Samenvatting Maatschappijleer H3

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer H3 Samenvatting door een scholier 1404 woorden 4 juni ,4 21 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Samenvatting H3 3.1 Arbeid: Alle activiteiten die nut (denk aan loon, maar ook aan vrijwilligerswerk) opleveren voor degene die ze verricht, voor diens naaste en/of voor de samenleving in het geheel. Arbeid heeft voor mensen materiële en immateriële functies, Materiële functies: - Het verdienen van inkomen - Voorzien in levensonderhoud Immateriële functies: - Maatschappelijke status - Zelfontplooiing en creativiteit - Levensgeluk - Sociale contacten Arbeid kan opgevat worden als een lust of een last. Griekse - Romeinse tijd: voornamelijk als een last. Volgens Plato waren er drie taken in een samenleving: Levensonderhoud, verdediging en het bestuur. Middeleeuwen: Last Door het geloof, arbeid was een straf van god. Einde Middeleeuwen: Lust wordt benadrukt. Levensvreugde, benadrukking vooral door kapitalisme & Reformatie (hervorming) -> zette af tegen roomskatholieke kerk. Daardoor ontstonden protestants-christelijke groepen, waaronder calvinisme (werken met Gods talenten, iedereen moest werken, sober leven) -> past bij kapitalisme: werken & geld verdienen. Armoede was eigen schuld. Renaissance(1300): Lust, Het recht op arbeid en de vrije keuze van beroep lieten mensen het goede ervan inzien. De Verlichting(1700): Lust, De rationeel denkende mens, Arbeid was om een betere welvaart in de samenleving te hebben en voor Pagina 1 van 7

2 zelfontplooiing. Industrialisatie(1800): Last, Slechte arbeidsomstandigheden maakten arbeid weer een last. Arbeidsethos: is de betekenis die mensen aan arbeid toekennen. - Traditionele arbeidsethos: Arbeid is goed voor iedereen, arbeidsplicht voor iedereen. - Kritisch arbeidsethos: Arbeid is belangrijk maar overwaardering is niet goed, tijd voor het gezin en hobby s is belangrijk. - Alternatief arbeidsethos: Arbeid heeft nauwelijks betekenis, tijd naar eigen mening in te vullen is beter. Er is tegenwoordig niet meer echt 1 arbeidsethos, er is tegenwoordig veel verschil in banen en verschil in opvattingen. 3.2 Arbeidssamenleving: Het grote deel van de samenleving verricht betaalde arbeid. Nederland is een arbeidssamenleving het grootste deel van de bevolking heeft werk. Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: klassieke & sociale grondrechten. OESO: Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. Nederland en andere westerse, ontwikkelde landen zitten daarbij. In Nederland wordt steeds minder gewerkt door o.a. Industrialisatie. Ook werden er tijdens de industrialisatie meer wetten gemaakt waaronder het kinderwetje van Van Houten. Deze wet zorgde voor beperkingen van kinderarbeid. Na deze wet volgde de leerplicht en de verlenging daarvan, wat er voor zorgde dat kinderen niet meer konden werken omdat ze op school moesten zijn. En er kwam een pensioengerechtigde leeftijd. Er kwamen 3 fases in het leven: - Voorbereiding op het arbeid, scholing - Het feitelijke arbeid, werken - Pensioen, stoppen met werken. Alle mensen tussen de leeftijd die 12 uur (willen) werken behoren tot de beroepsbevolking. Werklozen horen hier dus ook bij. Partialiteit: beperkt deel beroepsbevolking wordt geselecteerd als arbeidskracht. Naast partialiteit zijn er 2 andere ontwikkelingen die belangrijk zijn: - Sectorale verschuivingen Vroeger alleen landbouw, toen industrie nu nog meer: Primaire sector: Landbouw, vissen. Secundaire sector: Industrie. Tertiaire sector: commerciële dienstverlening. Quartaire sector: niet-commerciële dienstverlening. - Technologische ontwikkelingen Automatisering. Pagina 2 van 7

