ABNORMALITEITEN BIJ NEDERLANDSE ZEEMOLLUSKEN
|
|
- Geert Ludo de Backer
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Afb. 1. W u lk of B uccinum undatum L. Van beide exem plaren w erd m eerm alen de m ondrand beschadigd. D ankzij het regeneratieverm o- gen herstelden de dieren hun schelp m e t behoud van de oorspronkelijke sculptuur. De breukranden zijn m et zioarte lijnen aangegeven. Bob E ntrop Foto s van de schrijver ABNORMALITEITEN BIJ NEDERLANDSE ZEEMOLLUSKEN in gesprekken m et schelpenverzam elaars beluisteren wij nog al eens de klacht, dat m en h et strand bedoeld w ordt hier de vloedlijn de laatste tijd zo arm aan soorten vindt. Of dit inderdaad ju ist is en w aaraan dit verschijnsel is toe te schrijven, is n iet eenvoudig te verklaren, aangezien w e over geen of slechts schaarse gegevens beschikken, w aaru it een achteruit lopen van de soortenrijkdom af te leiden zou zijn. Zelfs gedurende bij uitstek gunstige w eersom standigheden m e en t m en in de laatste ja re n m inder soorten dan vroeger te k un n en vinden. Uit eigen ervaring m een ik mij te herinneren d at ik reeds vele ja re n geleden soortgelijke uitlatingen pleegde en w el om de volgende redenen. Mijn klacht baseerde ik dan m eestal op h et feit dat h et strand mij niet de gew enste en verw achte zeldzaam heden opleverde, w aaraan ik voor de com pletering van m ijn kollectie behoefte had. D esondanks heeft het w at ouderw ets aandoende gezegde Geen tochtje zonder v ru c h tje nog niets van zijn w aarheid ingeboet. Ook hij die het stran d in zijn naaste om geving op zijn duim pje k en t en m eent eigenlijk w el u itg e stu d eerd te zijn, behoeft niet m et lege hand en thuis te kom en. Destijds heb ik in de V ita M arina oude stijl eens geattendeerd op de enorm e v ariabiliteit in het kleurpatroon van de venusschelp V enus gallina striatula (Da Costa), die langs ons strand zeer algem een is. Een ander facet van strandonderzoek dat ik nu onder de aandacht zou w illen brengen, is d at van h et voorkom en van m isvorm ingen of abn o rm aliteiten bij zeedieren en w el in h e t bijzonder bij m ollusken. In de loop der tijd heb ik diverse vorm en van vergroeiingen langs h e t stran d v e r zameld. De foto s geven u daarvan een beeld. Ju ist w anneer de zeldzaam heden n iet voor h et oprapen liggen, hebben w e prach tig de gelegenheid onze aan dach t w eer VITA M ARINA Zeebiologische docum entatie januari 1971 W eekdieren algemeen 21
2 eens op de gew onere soorten te vestigen en dan speciaal te letten op v reem de afw ijkingen in de bouw. H et vinden van abnorm aliteiten is geen zeldzaam heid, m aar h et geven van een v erk la rin g v an de oorzaak is een veel m oeilijkere zaak. E en bezw aar is d at over d it onderw erp w einig of geen lite ra tu u r bestaat, zodat w e nog m in of m eer in een te rra incognita ronddolen. M ocht iem and onder de lezers mij n aar bestaande lite ra tu u r kunnen verw ijzen, dan zal ik d aarover zeer dankbaar zijn. Ik m een d at over dit onderw erp h et laatste w oord nog w el n iet gesproken zal zijn. E r zijn in ieder geval enkele punten, die n a a r ik m een h e t overdenken w aard zijn en die bij h et bestuderen van een abnorm aal object de revue kunnen passeren. 1. Is de ab n o rm aliteit een gevolg van een beschadiging, die in h et volw assen of bijna volw assen stadium plaats vond? 2. Is de abn o rm aliteit reeds in h e t em bryonale stadium ontstaan? 3. Is de abnorm aliteit ontstaan ten gevolge van een verw eer tegen binnengedrongen vreem de voorw erpen? 4. Is de ab n o rm aliteit h e t gevolg van een p ara sita ire aantasting? 5. Is h e t m ilieu oorzaak v an de abnorm aliteit? 6. Is de abnorm aliteit veroorzaakt door een veranderd genenpatroon? 7. Is de ab n o rm aliteit een gevolg van een sym biose m et een an d e r organism e? 8. Is de abnorm aliteit slechts een uiting van h et regenererend verm ogen van het betreffen d e dier? D it zijn zo enkele punten, w elke in eerste instantie bij mij opkom en, m aar m ogelijk zullen nog andere oorzaken voor opvallende afw ijkingen aan te w ijzen zijn. L aten wij nu eens de afbeeldingen bezien van een aan tal m isvorm ingen, die in het schelpenm useum In de S ch u lp aanw ezig zijn of van de h eer M ellem a te V oorschoten afkom stig zijn. A fb. 2. Nogm aals een w ulk, B uccinum undatu m L. Dit dier herstelde een gat, ontstaan in de laatste omgang, door aan de binnenzijde nieuw schelpm ateriaal af te zetten. V ITA M ARIN A Zeebiologische docum entatie januari 1971 W eekdieren algemeen 22
3 A fb. 3. Door onbekende oorzaak w erden aan de m ondrand van deze w ulk, B uccinum undatum L., verscheidene onregelm atige lagen schelpm ateriaal afgezet. M ogelijk is dit een gevolg van een m isvorm ing van de m antel. WULKEN A fbeelding 1 toont tw ee w ulken, B uccinum undatum L. die n a ernstige beschadiging regenereerden en hun schelp volkom en w isten te herstellen. Zelfs to t m eerdere keren toe. De breuken die destijds ontstonden zijn m et zw arte lijnen gem arkeerd. W elisw aar is bij deze schelpen eigenlijk niet van m isvorm ing sprake, m aar ik m een toch eens de aandacht te m oeten vestigen op de w ulken, die vaak door de traw le rs in de Noordzee gevangen w orden. Deze beschadigingen zijn m ijns inziens te w ijten aan de intensieve traw l visser ij, w aarbij vaak veel bodem dieren in het net geraken. Bij het scheephalen en h e t uitstorten van de last op het dek zullen vele schelpen beschadigen. Ze w orden w eer terug in zee geworpen, m aar lopen de kans n a enige tijd w aarin zij zich trachten te h erstellen w eer hetzelfde lot te ondergaan. Bij de regeneratie kunnen afw ijkingen ontstaan in de scu lp tu u r van de laatste om gang of in de vorm van m ondopening. H et is m isschien ook m ogelijk d a t v e r m inkingen aan de schelp ontstaan door de krachtige scharen van k reefte n H om arus gam m arus (L ). en N oordzeekrabben Cancer pagurus L. Een andere fraaie regeneratie eveneens bij de w ulk, B uccinum u ndatum L., la a t afbeelding 2 zien. Ook dit exem plaar is m eerm alen v erm in k t geweest, m aar h e t m eest opvallend is de rep aratie van het gat op de laatste om gang. D it m oet ontstaan zijn toen de m ondopening zich reeds v erd er n aar links bevond, w ant h et is geen gewone breu k van de m ondrand, zoals die ongeveer 1 cm links van h et h erstelde gat te zien is. H et dier heeft toch kans gezien om m et behulp van de k o o lzu re-k alk - producerende m an tel h e t defect te verhelpen. Zo te zien w erd ech ter geen p erio stracum (opperhuid) afgezet. O nder w ulken blijken v aak m onstruositeiten voor te kom en, w ant ook h e t derde voorbeeld afbeelding 3 is dat van een w ulk, B uccinum u n d a tu m L. H ier is duidelijk VITA M ARINA Zeebiologische docum entatie februari 1971 W eekdieren algem een 23
