Hoofdstuk Omspanningsvermogen en spanwijdte. Verschillende organisatieniveaus: Topmanagers. Hoger management.

Transcriptie

1 Samenvatting door C woorden 28 januari ,4 2 keer beoordeeld Vak Methode M&O In balans Hoofdstuk Omspanningsvermogen en spanwijdte Verschillende organisatieniveaus: Topmanagers Hoger management Middenmanagement Lager management Niet-leidinggevend personeel Omspanningsvermogen: het aantal ondergeschikten waaraan een leidinggevende nog effectief leiding kan geven. De spanwijdte is het aantal ondergeschikten aan wie feitelijk leiding gegeven wordt. Factoren die het omspanningsvermogen beïnvloeden: organisatiestructuur, communicatie, bouwkundige situatie, aard van het werk, competentie van medewerkers en de stijl van leidinggeven. 5.2 Theorie X en theorie Y Theorie X van McGregor: een negatief mensbeeld en een autoritaire stijl van leidinggeven. Dit kan leiden tot selffulfilling prophecy. Theorie Y van McGregor: een positief mensbeeld. Meer begeleidend dan leidend leiderschap. 5.3 Leiderschapsstijlen Leiderschapsstijlen gezien vanuit de manager: autocratisch leiderschap taakgericht en autoritair; democratisch leiderschap mensgericht, grote betrokkenheid; laisser-faire het vrijlaten van mensen, kan als onverschilligheid worden opgevat; ondersteunend leiderschap welbevinden medewerkers staat voorop, soms te weinig aandacht voor de taken; participerend leiderschap manager en medewerkers delen informatie en macht; flexibel leiderschap leiderschapsstijl hangt af van de situatie. Pagina 1 van 19

2 5.4 Managerial grid van Blake en Mouton Bij situatiegericht leidinggeven is iedere medewerker en omgeving anders, en dus ook de stijl van leidinggeven. Bij de medewerker is de mate van bekwaamheid en gemotiveerdheid bepalend. Afhankelijk van de combinatie of een medewerker (on)bekwaam en (on)gemotiveerd is kies je volgens Blake en Mouton voor delegeren, leiden, steunen en begeleiden. Managerial grid schema 5.5 Managementmethoden Managementmethoden: - integraal management, manager(s) verantwoordelijk voor alle aspecten van het beleid; - management by direction, theorie X, manager controleert streng en geen inbreng; - management by objectives, vaststellen van zelfde doelen, hiërarchie; - management by exception, eigen voortgang controleren, ingrijpen bij uitzondering; - management by walking around, slecht gemotiveerde medewerkers, gecontroleerd; - management by delegation, structurele delegatie: blijvende taken overdragen, incidentele delegatie: taken voor korte periode (incidenteel) overdragen Voorwaarden taakdelegatie: voldoende deskundigheid, voldoende tijd en de juiste middelen, opdracht is duidelijk en acceptatie van de te delegeren taak. Eenheid van leiding is er als iedere medewerker hetzelfde doel nastreeft. Hoofdstuk Definitie van communicatie Het communicatieproces is een proces waarbij minimaal twee personen of organisaties betrokken zijn. Het communicatieproces vindt plaats vanwege: - het vragen van informatie - het geven van informatie - het beïnvloeden van houding of gedrag Verloop communicatieproces: de Zender stuurt met behulp van een Medium een Boodschap naar één of meer ontvangers (ZMBO-model). Medium: datgene wat nodig is om de boodschap over te dragen Pagina 2 van 19

3 6.2 Uitbreiding van het ZMBO-model Het vormgeven van de boodschap is coderen. Dit vindt plaats in het coderingsproces. Decoderen is het vertalen van de boodschap door de ontvanger. De ontvanger moet de boodschap decoderen en interpreteren om die te kunnen begrijpen. De mix gevoelens, waarden, normen en ideeën of meningen van deze elementen noemen we het referentiekader van een persoon. Dit werkt als een filter. Feedback is de informatie die de zender krijgt over het resultaat van zijn communicatie. Pas als de ontvanger een boodschap heeft gedecodeerd en geïnterpreteerd, kan hij feedback geven. Als de zender vervolgens weer reageert op de feedback van de ontvanger is er sprake van terugkoppeling. Als uit de gegeven feedback blijkt dat de ontvanger de boodschap duidelijk heeft begrepen, kan de zender verder gaan met zijn boodschap, dit heet de follow-up. 6.3 Verstorende elementen in het ZMBO-model Ruis is iedere verstoring of ongunstige beïnvloeding tijdens het transport van een boodschap. Redundantie is overtolligheid of overbodigheid in de communicatie. Je hebt functionele redundantie en disfunctionele redundantie. 6.4 Richting van de communicatie Formele communicatie: - verticale communicatie, hierbij is er sprake van bottom-up en top-down communicatie. Voordeel: erg duidelijk Nadeel: communicatie kan erg lang duren - horizontale communicatie, de communicatie tussen werknemers van gelijk niveau, bijvoorbeeld tussen managers van verschillende afdelingen. Voordeel: communicatie is erg snel Nadeel: communicatie gaat buiten de manager om, er kunnen afspraken worden gemaakt die strijdig zijn met de doelen of zelfs ingaan tegen de opdrachten van de hogere manager. - Diagonale communicatie, de communicatie tussen werknemers van verschillende niveaus. Voordeel: communicatie is erg snel en is handig om informatie uit te wisselen Nadeel: - Hoofdstuk 7 Pagina 3 van 19

