Utrecht in Dialoog Wat doet Utrecht in Dialoog?...3 Netwerkorganisatie...3 Pool van dialoogbegeleiders ver de dialoog...

Transcriptie

1 Handbek Dialg

2 INHOUDSOPGAVE... 3 Utrecht in Dialg... 3 Wat det Utrecht in Dialg?...3 Netwerkrganisatie...3 Pl van dialgbegeleiders...3 0ver de dialg... 4 Kenmerken van de dialg...4 De frmule van de dialg...4 Gespreksregels...5 Gespreksleiders... 6 Belangrijke vaardigheden...6 Stap vr stap...7 Wat te den bij...11 Randvrwaarden...13 Praktische tips...13 Bijlage : geef me de vijf...14 Handbek Dialg ktber

3 UTRECHT IN DIALOOG Utrecht in Dialg is een initiatief van mensen en rganisaties in Utrecht die de dialg een warm hart tedragen en zich hier p vrijwillige basis vr inzetten. Het del van Utrecht in Dialg is m dr inzet van een dialg, mensen met elkaar in een inspirerend, betekenisvl gesprek te brengen. Dr in kleine grepen aan dialgtafels ervaringen, ideeën en drmen uit te wisselen, ntstaat er ruimte vr nieuwe inzichten en het benemen van persnlijke actie. De uiteenlpende achtergrnden van de deelnemers draagt bij aan het vergrten van inzicht en vrmt de basis vr prettig samen leven, wnen en werken. WAT DOET UTRECHT IN DIALOOG? Kernactiviteit van Utrecht in Dialg is het jaarlijks met vrijwilligers en partners rganiseren van de Week van de Dialg. Daarnaast begeleidt Utrecht in Dialg sinds 2014 de Pietendialg en dialgen in rganisaties. Vr het begeleiden van dialgen binnen rganisaties wrdt een vergeding in rekening gebracht. NETWERKORGANISATIE Utrecht in Dialg is een netwerk van mensen en rganisaties die met hun gezamenlijke inzet Utrecht in Dialg mgelijk maken. Een werkgrep van UPLR en samenwerkingspartners cördineert en faciliteert Utrecht in Dialg. Deze werkgrep bestaat uit Arie Nic Verheul, Jp Kls, Wilma de Buck, Mirjam Gademan, Mirjam van der Veen en Jeanneke den Ber. Samenwerkingsparners zijn nder meer UPLR, Gemeente Utrecht, Maliebaan45, Partagejurnal, Hgeschl Utrecht, Bartelmeus Gasthuis, Pdium Ost, Huiskamer Transwijk, Galerie Sanaa, Vluchtelingenwerk Midden Nederland, Scratisch Cafe Utrecht, Zinneprikkels, Ontmeting, ZininUtrecht en E-vnne. Meer weten f meeden met Utrecht In Dialg? Stuur een mail naar utrechtindialg@gmail.cm. POOL VAN DIALOOGBEGELEIDERS Aan Utrecht in Dialg is een pl van dialgbegeleiders en trainers verbnden. Deze pl bestaat nder meer uit Christel ten Berge, Jacbi Verheul-Vliegenthart, Jeanneke den Ber, Jimmy Krss, Liesbeth Simpelaar, May Penders, Mirjam Gademan, Mirjam van der Veen, Marijke Zetelief, Christine Nanlhy, Jp Kls, Arie- Nic Verheul en Wilma de Buck. Wil je k in de pl? Schrijf je in via en geef aan waarvr we een berep p je kunnen den. Handbek Dialg ktber