4 A fb. 4. K nobbelachtige vergroeiingen langs de onderrand en ter hoogte van de m antelbocht van de half geknotte strandschelp, Spisula subtruncata (da Costa). sprake van een m isvorm de m ondrand. De m ondrand is enigszins gedeukt en n aar binnen om gevouwen. H et verm oeden rijst dat zich in de bovenhoek van de m ondrand een ongerechtigheid een kalkkokerw orm of iets van dien aard h eeft vastgezet w aarop het dier m et h et afzetten van een ex tra laag heeft gereageerd. H ierdoor w erd de irritatie voor het dier nog g ro ter en w ederom w erd een laag afgezet en zelfs nog m eerdere keren nadien. Dit verschijnsel het w illen isoleren van de vreem de in d rin g er door hem in te kapselen zien w e eigenlijk ook gebeuren bij de parelvorm ing in de pareloesters u it de fam ilie van de P teriidae. E ch ter m et d it verschil dat in zo n geval de ab no rm aliteit nog een grote h an d elsw aard e heeft. (Zie voor p arelvorm ing tw eekleppigen, pag. 3 ev.) STRANDSCH ELPEN EN BOORMOSSELS H et is zeker de m oeite w aard eens te letten op tw ee soorten tw eekleppigen, die algem een zijn op ons stran d en w el de halfg ekn o tte strandschelp, Spisula su b tru n cata (Da Costa), en de grote strandschelp, M actra corallina cinerea M ontagu. De afbeeldingen 4 en 5 tonen exem plaren, die aan de binnenzijde der schelp p ath o logische knobbelachtige vergroeiingen vertonen. Bij h et exem p laar v an de grote A fb. 5. Bij de m a n telbocht h eeft deze grote strandschelp, M actra corallina cinerea M ontagu, parelm oerlagen afgezet over binnengedrongen objecten. Aan deze zijde is de schelp ook gapend. V ITA M ARINA Zeebiologische docum entatie februari 1971 W eekdieren algemeen 24
5 A fb. 6. Een A m erikaanse boorm ossel, Petricola pholadiform is Lam., m e t een vergroeide siphonaie zijde. strandschelp, M actra corallina cinerea M ontagu ligt de vergroeiing te r hoogte van de sipho. W anneer we de tw ee kleppen op elkaar leggen blijkt d at op die plaats de schelp oorspronkelijk enigszins gapend is geweest. De kleppen sloten de schelp dus niet herm etisch af en m ogelijk kon dientengevolge een ongerechtigheid g em ak k elijk er binnendringen. Een afw ijking van de norm ale bouw vertoont de A m erikaanse boormossel, Petricola pholadiform is L am arck (afb. 6), w elke aan de siphonale zijde een krom m ing n aar rechts vertoont. Aan de binnenzijde der schelp is niets bijzonders w aar te nem en, d at op een beschadiging duidt, m aar aangezien we w eten d at boorm ossels zoals hun naam al zegt een borende leefw ijze hebben, m oet de oorzaak van deze abnorm aliteit m ogelijk gezocht w orden in de situatie w aarin h et dier zich in h et su b straat bevond. H et doet verm oeden dat in het hout een of ander h ard opstakel heeft gezeten w aardoor het dier tijdens de groei zijn boorgang enigszins van richting heeft m oeten omleggen. Ook hier vind ik het buitengew oon m oeilijk een juiste diagnose te stellen. H et m oeten verm oedens blijven, eenvoudig om dat we de oorzaak van de vergroeiing n iet tijdens het leven van het dier hebben kunnen observeren. E veneens een d ier dat zich vaak in gangen, geboord door andere w eekdieren, op- A fb. 7. K lem vo rm van de tapijtschelp, V enerupis pullastra var. perforans (M ontagu). Bij A en B heeft het dier w alvorm ige v e r sterkin gen aangebracht op d e zelfde plaatsen, waar aan de buitenzijde breuklijnen aanw ezig zijn. V ITA M ARINA Zeebiologische docum entatie m aart 1971 W eekdieren algem een 25
6 houdt is de tapijtschelp, V enerupis pullastra (M ontagu). D it dier boort dus zelf geen gangen in hout of steen, m aar g eraak t als jong dier vaak in gangen van de A m erikaanse boormossels, Petricola pholadiform is Lam arck, de w itte boorm ossel, Barnea candida (L.) of de ruw e boorm ossel, Zirfaea crispata (L.). Tijdens de groei kom t hij enigszins klem te zitten in de bestaande gang, k an deze zelf n iet verw ijden en k rijgt daardoor een w at langgerektere vorm dan een vrij levend exem plaar. Zo n klem vorm laat u afbeelding 7 zien, m aar bovendien is h ie r nog iets anders m ee aan de hand. Deze schelp is op tw ee plaatsen gebarsten gew eest, m ogelijk door d ru k van het m ateriaal w aarin hij ingeklem d zat. A an de binnenzijde vertoont de schelp lijstvorm ige verd ik kin g en ju ist op de plaats van de breuklijnen. Een erv an loopt ev en wijdig m et de bovenrand en de andere loodrecht op de onderrand. D it is dus een geval van plakken en lijm en gew eest. TEPELH OREN E en tw eetal zeer vreem de schelpvorm en zien we op afbeelding 8. H et zijn tw ee tepelhorens, Polinices catena (Da Costa), die ech ter niet m eer als zodanig te h e r kennen zijn. Deze schelpen zijn destijds bew oond gew eest door de herem ietkreeft, Pagurus bernhardus (L.). Wie levende h erem ietk reeften op het stran d v indt zal dan ook dikw ijls kunnen opm erken dat de horens, w aarin de kreeft zijn w eke onbescherm de achterlijf verbergt, overw oekerd zijn m et een bruine korst: de ruw e zeerasp, H ydractinia echinata (F lem ing). D it is een kolonie van hydroidpoliepen, b e horende tot de hoofdafdeling holtedieren of C oelenterata, w elke de schelp geheel overdekken, uitgezonderd de plaats w aar de schelp bij h et kruipen van de h erem ietkreeft over de bodem schuurt. Tussen de herem ietkreeft en de ruw e zeerasp bestaat A fb. 8. L inks een foto van tw ee gew one tepelhorens, Polinices catena (da Costa), w aarvan de vorm nauw elijks herkenbaar is ten gevolge van de begroeiing m e t een kolonie hydroidpoliepen en w el de ruw e zeerasp of H ydractinia echinata (Flem ing). Hierdoor ontstaat een uitbouw aan de m ondrand, die op de foto m e t streepjes is aangeduid. R echts een sterk vergroot deel van de levende kolonie van de ruw e zeerasp. De kegelvorm ige uitsteeksels tussen de poliepen geven h et ruw e karakter aan de bruine ko rst op de schelp. V ITA M ARINA Zeebiologische docum entatie m aart 1971 W eekdieren algemeen 26
7 een nauw e relatie, w ant er is h ie r sprake van een m utualistische sym biose. D it is een sam enleving van tw ee individuen, die beiden voordeel van deze sam enleving hebben. De poliepen van de ruw e zeerasp die w el vergeleken kunnen w orden m et kleine zeeanem onen bezitten netelcellen, w aaru it giftige n eteld rad en afgeschoten k u n nen w orden en door de poliepenkolonie als verlam m ende w apens gebezigd w orden. V ijanden van de h erem ietk reeft m aken dus al gauw kennis m et deze gevaarlijke w apens en deinzen terug. De poliepenkolonie bezorgt de h erem ietk reeft echter nog een ander voordeel, w an t aan de m ondopening van de schelp bouw t de kolonie een uitbouw, die enigszins driehoekig van opening is. H et slakkehuis w o rd t d a a r door vergroot en dat is voor de herem ietkreeft w eer erg prettig. Tijdens zijn groei behoeft hij door deze w oningvergroting m inder vaak te verhuizen. H erem ietkreeften m oeten im m ers steeds n aar een nieuw e w oning omzien, w anneer de oude te klein begint te w orden. V ooral bij h et grootste exem plaar is een enorm stu k door de hyd roidpoliepen-kolonie bijgebouw