4 7.1 Mondelinge en schriftelijke communicatie Mondelinge communicatie omvat alle communicatie waarbij we spreken (praatje, sollicitatiegesprek, etc.). Voordeel: wordt ondersteund door non-verbale communicatie: intonatie, stemvolume en gebaren. Nadeel: de ontvanger kan moeilijk alles wat er gezegd wordt precies zo kan onthouden. Schriftelijke communicatie is alle communicatie die geschreven is. ( , graffiti, etc.) Voordeel: zender wordt gedwongen om zijn gedachten duidelijk te informeren. Nadeel: het verloopt niet spontaan en het komt erg nadrukkelijk over wat ook een voordeel kan zijn. 7.2 Verbale en non-verbale communicatie Verbale communicatie is alle communicatie waarbij we geschreven of gesproken woorden gebruiken. Hieronder vallen alle teksten, of ze nu in druk verschenen zijn of zijn uitgesproken. Non-verbale communicatie is alle communicatie waarbij we geen woorden gebruiken. We maken iets duidelijk met bijvoorbeeld afbeeldingen (bijv. grafieken in een rapport over prijsontwikkeling) of met lichaamstaal (houding, gebaren, mimiek (=gezichtsuitdrukking), intonatie (=manier waarop iemand klinkt en vocale communicatie (=betrekking op alle geluiden die geen tekst zijn zoals hm )). 7.3 Persoonlijke communicatie en massacommunicatie De zender zegt of vraagt iets (actie) en de ontvanger gaat hierop in, geeft feedback (reactie). Door deze actie en reactie ontstaat er een voortdurende positieverandering van de partijen. Dit is communicatie tussen personen, we spreken dan van persoonlijke communicatie. Massacommunicatie is communicatie die zich richt op de massa, op grote groepen mensen. 7.4 Gesprekken Gesprekken tussen twee personen zijn tweegesprekken. Een formeel tweegesprek voldoet aan drie voorwaarden: tevoren vastgesteld doel, gespreksleider, bekend gespreksonderwerp. De algemene gesprekstechniek van de gespreksleider splitsen we in twee fasen: - Voorbereiding van het gesprek: - hoofd- en subdoelen van het gesprek vaststellen - nadenken over de relatie tussen de gesprekpartners - een planning van het gesprek maken - de structuur van het gesprek bepalen - Voeren van het gesprek: - social talk - luistervaardigheden - beschikt over regulerende vaardigheden en kan samenvatten Pagina 4 van 19

5 - beschikt over assertieve vaardigheden - juiste vraag weten te stellen Gesloten vraag, er is maar één antwoord mogelijk. Open vragen, er zijn alle soorten antwoorden mogelijk. 7.5 Problemen bij gesprekken Veelvoorkomende problemen bij het voeren van gesprekken: halo-effect, een goede eigenschap overheerst de andere; horneffect, een slechte eigenschap overheerst de andere; stereotypering, een eigenschap verwachten op grond van iemands geslacht of achtergrond; projectie, veronderstellen dat anderen hetzelfde inzicht/denkbeeld hebben; suggestie, de spreker dringt een mening op waardoor een open gesprek niet meer mogelijk is. 7.6 Toespraken De structuur van een toespraak ziet er als volgt uit: Inleiding, bestaat uit een opening, bij voorkeur een motiverende zin, een paar zinnen met de kern van de toespraak en een korte aankondiging van de hoofdonderwerpen. Dit neemt meestal 1/5 van de beschikbare tijd in. Middenstuk, hier worden de hoofdonderwerpen behandeld. Dit neemt 3/5 van de beschikbare tijd in. Slot, bestaat uit een samenvatting van de hoofdonderwerpen, een herhaling van de kern of het doel en een afronding met een treffende slotzin. Dit neemt 1/5 van de beschikbare tijd in. Spreekschema, dit is handig om de structuur van de toespraak weer te geven. Dit schema bestaat uit kernwoorden van de structuur of het bouwplan van een toespraak. 7.7 Vergadertechnieken Een vergadering is een bijeenkomst van personen, die uitgenodigd zijn, en volgens een bepaalde procedure met elkaar spreken over één of meer van tevoren vastgestelde onderwerpen. Voorbereiding van de vergadering: de uitnodiging en agenda. Agendapunten: opening, voorzitter opent de vergadering en noemt de namen van degenen die niet aanwezig zijn; notulen van de vorige vergadering, notulen worden goedgekeurd en eventuele fouten hersteld; mededelingen ingekomen en uitgaande stukken; wisselende agendapunten of thema's, voorzitter introduceert elk onderwerp door kort uit te leggen waar het om gaat; wat verder ter zake komt, spoedeisende agendapunten die tijdens de vergadering aan bod komen. Groot nadeel is dat deelnemers zich hier niet op kunnen voorbereiden, het is handiger om het door te schuiven naar de volgende vergadering. rondvraag; sluiting. Deelnemers: voorzitter, notulist en overige deelnemers. Taken en verantwoordelijkheden van de voorzitter: de agenda goed wordt opgesteld, alle agendapunten worden behandeld, bepaalde agendapunten niet te veel tijd vragen, de vergadering ordelijk verloopt, de vergadering eindigt op het in de agenda vermelde tijdstip en iedereen die dat wenst, in voldoende mate aan het woord kan komen. Taken en verantwoordelijkheden van de deelnemers: zich voorbereiden op de verschillende agendapunten en lezen Pagina 5 van 19