4 0VER DE DIALOOG KENMERKEN VAN DE DIALOOG Het wrd dialg is terug te vinden in het Latijn (dialgus) en het Grieks (dialgs). 'Dia' betekent letterlijk 'dr' en 'lgs' betekent 'het wrd' f algemener 'de betekenis'. Dialg is een gesprek tussen twee f meer mensen, waarin een vrije gedachtewisseling plaatsvindt, wat tt nieuwe inzichten leidt bij de betrkkenen. Kenmerkend is dat er betekenissen ntstaan die znder dialg niet tt stand hadden kunnen kmen. Écht luisteren ligt aan de basis hiervan. In veel culturen wrden van udsher dialgen in één f andere vrm gebruikt. De Griekse filsf Scrates gebruikte de dialg m nwaarheden te ntmaskeren en zdende dichter bij de waarheid te kmen. En, Amerikaanse Indianenstammen gebruikten een dialgmethde in het bestuur en de rechtspraak. Hiermee slaagden ze er in - p demcratische wijze - het eigenlijke prbleem in een kwestie te benemen en echte plssingen te frmuleren. Een dialg is een nderzekend gesprek tussen circa 6 à 8 deelnemers nder leiding van een getrainde gespreksleider ver een kwestie/nderwerp wat de deelnemers beit en bindt. Een dialg is geen debat f discussie winnen f vertuigen is niet aan de rde, samen antwrden p vragen vinden wel. Een dialg gaat uit van de eigen mgelijkheden en verantwrdelijkheid van de deelnemers. Het samen benutten van ieders afznderlijke bijdrage is de kracht van de dialg. Een dialg is een gespreksvrm die zich nderscheidt van debat en discussie. Het vrnaamste verschil is dat een dialg een nderzeksgesprek is. De vrnaamste verschillen p een rij. Handbek Dialg ktber

5 DE FORMULE VAN DE DIALOOG De frmule vr de dialg bestaat uit 4 stappen in een uur. 1. Kennismaking 20 min 2. Ervaringen uitwisselen 50 min 3. Drmen 30 min 4. Wat gaan we den? (samen f individueel) 20 min GESPREKSREGELS Open je hart: stel je rdeel z lang mgelijk uit. Vr een gede dialg meten we een aantal natuurlijke gespreksneigingen achterwege laten. Veel vruwen dregen vreger schrten ver hun rkken. Bij het dweilen mesten zij hun rkken pschrten, zdat zij er geen last van hadden. Z is het vr een dialg ged je rdeel p te schrten. Je met je rdeel even pzij zetten, zdat je er geen last van hebt, zdat je er niet ver struikelt. Alleen dan kun je verder kijken dan je eigen pvattingen. Wees krt: spreek eerlijk en met diepgang znder lang uit te wijden. Juist wanneer we iets cncreet maken wrden interessante verschillen zichtbaar en wrden nze pvattingen duidelijk. Open je geest, luister met respect naar alle ingebrachte gezichtspunten. Alle deelnemers aan een dialg zijn gelijkwaardig en verdienen evenveel respect. Denk niet tegen de ander. (ja maar huding) Denk met de anderen, denk samen als één hfd, Stel verhelderende vragen. Vel je vrij: het gaat m samen zeken naar antwrden en nieuwe vragen en niet m individueel presteren. Maak ruimte vr nieuw denken. Ga vrbij je ude denken, meningen en standpunten. Laat de ander schitteren: ndig de ander uit m te vertellen en luister. In dialg-gaan betekent dat je aandachtig en waarderend luistert en dat je bereid bent m ervaringen te delen: Neem de tijd. Wees nieuwsgierig: streef naar begrijpen, niet naar vertuigen. Luister actief. Verplaats je in de ander, bekijk de wereld dr de gen van de ander. Je stelt je pen vr het verhaal van de ander Ga vr ntdekking: laat vrnderstellingen ls, ga vr nieuwe inzichten. Fixeer je niet p plssingen. Onderzek nderliggende redenen, waarden en nrmen, en visies achter een prbleem f plssing Wees echt: vertel je persnlijke ervaring uit je hart, niet enkel je mening. Iedereen kan zijn mening en gevelens uitspreken. Je spreekt vanuit jezelf. Je vertelt pen en eerlijk. Handbek Dialg ktber

