de aantrekkelijkheid van beroepen in belgïe

Transcriptie

1 de aantrekkelijkheid van beroepen in belgïe

2 2 inhoud 01 inleiding voorwoord methodologie bouwstenen van een 10 aantrekkelijke job 2.1 belangrijkste bouwstenen de verschillen bij de 12 subgroepen de meest aantrekkelijke 14 beroepen 3.1 de top 20 van de meest 15 aantrekkelijke beroepen 3.2 zijn de meest 17 aantrekkelijke beroepen mannenberoepen? de minst aantrekkelijke 20 beroepen 4.1 zijn de minst 23 aantrekkelijke beroepen vrouwenberoepen?

3 de aantrekkelijkheid van beroepen in belgië 3 05 scholing verschillen tussen 28 de subgroepen 6.1. de meest en minst 29 aantrekkelijke functies per subgroep 6.2 mannen versus vrouwen jonger dan 40 versus plussers 6.4 laaggeschoolden versus 32 hooggeschoolden de aantrekkelijkheid 36 van de bouwstenen van de aantrekkelijkste beroepen de aantrekkelijkheid 40 van de bouwstenen van de minst aantrekkelijke beroepen 09 rangschikking 46 per bouwsteen 10 executive summary 50 bijlage rangschikking 56 van alle beroepen

4 4 01 inleiding

5 inleiding voorwoord Sinds 2000 gaat Randstad ieder jaar op zoek naar de meest aantrekkelijke werkgever in België. Dit levert telkens weer belangrijke informatie op. We weten niet alleen welke bedrijven de meest aantrekkelijke werkgevers zijn. We leren uit deze enquêtes ook waarom dat zo is. Sinds 2012 werden naast de grote privéwerkgevers ook kandidaten op de arbeidsmarkt publieke organisaties, focussen zich eerst op een beroep of lokale besturen, social functie. Pas dan gaan ze na in welke profitorganisaties, disruptieve bedrijven en bedrijven deze jobs te vinden zijn en speelt de aantrekkelijkheid van de internationale organisaties onderzocht. In- werkgevers een rol. tussen is het Randstad Employer Brand Research uitgegroeid tot een begrip in hr-kringen. Sinds 2010 wordt het onderzoek ook in het buitenland uitgevoerd. Intussen in 30 landen in vier werelddelen. In 2011 beslisten we om de zoektocht naar aantrekkelijkheid op de arbeidsmarkt uit te breiden. Mensen die zich op de arbeidsmarkt begeven zoeken immers niet alleen een aantrekkelijke werkgever, maar uiteraard ook een aantrekkelijke job. Het is zelfs zo dat kandidaten op de arbeidsmarkt in de eerste plaats focussen op een beroep of functie. Pas dan gaan ze na in welke bedrijven deze jobs te vinden zijn en speelt de aantrekkelijkheid van de werkgevers een rol. Zo n 90% van de mensen oriënteert zich eerst op de job en dan pas op het bedrijf. Het is vanzelfsprekend dat er een verband is tussen aantrekkelijke jobs en aantrekkelijke bedrijven. Een werkgever kan moeilijk aantrekkelijk zijn zonder ook aantrekkelijke jobs aan te bieden. Een bedrijf dat veel aantrekkelijke jobs te bieden heeft, komt zo vanzelf beter voor de dag. Maar het ene is niet te herleiden tot het andere want uiteraard bieden bedrijven een waaier van jobs aan. En bedrijven die aantrekkelijke werkgevers zijn, bieden niet per definitie alleen maar aantrekkelijke jobs aan. De aantrekkelijkheid van jobs in kaart brengen is dus een waardevolle aanvulling op onze jaarlijkse peiling naar de aantrekkelijkheid van de Belgische werkgevers. Hoog tijd dus om onze studie van 2011 te herhalen. Met deze studie wil Randstad in de eerste plaats hulde brengen aan eenieder die betaalde arbeid verricht. Zij doen dit niet alleen voor zichzelf of hun naasten, maar dragen ook rechtstreeks en onrechtstreeks bij tot de gemeenschap. Speciale hulde ook voor zij die werken in beroepen die minder aantrekkelijk zijn. Zij krijgen meestal niet de waardering en het respect die ze verdienen. We wensen je bij het lezen van dit onderzoeksverslag alvast interessante nieuwe inzichten toe. In dit onderzoeksverslag opteerden wij er met het oog op de leesbaarheid van de studie voor om overal de mannelijke functiebenamingen te gebruiken. Deze beslissing betekent uiteraard geenszins dat Randstad geen voorstander zou zijn van een gelijke toegang van M/V/X tot alle vermelde beroepen. Integendeel. Wij zijn immers een fervente promotor van diversiteit op de werkvloer en van selecties op basis van de competenties van mensen.