6 eventuele bijbehorende stukken kritisch door, de deelnemers luisteren naar elkaar zonder vooroordelen, de deelnemers zorgen ervoor dat hun bijdrage aan de vergadering kort en to-the-point is. Taken en verantwoordelijkheden van de notulist: versturen van de uitnodiging, agenda en bijlagen, het kennen van het doel van elk agendapunt, het noteren van de inbreng van de deelnemers en noteert stemmingen, besluiten en afspraken. Hij zorgt dat de notulen verspreid worden en archiveert ze op de gewenste wijze. Meestal vervult de secretaris de rol van de notulist. Hoofdstuk Sociaal beleid Beleid in een organisatie: - Algemeen organisatiebeleid (het doel dat iedereen elkaar nastreeft) - Financieel beleid - Productiebeleid - Commercieel beleid - Sociaal beleid Sociaal beleid = Het geheel van maatregelen dat nodig is om een mens en arbeid zodanig op elkaar af te stemmen dat de doelen van de organisatie en die van de medewerker gerealiseerd kunnen worden. Sociaal plan: Personeelsplan, loopbaanplan, opleidingsplan, promotieplan. Deze zijn gericht op: - Werving (nieuw personeel) - Begeleiding (het behouden van personeel) - Uitstroom (afvloeiing van personeel) Doelen: Organisatie: Winst, uitbreiding van activiteiten, ontwikkelen nieuwe producten/diensten. Persoonlijke doelen: Meer kennis, menselijke waardering, hogere positie of meer inkomen. Organisatie en persoonlijke doelen kunnen tegenstrijdig zijn. Organisatie wil bijvoorbeeld zo min mogelijk kosten en de werknemer een zo hoog mogelijk inkomen. Sociaal beleid probeert hier evenwicht in te brengen. Personeelsbeleid = Onderdeel van sociaal beleid. Gericht op alle aspecten van de relatie tussen mens en arbeid binnen de organisatie. Vaak is hiervoor een afdeling personeelszaken. Pagina 6 van 19

7 Personeelszaken: - Uitvoeren vastgestelde sociaal beleid - Registreren van beoordelings- en functioneringsgesprekken - Registreren loopbaangegevens, bijhouden personeelsadministratie - Coördineren wervings- en selectieprocedures - Coördineren opleidingsactiviteiten, personeelsbeheer, procedures voor beoordelings- en functioneringsgesprekken. - Rapportages over ziekteverzuim, opleidingskosten etc. 8.2 Motivatie Motivatietheorie van Maslow. A.H. Maslow: Amerikaanse Psycholoog. Heeft een rangorde van menselijke behoeften bedacht. Eerst moeten de lage behoeften bevredigd worden voordat je de hogere behoeften kan bevredigen. Als een lagere behoefte is bevredigd werkt hij niet meer motiverend. Behoefteniveaus van laag naar hoog: 1. Fysiologische behoeften. Eten, drinken, kleding, onderdak, salarissen, uitkeringen etc. (primaire, fysieke behoeften) 2. Behoefte aan veiligheid en zekerheid. Bescherming tegen inkomensvermindering wegens ziekte of ouderdom en zekerheid het onderdak te behouden, verzekeringen, pensioensregelingen, etc. 3. Sociale behoeften. Genegenheid, vriendschap, erkenning door familie etc. Werk dat de persoon in staat stelt om dit te krijgen 4. Behoefte aan waardering. Respect, status, belangrijkheid van het werk, eventuele promoties 5. Zelfverwezenlijking of zelfrealisatie. Zo veel mogelijk gebruik maken van de eigen capaciteiten, ontwikkelingsmogelijkheden in het werk, creatieve prestaties, verantwoordelijkheden en nemen van beslissingen. Theorie van Herzberg: Motivatie - hygiëne theorie. Satisfiers: (Motivators, werk intrinsieke factoren/hebben met het werk zelf te maken) - Plezier in het werk zelf - Erkenning en waardering - Verantwoordelijkheid in het werk - Promotie- en groeimogelijkheden Pagina 7 van 19

