Tijd van burgers en stoommachines Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?

Transcriptie

1 Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van politiek maatschappelijke stromingen: nationalisme, liberalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme. * De opkomst van emancipatiebewegingen. Om negatieve gevolgen van de Industriële Revolutie (zie sociale kwestie 8.4) tegen te gaan gingen groepen zich organiseren: 1. Arbeiders organiseerden zich bijvoorbeeld in vakbonden; deze bonden streden voor verbetering van de arbeidsvoorwaarden. 2. Burgers richten verenigingen op zoals de Maatschappij tot Nut van t Algemeen; het ging deze verenigingen niet alleen om arbeid en inkomen maar ook om onderwijs, cultuur en beschaving. In dit beschavingsoffensief stond ook het verheffen van de arbeiders centraal. De arbeidende klasse moesten normen als orde, netheid, zuinigheid en ijver worden bijgebracht. Arbeiders organiseerden zich bijvoorbeeld in vakbonden; verzuiling = De verdeling van samenleving in groepen op levensbeschouwelijke of sociaaleconomische basis. Arbeiders organiseerden zich in vakbonden; 1

2 Burgerlijk beschavingsoffensief Het ging er bij verenigingen zoals de Maatschappij tot Nut van t Algemeen ook om de arbeiders kennis, cultuur en beschaving (via b.v. onderwijs, oprichting bibliotheken) bij te brengen. Feminisme in de 19 e eeuw: politiek maatschappelijke beweging die de achtergestelde positie van de vrouw wilde verbeteren door vrouwen kiesrecht te geven. Zo zou men invloed kunnen uitoefen op de inhoud van de wetgeving waarin vrouwen werden achtergesteld. De man als kostwinner en de vrouw als verzorgster van het gezin, was voor veel Nederlanders lange tijd het ideaal. Feminisme in de 19 e eeuw, namen en begrippen: VVV: Vrije Vrouwen Vereeniging opgericht door Wilhelmina Drucker. Aletta Jacobs: Nederlandse arts en feministe, eerste Nederlandse vrouw die werd toegelaten tot de universiteit. (teleblik, 30 min) 2

3 1 2 Katholieken in Nederland Werden achtergesteld (vanaf de Vrede van Munster (1648) ): het openbaar uitoefen van het geloof was verboden men kon geen officiële ambten bekleden. Na de grondwet van 1848 (met o.a. godsdienstvrijheid, vrijheid van onderwijs), begint de emancipatiebeweging van de katholieken. Samen met de protestanten wilden ze dat de overheid het bijzonder onderwijs (katholieke en protestantse scholen), op dezelfde manier zou financieren als het openbaar onderwijs. schoolstrijd 3

4 De katholieken en protestanten (= de confessionelen) gingen niet alleen samenwerken vanwege de schoolstrijd maar ook vanwege hun groeiende angst voor het opkomende (antireligieuze) socialisme, het zogenaamde rode gevaar. Onderschrift: naar de katholieke school, anders gaat je bestaan eraan. 4

5 Politieke partijen In 1878 kwam er een nieuwe onderwijswet, maar de gelijkstelling werd daarin niet geregeld! Dominee Abraham Kuyper komt hiertegen in verzet en legt daarmee de basis voor de oprichting van de eerste Nationale politieke partij in de Nederlandse geschiedenis de ARP (Anti Revolutionaire Partij). (Teleblik 10 min.) De kleine luyden = bijnaam aanhangers ARP. School met den Bijbel = protestants christelijke bijzondere school Het kiesstelsel in Nederland: Van kende Nederland een districtenstelsel. Nederland was opgedeeld in evenveel districten als er Kamerzetels waren. Per district waren er verkiezingen. De kandidaat die de meeste stemmen kreeg een kamerzetel. Alleen mensen die een bepaald bedrag aan belastingen betaalden mochten stemmen (censuskiesrecht). Kandidaten kwamen vooral op voor de belangen van het eigen district. Dit veranderde door de schoolstrijd en het ontstaan van nationale politieke partijen zoals de ARP. Jaar Percentage kiezers (man. volwassenen) , , , ,1 5

6 Districtenstelsel: Kiesstelsel waarbij het land is opgedeeld in districten en elk district één zetel in het parlement heeft en daarvoor een vertegenwoordiger mag kiezen. De winnaar van de verkiezingen in een district krijgt de zetel. Voorbeeld verkiezingen In een districtenstelsel waren er in 2010 slechts 5 partijen overgebleven. Op onderstaande kaart is Nederland verdeeld in 150 districten met ongeveer inwoners. Werkelijke uitslag verkiezingen Tegen het censuskiesrecht kwam steeds meer verzet. De sociaal democraten wilden algemeen kiesrecht (omzo via democratischeweg de sociale kwestie te kunnen aanpakken, zie 8.4). Pacificatie van 1917 Tijdens de eerste Wereldoorlog gingen (in het neutrale Nederland) de diverse politieke stromingen samenwerken. Twee slepende politiek kwesties werden toen opgelost. 1. De katholieken en protestanten kregen hun zin in de schoolstrijd: Er kwam financiële gelijkstelling tussen het bijzonder en het openbaar onderwijs. 2. De socialisten (en progressief liberalen) kregen hun zin m.b.t. het kiesrecht: Er kwam algemeen kiesrecht en een stelsel van evenredige vertegenwoordiging. 1918: 1 e verkiezingen met algemeen mannenkiesrecht ( 25). 1922: 1 e verkiezingen waarbij ook vrouwen ( 25) mochten stemmen. 6

7 Aantal stemgerechtigden, absoluut en in percentages van de bevolking en van de mannen/vrouwen, sedert Jaar Absoluut aantal stemgerechtigden % bevolking % vrouwen > 25 % mannen > 25 jaar ,561 2,7 10, ,9 11, ,4 26, ,4 63, , , Stelsel van evenredige vertegenwoordiging: Kiesstelsel waarbij het percentage behaalde zetels bij goede benadering evenredig is met het percentage behaalde stemmen. 7

8 een voorbeeld van een organisatie 8

9 9