Commissie van Toezicht Penitentiaire Inrichting Rotterdam Locatie De Schie

Transcriptie

1 Jaarverslag 2018 Commissie van Toezicht Penitentiaire Inrichting Rotterdam Locatie De Schie Inhoudsopgave

2 2

3 Woord vooraf Voor u ligt het jaarverslag 2018 waarin de Commissie van Toezicht (hierna ook: Commissie) verslag doet van haar verrichtingen, inspanningen en bevindingen. Dat doet zij, omdat dit maatschappelijk toezicht een publieke taak betreft, in een openbaar toegankelijk verslag. De Penitentiaire Inrichting De Schie bestaat sinds 1988 en vierde in 2018 haar 30- jarig bestaan. Met een gemiddelde van ongeveer gehuisveste gasten per jaar hebben zeer velen hier inmiddels gevangen gezeten. Hoewel ontvluchtingen uiterst zeldzaam zijn, heeft op de laatste vrijdag van 2018 een persoon kans gezien ongemerkt naar buiten te komen. Wel heeft het incident nieuwe alertheid opgewekt om het penitentiaire vakmanschap in de gehele keten te blijven beoefenen, vanuit het besef dat de bajes nu eenmaal niet hermetisch is gesloten. De Commissie ziet toe op de correcte uitvoering van de vrijheidsstraf. Ook voor de Commissie geldt dat teamwerk en afstemming met 13 leden nodig zijn om de juiste maatregelen aan te bevelen. Zij doet dat door contacten met gedetineerden, vergaderingen met de directie en afdelingshoofden, beslechting van conflicten over regels in de beklagzittingen en het opbouwen van informatie met sleutelfiguren. Zij tracht aldus en zo nodig een tegenwicht te bieden in de argumentatie en een ijkpunt te zijn bij de beoordeling van beslissingen over de gang van zaken bij het gevangenhouden van mannen. Het wegnemen van conflictstof komt de penitentiaire klimaatbeheersing ten goede. Ook voor het personeel is het belangrijk dat tijdig wordt ingegrepen om geconstateerde misstanden op te heffen. De Commissie ontleent haar bevoegdheden aan de penitentiaire beginselenwet. Het humaniseren van de detentie dient - naast het fatsoen - het doel van het reduceren van rancune, zodat gevangenen die in vrijheid worden gesteld naar vermogen meewerken aan hun integratie in de samenleving. Wie in vrijheid weer iets te verliezen heeft, zal zich beraden en risico's vermijden. Dat is het hoopvolle perspectief van onze taakuitoefening bij de bevordering van een veilige samenleving. Wij geven u deze terugblik op 2018 ter aandachtige kennisname en wij staan open voor suggesties van lezers. Namens de Commissie van Toezicht, Hendrik Vis, voorzitter 3

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding De inrichting Samenstelling en mutaties van de Commissie van Toezicht Cijfers over Aantal beklagzittingen... 9 Aantal contacten met de Gedeco in Aantal medische klachten in Overzicht ingediende beklagschriften Overzicht soorten ingediende klachten per onderwerp in De toezichthoudende taak a. De A-vleugel (gevangenis) b. De A3 afdeling (TA en BPG) c. De B-vleugel (gevangenis) d. De C-vleugel (gevangenis met EZV (extra zorg)) e. D-vleugel f. Activiteitenprogramma g. Arbeid h. Geestelijke verzorging i. Winkel en voeding j. (Psycho)medische zorg k. Casemanagement l. Veiligheid m. Jaarverslag n. Gedeco o. Externe contacten De adviestaak De bemiddelingstaak De rechtsprekende taak Overige vermeldenswaardige activiteiten en gebeurtenissen Algemene conclusies Bijlagen

5 1. Inleiding Voor u ligt het jaarverslag 2018 van de Commissie van Toezicht van de Penitentiaire Inrichting Rotterdam, locatie De Schie. Het jaarverslag geeft, naast enige statistische gegevens over omvang en aard van de ingediende klachten, een impressie van de waarnemingen die de leden van de Commissie hebben opgedaan tijdens hun werkzaamheden. Ook zijn de belangrijkste gesprekspunten opgenomen die tijdens de vergaderingen van de Commissie, al dan niet in aanwezigheid van de directie, de revue zijn gepasseerd. De Commissie streeft ernaar de klachten van gedetineerden zoveel mogelijk door bemiddeling af te doen. De bemiddelingen vinden plaats tijdens het weekcommissariaat. Om de bemiddeling zo effectief mogelijk te laten zijn, is er eenmaal per jaar een intervisiebijeenkomst voor de weekcommissarissen waar ervaringen uitgewisseld worden. In dit streven past ook het overleg met directie en afdelingshoofden om door betere samenwerking en communicatie tot vermindering van klachten te komen. Als de bemiddeling niet succesvol wordt afgesloten, wordt de klacht tijdens een beklagzitting behandeld en wordt een uitspraak gedaan. De toezichthoudende taak staat centraal tijdens de maandelijkse commissievergaderingen. Tijdens de commissievergaderingen doen de portefeuillehouders verslag van hun bevindingen en de aandachtspunten worden overlegd met de commissieleden en de directie. Eén of tweemaal per jaar wordt verslag door de portefeuillehouders gedaan waarvan een kort overzicht in dit jaarverslag. Regelmatig geeft de Commissie adviezen aan de directie. De Commissie bespreekt deze adviezen met de directie. In hoeverre haar adviezen door de directie worden opgevolgd, wordt door de Commissie gemonitord. Vanuit de Commissie van Toezicht is een brief naar het hoofdkantoor van DJI gestuurd over de invoering van de digitalisering. De commissie is ontevreden over de wijze waarop dit is gebeurd en er zijn de nodige kinderziekten. Rest de Commissie de directie, de afdelingshoofden en alle overige medewerkers te bedanken voor de effectieve en prettige samenwerking in Commissie van Toezicht, maart

