in de samenleving minder is geworden. Meer particuliere initiatieven. PvdA: vind de verzorgingsstaat nog steeds een belangrijke verworvenheid, die niet zomaar moet worden prijsgegeven. Teleurstelling komt door het feit dat beoogde gelijkwaardigheid ook door de verzorgingsstaat nog nauwelijks is gerealiseerd SP: De SP is heel erg voor de verzorgingsstaat. Ze vinden dat de verzorgingsstaat onder geen voorwaarde verder mag worden afgebroken. De ongelijkheid in de samenleving zou daardoor nog verder worden vergroot. Dereguleren: Minder regels maken. Privatiseren: De overheid stoot haar taken in de verzorgingsstaat zoveel mogelijk af naar particuliere ondernemers. Pagina 14 van 14