6 GESPREKSLEIDERS BELANGRIJKE VAARDIGHEDEN Luisteren, naar de verbale en nn verbale signalen. Luister ged naar wat er gezegd wrdt, wees k alert p zwel verbale als nnverbale signalen. He zitten de deelnemers erbij? Is er betrkkenheid zichtbaar bij de deelnemers? Wat betekent het thema vr ju?. Geef de ander k de tijd m hier even na te denken, m een antwrd p de vraag te kunnen geven. Stiltes mgen er zijn. Drvragen, p inhud en gevel. Samenvatten van de inhud. Handbek Dialg ktber

7 STAP VOOR STAP Stap 1: Kennismaking Wat de je? Je heet iedereen welkm, geeft een telichting p de gespreksregels en vraagt de deelnemers zich vr te stellen dr het nemen van naam en de betekenis van het thema vr hem f haar. welke assciaties heb je er bij? Als alternatief kun je kiezen vr geef me de vijf (zie bijlage) Waarm de je het? De kennismaking dient als pwarming p het thema, als kennismaking met de dialgregels en natuurlijk als kennismaking met elkaar. He de je het? Om te stimuleren dat de deelnemers zich uitspreken kun je Het Ppcrn principe gebruiken degene die het eerst p ppt krijgt het wrd in plaats van een rndje te maken Handbek Dialg ktber

8 Stap 2: Ervaringen uitwisselen Wat de je? Je vraagt de deelnemers ervaringen in te brengen met een cncrete EIGEN ervaring ver het thema. Je vraagt dr p 2 à 3 ervaringen die relevant zijn m het gesprek te verdiepen zdat mgelijk dieperliggende thema s met betrekking tt de kwestie/nderwerp aan de rde kunnen kmen. Op grnd van verdieping van de ervaringen bespreek je samen met de deelnemers vereenkmsten en verschillen in de besprken ervaringen. Waar gaat het nu m, wat was de kern in de afznderlijke verhalen? Wat raakt je in de vrbeelden? Wat vind je inspirerend? Waarm de je het? Het eerste rndje ervaringen heeft vrnamelijk tt functie dat mensen hun verhaal kwijt kunnen. Ze mgen vertellen wat ze hebben meegemaakt. Nadat de gespreksleider 2 á 3 interessante en bruikbare vrbeelden heeft gekzen, gaat het er m een z vlledig mgelijk beeld te krijgen van de ervaring. Wat is er feitelijk gebeurd? (zie interview-vragen in Stap vr stap He de je het?) Het gebruik van ervaringen heeft twee belangrijke functies. In de eerste plaats kun je p die manier nderscheid maken tussen feiten en rdelen. Vr de deelnemers is het belangrijk te ervaren welk deel van de ervaring rdelen zijn en welk deel feiten. Op die manier wrden andere mgelijke interpretaties van de situatie zichtbaar. Ten tweede maakt het spreken via cncrete ervaringen grtere, abstracte thema s tegankelijk. Over cultuur in het algemeen is het lastig praten. Maar dr naar ervaringen te zeken die er mee samenhangen, kun je het nderwerp tch bespreken. Nadat de ervaringen zijn besprken, gaat het gesprek naar een gezamenlijke beeld. Waar draait het hier m? He zu je dit nemen? Daarnaast is het een beweging van persnlijk naar algemeen. Vrbij de persnlijke cncrete ervaring, nu we die allemaal gehrd en begrepen hebben, naar een algemener thema wat dan zichtbaar wrdt? Cnsensus met betrekking tt de dingen waar we het ver eens zijn, en de cnsensus ver de verschillen. He de je het? Laat iedereen een EIGEN vrbeeld geven. Zrg ervr dat mensen de ruimte krijgen hun verhaal te den, maar k dat het niet te lang duurt. Vraag daarm m kleine, cncrete ervaringen die mensen zelf hebben meegemaakt. Bruikbare ervaringen kun je herkennen aan de frmulering die wrdt gebruikt. Een verzichtje: Niet bruikbaar Wel bruikbaar Criteria vr de ervaring altijd als ik... ten ik laatst... één ervaring, geen reeks mijn neef was laatst... van de zmer was ik... eigen ervaring, ik-vrm vreger ging ik... twee weken geleden... recent verleden, herkenbaar vr alle in de buurt zie ik wel bij de slager zag ik deelnemers cncreet en precies eens... gister.. Handbek Dialg ktber