8 Langdurig motiverend effect. Dissatisfiers: (werk extrinsieke factoren /hebben niet met het werk, maar met de omstandigheden te maken) - Voorschriften en procedures - Salaris - Werkomstandigheden - Wijze van leidinggeven en relaties met de leiding. Positieve veranderingen slechts kort motiverend; negatief heel demotiverend. Belangrijk eerst de dissatisfiers weg te halen; dan pas de satisfiers realiseren. 8.3 Werving Prognose personeelsbehoefte = Voor welke functies in de toekomst vacatures gaan ontstaan. De prognose betreft het aantal personeelsleden en het niveau waarover hij moet beschikken. Promotiebeleid = Mensen vanuit de eigen organisatie de hogere banen toekennen omdat ze al ervaring hebben in de organisatie. Vaste dienst = Je kan moeilijk ontslagen worden, Veel lasten voor de organisatie. Niet alleen het loon maar ook de sociale lasten. Flexbanen = Banen waarvan de onderneming gebruik maakt op momenten dat er extra personeelsleden nodig zijn. Normale omstandigheden worden gedraaid op het minimale aantal personeelsleden. Anders kunnen de flexwerkers komen. Dit wordt meestal geregeld via uitzendbureaus. ZZP = Zelfstandige Zonder Personeel. Organisatie kan een eenmansbedrijf inhuren voor bepaalde taken. Werving & Selectie: Personeel van buiten aantrekken. Verschil tussen lager opgeleiden en hoger opgeleiden: Lager opgeleiden: Meestal via advertenties, Centra voor Werk en Inkomen, Uitzendbureaus, scholen. Hoger opgeleiden: Dezelfde manier, maar vaak laat de directie zich dan bijstaan door externe bureaus of headhunters Headhunter = Benaderd zelf geschikte kandidaten nadat hij opdracht heeft gekregen van een organisatie. Kandidaten kunnen zich ook melden bij een headhunter als ze opzoek zijn naar een andere baan. Pagina 8 van 19

9 Selectie: - Basis van gegevens uit het verleden (referenties) - Psychotechnisch onderzoek - Uitvoeren van een vaardigheidsproef - Sollicitatiegesprek Vragen over: - vakkennis (opleiding en ervaring) - opvattingen werkzaamheden (past hij binnen de organisatie?) - Persoonlijkheid (best moeilijk om iemand in een uur te kennen) - Medische keuring 8.4 Begeleiding Functioneringsgesprek: - Gaat tussen de medewerker en zijn manager. - Beide kunnen onderwerpen aandragen - Doel is medewerker te helpen met zijn functie (verbetering) - Mogelijkheden tot scholing - Gesprek is gericht op de toekomst Beoordelingsgesprek: - Juiste beslissingen nemen over promotie, salarisverhoging, ontslag. - Directe manager geeft zijn beoordeling à Medewerker luistert - Einde van het gesprek heeft de medewerker een kans om te reageren. - Gesprek heeft betrekking op het verleden. Bijscholen = Hetzelfde werk blijven doen, maar nieuwe technieken. Zo blijft de organisatie beschikken over goed opgeleid personeel. Vaak nemen de organisaties de kosten op zich, zo blijft het personeel er ook langer werken. Omscholen = Opleiding om ander werk te gaan doen. Voor mensen die door mechanisatie, automatisering of iets anders risico lopen hun baan kwijt te raken. Omscholen voor een beroep wat beter op de markt ligt. Flexibele Pensionering = Je kan vroegtijdig stoppen met werken en genieten van je pensioen, dan wordt je uitkering lager omdat je minder lang premie hebt betaald. Je kan ook nog langer doorgaan met werken, voor enkele dagen per week. Daarom is het met deze vorm van pensioen moeilijk te bepalen allemaal. De organisatie is volledig afhankelijk van de werknemer. Pagina 9 van 19