6 tabel 1 samenstelling onderzoekspopulatie vrouwen mannen laag midden hoog franstalig nederlandstalig % = 3570 gerealiseerd na weging

7 inleiding 7 om de aantrekkelijkheid van een beroep te meten, vroegen we de respondenten of ze het beroep zouden aanbevelen aan hun kinderen of vrienden. 1.2 methodologie Het onderzoek naar het meest aantrekkelijke beroep volgt de logica van het onderzoek naar de meest aantrekkelijke werkgever. Eerst wordt nagegaan wat nu precies de aantrekkelijkheid van een functie bepaalt. Het zal daarbij niemand verbazen dat loon een belangrijke factor is, maar net zoals bij het onderzoek naar de aantrekkelijkheid van bedrijven zijn er ook andere factoren die een rol van betekenis spelen. Vervolgens krijgen de respondenten een lijst van in totaal 130 beroepen voorgelegd. Per respondent werd het aantal beroepen beperkt tot een lijst van Uiteraard kunnen niet alle beroepen bevraagd worden. In 2011 baseerden we ons op de lijst van de FOD Economie met de meest voorkomende beroepen in België. Deze is gebaseerd op een jaarlijkse enquête die sinds 1983 wordt uitgevoerd. De laatste lijst dateert van Voor het nieuwe onderzoek werd naast de lijst van de FOD Economie ook een beroep gedaan op The Careers Handbook (2015), een boeiend naslagwerk waarin de onoverzichtelijke waaier van beroepen en functies worden geclusterd tot 15 beroepenvelden. Aan de hand van deze informatiebron werd de lijst geactualiseerd met heel wat nieuwe functies (IT, creatieve beroepen ). Omdat meer dan 40 nieuwe beroepen werden geïntroduceerd en we de lijst niet te lang konden maken, moesten er ook een aantal beroepen verdwijnen. Dit betekent dat een vergelijking met 2011 niet voor de hand ligt. Ook al omdat het totaal aantal beroepen gestegen is van 112 naar 130. Vergelijkingen moeten dus met de nodige omzichtigheid gebeuren. Om de aantrekkelijkheid van een beroep te meten vroegen we de respondenten of ze een specifiek beroep zouden aanbevelen aan hun kinderen of vrienden. Vervolgens vragen we de respondenten ook vijf bouwstenen, die de aantrekkelijkheid van een beroep bepalen, per beroep te beoordelen. Zo kan bijvoorbeeld het loon dat bij een beroep hoort aantrekkelijk zijn, maar de balans tussen werk en privé veel minder. De Randstad-enquête vond plaats begin respondenten kregen een online vragenlijst voorgelegd. Er werd representativiteit nagestreefd wat betreft geslacht, scholing, leeftijd en taal.

8 8 met deze studie wil randstad hulde brengen aan zij die werken in beroepen die minder aantrekkelijk zijn. Zij krijgen meestal niet de waardering die ze verdienen.

9 de aantrekkelijkheid van beroepen in belgïe 9

10 10 02 bouwstenen van een aantrekkelijke job

11 bouwstenen van een aantrekkelijke job 11 Waarom kiezen mensen voor een bepaald beroep? Net zoals bij de jaarlijkse studie naar de meest aantrekkelijke werkgevers in België onderzochten we waarom men een bepaald beroep al dan niet aantrekkelijk vindt. Respondenten moesten uit een lijst van mogelijke bouwstenen die een beroep aantrekkelijk maken de vijf bouwstenen uitkiezen die voor hen het belangrijkst zijn. 2.1 belangrijkste bouwstenen Net zoals in de studie van 2011 komt loon als de belangrijkste bouwsteen om een job aantrekkelijk te vinden uit de bus, gevolgd door balans werk-privé, goede werkomstandigheden en werkzekerheid en afwisseling. Dit is exact dezelfde top vijf als in Als respondenten alleen gevraagd worden de belangrijkste bouwsteen aan te geven, dan haalt balans werk-privé het nipt voor loon (18,9% versus 18%). Wat blijft uiteraard is dat mensen heel verschillende dingen belangrijk kunnen vinden in een job. net zoals in de studie van 2011 komt loon als de belangrijkste bouwsteen om een job aantrekkelijk te vinden uit de bus.