6 2. De inrichting De Penitentiaire Inrichting Rotterdam (hierna: P.I. Rotterdam), locatie De Schie kent een Huis van Bewaring en een Gevangenis en is een van de twee in Nederland bestaande penitentiaire inrichtingen voor van terrorisme verdachte personen, de Terroristen Afdeling (TA). Daarnaast beschikt De Schie over een afdeling voor beheersproblematische gedetineerden (BPG) en een afdeling voor extra zorgvoorziening (EZV). 6

7 3. Samenstelling en mutaties van de Commissie van Toezicht De Commissie bestond per 31 december 2018 uit 13 leden: Naam lid Dhr. mr. H.G. Vis Mw. mr. W.M. de Jager- Bouwman Dhr. mr. W.J. van Boven Mw. mr. C.P.E.M. Fonteijn-van der Meulen Mw. mr. A.J.H.M. Hopmans Mw. C.M.M. Huis in t Veld- Van der Heijden Dhr. B. van der Linden Mw. E.E. Rambaldo- Zegers de Beijl Mw. mr. dr. S. Struijk Dhr. drs. B.J.C.J. Terstegge Dhr. J.J.W. Verbeek Mw. mr. S. Evers Mw. drs. T.P.W. van Neerbos Functie in Commissie van Toezicht Voorzitter/ weekcommissaris Vicevoorzitter/ weekcommissaris Voorzitter beklagcommissie Voorzitter beklagcommissie Lid sinds Maatschappelijke achtergrond Reclassering & GGD Justitie en gemeente Rechterlijke macht Rechterlijke macht Portefeuilles Externe contacten, geestelijke verzorging, leefafdeling A Leefafdeling B, jaarverslag, externe contacten Voeding en winkel, geestelijke verzorging Veiligheid, (psycho)medische zorg Voorzitter beklagcommissie/ voorzitter beklagrecht Advocatuur Evenementen Weekcommissaris Bibliotheek Activiteitenprogramm a, jaarverslag, leefafdeling A Weekcommissaris Justitie Leefafdeling B, arbeid, Gedeco Weekcommissaris Justitie Leefafdeling C, Gedeco Voorzitter beklagcommissie Wetenschappelijk onderwijs Evenementen, casemanagement (D&R) Weekcommissaris Medicus (Psycho)medische zorg, leefafdeling D Weekcommissaris Gemeente, Leefafdeling D, politie en casemanagement justitie (D&R), veiligheid Weekcommissaris Bedrijfsleven Arbeid, voeding en winkel Weekcommissaris Politie en GGZ Leefafdeling C, activiteitenprogramm a 7

8 Ambtelijk secretaris is mevrouw ing. P. van den Berg. Het gezamenlijk secretariaat van de Commissies van Toezicht bevindt zich in de Rechtbank Rotterdam, locatie Dordrecht. 8

9 4. Cijfers over 2018 Aantal beklagzittingen In 2018 zijn er 31 beklagzittingen gehouden (gemiddeld ruim twee per maand en gemiddeld 12 zaken per zitting). Aantal contacten met de Gedeco in 2018 In 2018 zijn 3 vergaderingen van de Gedeco bijgewoond. De Gedeco is een inspraakorgaan van gedetineerden met betrekking tot de inrichting. Aantal medische klachten in 2018 Medische klachten Aantal klachten Bemiddeld hoofd medische zaken Naar Medisch Adviseur Naar RSJ 1 2 1* RSJ gegrond Ontslag/overplaatsing (niet bemiddeld) Bij twee klachten heeft het Hoofd Zorg niet naar tevredenheid van de gedetineerden kunnen bemiddelen. Deze klachten zijn doorgezet naar de Medisch Adviseur. Van deze twee klachten is er één in beroep bij de Raad voor de strafrechtstoepassing en jeugdbescherming (RSJ). De uitslag hiervan is nog niet bekend. Overzicht ingediende beklagschriften 2018 Een overzicht van het aantal ingediende beklagschriften dat via bemiddeling of behandeling op beklagzittingen is afgedaan, is achter in dit jaarverslag opgenomen. In 2018 zijn 879 klachten ingediend. Een daling van 284 klachten (ca. 25%) ten opzichte van De Commissie kan nog niet concluderen dat deze daling het gevolg is van de door zowel de inrichting als de Commissie ingestelde wijzigingen in het proces van afhandeling van klachten. Wel kan worden geconcludeerd dat er minder klachten van veelklagers zijn ontvangen en dat de problemen met de winkel die in 2017 leidden tot een toestroom van klachten duidelijk verminderd zijn. Voor een volledig overzicht van de gegevens wordt verwezen naar de bijlagen. Een vergelijkbaar overzicht van 2017 is ook achterin opgenomen. 9

10 Overzicht soorten ingediende klachten per onderwerp in 2018 (in vergelijking met 2017) Soort klachten Aantal 2018 Aantal 2017 Activiteiten (arbeid) Activiteiten (diversen) Activiteiten (luchten) Activiteiten (sport) 8 14 Bejegening Compensatie 0 3 Contact buitenwereld (bellen) Contact buitenwereld (bezoek) Contact buitenwereld (media) 0 0 Contact buitenwereld (post) 6 13 Controle Dagprogramma, beveiliging en toezicht op maat (DBT) Disciplinaire straf Eisen verblijfsruimte 5 2 Geweld 0 0 Informatie/procedure Nog onbekend** Ordemaatregel Persoonlijke voorwerpen Regime 48 8 Rekening courant/zak- en kleedgeld Rogatoir verzoek** Schadeverhaal 0 1 Selectie/overplaatsing (extern) Selectie/overplaatsing (intern) Transport 2 0 Verlaten inrichting Verzorging (diversen) Verzorging (godsdienst/levensovertuiging) 0 18 Verzorging (medisch) Verzorging (persoonlijk) 23 8 Totaal ** zaken waarvan het onderwerp nog niet bekend is, omdat de klacht is ingediend in een vreemde taal of omdat uit de klacht niet blijkt waarover nu precies geklaagd wordt. In het jaarverslag van 2017 stond vermeld dat de winkelklachten vanaf 1 januari 2018 zouden worden ingeschreven onder verzorging (persoonlijk), maar deze zijn ook in 2018 ingeschreven onder verzorging (diversen). 10