10 8.5 Arbeidsovereenkomst Individuele arbeidsovereenkomst = Hoeveel uur de werknemer per week werkt, welke momenten hij of zij aanwezig moet zijn, welke werkzaamheden hij moet doen, zijn salaris. Moet passen binnen de cao voor de betreffende bedrijfstak. Heeft de bedrijfstak geen cao moet het alleen voldoen aan de wet. Collectieve arbeidsovereenkomst: (CAO) - Overeenkomst tussen de vakbonden en de werkgeversorganisaties in een bedrijfstak/onderneming en bevat de algemene arbeidsvoorwaarden die gelden voor alle werknemers in die bedrijfstak/onderneming. - Looptijd van één of twee jaar Wat staat er in: - Primaire arbeidsvoorwaarden (geld, vakantie geld, toeslagen onregelmatig werk of overwerk) - Secundaire arbeidsvoorwaarden (werktijden, reiskostenvergoeding, werkkleding, aantal vakantiedagen, auto van de zaak, scholingsmogelijkheden, etc.) CAO is dus geen arbeidsovereenkomst, alleen op bepaalde punten. Verplichtingen werkgever 1. Op tijd het loon betalen (kantonrechter) 2. Getuigschrift uitreiken aan het einde van de dienstbetrekking 3. Minderjarige werknemers in gelegenheid stellen een opleiding te volgen. 8.6 Loon en loonstrookje Loonkosten: - Loonbelasting (inkomstenbelasting v.d. werknemer ingehouden op brutoloon) - Premies volksverzekeringen. (AOW & ANW, wordt ingehouden op brutoloon) - Loonheffing (Optelsom loonbelasting en premies volksverzekeringen) Pagina 10 van 19

11 - Premies werknemersverzekeringen (WW, WIAàWAO) - Pensioenpremie. (AOW) Brutoloon dit hierboven = nettoloon. Loonkosten werkgever = Brutoloon + premies werknemersverzekering + Pensioenpremie 8.7 Overheid Loonsubsidie = Zo wilt de overheid meerdere mensen aan het werk krijgen. Kost minder dan een uitkering. Wet gelijke behandeling = Iedereen met dezelfde leeftijd, zelfde ervaring, zelfde werk mogen niet anders beloond worden. Positieve discriminatie = Bij voorkeur een vrouw voor de sollicitatie: er zijn te weinig vrouwen in het vak. OR (Ondernemingsraad) & MR (Medezeggenschapsraad): 1. Bijdrage leveren aan het goed functioneren van een onderneming of school 2. Belangen van alle werknemers behartigen. Drie bijzondere bevoegdheden: 1.Adviesrecht 2. Instemmingsrecht 3.informatierecht Pagina 11 van 19

12 Hoofdstuk Organisaties Rechtsvorm is de juridische ofwel wettelijke vorm van de organisatie. Voorbeelden hiervan: - eenmanszaak - vennootschap onder firma - besloten vennootschap - naamloze vennootschap - vereniging - Stichting Natuurlijk persoon is iemand (zoals jijzelf) die deelneemt aan het rechtsverkeer en daarbij rechten en verplichtingen heeft. Rechtspersoon is een organisatie die net als een natuurlijk persoon zelf rechten en verplichtingen heeft; ze kan eigen bezittingen en schulden hebben. Een organisatie met rechtspersoonlijkheid neemt zelfstandig deel aan het rechtsverkeer. De organisatie is dus zelf aansprakelijk voor bijvoorbeeld betalingen en de gekochte spullen zijn ook van de organisatie zelf. (besloten vennootschap, naamloze vennootschap, vereniging, stichting) Bij een organisatie die geen rechtspersoonlijkheid bezit, is de eigenaar zelf aansprakelijk voor de schulden van de organisatie. (eenmanszaak en vennootschap onder firma) 9.2 Eenmanszaak De eenmanszaak is een ondernemingsvorm die geen rechtspersoonlijkheid bezit. Er is één eigenaar die verantwoordelijk is voor de schulden. Eigen vermogen: Het geld wat de eigenaar zelf heeft ingebracht. Vreemd vermogen: Het geld dat geleend is bij familie of bij de bank. (schulden) Zakelijk vermogen: Het geld en de goederen die de eigenaar in de zaak heeft zitten. De ondernemer ontvangt geen vast loon; zijn inkomen is afhankelijk van de hoogte van de winst. Over deze winst betaalt de ondernemer inkomensbelasting. Voordeel: eigen baas Nadelen: privé aansprakelijk voor kosten, continuïteit onzeker, ernstig ziek = einde bedrijf 9.3 Vennootschap onder firma (zakelijk huwelijk) Een vennootschap onder firma is een organisatie waarin twee of meer personen zijn overeengekomen onder een gemeenschappelijke naam een bedrijf uit te oefenen. Net zoals bij een eenmanszaak zijn beide personen aansprakelijk voor de schulden. Doordat je met z n tweeën bent is er een mogelijkheid tot specialisatie (de een doet dit en de ander doet dat). Ook Pagina 12 van 19