9 Daarna kies je zelf 2 à 3 interessante en bruikbare ervaringen. Deze kun je samen het best uitvragen in de vrm van een interview. De vlgende vragen kunnen je daarbij helpen: Wat is er feitelijk gebeurd? Prbeer het z helder te krijgen dat je het vr je ziet als een film(pje). Waar en wanneer is het gebeurd? Wie waren er bij betrkken? Welke belangen speelden een rl? Wat heb je zelf cncreet gedaan? Wat betekent de situatie vr ju?(gevel/gedachte) Welke vragen heb je bij het vrbeeld? Stimuleer de deelnemers deze vragen te stellen. Geef in ieder geval na het interview de deelnemers de gelegenheid ng andere verhelderingsvragen te stellen. Vervlgens is het belangrijk een gezamenlijk beeld te krijgen van waar het nu m draait bij het thema. Het kan helpen m iedereen eerst vr zichzelf p te laten schrijven (f bedenken, als mensen niet kunnen/willen schrijven) waar het vlgens hen m draait, he zij de situatie zuden mschrijven, he zij dit zuden nemen. Zrg ervr dat de mschrijvingen niet te lang zijn. Laat iedereen zijn eigen-wijsheid aanspreken. Het is juw taak er vr te zrgen dat zij tt een eigen definitie kmen wat is er vlgens henzelf aan de hand? Stel je eigen rdeel uit. en sta in dienst van het gesprek. Dat kun je het best den dr samen te vatten en structureren, de regels in herinnering te brengen, je deelnemers te verleiden tt een nderzek, maar de inhud bij hen te laten. Help de grep m samen tt één mschrijving te kmen. Stap 3. Drmen Wat de je? Neem een mment stilte in acht, vraag de deelnemers hun gen even dicht te den en stel de vlgende vragen: He ziet je gewenste/ ideale tekmst er uit in relatie tt het thema? Beschrijf je ideale tekmstbeeld, wat zie je, hr je? He zu het zijn als jij het vr het zeggen had, als een aantal belemmeringen er nu even niet zijn. Als we net even wat meer lef hadden, als we nze talenten en mgelijkheden ptimaal benutten Waarm de je het? Drmen dient m een beetje uit de cncrete werkelijkheid te kmen, de fantasie aan te spreken, ruimte te maken vr hp, te denken in mgelijkheden, vrbij wat zich nu in het hier en nu aandient. Handbek Dialg ktber

10 He de je het? Als begeleider is het van belang m deze stap ged te faciliteren. Het gaat m een verder perspectief aan te bren, m creativiteit, hp en passie aan te bren. Ogen even dicht een krte visualisatie wat is er als, f wat is er ver een tijdje, wat zu er kunnen zijn als we allemaal. Laat mensen de tijd nemen m hun drm / hp te verkennen. Vervlgens meten mensen taal vinden m hun drm te vertellen/ in de werkelijkheid te plaatsen. Om iets van de drm te kunnen realiseren is k hier weer van belang m te benemen waar het m draait, wat is de kern? Stap 4: Wat kunnen we den samen f individueel? Wat de je? Op basis van verkregen inzichten (en drmen) vraag je de deelnemers wat ze zelf kunnen den m hun drm te realiseren. Wat kun jij daar aan bijdragen en welke steun van derden (wie zijn dat dan?) heb je daarbij ndig. Zie/vel/hr je ideale tekmst. Wat kun jij nu den m deze drm te verwezenlijken? He kun jij je drm dichterbij halen? Wat is ndig, vraagt nu aandacht? Welke eerste cncrete stap kun jij zetten? Waarm de je het? Het del van deze laatste stap spreekt bijna vr zich. Het is een vrm van gsten. En terug naar het cncrete. Wat kunnen in de echte wereld een eerste stappen zijn m juw / jullie drm te verwezenlijken Tegelijkertijd biedt deze stap de kans p vervlg, pvlging van dat wat gezegd is. He de je het? Wanneer je hier bent aangekmen is het belangrijkste werk gedaan. Als stap 2 en 3 ged gaan, gaat deze stap vanzelf. Wanneer we het eens zijn ver waar het m draait (f de verschillen). Wat staat ns dan te den? Het enige aandachtspunt is dat het wel betrekking met hebben p de mensen ZELF kunnen den( wat ligt in hun eigen cirkel van invled). Wat gaan zij den? Pas daarna ga je in p ndzakelijke vrwaarden, waar zij geen invled p hebben. Vrkm dus een wensenlijstje vr de gemeente f andere instellingen. Sluit de dialg af p een manier die bij ju past. Handbek Dialg ktber