11 5. De toezichthoudende taak In de maandelijkse vergaderingen van de Commissie staat de toezichthoudende taak centraal. Door uitwisseling met de directie van actuele aangelegenheden wordt gestreefd naar het voorkomen van klachten en het verbeteren van de gang van zaken binnen de inrichting. Voorafgaand aan de maandelijkse commissievergadering vinden regelmatig themabijeenkomsten plaats waarin een deskundige de Commissie over bepaalde zaken voorlicht. In 2018 vonden vier themabijeenkomsten plaats. Op 2 mei 2018 heeft de Commissie een voorlichting gehad naar aanleiding van het voornemen om de werkzaamheden van de Commissie meer te digitaliseren en met in achtneming van de nieuwe privacywetgeving. Hiertoe worden vanaf 1 juli 2018 de stukken voor de maandelijkse commissievergadering via de site samenwerkruimte.nl gedeeld met de leden Op 7 maart 2018 heeft een drietal casemanagers de Commissie inlichtingen verstrekt over de werkzaamheden van de casemanagers. Op 4 april 2018 is de Commissie geïnformeerd over de per 1 mei 2018 gestarte afdeling Zelfredzaamheid. Voorafgaand aan de vergadering van 2 mei 2018 hebben een aantal leden een bezoek gebracht aan de Badafdeling. Op 3 oktober 2018 heeft een informatief overleg plaatsgevonden met het hoofd D&R (casemanagers, bevolking, backoffice, tra-managers, ISD, onderwijs en bibliotheek) van de P.I. Rotterdam naar aanleiding van de aanhoudende structurele onderbezetting van de casemanagers en de daaruit volgende problematiek. Daarnaast hebben op 10 januari 2018 en 15 november 2018 overleggen met de afdelingshoofden plaatsgevonden. Leden van de Commissie en de directie hebben overleg gevoerd over het verbeteren van de klachtenstroom. Er zal in de toekomst verder gewerkt worden aan de terugdringing van het aantal klachten. In augustus 2018 heeft er geen Commissievergadering plaatsgevonden. Er zijn 15 portefeuilles. Per portefeuille is een commissielid de hoofdverantwoordelijke en een tweede commissielid fungeert als achtervang. De portefeuillehouders hebben regelmatig overleg met de betrokkenen van de diverse sectoren en doen daarover verslag in de maandelijkse commissievergadering. a. De A-vleugel (gevangenis) Op deze gevangenisafdeling verblijven voornamelijk mannen met lange straffen, waaronder enkelen met levenslang. Het leefklimaat op deze afdeling wordt zorgvuldig waargenomen en gevolgd. De fasering van de huidige Voorwaardelijke Invrijheidstelling begint anderhalf jaar voor de vrijlating. Verlof, therapie, 11

12 verwerven van vakbekwaamheid, dagdetentie en nachtdetentie horen in het laatste stadium tot de mogelijkheden. Soms kan elektronisch toezicht met de enkelband de alternatieven verruimen. De capaciteit en kwaliteit van het casemanagement dat de fasering begeleidt, heeft in 2018 zwaar onder druk gestaan. Inmiddels is de beschikbaarheid van deze professionals hersteld waarmee ook de klachten zijn afgenomen. b. De A3 afdeling (TA en BPG) Het regiem van deze afdeling, kent ernstige beperkingen van de handelings- en bewegingsvrijheid. In een recente rapportage van Amnesty International werd kritiek geleverd op de in haar beoordeling onnodig strenge procedures voor verdachten en veroordeelden van terreurdelicten. Ook kan men cursussen volgen zoals Kiezen voor verandering en filosofie. c. De B-vleugel (gevangenis) Op deze afdeling met drie woonetages verblijven afgestrafte gedetineerden. In het voorjaar van 2019 is op de begane grond een regime geïntroduceerd waarbij de 24 daar verblijvende gedetineerden een grotere mate van vrijheid hebben in vergelijking met de andere afdelingen van de PI. Zo kunnen zij vrij toegang tot een eigen luchtplaats en is er een ruimer activiteitenprogramma. Hoewel een aantal gedetineerden deze vrijheid niet bleken aan te kunnen en moesten worden teruggeplaatst, is de zelfredzaamheidsafdeling een succes gebleken. Er zijn tussen de 15 en 20 gedetineerden voortijdig weggeplaatst van de B1. Meestal was dit een gevolg van een disciplinaire straf (met name telefoons en drugs). Op een afdeling met 20 plaatsen is dat best een behoorlijk aantal. Hier heeft meegespeeld dat eerder noodgedwongen gedetineerden zijn geselecteerd die niet allemaal geschikt waren voor het vrije regime op de B1. Zowel medewerkers als gedetineerden ervaren de nieuwe afdeling B1 positief. De bedoeling was dat de piw-ers de gedetineerden intensief zouden gaan begeleiden bij de voorbereiding van hun terugkeer in de vrije samenleving. Deze intentie is in 2018 nog onvoldoende uit de verf gekomen. De commissie van toezicht verwacht in dit opzicht in 2019 extra inzet. Omdat er klachten zijn geweest over mogelijke geluidsoverlast op de B, heeft de Commissie daar specifiek naar geïnformeerd. Naar aanleiding van die klachten heeft het hoofd geregeld dat de bewaarderspost tussen de A- en de B-afdeling tot uur is bemand en speciaal op die overlast let. In die periode zijn er geen signalen geweest van bijzondere geluidsoverlast. Wel ervaart een enkele gedetineerde last van dreunende bass speakers. Het afdelingshoofd gaf aan dat hij ingrijpt zodra er overlast is. Dan wordt rapport aangezegd en wordt apparatuur zonodig in beslag genomen. Kortom, het geluidsoverlastprobleem heeft de nodige aandacht. Op de valreep van het nieuwe jaar wist een gedetineerde van de B-afdeling de inrichting te ontvluchten door zich te verstoppen in een vuilniszak van een 12