13 heeft de organisatie een ruimere financiering omdat er nu twee mensen geld in het bedrijf brengen. Hierdoor is de continuïteit van een firma beter gewaarborgd. In een notariële akte worden zaken als de vermogensinbreng, de bevoegdheden en de winstdeling geregeld. Als de firmanten over de winstverdeling geen afspraken hebben gemaakt, gelden de wettelijke regels. Dit betekent dat de winst wordt verdeeld naar evenredigheid van het ingebrachte vermogen. Indien een firmant geen geld heeft ingebracht maar er wel werkt, ontvangt hij evenveel als de firmant met de laagste vermogensinbreng. De benaming vennootschap onder firma gaat verdwijnen. Via een wetswijzing gaat de vof over in een rechtsvorm die openbare vennootschap wordt genoemd. Hierbij zijn twee varianten mogelijk: met en zonder rechtspersoonlijkheid. OVR = openbare vennootschap met rechtspersoonlijkheid OV = openbare vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid Het verschil hier tussen is dat bij ovr het gemakkelijker is om toe- of uit te treden. 9.4 Besloten vennootschap en naamloze vennootschap In een besloten vennootschap (bv) en een naamloze vennootschap (nv) zijn vennootschappen waarvan het eigen vermogen verdeeld is in aandelen. Een aandeel is een deel van het eigen vermogen in de bv of nv. De eigenaar van een aandeel heet een aandeelhouder. Bij bv is een aandeel altijd op naam, meestal overdraagbaar aan beperkte groep anders moet de bv eerst toestemming verlenen. Bij nv is een aandeel vrijwel altijd anoniem (aandeel aan toonder). Vrij verhandelbaar. Een nv kan certificaten van aandelen uitgeven. Dit zijn aandelen zonder stemrecht, met deze maatregel kan een nv tegengaan dat zij in verkeerde handen terecht komen. AVA = Algemene Vergadering van Aandeelhouders, de aandeelhouders zijn de eigenaren van een bv of nv. Zij kunnen invloed op het beleid van de vennootschap uitoefenen op de AVA. Deze moet minstens eenmaal per jaar worden georganiseerd. De directie (of Raad van Bestuur) heeft de dagelijkse leiding in de bv en nv. Zij houdt zich bezig met het voorbereiden, vaststellen en uitvoeren van het ondernemingsbeleid. Voor belangrijke beslissingen moet toestemming worden gevraagd van AVA of de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen (RvC) wordt door de AVA benoemd. De RvC houdt toezicht op de werkzaamheden van de directie en voorziet de directie van advies. Aandeelhouders van een bv en nv hebben een voordeel dat zij als eigenaar een beperkt risico lopen. Een bv en nv hebben een grotere kans dat een bedrijf blijft voortbestaan. Als een aandeelhouder of een directeur wegvalt, blijft de vennootschap als rechtspersoon toch gewoon bestaan. Eenmaal per jaar moeten bv s en nv s hun financiële situatie openbaar maken (jaarrekening). Grote bv s en nv s moeten meer financiële gegevens openbaar maken dan kleine bv s en nv s. Het doel van de publicatieplicht is dat belanghebbenden zoals leveranciers en kredietverschaffers inzicht kunnen krijgen in de financiële stand van zeken Pagina 13 van 19

14 van de onderneming. Alle bv s en nv s zijn vanaf een bepaalde omvang verplicht hun jaarrekening door een registeraccountant te laten controleren. Deze onderzoekt of de jaarrekening van de vennootschap aan de wettelijke voorwaarden voldoet. 9.5 Vereniging De vereniging is een samenwerkingsvorm tussen twee of meer personen die een bepaald doel willen verwezenlijken. Er bestaan twee soorten verenigingen: - Formele vereniging, als er een notariële akte is opgericht waarin de statuten van de vereniging zijn vastgelegd. De formele vereniging moet worden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. De formele vereniging bezit rechtspersoonlijkheid. - Informele vereniging, weinig wetten aan verbonden en kan al opgericht worden door op papier de overeenkomst te zetten. De informele vereniging bezit geen rechtspersoonlijkheid. Algemene ledenvergadering bezit de hoogste macht. Ieder lid heeft het recht om tijdens de vergadering zijn stem uit te brengen. Voor een grote organisatie als de ANWB die een paar miljoen leden heeft, is dit een onwerkbare situatie. De leden kiezen dan vaak afgevaardigden die samen de algemene vergadering vormen. Bestuursleden: een voorzitter, een secretaris en een penningsmeester. Deze worden benoemt door de ledenvergadering. De bestuurders geven leiding aan de vereniging en vertegenwoordigen deze naar buiten. Een penningsmeester is iemand die let op de uitgaven van een vereniging. Ook een vereniging moet een jaarverslag uitbrengen. Inkomstenbronnen van een vereniging: overheidssubsidies, sponsering, giften en contributie. 9.6 Stichting Een stichting is een rechtspersoon zonder leden die met behulp van een vermogen een bepaald doel wil bereiken. Het doel van een stichting is het streven naar bepaalde idealen. Een stichting heeft geen leden maar wel een bestuur. Het bestuur houdt zich bezig met het realiseren van de doelstelling. Er is geen controlerend orgaan zoals een ledenvergadering of een aandeelhoudersvergadering. Als bestuurders wegvallen, benoemt het bestuur zelf zijn opvolgers (coöptatie). Een stichting krijgt haar geld door: donaties, subsidies en leningen. 9.7 Financiering van niet-commerciële organisaties - Budgetfinanciering, komt veel voor bij overheidsinstellingen. - Lumpsumfinanciering, komt vooral voor in het onderwijs. - Subsidies, overheid is niet verplicht voor de financiering. Er zijn bepaalde regels waaraan een organisatie zich moet Pagina 14 van 19