d. W anneer de hydroidpoliepenkolonie nog levend is, ziet hij er grijsw ollig uit, door de vele poliepjes die m et uitgespreide tentakels kleine voedseldeeltjes u it het w ate r vangen. H et voortdurend rondgesleept w orden door de herem ietkreeft b etek ent voor de kolonie steeds verse zuurstof en voedselrijk w ater. G aat de h erem ietk reeft dood of v erlaat hij de woning, dan zien w e en h ier m oeten de aquarianers m aar eens op letten ook spoedig de poliepenkolonie afsterven. D uidelijk is dus d at beide p a r tijen sterk van e lk aa r afh an kelijk zijn. MOSSELEN D at m isvorm ingen ook optreden bij de eetbare mossel, M ytilus edulis L., is zeker niet vreem d, w anneer we in aanm erking nem en dat m osselen in grote groepen dicht opeengepakt allerlei objecten als rotsen, palen, kadem uren enz. plegen te bezetten. Heel duidelijk is vooral in het litto raal van B retagne w aar te nem en, hoe de vorm van m osselen en dus eigenlijk het groeiproces sterk beïnvloed w ordt door h et m ilieu w aarin ze zich bevinden. K lein en gedrongen is h u n vorm w an neer ze m oeten leven op onbeschutte plaatsen die sterk aan h et gew eld van de b ran d ing zijn blootgesteld. S olitair levende ex em p laren hebben de kans ongeh in d erd to t volw assen vorm en u it te groeien. De exem plaren van de afbeeldingen A fb. 9. R ech terklep van een m ossel, M ytilus edulis L., m et om gevo u w en rand. H et gevolg van een obstakel? V ITA M ARINA Zeebiologische docum entatie april 1971 W eekdieren algem een 27
8 A fb. 10. B oven de lin ker klep en onder de rechter klep van een m ossel, M ytilus edulis L., m e t in de boven- en achterrand een duidelijke knik. W aarschijnlijk h eeft de m ossel klem gezeten. 9 en 10 hebben kennelijk wel in de v erd ru k k in g gezeten. De tw ee exem plaren, die een doublet vorm en zijn ongeveer halverw ege hun groei gestoord. In de bovenrand zit een duidelijke knik. Op die plaats b eg int een groeiproces, dat de schijn verw ekt, dat daarna de schelp m eer ru im te tot uitgroeien heeft gekregen. E chter alleen in de hoogte, w an t in de richting van de onderrand, die dus geheel links op de foto ligt, blijkt de groei toch w eer belem m erd te zijn. H et is n et alsof er iets hoekigs in de weg heeft gezeten een deel van de rots m isschien d at een uitgroei van de o n d erran d h eeft tegengehouden. Van het andere exem plaar is slechts één m isvorm de klep aanwezig. H iervan is de ran d gewoon om gevouwen alsof de schelp van plastic m ateriaal zou zijn. H et is jam m er dat de andere klep ontbreekt, w ant het zou in teressan t gew eest zijn te zien, hoe deze beide op elk aar hebben gepast. PECTEN V an één onzer voorbeelden van afw ijkende schelpgroei kunnen w e w el m et ze k erheid vaststellen w at de oorzaak van de m onstruositeit is. H et is de P ecten m a xim u s (L.) van afbeelding 11. H ier w ordt de p la tte klep getoond, w elke aan de ran d een duidelijk dubbeldekkereffect heeft. Tegen de oorspronkelijke linkerklep heeft het d ier als h et w are een duplicaatschelp afgezet, w elke bijna de helft van de totale oppervlakte beslaat. Tussen de beide lagen bevindt zich een kolonie van k alk k o k erw orm en, w elke voor een deel duidelijk zichtbaar is. E chter ongeveer 2]/2 cm van de ran d van de klep is de nieuw afgezette klep sterk opgeplooid en h e t verm oeden rijst, d at ook daar nog kokerw orm en aanw ezig zijn. De plooi zet zich to t aan h et o ortje van de schelp door. De ongerechtigheid die binnen is gedrongen toen h et dier nog leefde, is kennelijk zo groot gew eest dat h et dier de w orm en niet alleen m et behulp van een parelm oer - laag heeft k u n nen inkapselen, m aar een volledige schelp inclusief de opperhuid V ITA M ARINA Zeebiologische docum entatie april 1971 W eekdieren algemeen 28
9 Afb. 11. De platte klep van Pecten m a xim u s (L.). Bij A bevinden zich aan de binnenzijde van de schelp ka lkko kerw o rm en, w aartegen h et dier zich h eeft ve rd e digd door een tw eede schelplaag af te zetten. Zie voor een detailopnam e afbeelding 12. A fb. 12. Detailopnam e van de in afbeelding 11 bij A aangegeven vergroeiing. A prim air gevorm de klep B secondair gevorm de schelplaag C verdikking, w aaronder waarschijnlijk ko kerw orm en D ka lkko kerw o rm en heeft opgebouw d om de ruw e kalkkokers te bedekken. De kans dat er in een tw eekleppig w eekdier een ongerechtigheid binnendringt is groot. V ooral bij P ectinidae om dat deze i.v.m. h un adem haling de schelphelften w ijd geopend houden. SOLENIDAE De tafelm esheften-s olenidae danken hun N ederlandse naam n atu u rlijk aan hun grote overeenkom st m et het heft van een mes, mooi strak en recht. D it kan n iet gezegd w orden van de exem plaren van afbeelding 13, die we van de dorsale zijde fotografeerden. U it de foto blijkt duidelijk dat de schelpkleppen in de lengterichting enigszins schroefvorm ig gew onden zijn. Beide kleppen hebben dezelfde flauw e tordering en sluiten daarom toch nog geheel, exclusief n atu u rlijk de gapende uiteinden, w at bij deze fam ilie heel norm aal is. VITA M ARINA Zeebiologische docum entatie mei 1971 W eekdieren algemeen 29
10 A fb. 13. Ensis m inor (C henu). R echts een doublet, links een lin ker klep. Beide exem plaren vertonen een torsie, die vooral bij de losse klep duidelijk is te zien. H et gedeelte aan de onderzijde van de foto is ten opzichte van h et slo t gedeelte boven aan de foto ongeveer een kw a rt slag gedraaid. Op ds een of andere wijze m oet het dier tijdens zijn groei zij het m a ar k o rt door een bepaalde oorzaak u it zijn richting gebracht zijn. O pvallend is w el d at de bovenranden van de tw ee kleppen na de storing n iet w eer norm aal recht doorgegroeid zijn, m aar d at de eenm aal ingezette to rd erin g zich is blijven voortzetten. H et hoe en w aarom b lijft voorlopig dacht ik nog w el een d u istere zaak. Hoe h et ook zij, w e zijn geconfronteerd gew eest m et een aan tal vreem de vorm en die w el eens spelingen der n atu u r genoem d w orden. W e m ogen echter h e t w oord speling hier niet opvatten als toevalligheid, die zonder enige oorzaak to t stand is gekom en. A ltijd zal een prik k el w elke dat gew eest m ag zijn, zal vaak een raadsel voor cns blijven de aanleiding m oeten zijn. In ieder geval hebben al deze m onstruositeiten een plaatsje gekregen in onze m useum collectie. U zou k u n n en zeggen d a t wij daarm ee h et ouderw etse ra rite ite n k ab in et in ere h ersteld hebben. D at is toch niet helem aal w aar, zoals ik u in dit a rtik e l getrach t heb aan te tonen. Zij tonen de littekens van een vaak onbekende gebeurtenis in het leven van de schelpbew oner. M ocht u desondanks m enen d at zulke vreem de schelpen n iet in uw kollektie thuis horen, voor onze m useum kollektie zullen wij ze dan graag van u overnem en. V ITA M ARINA - Zeebiologische docum entatie mei 1971 W eekdieren algemeen 30
INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 8.