13 medegedetineerde die met ontslag ging. Deze gebeurtenis heeft een grote impact gehad op de afdeling en heeft tot onrust geleid bij zowel gedetineerden als personeel. d. De C-vleugel (gevangenis met EZV (extra zorg)) De C-vleugel bestaat uit een gedeelte gevangenis en een gedeelte Huis van Bewaring. Op de C-2 zijn Huis-van-Bewaringcellen en zes RC-cellen. De gevangeniscellen bevinden zich alleen op de extra-zorgafdeling. Op de extrazorgafdeling worden gedetineerden geplaatst die kampen met psychische problematiek in de breedste zin des woords waardoor het belangrijk is om ze op de juiste wijze te bejegenen door personeel met affiniteit voor deze doelgroep. Het personeel is in 2017 specifiek geselecteerd uit de beschikbare formatie en opgeleid voor deze bijzondere afdeling. Ze onderscheiden zich door teamwerk en kwaliteitsbevordering van kennis en kunde. Ook is op deze afdeling, in verband met de extra zorg die geboden wordt, meer personeel beschikbaar waardoor vragen en problemen sneller ondervangen worden en vaak praktisch opgelost worden waardoor er relatief weinig klachten zijn. In 2018 is er een behoorlijke wisseling van personeel geweest. Dit nieuwe personeel moet nog geschoold moet worden, wat in 2019 zal plaatsvinden. Op de C-afdeling zijn in 2018 twee piw ers tot senior piw er benoemd. Het afdelingshoofd geeft aan in 2019 de kwaliteit verder te willen verbeteren door een werkgroep EZV (Extra Zorg Voorziening) te starten. Ook zal in 2019 een plusprogramma op de C-2 starten. e. D-vleugel De D-afdeling kent alleen Huis van Bewaring (HvB)-gedetineerden en dat kenmerkt de gang van zaken, zowel wat betreft de populatie als het dagprogramma. Algemeen Door een hoog percentage licht verstandelijk beperkte gedetineerden (LVB ers) is de afdeling erg onrustig. Men zet elkaar onder druk om verkeerde dingen te doen en geen positief contact te maken met het personeel. Dit gedrag werkt besmettelijk naar de gehele populatie. Er wordt veel contrabande gevonden: drugs (vaak handelshoeveelheden) en telefoons. Het helpt ook niet dat de telefoontechniek steeds beter wordt: steeds kleinere en plastic toestellen. Met deze telefoons kan ook crimineel handelen worden voortgezet of kunnen getuigen onder druk worden gezet. Er wordt veel gedaan om contrabande op te sporen. Op alle afdelingen werden in totaal 885 cel inspecties gehouden, Regelmatig wordt er met de mobifinder naar werkende telefoons gezocht. Er werden in 2018 in totaal op alle afdelingen 54 telefoons aangetroffen. Hiervoor werden disciplinaire maatregelen opgelegd. De opsporingsactiviteiten worden gehinderd door gebrek aan tijd (lees: personeel). In 2019 worden de inspecties verder opgevoerd. 13

14 De doorstroom naar de gevangenis stagneert. Na het vonnis wordt door de P.I. snel een advies aan de selectiefunctionaris uitgebracht. Vervolgens zijn er voor alle gevangenisafdelingen maandenlange wachttijden; voor hen die in De Schie willen blijven soms meer dan vijf maanden. Het is goed merkbaar dat de afdeling case-management weer op orde is. Op de D-afdeling zijn drie casemanagers regelmatig op de afdeling. Zij gaan deelnemen aan het teamoverleg. Het casemanagement werkt nu goed en is een grote enorme verbetering ten opzichte van de moeizame zomerperiode. De verhouding met de piw ers is verbeterd en er wordt afgesproken wie (casemanager of piw er) wat gaat doen. Het personeel is met 14 fte qua formatie formeel op sterkte. Daarbij moeten echter twee kanttekeningen worden gemaakt. a. er is één langdurig zieke en een aantal oudere piw ers krijgt extra verlof, dat niet meegeteld wordt in de personeelstoekenning. Daardoor is de sterkte feitelijk 12,25 fte. b. de sterkte is eigenlijk gebaseerd op normale gedetineerden en dat is na alle bezuinigingen natuurlijk een minimum-model. Met de feitelijke gedetineerdenpopulatie op de afdeling is er eigenlijk een chronisch personeelstekort en kunnen niet alle nodige taken ook worden uitgevoerd. Met name in het weekend wordt de personeelskrapte nog sterker gevoeld. Er is geen speelruimte meer in de werkzaamheden. Zodra er iets bijzonders aan de hand is, betekent dit dat er programmaonderdelen van de gedetineerden moeten vervallen. Het afdelingshoofd is wel erg te spreken over de kwaliteit van zijn team: het is een goede groep die bestaat uit oudere en jongere leden. Bedacht moet worden dat in het HvB gedetineerden veel minder lang over de afdeling lopen dan in de gevangenis en dus vaker in- en uitgesloten worden door het personeel. Het personeel zit er dus meer bovenop om zaken in de kiem te smoren. In het kader van toekomstplannen wordt met het hoofd van de C-afdeling gesproken over de mogelijkheid om voor gedetineerden van de C- en D-afdeling, die zich goed gedragen op de C2 een afdeling in te richten met meer vrijheid. Voor zelfredzaamheid zoals op de B1 worden de gedetineerden nog niet geschikt geacht. f. Activiteitenprogramma De activiteiten zijn: - luchten - sport - recreatie - persoonlijke verzorging - bezoek 14