3 Computerisering. Robotisering. Er zijn verschillende soorten werkloosheid: - Conjucturele werkloosheid (hoofdsoort werkloosheid) Hangt van de economie af. - Structurele werkloosheid (hoofdsoort werkloosheid) Blijvend verschil op de arbeidsmarkt door automatisering enz. - Seizoenswerkloosheid Sommige banen kunnen alleen vervuld worden in 1 seizoen. - frictie werkloosheid Ontstaan door tijd die nodig is een baan te vinden. Functies vrije tijd: - Recreatieve functie: uitrusten (kan actief -> sporten en inactief -> tv kijken) - Creatieve functie: ontplooiing (schilderen, fotograferen, muziek maken) - Ontwikkelingsfunctie: Verder leren. Overheid, commercie en levensbeschouwelijke/politieke stromingen hebben invloed op vrijetijdsbesteding: - Overheid: stimuleert gewenste vrije tijd -> aanleg recreatieparken, voorkomt ongewenste vorm vrije tijd -> hangjongeren. - Commercie: bioscopen, toerisme, pretparken, campings etc. - Levensbeschouwelijke/politieke stromingen: vooral vroeger; padvinderij, religieuze jeugdkampen, kerkkoor etc. 3.3 Politieke visies op de arbeidssamenleving: - Liberale visie: Markteconomie. Eigen keuze van productie. Concurrentie. Terugdringen rol van overheid - Sociaal-democratische visie: Spreiding van kennis, inkomen en macht. Meer planning in de economie. Rekening met milieu houden. Sociale ongelijkheid verminderen. - Christen-democratische visie: Overheid en burgers hebben verantwoordelijkheid. Rentmeesterschap, meer vermogen maken. Gerechtigheid, geen grote verschillen in inkomen. Solidariteit, naastenliefde. Pagina 3 van 7

4 3.4 Arbeidsverdeling: verdeling van arbeid onder individuen en groepen in een samenleving. - Maatschappelijke verdeling. - Technische verdeling. Problemen van de arbeidsverdeling: - Sociale ongelijkheid. o Sociale stratificatie, (meerdere sociale lagen, op waardering). o Belangentegenstellingen, (ondernemer wil lage lonen, werknemer hoge) Verticale sociale mobiliteit: stijging of daling van een persoon op de maatschappelijke ladder. Er zijn 2 manieren om de mobiliteit te verklaren. - Inter-generatiemobiliteit, stijging of daling t.o.v. voorgaande familie. - Intra-generatiemobiliteit, stijging of daling t.o.v. eigen loopbaan. NL is een open samenleving, positie wordt bepaald door opleiding, niet door familie. Wetenschappers zetten daar vraagtekens bij, kinderen met rijke ouders meer kans om groot te worden later. 3.5 Verzorgingsstaat: Een samenleving waarin de overheid als doel heeft voor haar burgers te zorgen. Er zijn vier doelstellingen: - Bescherming, voor ongevallen op het werk of arbeidsongeschiktheid. - Garantie voor minimuminkomen, voor iedereen werkend of niet. - Aanbieden van voorzieningen, huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. - Zorgen voor mogelijkheden om te ontplooien in politiek en maatschappij. Sociale verzekeringen, deze worden betaald van premies. Terwijl sociale voorzieningen betaald worden door belastinggeld. Sociale verzekeringen: - Werknemers verzekeringen, alleen voor mensen die in loondienst zijn. Werkloosheidswet, Ziektewet en Wet op de arbeidsongeschiktheidverzekering. - Volksverzekeringen, verzekeringen voor het hele volk. Deze verzekeringen beginnen altijd met een A (algemeen). Algemene ouderdomswet, Algemene nabestaandenwet en de algemene wet bijzondere ziektekosten. Sociale voorzieningen: - Als er na de sociale verzekering nog niet genoeg geld is om van te leven heb je recht op de sociale voorzieningen. De bekendste is: Algemene Bijstandswet, alle sociale voorzieningen worden betaald uit de algemene middelen van de overheid. Problemen bij een verzorgingsstaat: - Economische problemen (betaalbaarheid). o De overheid heeft niet genoeg geld als er een slechte economie is. Ten eerste omdat er niet genoeg geld binnenkomt. Ten tweede omdat er meer mensen dan een uitkering nodig hebben. - Politiek-bestuurlijke problemen (bureaucratie). Pagina 4 van 7

5 o De regels waren/zijn nog niet goed genoeg, de organisaties die voor voorzieningen zorg(d)en, besteedden hun geld niet rechtstreeks aan de mensen die het nodig hebben waardoor de overheid meer geld moest geven. - sociaal-culturele problemen (veranderde gedragspatronen). o Mensen gingen meer voor zichzelf zorgen, maar ook op manieren die niet goed is voor de overheid. Ze bedachten zoveel mogelijk manieren om meer geld te krijgen. Politieke opvattingen over de verzorgingsstaat: - Liberalen: Weg met bureaucratisering van verzorgingsstaat. Terugdringen van overheidsuitgaven. Overheidsbedrijven privatiseren. Deregulering, Minder ingewikkelde wet en regelgeving. Verkleinen van ambtenaar werk. - Sociaal-democraten: Verminderen sociale ongelijkheid en handhaven van solidariteit. Actief overheidsbeleid, voor gelijkheid en economische groei. Decentralisering en democratisering, meer mensen betrokken bij besluitvorming. - Christen-democraten: Overheid slechts een aanvullende rol. Overheidsbemoeienis en overheidsuitgaven terugdringen. Randvoorwaarden voor persoonlijke verantwoordelijkheid. Ingevoerd i.v.m. verlies van grip op stijgende kosten: prijs- & volumebeleid. - Prijsbeleid ( ) verlaging en ontkoppeling van uitkeringen. Ingesteld vanwege stijging werkloosheid, veel VUTters, men koos WAO boven werkloosheidsuitkering (WAO=hoger) en vergrijzing. - Volumebeleid (vanaf 1985) vermindering van aantal uitkeringen -> minder snel recht op uitkering. Men kwam in bijstand i.p.v. WAO, dus minder duur voor overheid. 3.6 Vakbonden: georganiseerde groep van werknemers uit een vak. Ze hebben twee doelstellingen: - Materiële positieverbetering Hogere lonen, kortere werkdagen enz. - Volwaardige positie Medezeggenschap, kwaliteit van arbeid, gezondheidszorg enz. Voorbeelden van werknemersorganisaties: Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV), Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV), Unie Middelbaar en Hoger Personeel (Unie MHP). Werknemersverenigingen: georganiseerde groep van werkgevers. Zij willen graag 2 functies: - Politiek-economische functie Pagina 5 van 7