%DVLVVFKRRO+HW3DOHW +HWKRXGHQYDQ HHQVSUHHNEHXUW INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 5 SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 7. SPREEK BEURT IN GROEP 8. HOE BEREID IK MIJ N SPREEK BEURT
Nadere informatiedoor M. MELLEMA BLAASWIER - Fucus vesiculosus (L.) EN ENIGE VERWANTEN
BLAASWIER - Fucus vesiculosus (L.) EN ENIGE VERWANTEN door M. MELLEMA H et blaasw ier, Fucus vesiculosus (L.), behoort evenals het suikerw ier, Lam inaria saccharina (L.), to t de hoofdafdeling der bruinw
Nadere informatieOCTOPUS ALS LEERLING
Afb. 1. Zwemmende Octopus vulgaris Lam. De oogspleet blijft ongeacht de stand van het lichaam en dus ook tijdens het zwem m en horizontaal. OCTOPUS ALS LEERLING D it artikel is een bew erk ing van het
Nadere informatieMET VREEMDE VORMEN. A jb. 1. Coscinasterias tenuispina Lam arck, de zeester, die zich vaak door deling voortplant. V erdere details.
A jb. 1. Coscinasterias tenuispina Lam arck, de zeester, die zich vaak door deling voortplant. V erdere details in de tekst. Z E E S T E R R E N MET VREEMDE VORMEN door Bob E ntrop F oto s van de schrijver.
Nadere informatiePARELS. door P. J. OTJES HET ON TSTA AN VAN DE PA REL
PARELS door P. J. OTJES HET ON TSTA AN VAN DE PA REL Geen andere diersoorten dan m ollusken zijn in sta a t parels te v e r vaardigen en zelfs n iet alle m ollusken bezitten daartoe de m ogelijkheid. Op
Nadere informatieM IJN W E R K STU K O V E R K A R A TE. G em aakt door Rob van den E yssel 11-2008 G roep 6 Johanna huiskam pschool E erbeek
M IJN W E R K STU K O V E R K A R A TE G em aakt door Rob van den E yssel 26-11 11-2008 G roep 6 Johanna huiskam pschool E erbeek Bronverm elding Ik heb de inform atie van dit w erkstuk uit m ijn hoofd
Nadere informatieEENDENMOSSELS. Schaaldieren en geen eieren van rotganzen. G. W. Noordhoek
Afb. 1. Een groep eendenm ossels - Lepas anatijera L. H et dier linksonder h eeft zijn cirren ju ist w ijd uitgew aaierd. (Foto Bob Entrop) G. W. Noordhoek EENDENMOSSELS Schaaldieren en geen eieren van
Nadere informatieM A L A C O L O G I E
A fb. 1. George E verhard R um phius (1628-1702), naar een gravure van T. de Later. R u m p h iu s is op oudere leeftijd blind gew orden, hetgeen op deze afbeelding duidelijk is te zien. M A L A C O L
Nadere informatiemet de in concept b ijgev o egd e b r ie f om a d vies voor t e leggen aan :
y H 1 0 M i IJ83 m,vörp Voorgesteld wordt het b ijgev oegd e stuk a f te doen op de hieronder aan gekru iste w ijz e : voor kennisgeving aan te nemen; conform de in concept bijgevoegd e b r i e f ; ter
Nadere informatieHET GESLACHT VENERUPIS IN EUROPA
A fb. 1. Venerupis ruscuriana (M onterosato) afkom stig van de kustvisserij van M arbella - Costa del S ol - Spanje. 2 '/z x vergroot. (Foto Bob E ntrop) A. J. Bos HET GESLACHT VENERUPIS IN EUROPA H et
Nadere informatieNEDERLANDSE ONREGELMATIGE ZEE-EGELS
NEDERLANDSE ONREGELMATIGE ZEE-EGELS G. W. Noordhoek Stam : E chinoidea K lasse : E chinoderm ata-s tekelhuidigen I I--------------------------- 1 R egularia Irreg u laria Z ee-appels Z ee-egels E r b estaan
Nadere informatieINRICHTING EN ONDERHOUD VAN HET ZEEAQUARIUM
INRICHTING EN ONDERHOUD VAN HET ZEEAQUARIUM B. Entrop A nno 1956 schreef sch rijv er dezes het boek Inrichting en onderhoud v an h et zeeaquarium, dat door uitgeversm aatschappij Kosmos in A m sterdam
Nadere informatiev o o r het v e ld w e rk en het practicu m
A fb. 1. V erklaringen in de tekst. Foto s van de schrijver BOB ENTROP P L A S T IC A L L E R L E I v o o r het v e ld w e rk en het practicu m We w orden nog eens plastic is een uitd ru k k in g die we
Nadere informatieHET PREPAREREN VAN KEVERSLAKKEN
HET PREPAREREN VAN KEVERSLAKKEN door B. ENTROP Illu stra ties van de schrijver INLEIDIN G Afb. 1 T w ee exem plaren van Chaetopleura fu lva, a f kom stig van Olhao, A lgarve, Portugal. H et rechter exem
Nadere informatiewww.burodb.nl info@burodb.nl
G em eente Houten Hofstad III Tijdelijke bouw w eg A koestisch onderzoek w egverkeer G em eente Houten Hofstad III Tijdelijke bouw w eg A koestisch onderzoek w egverkeer Datum 20 novem ber 2014 K enm erk
Nadere informatieA fb. 1. K rabconserven u it ve r schillende w erelddelen. Op de voorgrond. ma ja (L.), ste rk verw a n t aan Paralithodes cam tschatica (Tilesius).
A fb. 1. K rabconserven u it ve r schillende w erelddelen. Op de voorgrond een augustinuskrab, Lithodes ma ja (L.), ste rk verw a n t aan Paralithodes cam tschatica (Tilesius). mm mm Ir. M. M ellem a F
Nadere informatieZ W E M T O N G. door A. J. de Jonge. A fb. 1. De tong - Solea solea (L.)