15 - bibliotheek Deze activiteiten zijn goed geregeld, want over het algemeen zijn zowel de gedetineerden als het personeel tevreden over de gang van zaken. Aandachtspunten zijn de inrichting en kwaliteit van de luchtplaats, een fitnessruimte voor de afdeling A3 (BPG en TA), de openingstijden en begeleiders van het RIC (re-integratiecentrum), de boekvoorziening en de zeer beperkte activiteiten voor het Huis van Bewaring en de afdeling A3 (BPG en TA). g. Arbeid Arbeid is er voor de gedetineerden in De Schie op vijf werkplaatsen, variërend van eenvoudig werk tot vakarbeid (metaal en poedercoating). Daarnaast zijn er reinigers actief. Evenals in voorgaande jaren is de personeelsbezetting van de werkzalen in 2018 een probleem geweest. Aanvankelijk was dat een gevolg van langdurig zieken; naderhand bleek het als gevolg van krapte op de regionale arbeidsmarkt lastig te zijn om vacatures voor arbeidsmedewerkers te vervullen. Door de personeelsproblemen was het noodzakelijk één werkzaal te sluiten. Binnen de P.I. heeft een beperkt aantal gedetineerden de mogelijkheid om een lasopleiding en/of een schoonmaakopleiding te volgen. Deze opleidingen leveren een officieel erkend certificaat op. De Commissie van Toezicht vindt het van belang dat meer gedetineerden in staat worden gesteld om een praktijkgerichte opleiding te volgen. Een belangrijke ontwikkeling is ook dat de gedetineerden op de terroristenafdeling (TA) in staat zijn gesteld om twee dagen per week twee uur te werken. Alle TA-gedetineerden doen daaraan mee. h. Geestelijke verzorging De wet garandeert voor patiënten, militairen en gedetineerden de toegang tot geestelijke verzorging omdat hun omstandigheden nijpend zijn en grote druk leggen op de persoonlijke draagkracht. Geestelijk verzorgers worden door gedetineerden in vertrouwen genomen. Zij leveren een bijdrage aan het welbevinden, maar ook aan de kritische zelfreflectie door de gedetineerden, mede door de onbevangenheid van hun interventies. De gevangenispopulatie is gekenmerkt door een grote diversiteit in levensbeschouwingen, waarmee men rekening dient te houden. Ongeveer 20% van de populatie heeft echter geen regelmatig contact met een geestelijk verzorger. In 2018 nam de dominee afscheid. Hij heeft daar gewerkt vanaf De katholieke pastor heeft zich voorlopig laten vervangen. De moslim geestelijke, de imam, heeft gezien de samenstelling van de bevolking in P.I. De Schie versterking gekregen van een collega. Het team is dus gewijzigd. Op de TA-terroristen afdeling (7 cellen) is een acceptabele oplossing gevonden voor het vrijdaggebed. Bovendien vinden daar met begeleiding van de imam en de humanist lessen plaats in filosofie. 15

16 i. Winkel en voeding Het kunnen beschikken over zelf gekochte artikelen, juist die om zelf eten te kunnen koken en ook om te kunnen roken, is een belangrijk element voor het welbevinden van gedetineerden. Het is immers een van de activiteiten waarbij men ondervindt wel regie te hebben. Daardoor wordt het als des te meer storend ervaren als bestelde artikelen niet of niet tijdig worden geleverd. Net als voorgaande jaren waren onjuiste leveringen, te late afleveringen en het te laat terugstorten van geld voor niet geleverde producten onderwerp van klachten. Ten opzichte van de zeer slechte situatie van 2017 zijn er dit jaar beslist verbeteringen zichtbaar maar de situatie is ook landelijk nog niet op orde, zo stelt de Ombudsman in haar rapportage. Het ministerie erkent dit en heeft verbetervoorstellen gedaan. (Locale) inrichtingen als P.I. De Schie zijn van deze landelijke maatregelen zeer afhankelijk. Ook in 2018 stonden de magnetron maaltijden van Sodexo regelmatig op de agenda van het overleg met de directie. Nog steeds werd ruim een derde van de maaltijden door de gedetineerden weggegooid. De directie is het eens met de Commissie dat dit zonde is, maar geeft aan nog tot de volgende aanbesteding in 2021 gebonden te zijn aan het landelijk afgesloten contract met een verplicht af te nemen aantal maaltijden. En zoals bekend mag vanwege HACCP-redenen aan deze maaltijden geen andere bestemming gegeven worden. Wel heeft er in 2018 een onderzoek plaatsgevonden van de Universiteit Wageningen naar aanleiding van de voedselverspilling. Ook P.I. De Schie is in dit kader onderzocht. Een aantal inrichtingen voert desondanks met elkaar overleg over te nemen maatregelen die mogelijk voedselverspilling tegengaan. j. (Psycho)medische zorg Algemeen Nieuw en een grote stap voorwaarts is dat er op alle afdelingen aparte brievenbussen zijn voor verzoekbriefjes voor de medische dienst bijvoorbeeld voor bezoek aan huisarts, psycholoog of voor medicatieverzoeken). Deze bussen worden door de verpleegkundigen geleegd. Verzoeken komen dus zonder ongewenste inzage op de juiste tijd en plaats terecht. De huisartsenvoorziening heeft dit jaar goed gefunctioneerd. De vaste huisarts, die al vele jaren in deze P.I. werkt, zal dat nog een aantal jaren doen. De tweede huisarts (van de FMMU), vertrekt en daar zal een andere voor in de plaats komen. Volgend jaar vindt er voor de P.I. Rotterdam een nieuwe aanbesteding van de huisartsenzorg plaats. Wat betreft de psychische hulpverlening is 2018 een lastig jaar geweest. Door krapte in de vestiging Hoogvliet zijn de psychologen van P.I. De Schie deels daar gedetacheerd geweest. Aan het eind van het jaar was alles weer op sterkte. In P.I. De Schie zijn er twee ervaren psychologen in vaste dienst. Samen met het 16