15 houden om voor subsidie in aanmerking te komen. Meestal krijgen sportverenigingen van de plaatselijke overheid nog wel eens subsidie, met name als het gaat om het stimuleren van de sport bij de jeugd. - Leningen, contributies en giften, in een groot aantal situaties sluiten niet-commerciële organisaties leningen af om bijvoorbeeld een verbouwing uit te voeren. Voor de kredietverstrekker is het risico erg groot. Pagina 15 van 19

16 Hoofdstuk Vragers van vermogen Vragers van vermogen zijn: - consumenten - de overheid - ondernemingen Financieringskosten zijn alle kosten die verbonden zijn aan het lenen van geld zoals de rente en afsluitprovisie. De jaarlijkse uitgaven van de Staat zijn vaak groter dan de jaarlijkse inkomsten. Dit financieringstekort wordt gedekt door geld te lenen -> staatsobligaties. Begrotingsoverschot = Als de jaarlijkse inkomsten van het Staat groter zijn dan de jaarlijkse uitgaven. Beleggers willen een obligatie kopen als de marktrente lager is dan de rente op de obligatie, je zult dan ook meer ontvangen dan dat de marktrente hoger is dan de rente op de obligatie. Het gebruik maken van een deel van de winst voor de financiering van kapitaalgoederen heet reserveren. Het te koop aanbieden van aandelen of obligaties heet een emissie. Een onderneming waarvan de aandelen zijn genoteerd aan de effectenbeurs, noemen we een fonds. Naarmate het eigen vermogen van een onderneming groter is, kan een onderneming meer vreemd vermogen aantrekken. Er is meer zekerheid aanbieders van vermogen Aanbod van vermogen zijn: - institutionele beleggers - spaarders - beleggingsfondsen - ondernemingen - de overheid Institutionele beleggers zijn instellingen die grote bedragen te beleggen hebben als uitvloeisel van hun hoofdtaak. Voorbeelden hiervan zijn pensioenfondsen en levensverzekeringsmaatschappijen. Pensioenfonds: Als iemand in loondienst werkt, houdt de werkgever elke maand pensioenpremie in op het loon en Pagina 16 van 19

17 voegt hier soms een deel aan toe. Het pensioenfonds keert vanaf de pensioengerechtigde leeftijd van het pensioen uit dat een aanvulling vormt op de AOW-uitkering. Bij een levensverzekeringmaatschappij kun je je tegen betaling van een premie verzekeren. Institutionele beleggers kunnen beleggen in onroerende zaken en in aandelen en obligaties. Vaak verstrekken institutionele beleggers ook onderhandse leningen. Dit betekent dat de geldgever en de geldnemer rechtstreeks met elkaar in contact komt. Vaak ontstaan hierdoor voor beide partijen kostenvoordelen. Een ander voordeel is dat er over de leningsvoorwaarden kan worden onderhandeld en de betaling van rente en aflossing aanzienlijk sneller en goedkoper gaat omdat er slechts één geldgever is. Voor de geldnemer is er nog een ander voordeel: het rentepercentage is bij een onderhandse lening vaak iets lager dan het rentepercentage van een obligatielening. De vergoeding voor aandeelhouders hangt af van de winst van de nv (dividend). Als de aandeelhouder bij het verkopen van zijn aandelen winst maakt spreken we van koerswinst. Hetzelfde is als de aandeelhouder verlies maakt, dan spreken we van koersverlies. Het is daarom verstandig om in verschillende ondernemingen te beleggen. Beleggingsfondsen geven zogeheten participaties uit. Elke belegger die een participatie in het fonds koopt, is dan voor een (klein) deel eigenaar van de aandelenportefeuille van het fonds. We spreken van investeren als een onderneming productiemiddelen zoals gebouwen, machines en voorraden aanschaft. We spreken van beleggen als een particulier of een onderneming geld over heeft waarvoor bijvoorbeeld aandelen of obligaties gekocht worden in de hoop om winst te maken. Ook de overheid en de lagere overheid (gemeenten, waterschappen en sociale fondsen) beleggen als zij geld overhebben Geldmarkt en kapitaalmarkt De vermogensmarkt is het geheel van vraag naar en aanbod van vermogen. Door veel soorten vermogen zijn er ook Pagina 17 van 19