A fb. 1. De tong - Solea solea (L.) Z W E M T O N G door A. J. de Jonge Door een artikel, in mei 1966 verschenen in een van de dagbladen, zijn wij op het spoor gekom en van een interessant onderzoek n
Nadere informatieFILTERS. J. H. Logem ann
FILTERS J. H. Logem ann W AAROM EEN FILTER? In ons artik el over zeew ater (ju n i 1974, A quariologie blz. 37) zagen wij reeds, dat er een chem ische kringloop b estaat in de open zee, die wij in het
Nadere informatieBorgerhout BIBLIOTHEEK
62-13 Borgerhout BIBLIOTHEEK 3 ü 3 i MODEL DER SCHELDE VAN HANSWEERT TOT OOSTERWEEL (verlengd Mod. 11 P ro ev en in verband m et de dw ars stro m en b i j m a^m m n_vloed_ter hoogte van_de_mttoqj^van_
Nadere informatieZorgpreferenties van jongeren m et chronische aandoeningen: : vier profielen Een Q-m Q ethodologisch onderzoek onder jongeren m et chronische aandoeningen in de leeftijd van 12 tot 1 jaar van het Erasm
Nadere informatie9. Ik w eet hoe ik m oet om gaan m et pijn. 10. Ik w eet hoe ik m oet om gaan m et m oeheid. 11. Ik w eet hoe ik m oet om gaan m et andere licham elij
Individueel Transitieplan voor Jongeren N aam : D atum van invullen: 1. Ik kan m ijn A. M IJN A A N D OEN IN G aandoening beschrijven. 2. Ik begrijp w at m ijn arts vertelt. 3. Ik w eet w elke m edicijnen
Nadere informatieAQUARIUM BOUW J. H. LOGEMANN
AQUARIUM J. H. LOGEMANN BOUW T en tijde van h et o n tstaan van Bob E n tro p s zee-aquarium boek lagen de m ogelijkheden voor h et aanschaffen of bouw en van een zeew aterbak anders dan thans. Veel nieuw
Nadere informatieDE PAALWORM TEREDO NAVALIS L. W. FABER
DE PAALWORM TEREDO NAVALIS L. d o o r W. FABER Some primal shipworm found some wood, and tasted it and found it good. T hat is why your cousin May Fell with the. dock in the sea today. O G DEN N ASH A
Nadere informatieTIPS VOOR BETERE COLLECTIETECHNIEK
TIPS VOOR BETERE COLLECTIETECHNIEK door Bob Entrop Als van twee gepaarde schelpen d ene breekt of wel verliest, niem and zou u kunnen helpen hoe nauw m en zoekt, hoe nauw aan één die m et effen randen
Nadere informatieSchelpen ruilen zo n d e r huilen
Schelpen ruilen zo n d e r huilen BOB ENTROP H et is n a a r m ijn m ening een gezond streven d at verzam elaars op velerlei m anieren trach ten h u n collecties zo veel m ogelijk u it te breiden. D at
Nadere informatieI D A E PECTIN D E EUROPESE
D E EUROPESE PECTIN I D A E INLEIDIN G Sinds onheuglijke tijden hebben de fraaie v o r m en en de opvallende kleuren van de Pectinidae de m ens w eten te boeien. B ouw m eesters, beeldhouw ers en andere
Nadere informatieCUB. t i r 23. SP2014. Reactie inzake behandeling elektronische dienstverlening burgerlijke stand
Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken Aan de leden van de Eerste Kam er der Staten-Generaal Postbus 20017 2500 EA 's-gravenhage (.:S1;- t-we EERSTE Kit.MER NVVB Boerhaavelaan 14 2713 FIX Zoetermeer Postbus
Nadere informatieMALAC0-ETHN0GRAF1CA bij de Antiquair
A fb. 1. M elo aethiopicus L. afkom stig u it de Indo- Pacific. De schelp w ordt g eb ru ikt om w ater u it de boot te scheppen. Rechts een borstsieraad gem aakt u it een Melo en afkom stig van de Salom
Nadere informatieKORALEN DWALEND TUSSEN K E N I A S E. door W. Faber
DWALEND TUSSEN K E N I A S E KORALEN door W. Faber W ie K enia hoort, d en k t in de eerste plaats aan w ildparken en fotosafari s. Hij zal m isschien ook denken aan een ver en haast onbereikbaar land,
Nadere informatieTOON UW SCHELPENCOLLECTIE ER IS BELANGSTELLING GENOEG
TOON UW SCHELPENCOLLECTIE ER IS BELANGSTELLING GENOEG d o o r B. E n tro p. A fb. 1 Toon met gematigde trots uw verzameling aan vrienden en kennissen, maar bedenk dat de vormen- en kleurenrijkdom eigendom
Nadere informatieZEE WATER J. H. LOGEMANN
ZEE WATER J. H. LOGEMANN INLEIDING V oordat ik nader inga op de behandeling van het w ater, w aarm ede wij ons nieuw e zeeaquarium gaan vullen, m oet mij eerst iets van h et hart. Als wij nam elijk levende
Nadere informatieM YTHE EN GESCHIEDENIS1)
M YTHE EN GESCHIEDENIS1) H et onderw erp van de v o o rd rach t luidt: My the en G eschiedenis. Deze w oorden bepalen tersto n d den inhoud. W ij zullen onze aandacht m oeten bepalen bij de m ythe, bij
Nadere informatieA fb. 1. Neom enia carinata T ullberg 1875. De enige soort van de w orm m ollusken die ingegraven in de bodem leeft.
A fb. 1. Neom enia carinata T ullberg 1875. De enige soort van de w orm m ollusken die ingegraven in de bodem leeft. -A C U U F E R A - G E S T E K E L D E WEEKDIEREN W. van Putten De gestekelde w eekdieren
Nadere informatieAUT HENT IEKE HERENWO NING MET 5 À 6 SLPK EN ZUIDGER. ST ADST UIN!
AUT HENT IEKE HERENWO NING MET 5 À 6 SLPK EN ZUIDGER. ST ADST UIN! 8 3 7 0 B L AN KE N B E R G E a d re s o p a a n vra a g 4 2 9. 9 0 0, - re f. A10 3 0 AL G E M E E N R e fe re n ti e A10 3 0 B e s ch
Nadere informatieAdvies 2 7 JAN Gemeente Texel Besluit. Doelenboom. Consequenties. Bijlagen T e r in z a g e 0.