17 PPC Scheveningen is er een opleiding voor GZ-psycholoog. Dat is belangrijk om nieuwe psychologen aan ons te binden. Er is ook een student psychologie als stagiair werkzaam, die bepaalde taken onder supervisie mag doen. De inmiddels ervaren psychiater is op vaste tijden in P.I. De Schie aanwezig en werkt naar tevredenheid. Bij de verpleegkundigen is de formatie in 2018 wat krap geweest door landelijk gebrek aan medisch personeel. Het lijkt erop dat in 2019 alles weer op sterkte zal zijn. Elke binnenkomende gedetineerde wordt binnen 24 uur gescreend door een verpleegkundige, ook in het weekend. Daar komen ze dan speciaal voor in huis. Soms wordt de medicatie door de apotheek wat laat bezorgd en dan lukt het niet meer om alles die dag nog bij de gedetineerden te krijgen. Er zijn nieuwe afspraken over de bezorging met de apotheek gemaakt. Alle piw ers en bewa s (bewaarders) hebben een E-learning-cursus gedaan om de medicatie, die dagelijks door de verpleegkundigen naar de afdeling worden gebracht, uit te delen. De tandartsbus functioneert goed. De tandartsenkamer is nog altijd niet ontmanteld. Begin 2018 was er sprake van een legionellabesmetting in P.I. De Schie. Hier wordt regelmatig op getest en door de directie zijn direct voorzorgsmaatregelen genomen om besmetting te voorkomen. De commissie heeft gedurende de looptijd van de legionellabesmetting vinger aan de pols gehouden over de stand van zaken ten aanzien van de bestrijding van de legionellabesmetting. Geen van de gedetineerden is, voor zover bekend, besmet geraakt. Overig De vaak eisende bemoeienis van advocaten met de zorg wordt steeds hinderlijker. Het aantal beklagzaken verandert niet wezenlijk. Bij verreweg de meeste klachten kan door het Hoofd Zorg bemiddeld worden. Een probleem blijft de verplichte dienstkleding voor de verpleegkundigen. Doordat hun functie niet zichtbaar is, geeft dat soms problemen met de ambulanceverpleegkundigen, die hen dan niet als collega bejegenen. k. Casemanagement Op 14 juni 2018 heeft er een gesprek met het Hoofd Detentie en Re-integratie van de P.I. de Schie plaatsgevonden, naar aanleiding van een aantal klachten over onderbezetting van het aantal casemanagers. In dit gesprek kwam naar voren dat het casemanagement inderdaad onderbezet was. Casemanagers waren ziek of door andere oorzaken afwezig. Deze afwezigheid had overigens niets te maken met de arbeidsomstandigheden in het gebouw. De overgebleven casemanagers werden flexibel verdeeld over de gedetineerden en een aantal heeft onder andere hun recht op ouderschapsverlof opgeschort. Vanuit de P.I. 17

18 Hoogvliet werden twee casemanagers tweemaal in de week ingezet in P.I. De Schie. De verwachting was dat het probleem zich zou oplossen en dat rond 1 september 2018 de casemanagers weer op volle sterkte zouden zijn. Tot dat moment werd op basis van prioriteit inzet gepleegd. Op verzoek van de Commissie wordt het hoofd D&R voortaan uitgenodigd voor het jaarlijkse overleg tussen leden van de Commissie van Toezicht en de afdelingshoofden. Afgesproken is dat de klachten die bij de Commissie binnenkomen en die verband houden met het werk van de casemanagers voortaan eerst naar het hoofd D&R gezonden zullen worden, zodat zij efficiënt en effectief maatregelen kan nemen ter voorkoming van het doorzetten van de klachten naar de beklagzitting. Dit verloopt via BMO. l. Veiligheid Aan de directie was op de decembervergadering in 2017 gemeld dat door de Commissie een avondbezoek aan de P.I. zou worden gebracht, maar niet wanneer. Op 21 juni 2018 heeft dit bezoek plaatsgevonden. Bij een avond- of nachtdienst zijn er zeven personeelsleden in huis: een wachtcommandant (altijd een piw er) en zes bewa s. Een directeur heeft piketdienst en wordt bij belangrijke beslissingen geraadpleegd voor toestemming. Ten tijde van het bezoek van een tweetal leden van de Commissie had de vestigingsdirecteur, J-K. de Gier, piketdienst. Er is altijd een IBT (Intern Bijstandsteam) van vier personen bereikbaar. Dat zijn piw ers of bewa s met een gespecialiseerde opleiding en een specifieke uitrusting, vergelijkbaar met de ME. Ze moeten binnen 30 minuten aanwezig kunnen zijn. Overdag doen ze gewoon werk in De Schie als piw er of bewa. In de dienst worden ze opgeroepen bij problemen, bijvoorbeeld als een gedetineerde uit de cel moet worden gehaald of naar het ziekenhuis moet worden vervoerd. Het IBT wordt ingezet als verwacht wordt dat een gedetineerde agressief zal zijn. Als iemand van de avond- of nachtploeg plotseling ziek is, wordt een van hen meestal ingezet als vervanging voor de gewone dienst. Eén bewa zit op de A3, de andere ploegleden zijn werkzaam door het hele gebouw. Minimaal één personeelslid blijft altijd in de portiersruimte. Er is een lijstje aanwezig met bijzonderheden over gedetineerden. Dit gaat bijvoorbeeld om gedetineerden die hartklachten of een epileptische aanval zouden kunnen krijgen. Dit lijstje is hetzelfde lijstje dat de weekcommissarissen ook lezen in de dagrapporten. Er worden regelmatig controlerondes gelopen, één ervan is een brandcontroleronde, waarbij in alle ruimtes (ook arbeidszalen bijvoorbeeld) wordt gekeken of er geen elektrische apparaten aanstaan (b.v. kerstverlichting), waardoor brand zou kunnen ontstaan. Computers en printers blijven gewoon aanstaan. s Avonds zijn er twee rondes. 18