11 WAT TE DOEN BIJ... In dit deel van het Handbek staan ng een aantal tips vr situaties die zich in alle fasen van de dialg kunnen vrden. Het gaat niet m regels, maar m tips en ideeën die van pas kunnen kmen tijdens het begeleiden van gesprekken. 1. mensen blijven in hun gelijk zitten Wanneer mensen in hun eigen gelijk blijven zitten, kan het helpen m hen te vragen zich te verplaatsen in een ander. Je kunt inventariseren wie allemaal bij de ervaring f situatie betrkken zijn, deze rllen verdelen ver de deelnemers en hen vanuit hun rl een standpunt te laten innemen. Drdat iedereen een rl krijgt, is het makkelijker m p een andere manier te denken, terwijl zij tegelijkertijd een ander perspectief vertlken. Het gaat er hier dus m p een speelse manier te rganiseren dat de deelnemers in de schenen van een ander gaan staan. Het kan k zijn dat het nderwerp de deelnemers zó raakt dat zij verhit hun eigen punt blijven herhalen. Dan kan een gevelssamenvatting helpen. Een gevelssamenvatting is het benemen van de emtie die je waarneemt. Bijvrbeeld: ik kan me vrstellen dat je daar heel bs van wrdt, f daar zul je wel teleurgesteld ver zijn, f dat met een machtels gevel geven. Op deze manier erken je expliciet dat je ziet wat deze persn dwars zit. Dat helpt vaak. 2. mensen luisteren niet meer naar elkaar Wanneer mensen niet meer naar elkaar luisteren is de techniek van LSD (Luisteren, Samenvatten en Drvragen) van belang. Dat geldt vr de gespreksleider mdat hij f zij een vrbeeldfunctie heeft. Maar je kunt hen k vragen eerst samen te vatten wat de vrige spreker zei, vrdat ze zelf iets nieuws inbrengen. Dit velt in eerste instantie misschien wat kunstmatig, maar wanneer de gespreksleider het vrbeeld geeft, kan dit heel ged werken. Natuurlijk kun je k benemen dat je merkt dat mensen niet meer naar elkaar luisteren en verwijzen naar de gespreksregels. Vaak vergeten mensen dr hun betrkkenheid de gespreksregels en helpt het hen daar even aan te herinneren. Vragen is belangijker dan stellen. Begrijpen is belangrijke dan juw rdeel. 3. mensen laten elkaar niet uitpraten Wanneer mensen elkaar niet laten uitpraten, geldt net als bij het vrige punt dat je dat kunt benemen en de deelnemers kunt herinneren aan de gespreksregels. Maar er zijn ng een paar technieken die je kunt tepassen. Z kun je bijvrbeeld een vrwerp gebruiken m de spreekbeurt zichtbaar te maken. De persn met dit vrwerp mag praten, de anderen luisteren (talking stick methde). Ok kun je als gespreksleider vragen f iemand uitgesprken is. Of vragen f iemand krt kan samenvatten wat hij net heeft gezegd. Tch is k ged m je te realiseren dat smmige mensen blijven praten mdat ze niet weten he zij meten afrnden. Zij zijn dus gehlpen wanneer je hen nderbreekt, bedankt en samenvat wat ze wilden zeggen. Handbek Dialg ktber