6 Opkomen voor collectieve belangen van ondernemers. - Belangenbehartigende functie Belangen van werkgevers behartigen zoals bij onderhandelingen CAO. Voorbeelden van werkgeversorganisaties: VNO-NCW, (MKB Nederland) en (LTO-Nederland). De werkgeversorganisaties en de vakbonden worden samen de sociale partners genoemd. Belangen van werknemers: - Arbeidsvoorwaarden. - Arbeidsinhoud. - Arbeidsverhoudingen. - Arbeidsomstandigheden. - Algemene belangen Belangen van werkgevers: - Continuïteit van het bedrijf. - Lage productiekosten. - Geringe concurrentie. - Lage belastingen. - Werkwillige, geschoolde werknemers. Belangen tussen werkgevers en werknemers door: Door werknemers: onderhandelingen, prikacties, stakingen, lobbyen. Door werkgevers: onderhandelen over CAO s, investeringen doen, ontslaan, lobbyen. Stakingen niet verboden als: - De staking georganiseerd is door een vakbond - Alle wettelijke mogelijkheden zijn geprobeerd (lobbyen enz.) - Er geen grote onevenredigheid is tussen de gevolgen en het doel. Bij een bedrijf van meer dan 50 personen moet er een Ondernemingsraad(OR) komen. Dit bestaat alleen maar uit werknemers en wordt ook gekozen uit en door de werknemers. De taak van een OR is op komen voor de belangen van de werknemers en dan niet over het loon enz. maar de rechten zijn: - Informatie recht Er moet informatie gegeven worden aan de werknemers zoals het jaarverslag en de jaarrekening. - Initiatief recht Ze mogen voorstellen aan de ondernemer doen en de ondernemer moet er minstens 1 keer over praten met de OR. - Advies recht OR wordt geraadpleegd als er een fusie komt of iets dergelijks. - Instemmingsrecht Ze mogen stemmen over zaken die niet in de CAO zijn vastgelegd. In overheidsinstellingen zoals onderwijs en gezondheidszorg zijn er medezeggenschapsraden, ook deze hebben het recht van advies en instemming. Pagina 6 van 7

7 Het succes van belangenbehartiging van de werkgevers heeft te maken met maatschappelijke factoren, dit zijn: - Politieke klimaat Liberaal goed voor werkgever, sociaal-democratisch goed voor de werknemers. - Sociaal-economische structuur Machtsposities van de bonden en de organisaties. - Economische conjunctuur De positie in een lage conjunctuur is slecht in tijd van hoge conjunctuur voordeliger. - Organisatiegraad en actiebereidheid van de leden. Als dit hoog is, zullen de organisaties beter gehoord worden. - Internationalisering van de economie Als de economie ook veel in het buitenland zit dan moet daar rekening mee gehouden worden. FNV en de CNV zitten in het internationale Verbond van Vrije Vakverbonden. Ook de overheid is betrokken bij het sociaal-economisch proces dit zijn de rollen die de overheid heeft: - Overlegpartner - Werkgever - Regelgever - Initiator De Sociaal Economische Raad (SER) en de stichting van Arbeid staan voor samenwerking en overleg tussen overheid en sociaal economische groeperingen (zoals werkgevers en werknemersverenigingen). Over de doelstellingen van de Sociaal Economische beleid, adviseerde de SER: - Een evenwichtige betalingsbalans - Een stabiel prijspeil - Volledige werkgelegenheid - Evenwichtige economische groei - Een redelijke inkomensverdeling De overheid is m.b.t. arbeid actief op een aantal beleidsterreinen: - Werkgelegenheidsbeleid - Arbeidsomstandigheden (ARBO Wet) - Arbeidsvoorwaarden - Sociale wetgeving - Emancipatiebeleid Pagina 7 van 7