19 Er zijn tijdens de dienst altijd veel oproepen van gedetineerden, die iets te melden hebben, b.v. hoofdpijn, waarvoor ze paracetamol willen of een klacht over iets in hun cel dat niet deugt. In de centrale post, de voorportiersruimte, zijn op een aantal schermen beelden te zien van de afdelingen (A t/m D), gangen op de begane grond, alle deuren en het hele buitengebied rondom de P.I. Er zit s avonds een bewa die alle deuren bedient. Essentiële deuren naar buiten kunnen alleen door de man achter de schermen worden geopend. Anderen hebben ook sleutels waarmee veel tussendeuren en celdeuren kunnen worden geopend. In de portiersruimte zijn ook schermen met een overzicht van alle cellen per afdeling/ring. Als er iemand belt, is er stemcontact met de gedetineerde en kan op een paneel precies gezien worden vanuit welke cel gebeld wordt. Bij die cel brandt dan een lichtje op het paneel. Er is altijd een bewa op de A3 in de beveiligingsruimte, die de cellen van de BPG, de TA en de isoleer- /observatiecellen in de gaten houdt. Deze ziet ook beelden van gedetineerden die een cameraobservatie-maatregel hebben gekregen. Bij plotselinge ziekte van een gedetineerde, zoals b.v. een hartinfarct gaan de personeelsleden altijd eerst zelf kijken. Zo nodig worden de arts en de ambulancedienst gewaarschuwd. Moet er iemand naar het ziekenhuis vervoerd worden, dan komt altijd het IBT in huis. Het ambulancepersoneel wordt altijd helemaal begeleid in zijn gang door het gebouw. Ze worden op camera gevolgd. Alle benodigde deuren worden vlot geopend. Er wordt gezorgd voor minimaal tijdsverlies. Opvallend: - Er hangen geen camera s op de recreatiezalen van de afdelingen in verband met de privacy van de gedetineerden. Volgens de wachtcommandant heeft de RSJ hierover een uitspraak gedaan. - In de P.I. en met name rond de keukens lopen muizen rond. Wordt niet gezien als een groot probleem. m. Jaarverslag In goede samenwerking is het jaarverslag 2017 van de Commissie op 21 maart 2018 definitief geworden en verzonden aan de ketenpartners. Op 26 maart 2018 is het jaarverslag gepubliceerd op de site van DJI. n. Gedeco Het gevangenisgedeelte (afdeling A en B) hebben elk een vertegenwoordiger bij de Gedeco (gedetineerdencommissie). Voor wat betreft het Huis van Bewaring is de afdeling D vertegenwoordigd. Binnen de Gedeco is er geen ruimte voor persoonlijke klachten. De Gedeco-vergadering wordt in principe maandelijks gehouden en wordt telkens voorgezeten door hetzelfde afdelingshoofd. De 19

20 directie is incidenteel aanwezig. Vanuit de Commissie van Toezicht is structureel iemand tijdens de Gedeco vergaderingen aanwezig. o. Externe contacten De voorzitter neemt deel aan de landelijke klankbordgroep voor de Commissies van Toezicht. Hierdoor is er een goed inzicht in de samenhang van de landelijke en de lokale vraagstukken. Er zijn geregeld contacten met de RSJ, de Inspecties, de DJI en b.v. het platform Levenslang waaraan de voorzitter deelneemt. Elk jaar wordt een landelijke studiedag georganiseerd voor de Commissies van Toezicht door de klankbordgroep. Deze wordt eveneens door de voorzitter bezocht. 20

21 6. De adviestaak Ook in 2018 is een aantal adviezen van de Commissie van Toezicht aan de directie voorgelegd. De Commissie heeft aandacht gevraagd voor de volgende onderwerpen: - De huisregels en de regels voor bezoek zonder toezicht ter inzage leggen in de teamkamers en in de bibliotheek. - Bij de intake een samenvatting van de huisregels verstrekken. - Aandacht voor psychologische en psychiatrische hulpverlening met name voor de gedetineerden op de afdeling A3 (TA en BPG) en de EZV (extra zorgvoorziening). - De maaltijden die geleverd worden door Sodexo worden vaak weggegooid omdat men zelf kookt. - De slechte winkelsituatie wordt besproken met de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie en met de Klankbordgroep Commissies van Toezicht. - De aanwezigheid van minimaal één maar bij voorkeur beide directeuren bij de maandelijkse commissievergadering. - De werkzalen moeten soms gesloten worden wegens ziekte van personeel of gebrek daaraan. Deelname aan arbeid is een zinvolle dagbesteding die node gemist kan worden. - Het spreekuur op het re-integratiecentrum kan soms niet doorgaan omdat er geen vrijwilligers beschikbaar zijn. Dit centrum is van groot belang voor de reintegratie van gedetineerden. - Af en toe vallen sportmomenten uit vanwege gezondheidsproblemen van de sportleraar. - Het verzoek om gedetineerden die de inrichting verlaten te vragen of zij hun klachten willen intrekken, is door de directie doorgegeven aan het Bad (de aankomst- en vertrekafdeling voor de gedetineerden). Dit is ingebed bij de visitatie die plaatsvindt bij het verlaten van de inrichting. - Er is soms te weinig personeel hetgeen zijn weerslag heeft op de werklust en de benadering van de gedetineerden. Daarom vervallen er soms activiteiten voor de gedetineerden. - Meer tijd en aandacht van de imam voor gedetineerden op de terroristenafdeling om meer aandacht te richten op deradicalisering. 21