12 4. Wat de ik als een grepslid een ander grepslid ngevraagd advies f tips geeft? Je kunt die persn er p wijzen dat bij het dialggesprek de ervaring centraal staat, niet de plssing f wat je met die ervaring zu meten den. Wanneer iemand zelf aangeeft graag inhudelijk advies te willen, kunnen mensen uitgendigd wrden daar na aflp van het dialggesprek verder ver dr te praten. Het kan natuurlijk heel fijn zijn m via een dialggesprek mensen te leren kennen die je kunnen steunen. Maar het kan k heel ged zijn dat je helemaal niet zit te wachten p advies f suggesties. Vaak zit er k een rdeel in advies f tips die afbreuk kunnen den aan de inbreng van de ander. 5. Wat de ik als iemand telkens in discussie vervalt? Je kunt deze persn persnlijke vragen stellen: waarm was iets z belangrijk? Welke dingen bedelt hij/zij? Z kan iemand in zijn f haar eigen verhaal kmen, in plaats van in zijn f haar mening. 6. Wat de ik als een grepslid steeds van het nderwerp van de dialg afdwaalt? Je kunt deze persn herhaaldelijk aan het nderwerp herinneren dr bijvrbeeld te vragen waar ik nu ng z benieuwd naar ben, is juw ervaring met 7. Wat de ik als een grepslid erg verlegen is? Je kunt deze persn gedurende het gehele gesprek de tijd geven m tt gesprek te kmen. Wat betekent dat je sms juist accepteert dat iemand ng niet klaar is m aan het gesprek deel te nemen. Dan geef je een ander persn de ruimte. Dr vriendelijk af en te een geslten vraag te stellen ndig je hem f haar uit m geleidelijk aan meer te zeggen. 8. Wat de ik als iemand zich afwezig pstelt? Prbeer de persn bij het gesprek te betrekken dr gerichte vragen te stellen ver de ervaring f drm van die persn. Smmige mensen vinden het meilijk m met hun eigen bijdrage in het gesprek te kmen. Dat wil niet zeggen dat ze niks te melden hebben. Ieders bijdrage is waardevl. Deze mensen kun je vaak p weg helpen dr vragen te stellen en dr te vragen naar aanleiding van het antwrd. 9. Wat de ik als een grepslid emtineel wrdt? Je kunt pmerken dat je ziet dat het diegene veel det. Je kunt die persn p zijn f haar gemak stellen dr bijvrbeeld te zeggen dat je het begrijpt dat het vertellen van een verhaal f het luisteren naar verhalen van anderen veel ls kan maken bij jezelf. Je kunt vragen f die persn iets ndig heeft f dat je het gesprek kunt vrtzetten. Dr het gesprek vrt te zetten geef je mensen vaak de kans even tt zich zelf te kmen Handbek Dialg ktber

13 RANDVOORWAARDEN Het is bij een dialg belangrijk dat hij plaatsvindt in een rustige ruimte znder al te veel afleiding en rumer. Dialgen vinden plaats in gemengd samengestelde grepen van 6 tt maximaal 10 persnen. Een dialg duurt circa 2 uur Cruciaal vr het slagen van de dialgen is dat alle gespreksleiders een training gevlgd hebben. De dialgen kunnen niet bijgewnd wrden dr tehrders. PRAKTISCHE TIPS Zrg van te vren vr kffie, thee en frisdrank zdat dit niet (strend) later verzrgd wrdt. Organiseer de bijeenkmst in een prettige vertruwenwekkende mgeving. Hudt met het aanvangstijdstip rekening met het prgramma van de deelnemers. Handbek Dialg ktber

14 BIJLAGE : GEEF ME DE VIJF Handbek Dialg ktber