18 verschillende deelmarkten. Naarmate de vraag naar vermogen groter is stijgt het rentepercentage. Er is evenwicht op een deelmarkt bij dat rentepercentage waar vraag en aanbod van vermogen aan elkaar gelijk zijn. Dit proces noemen we de werking van het marktmechanisme of prijsmechanisme. De vermogensmarkt bestaat uit: de geldmarkt en de kapitaalmarkt. - De geldmarkt. Hierop wordt het kortstondig tijdelijk vermogen verhandeld (looptijd van max. een jaar) De belangrijkste aanbieders op deze markt zijn banken. Belangrijke vragers zijn de consumenten, de ondernemingen, de overheid en de banken. Voor ondernemingen zijn voorbeelden van kredieten van de geldmarkt: - rekening-courantkrediet, je mag een bepaalt bedrag in het rood staan; - leverancierskrediet, je krijgt eerst de goederen of diensten en betaalt achteraf; - afnemerskrediet, de koper betaalt eerst en krijgt daarna zijn of haar producten - Kapitaalmarkt. Hierop worden permanent vermogen (aandelenvermogen) en langdurig tijdelijk vermogen (leningen met een langere looptijd dan een jaar) verhandeld. Deze kapitaalmarkt bestaat uit een openbare kapitaalmarkt (vrije toegang) en een onderhandse kapitaalmarkt (geen vrije toegang). Bij een onderhandse kapitaalmarkt geld hetzelfde als een onderhandse lening (paragraaf 10.2). Bij de openbare kapitaalmarkt zijn er talrijke geldgevers, geen rechtstreeks contact, het rentepercentage en de wijze van aflossen zijn vooraf bekend, de geldgever krijgt jaarlijks rente via de bank en een obligatiehouder kan zijn uitgeleende geld terugkrijgen door zijn obligatie te verkopen via de effectenbeurs De Amsterdamse effectenbeurs Effecten zijn waardepapieren die kunnen worden gekocht en verkocht. Voorbeelden zijn aandelen, obligaties en aandelenparticipaties in beleggingsfondsen. Alleen leden van de Vereniging van de Effectenhandel kunnen op de effectenbeurs handelen in effecten. Leden zijn banken en commissionairs. Als een belegger effecten wil kopen of verkopen, moet hij zich wenden tot een van de leden van de Vereniging van de Effectenhandel, die vervolgens de opdracht voor de belegger uitvoert. Voor deze bemiddeling moet provisie worden betaald. Een belegger kan twee soorten orders geven: - Limietorders, hier geeft de belegger de minimale verkoop of de maximale koopprijs op. Pagina 18 van 19

19 - Markt orders, hier worden effecten gekocht zonder limiet. Een uitgifte van nieuwe aandelen op de effectenbeurs noemen we een aandelenemissie. Een emissie van aandelen van een onderneming wordt begeleid door een bank: we spreken van een emissie huis. Een emissiehuis benadert institutionele beleggers om de komende emissie toe te lichten. Banken kunnen bij een emissie samenwerken en vormen dan een syndicaat of consortium. Een manier om een groter publiek te bereiken, is een beursgang. Een onderneming gaat naar de beurs om de volgende reden: - Een nv wie de aandelen op de beurs genoteerd worden, krijgt een grotere naamsbekendheid en status. - De aandelen van een beursgenoteerde nv zijn gemakkelijker verhandelbaar. - De eigenaren van een onderneming die naar de beurs gaat, kunnen hieraan flink verdienen. De aandelen die de eigenaren in bezit hebben, kunnen, als de beursgang een succes wordt, veel opbrengen (cashen). Een onderneming die een beursnotering overweegt, is verplicht een prospectus uit te geven. In de prospectus staan onder meer gegevens over de onderneming en de aanstaande introductie van aandelen (bijv. doel emissie). Fusie = Samenvoeging of overname van een aantal ondernemingen. Dit kan van invloed hebben op de koers van de aandelen. Rentestand = Door een daling van de rentestand is het voor beleggers minder aantrekkelijk te beleggen in (obligatie)leningen, omdat de renteopbrengst dan afneemt. Bij een daling van de rentestand gaan meer beleggers in aandelen beleggen waardoor de aandelenkoersen stijgen. Index = Het koersverloop van een voor een bepaalde beurs representatieve groep effecten wordt weergegeven in een index. Een index geeft een beeld van de gezamenlijke prestaties van deze fondsen. Vaak gebruikt men de index om weer te geven hoe de prestaties van (een deel van) de markt zijn en hoe de stemming is op de beurs (die bepaalt of koersen stijgen of dalen). Pagina 19 van 19