22 7. De bemiddelingstaak De Commissie van Toezicht streeft ernaar bij zoveel mogelijk klachten te bemiddelen. De meeste klachten hebben als onderwerp informatie/procedure (in 2018 zag een groot deel van deze klachten op faseringsproblematiek en onvoldoende voortvarend handelen door de casemanager), rogatoire verzoek van andere Commissies van Toezicht (duidt op meer overplaatsingen in 2018), disciplinaire straffen, verzorging (diversen, veelal winkelklachten), regime, persoonlijke voorwerpen en bejegening. Hoewel rogatoire verzoeken, klachten over disciplinaire straffen en bejegening niet bemiddeld worden, kwamen een groot aantal klachten in 2018 voor bemiddeling in aanmerking. Dit heeft regelmatig geleidt, met name in het voorjaar en de zomer van 2018, voor de inzet van een tweede weekcommissaris. Een keer per jaar vindt er een intervisie bijeenkomst plaats voor de weekcommissarissen. In 2018 was dit op 9 november Tijdens deze bijeenkomst worden ervaringen uitgewisseld, probleempunten vastgesteld die tijdens de volgende vergadering worden besproken met de directie en werkwijzen gedeeld en geëvalueerd. In 2018 is een begin gemaakt met het digitaal verslag doen van de weekdiensten. Ook krijgen de afdelingshoofden op een eerder moment de klacht doorgestuurd, zodat zij voorbereidt kunnen zijn op eventuele vragen van de weekcommissaris. 22

23 8. De rechtsprekende taak Eenmaal per twee weken komt de beklagcommissie bij elkaar. Als de hoeveelheid klachten dat vereist, wordt er eenmaal per maand een extra zitting ingeboekt. De beklagzittingen vinden in de regel plaats op donderdagochtend en een enkele keer op donderdagmiddag of woensdagmiddag in een daarvoor gereserveerde ruimte in P.I. De Schie. Per zitting worden er gemiddeld twaalf klachten behandeld. Voorafgaand aan de klachtenbehandeling vinden, indien geagendeerd, de rogatoire verhoren plaats. Tijdens de beklagzitting krijgen, voor zover aanwezig, beide partijen de mogelijkheid om hun klacht of verweer toe te lichten en over en weer op elkaar te reageren. Vervolgens beslist de beklagcommissie, bestaande uit de voorzitter en twee leden, afhankelijk van het soort klacht en als de tijd dat toestaat bij voorkeur direct mondeling of in een later stadium schriftelijk naar aanleiding van de klacht. Tegen de uitspraak van de beklagcommissie kunnen klagers of de directie in beroep gaan. Dit gebeurt met enige regelmaat. In 2018 heeft geen beklagvoorzittersoverleg plaatsgevonden. 23

24 9. Overige vermeldenswaardige activiteiten en gebeurtenissen Tijdens de nieuwjaarsreceptie in januari 2018 was de Commissie vertegenwoordigd door een aantal leden. De directeur van de vestiging PI Rotterdam presenteerde zijn terugblik en ambities. In 2018 werd de eerdergenoemde digitalisering voor de leden van de Commissie van Toezicht ingevoerd. Op 13 februari 2018 heeft een aantal leden van de Commissie een bezoek gebracht aan P.I. Vught. Het doel van het bezoek betrof een verkenning en zo mogelijk afstemming met betrekking tot de nagestreefde selectie en differentiatie TA-populatie naar aanleiding van het rapport van Amnesty International van 31 oktober 2017 en de artikelen in het speciaal nummer van Sancties juli In 2017 is het oude systeem van Open Avonden van de P.I. voor familie, vrienden en kennis van personeelsleden en CvT-leden afgeschaft. Hiervoor in de plaats komt een andere mogelijkheid voor personeels- en Commissieleden voor een rondleiding ten behoeve van familie, vrienden en kennissen. Voor de rondleiding voor Commissieleden heeft een tweetal Commissieleden gefungeerd als vraagbaak en testgroep. In 2019 hoopt de Commissie daadwerkelijk gebruik te kunnen maken van de Open avonden nieuwe stijl. Op 13 december 2018 vond het jaarlijkse diner van de Commissie met de directie plaats. Hierbij is afscheid genomen van twee leden die per 1 januari 2019 hun functie hebben neergelegd. Voorafgaand aan het diner vond een bezoek plaats aan de politiecellen van het hoofdbureau van politie aan het Doelwater te Rotterdam. 24

25 10. Algemene conclusies In 2018 werden 879 klachten ingediend. Hieraan is een aantal factoren debet: Significante afname van het aantal klachten in 2018 met ca. 25% ten opzichte van In het oog springend in 2018 is ook de voortdurende aandacht voor de TA. De invoering van het nieuwe regime op de B1 afdeling in 2018 is een bijzonderheid en heeft een positief ecffect op de gehele afdeling B. Zorg blijft over het hoge aantal contrabande in de vorm van telefoons en verdovende middelen die naar binnen worden gesmokkeld. Het de bedoeling om de drugshond in 2019 meer ingezet gaat worden. In 2018 is dit niet gelukt, gelet op de vele aanvragen vanuit inrichtingen en het kleine aantal drugshonden dat beschikbaar is. Aanvragen moeten daarom ruim op tijd aangevraagd worden en heel soms is er ruimte voor een extra bezoek van de drugshond. De samenwerking tussen de directie, de afdelingshoofden en de leden van de Commissie is onverminderd goed en constructief. 25

26 Bijlagen Managementoverzicht begin voor raad instroo m uitstroom door loop tijd gegrond ongegrond deels gegrond ingetrokken ingetrokken na bemiddeling ingetrokken ter zitting afdoening na rogatoir verzoek Januari Februari Maart e kwartaal April Mei Juni e kwartaal Juli Augustus September e kwartaal Oktober November December e kwartaal Totaal overgedragen nietontvankelijk eindvoorraad

27 Managementoverzicht begin voor raad instroom door loop tijd uitstroom gegrond ongegrond deels gegrond ingetrokken na bemiddeling overgedragen nietontvankelijk ingetrokken Ingetrokken ter zitting afdoening na rogatoir verzoek Januari Februari Maart e kwartaal April Mei Juni e kwartaal Juli Augustus September e kwartaal Oktober November December e kwartaal Totaal eindvoorraad 27

28