Gemeente Texel 20150410-1045 201504101045 2 7 JAN. 2015 Advies Num m er Behandeischema eaw 27-01-2015 Raadscommissie N.v.t. Gemeenteraad N.v.t. Portefeuillehouder E. Hercules Definitieve vaststelling regeling
Nadere informatieHERVERPANDING REPLEDGE OF COLLATERAL. ter verkrijg in g van de graad van doctor aan de Erasmus U niversiteit Rotterdam
HERVERPANDING REPLEDGE OF COLLATERAL P ro e fs c h rift ter verkrijg in g van de graad van doctor aan de Erasmus U niversiteit Rotterdam op gezag van de rector magnificus Prof.dr. H.G. Schmidt en volgens
Nadere informatieo o
o o 1 1 1. 2. 3. 4. 1. 2 2. 3. 1 2 2 Elke stam groep kent een team van ped agogisch m edew erkers. Eén van de vaste pedagogisch m edew erkers is aanw ezig op de groep als het kind er is, behoudens
Nadere informatieZEEAQUARIUM TEMPERATUUR
ZEEAQUARIUM TEMPERATUUR D o o r J.H. L O G E M A N N. IN L E ID IN G T en e in d e enig b egrip te k rijgen van de tem p e ra tu u rb eh o e fte n van p la n te n en d ieren in het zeea q u a riu m, zullen
Nadere informatieo 1 1 1. 2. 3. 4. 1. 2 2. 3. 1 2 3 3 2 De locatie Basisgroepen en pedagogisch medewerkers Verlaten van de basisgroep Beroepskracht-kind-ratio (BKR) Voertaal Incidenteel en structureel afnemen
Nadere informatieSPECIALISATIE JA NEEN WANNEER. B. Entrop
SPECIALISATIE B. Entrop JA NEEN WANNEER U iteraard ontm oet ik in ons schelpenm useum vaak m ensen, die gevangen door de schoonheid in vorm en kleu r de w ens te k en nen geven ook w el m et h e t v e
Nadere informatieBepaling toezichtvorm gemeente Venray
Bepaling toezichtvorm 2007-2010 gemeente Venray F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, april 2 0 0 7 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k V e n
Nadere informatieonderzoeksopzet WATT Defin itieve versie dd 2 ju li 2010 1 D oel- en vraagstelling De reken kam er beoogt m et dit on derzoek de gem een teraad in zich t te geven in h et on tstaan van de fin an ciële
Nadere informatieV ITA M ARINA Zeebiologische docum entatie februari 1967 L iteratuur 15
TECHNISCHE TERM EN door C. J. van d er KLAAUW en G. J. van DORDT. 19 x 13 cm, 197 pagina s. Z evende geheel herziene druk. 1965. E. J. Brill, Leiden. Ingenaaid / 6.80. De bedoeling van dit zeer handige
Nadere informatieInstructie excelmeetinstrument Op Eigen Benen Vooruit In het datam anagem entprotocolen het voorbeeld m eetplan (bijlage IIprojectplan)w ordt verw ezen naar excelsheets voor het m eten van de centrale
Nadere informatieVISSEN VOOR HET ZEEAQUARIUM
VISSEN VOOR HET ZEEAQUARIUM D o o r G.W.N O O R D H O E K. Illu straties B. E N T R O P. DE HONDSHAAI - Scylliorhinus caniculus (L.) IN L E ID IN G Uit o n d e rstaa n d system atisch overzicht kan de
Nadere informatieZEER GO ED GELEGEN BEDRIJFSGEBO UW MET MAGAZIJN - AT ELIERRUIMT E - KANT O O R
ZEER GO ED GELEGEN BEDRIJFSGEBO UW MET MAGAZIJN - AT ELIERRUIMT E - KANT O O R 8 8 0 0 R O E S E L AR E a d re s o p a a n vra a g P R I J S O P AAN VR AAG re f. P 0 2 3 8 AL G E M E E N R e fe re n ti
Nadere informatieB I J L A G E XII. RAPPORT COMMISSIE III INZAKE CORRESPONDENTIE MET DE GEREFORMEERDE KERKEN IN NEDERLAND
C anada m eebrengt, en de andere belangrijke opdrachten, die de kerk heeft te v errich ten. Kr. Pol is bezw aard over deze regeling, om dat de kerken daardoor een zeer b elan g rijk e taak, die ze in de
Nadere informatieBepaling toezichtvorm gemeente Stein
Bepaling toezichtvorm 2008-2011 gemeente Stein F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, juni 2 0 0 8 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k S t e i
Nadere informatieb e s p r e k in g op teneinde plannen Sanderse F t. a.v. R e d i c h e m s e Waard voortgang te kunnen doen [vinden
b e s p r e k in g op 23-4-1971 teneinde plannen Sanderse F t. a.v. R e d i c h e m s e Waard voortgang te kunnen doen [vinden r a p p o r t v o o r b u r g e m e e s t e r en" w e t h o u d e r s I /
Nadere informatieBIJ D A G E XV. IV INZAKE DE FORMULIEREN VAN ENIGHEID
tekst der uitgegeven A cta '54 op te nem en in h a a r Acta, m et verklaring van reden w aarom. Ten aanzien van het bezw aar van de k erk te C hatham m erk t uw com m issie op, dat de door de k e rk van
Nadere informatieStudiedag Remediaal. 25 maart 2011 Sui Lin Goei (s.l.goei@vu.nl)
Studiedag Remediaal 25 maart 2011 Sui Lin Goei (s.l.goei@vu.nl) 1 Dyscalculie - een nieuw verschijnsel? Rekenexperimentje (TTR en ABC-toets) Ernstige reken/wiskundeproblemen en dyscalculie: zomaar twee
Nadere informatieMALACOBDELLA GROSSA MÜLLER
MALACOBDELLA GROSSA MÜLLER EN ZIJN GASTHEER DE NOORDKROMP door B. E ntrop INLEID IN G In een plastic container, w aa rin een aa n ta l noordkrom pen, A rctica islandica (L.) van de visserij op de K laverbank
Nadere informatieS T E E K P R O E V E N IN D E R O M A A N S E K E R K T E R E K K E M
ons gheduchten here ende prince ende de voornoem de W illem appointierde daerof in de nam e als boven m etten voorseiden A daem le Seign eur ende G authier Cavelier t welc appointem ent dezelve heren van
Nadere informatieMALACOLOGIE IN ZU SD-PO RTUGAL
MALACOLOGIE IN ZU SD-PO RTUGAL door Bob ENTROP F oto s van de schrijver A fb. 1 G lycym eris bim aculata (Poli) als n etverzw aring in gebruik bij vissers in de A lgarve - Portugal. N iet om dat ik op
Nadere informatieI( IJ LAGE X, RAPTORT COMMISSIE l i l INZAKE 1>E OPLEID INC TOT l>e DIENST DES WOORDS
I( IJ LAGE X, RAPTORT COMMISSIE l i l INZAKE 1>E OPLEID INC TOT l>e DIENST DES WOORDS Iu handen van uw com m issie zijn gesteld de volgende voorstellen: 1. H et ra p p o rt van de deputaten voor de opleiding
Nadere informatieTRANSPORT VAN LEVENDE ZEEDIEREN
TRANSPORT VAN LEVENDE ZEEDIEREN VERSCHILLENDE METHODEN VOOR HET OVERBRENGEN VAN LEVENDE ZEEDIEREN NAAR HET AQUARIUM F o to s en tekeningen van de schrijver door Bob Entrop H et vangen van zeedieren en
Nadere informatieBepaling toezichtvorm gemeente Meerlo-Wanssum
Bepaling toezichtvorm 2007-2010 gemeente Meerlo-Wanssum F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k Provincie L i m b u r g, april 2 0 0 7 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k M e e
Nadere informatieDE RECENTE VERTEGENWOORDIGERS VAN HET GESLACHT P I N N A
DE RECENTE VERTEGENWOORDIGERS VAN HET GESLACHT P I N N A d o o r H. van B ek k u m H et geslacht P in n a L., 1758 behoort m et de geslachten A trin a G ray, 1842 en S treptopinna von M artens, 1880 tot
Nadere informatieNo.W /I 's-gravenhage, 9 september 2016
... No.W05.16.0148/I 's-gravenhage, 9 september 2016 Bij Kabinetsmissive van 13 juni 2016, no.2016001218, heeft Uw e Majesteit, op voordracht van de Minister van Onderw ijs, Cultuur en Wetenschap, in overeenstemming
Nadere informatiePAARSE GELEIKORST - BOTRYLLUS SCHLOSSERI PALLAS
A fb. 1. Paarse geleikorst - B otryllus schlosseri Pallas aan de onderzijde van een grote steen in h et littoraal. Iets v e r kleind. PAARSE GELEIKORST - BOTRYLLUS SCHLOSSERI PALLAS door A. AMIR Wie leest
Nadere informatieDE EUROPESE. door J. C. A. EIKENBOOM
DE EUROPESE D O N A C ID A E door J. C. A. EIKENBOOM De fam ilie der Donacidae, ook w el zaagjes genoemd, kunnen w e w el een der m eer bekende fam ilies der tw eekleppigen noem en. H et is daarom des
Nadere informatieConsumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten Loop geen onnodig renterisico H oud rekening met rentestijgingen Voor wie is deze folder? Deze folder is voor iedereen die geld leent of gaat
Nadere informatieSUGGESTIES VOOR EEN SMAAKVOL VERZORGDE COLLECTIE
E nkele opbergkasten in het Schelpenm useum In de Schulp. (Foto B. E ntrop) B. Entrop SUGGESTIES VOOR EEN SMAAKVOL VERZORGDE COLLECTIE DOOSJES - LADEN - KASTEN - VITRINES In vele brieven, telefoontjes
Nadere informatieLuistervaardigheid - 1
bijlage - 4.1 Luistervaardigheid - 1 In het bezoekwerk zij n wij kt eam leden regelm at ig m et m ensen in gesprek. Tij dens deze gesprekken kunnen allerlei onderwerpen aan de orde komen. 1 Wat is volgens
Nadere informatieENQUETE BIJ REDERS EN SCHEEPSJONGENS IN DE BELGISCHE ZEEVISSERIJ:
MINISTERIE VAN LANDBOUW Bestuur der Economische Diensten DIENST VOOR DE ZEEVISSERIJ Koninginnelaan 59 8400 Oostende ENQUETE BIJ REDERS EN SCHEEPSJONGENS IN DE BELGISCHE ZEEVISSERIJ: - Het "Fonds voor scheepsjongens
Nadere informatie3000 kp Rotterdam. www.rekenkamer.rotterdam.nl. fotografie. Rekenkamer Rotterdam. De werf, Rotterdam. uitgave. augustus 2011 978-90-76655-64-2
tussen de regels door onderzoek naar subsidierelatie Get Hoekt Rekenkamer Rotterdam Postbus 70012 3000 kp Rotterdam telefoon 010 267 22 42 info@rekenkamer.rotterdam.nl www.rekenkamer.rotterdam.nl fotografie
Nadere informatieMet een kotter op schelpenvangst in de Noordzee
Met een kotter op schelpenvangst in de Noordzee E. Blanken De laatste vier jaar heb ik elk jaar een reisje gemaakt met een kotter uit Stellendam. Met een kotter vist men voornamelijk op tong en schol.
Nadere informatieD iverse ontw ikkelin gen mbt erfpacht/h uur
D iverse ontw ikkelin gen mbt erfpacht/h uur Nr. I G E M E E N T E C U L E M B O R G RAPPORT VOOR/güRQEMEESTER EN WETHOUDERS* r 9 o - ^ \%*ii I O n d e r w e r p : Redichemse Waard. B ijlag en : Op verzoolt
Nadere informatieLEVENSGEVAARLIJKE ZEE-EGELS
A fb. 1. D iadem a a ntillarum P hüippi. G. T. H aneveld LEVENSGEVAARLIJKE ZEE-EGELS E nthousiaste koraalduikers of zw em m ers in tropische en siabtropische w ateren kunnen soms op hoogst pijnlijke wijze
Nadere informatieDE NEDERLANDSE SOLENIDAE
DE NEDERLANDSE SOLENIDAE door BOB ENTBOP DETERMINATIE ANATOMIE EN LEEFW IJZE Er is in de laatste ja re n nog al w at te doen gew eest binnen de fam ilie der Solenidae, die in de volksm ond kortw eg scheerm
Nadere informatieNo.W /I 's-gravenhage, 22 november 2018
... No.W05.18.0283/I 's-gravenhage, 22 november 2018 Bij Kabinetsmissive van 14 september 2018, no.2018001626, heeft Uw e Majesteit, op voordracht van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderw ijs en
Nadere informatieMALACOLOGIE AAN DE COSTA DEL SOL
A fb. 1. V ier exem plaren bonte m a n tel- C hlam ys varia (L.) m e t hun byssusdraden va stgesponnen op een klep va n Rudicardium tuberculatum L. (Foto Bob E ntrop). MALACOLOGIE AAN DE COSTA DEL SOL
Nadere informatieBLOEI EN ONDERGANG VAN DE AMMONIETEN
BLOEI EN ONDERGANG VAN DE AMMONIETEN door DR. HENRI V A N W AESBERG HE S.J. F oto s van F. Verhaar, tenzij anders verm eld. Afb. 1 Een ammoniet (of nautiloid?), die ongeveer 160 miljoen jaar geleden leefde
Nadere informatiegeen goede papieren aanbesteding en kwaliteit van inburgeringstrajecten Rekenkamer Rotterdam
geen goede papieren aanbesteding en kwaliteit van inburgeringstrajecten Rekenkamer Rotterdam geen goede papieren aanbesteding en kwaliteit van inburgeringstrajecten Rekenkamer Rotterdam voorw oord H
Nadere informatieDe openbare verdediging zal plaatsvinden op donderdag 17 februari 2011 om 11.30 u ur door Bart Johan Vincent Keupink geboren te Dordrecht
D a d e r s c h a p b ij w e t t e l ij k e s t r a f r e c h t e l ij k e z o r g p l ic h t b e p a l in g e n Ov e r h e t g e d r a g in g s b e s t a n d d e e l z o r g e n in h e t m a t e r ië
Nadere informatieH a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W +
H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W + D o e l m a t i g h e i d s t o e t s v o o r g e b i e d e n w a a r v o o r g e e n b o d e m b e h e e r p l a n i s v a s t g e s
Nadere informatieGaffelveld 53, HOUTEN Vraagprijs: 232.500,00. Soort woning: Eengezinswoning Woonoppervlakte: 130 m2 Inhoud: 420 m3 Aantal kamers: 4
Gaffelveld 53, HOUTEN Vraagprijs: 232.500,00 Soort woning: Eengezinswoning Woonoppervlakte: 130 m2 Inhoud: 420 m3 Aantal kamers: 4 Omschrijving Gaffelveld 53 G oed onderhouden, ruim e tussenwoning gelegen
Nadere informatieS 3631 UïïSiiATOïnï lif r-r^' J'JJHt S HV:r?AUUQUir3 J
6 f - e,watti.30mv:\;irid)ë L «Ö " ''TAfrtiuy BI o L I o T' E E K S 3631 UïïSiiATOïnï lif r-r^' J'JJHt S HV:r?AUUQUir3 J BI 8 L 1Or :! Qii V ER SA A G B E T R E F F E N D E DE P R O E V E N p p D E U IT
Nadere informatieOndernemingsstrategie 2015-2018. Samen w erken aan prettig w onen
Ondernemingsstrategie 2015-2018 Samen w erken aan prettig w onen Voorwoord De afgelopen tijd hebben w ij gew erkt aan het positioneren van onze nieuw e stip aan de horizon. Die nieuw e stip w erd onder
Nadere informatieBiologisch verzamelen in binnen- en buitenland
Biologisch verzamelen in binnen- en buitenland door Bob E ntrop Mijn v erh aal begint aan de beroem de Costa Brava. Om heel precies te zijn even b u iten P alam os een v an de bekendste vissersplaatsen
Nadere informatieSchoolkrant. December 2016
Schoolkrant December 2016 De Groep kleutergroepen 4 De Groep kleutergroepen 4 De Groep kleutergroepen 4 De Groep kleutergroepen 4 De Groep kleutergroepen 4 De Groep kleutergroepen 4 De Groep kleutergroepen
Nadere informatieD e afschrikking voorbij
D e afschrikking voorbij E e n e m p iris c h e stu d ie n a a r a fs c h rik k in g, g e n e ra le p re v e n tie en re g e l- n a le v in g in d e N e d e rla n d s e a fv a lb ra n c h e K arin van
Nadere informatieALLE OMSTANDIGHEDEN VAN HET GEVAL
ALLE OMSTANDIGHEDEN VAN HET GEVAL EEN ONDERZOEK NAAR DE OMSTANDIGHEDEN DIE DE WERKING VAN DE REDELIJKHEID EN BILLIJKHEID BEÏNVLOEDEN PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING VAN DE GRAAD VAN DOCTOR AAN DE RADBOUD
Nadere informatieSLANGSTERREN EN HUN VOEDING
A fb. 1. De gew one slangster of O phiura texturata L am. Foto ontleend aan,,h e t 'Lee aquarium 3*. C liché U itg. M ij. Kosmos. W. Faber SLANGSTERREN EN HUN VOEDING Een van de vijf klassen der stekelhuidigen
Nadere informatieBEKENDE NEDERLANDSE ZEEWIEREN
A fb. 1. D etailopnam e van knotsw ier, A scophyllum nodosum (L.). M. MELLEMA. BEKENDE NEDERLANDSE ZEEWIEREN WAT Z IJN ZEEW IEREN? De vraag w at w ieren eigenlijk zijn, is niet zo eenvoudig te beantw oorden.
Nadere informatiePreek over Haggai 2:11-20 (31-8-2003)
Preek over Haggai 2:11-20 (31-8-2003) Orde van dienst morgen Mededelingen Voorzang E.L. 241 (= Opw. 464) Votum en groet Zingen Ps. 81:1, 8, 9 Wetslezing (Ex. 20) Zingen Ps. 24:2, 3 Kindermoment Zingen
Nadere informatieNatura 2000 Waddengebied. Natuur in een dynamis ch lands chap
Natura 2000 Waddengebied O n d e rd e le n : W a d d e n z e e e n N o o rd z e e k u s tz o n e Natuur in een dynamis ch lands chap Opzet pres entatie 2 Natura 2000 Aanwijzing s bes luiten Natuurdoelen
Nadere informatieH O E D U U R I S L I M B U R G?
H O E D U U R I S L I M B U R G? N AD E R E I N F O R M A T I E S T A T E N C O M M I S S I E S OV E R O N D E R AN D E R E A F V A L S T O F F E N H E F F I N G E N I N L I M B U R G 1 6 a u g u s t u
Nadere informatieSLAKKENBAK HET ZEEAQUARIUM VOOR DE MALACOLOOG. door Bob Entrop
SLAKKENBAK HET ZEEAQUARIUM VOOR DE MALACOLOOG door Bob Entrop.-vF?V 3 -. - 'v H et is ontstellend hoe w einig m alacologen ook m aar enig begrip hebben om trent de anatom ische bouw van h u n w eekdieren,
Nadere informatieDit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Openbaar Belang op 7 maart 2011.
REGLEMENT RAAD VAN COMMISSARISSEN Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Openbaar Belang op 7 maart 2011. Artikel 1 Status en inhoud van het reglement 1. Dit reglement is opgesteld
Nadere informatieONZE WADDENZEE. biotoop van ongekende rijkdom
ONZE WADDENZEE biotoop van ongekende rijkdom T w eem aal per etm aal stuw t m et enorm e kracht over onafzienbare afstanden de oceaan n aar b innen, zodat m en niet w eet of m en d it gebied tot de zee
Nadere informatiePANDID T E KOOP LIGGING PAND VRAAGPRIJS. Appartement m² Grote Markt 52 B S int-niklaas. T (te l: )
ID T E KOOP Va n Na em ens t ra a t - T ruw eels t ra a t 9 10 0 Sint - nikla a s 17 2.0 0 0 Appart em ent Appartement 1 1 1 66 m² 2017 ID 8 3 1 54 7 (h t t p :// ) ID BESCHRIJVING Waar wil jij wonen?
Nadere informatieNo.W /I 's-gravenhage, 17 september 2018
... No.W05.18.0147/I 's-gravenhage, 17 september 2018 Bij Kabinetsmissive van 15 juni 2018, no.2018001056, heeft Uw e Majesteit, op voordracht van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderw ijs en Media,
Nadere informatieH ET JAARVERSLAG DER KONINKLIJKE NED ERLANDSCHE REEDERSVEREENIGING
a L t O h i p e n ' W e r f 14 - D A A G S T I J D S C H R I F T, G E W IJ D A A N S C H E E P S B O U W, S C H E E P V A A R T E N H A V E N B E L A N G E N O RGAAN V A N D E VEREENIG ING V A N TECHNICI
Nadere informatie10-11-11 Rechtspraak.nl - LJN: BU3900. LJN: BU3900, Rechtbank 's-gravenhage, 365972 / HA ZA 10-1716 Datum. 02-11-2011 uitspraak: Datum
LJN: BU3900, Rechtbank 's-gravenhage, 365972 / HA ZA 10-1716 Datum 02-11-2011 uitspraak: Datum 09-11-2011 publicatie: Rechtsgebied: Civiel overig Soort procedure: Eerste aanleg - enkelvoudig Inhoudsindicatie:
Nadere informatieONDERWIJS IN EINDHOVEN BEROEPSVORMEND ONDERWIJS
Zaterdag 19 januari 2019 11.00-14.00 uur vak Negpeindhoven ONDERWIJS IN EINDHOVEN BEROEPSVORMEND ONDERWIJS U itgeverij O ptim a Colofon: 150 jaar leven in Eindhoven N r 12 O nderw ijs. O nderw ijs in Eindhoven.
Nadere informatieZEER GO ED GELEGEN BEDRIJFSGEBO UW MET MAGAZIJN - AT ELIERRUIMT E - KANT O O R
ZEER GO ED GELEGEN BEDRIJFSGEBO UW MET MAGAZIJN AT ELIERRUIMT E KANT O O R 8 8 0 0 R O E S E L AR E a d re s o p a a n vra a g P R I J S O P AAN VR AAG re f. P 0 2 3 8 AL G E M E E N R e fe re n ti e P
Nadere informatieHET N I E U W. V orige w eek w erd a a n a lle g ro o t. v a n v e rse zeevis. I k h eb de eer u m e d e te d e le n d a t
! HET N I E U W I ERE J A A R G A N G - Nr 7 ri 19! 1 in e vf 60 betri :el. voor Ise Z en pali [1 PRIJS : 2 FR. R I J A G 17 F E B R U A R I 1950 1 2 3 4 ISSCHERUBLA 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Nadere informatieschip en wer ACHTENDERTIGSTE JAARGANG 25 JU N I 1971 NO. 13
O vern em in g van a rtike len enz. zo n d e r toestem m ing van de u itg evers is verboden. Ja a ra bonnem e n t (bij v o o ru itbetalin g) ƒ 31,20, buiten N e d e rlan d ƒ 60,, losse num m ers ƒ 2, 1
Nadere informatieBeschrijving Cliëntondersteuning
Samenw erkende gemeenten Regio West Friesland Beschrijving Cliëntondersteuning Drechterland, Enkhuizen, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Stede Broec. Beschrijving cliëntondersteuning 1 van 5 Inhoudsopgave
Nadere informatie