12 12 mannen zijn iets gevoeliger voor de uitdagingen die jobs te bieden hebben, dan vrouwen. gevoeliger voor de uitdagingen die jobs te bieden hebben. Voor de andere bouwstenen zijn de verschillen te klein om relevant te zijn. 2.2 de verschillen bij de subgroepen Net zoals bij de keuze voor een bedrijf zijn er ook bij de beroepskeuze een aantal verschillen tussen de diverse subgroepen. Zij het in beperkte mate. De gelijkenissen zijn vele keren groter. Wat de leeftijd betreft (< en > 40) is er heel weinig verschil. Mensen jonger dan 40 hechten iets meer belang aan uitdagend werk. Mensen boven de 40 vinden werkzekerheid, maar ook autonomie iets belangrijker. De grootste verschillen merken we bij het kwalificatieniveau. Net zoals in 2011 vinden laaggeschoolden het loonaspect, maar vooral werkzekerheid, belangrijker dan hooggeschoolden. Voor het overige zijn er geen verrassingen: hooggeschoolden vinden de afwisseling, uitdagingen, autonomie en verantwoordelijkheid en vooral de leermogelijkheden significant veel belangrijker dan laaggeschoolden. Tenslotte zijn er een aantal interessante maar te verwachten verschillen volgens de sector waarin men werkt. Respondenten die bij de overheid of in de social profit werken hechten minder belang aan het loon maar meer aan werkzekerheid en aan de maatschappelijke relevantie van hun werk. Net zoals in 2011 merken we ook in 2018 dat mannen bij een beroepskeuze iets meer belang hechten aan het loon dan vrouwen. Vrouwen hechten iets meer belang aan de sociale contacten in de job. Mannen zijn iets

13 tabel 2 de belangrijkste bouwstenen van een aantrekkelijke job (top 5) aantrekkelijk loon goede balans werk-privé goede arbeidsomstandigheden werkzekerheid veel afwisseling veel contact met andere mensen veel leermogelijkheden en doorgroeimogelijkheden veel autonomie uitdagingen maatschappelijk relevant creativiteit veel verantwoordelijkheid rustig in openlucht avontuurlijk 73,2% 63,6% 61,7% 46,8% 45,2% 32,2% 31,1% 30,6% 22,5% 22,0% 21,1% 20,0% 18,4% 6,0% 5,6% 0% 20% 40% 60% 80% % is het aandeel respondenten dat deze bouwsteen in hun top vijf plaatsen.

14 14 03 de meest aantrekkelijke beroepen

15 de meest aantrekkelijke beroepen 15 De meest aantrekkelijke werkgever wordt gevonden aan de hand van de vraag of de respondent al dan niet graag voor het bedrijf zou werken. Om te bepalen welke de meest aantrekkelijke job is, vroegen we de respondenten of ze de job in kwestie zouden aanbevelen aan hun kinderen of vrienden. Aan de hand van scores van 1 tot 5 moesten ze aangeven of ze de job helemaal niet (1) tot heel sterk (5) zouden aanbevelen. Voor de rangschikking van de meest aantrekkelijke beroepen baseerden we ons op het aantal keren dat een beroep een score 4 of 5 kreeg op een schaal van de top 20 van de meest aantrekkelijke beroepen ingenieurs opnieuw aan de top, zij het heel nipt Alhoewel ingenieur net zoals in 2011 het meest aantrekkelijke beroep is, is deze voorkeur niet meer zo uitgesproken als in 2011 (toen 75%, nu 63%). De daling inzake voorkeur merken we op bij alle beroepen (zij het in vergelijking met ingenieur in mindere mate) die in de top van de rangschikking staan geklasseerd. Omgekeerd merken we bij de beroepen die al in 2011 werden de lager gequoteerde onderzocht zijn ook vandaag in beroepen een stijging overgrote mate in hetzelfde deel van van de aantrekkelijkheid. Het is niet heel de rangschikking terug te vinden. Het aantal grotere verschuivingen duidelijk waar dit verschil aan te wijten is. is zeer beperkt. Globaal genomen is de variantie op het vlak van aantrekkelijkheid sterk afgenomen. In 2011 haalde het meest aantrekkelijke beroep een score van 75% en het minst aantrekkelijke beroep een score van 3%. Vandaag zijn dat respectievelijk 62% en 11%. Aan de globale rangschikking verandert dat overigens weinig. De beroepen die al in 2011 werden onderzocht zijn ook vandaag in overgrote mate in hetzelfde deel van de rangschikking terug te vinden (boven, midden, onderaan). Het aantal grotere verschuivingen is zeer beperkt. Alhoewel ingenieur (zowel burgerlijk als industrieel) nog steeds een knelpuntberoep is, kunnen we op basis van deze resultaten uitsluiten dat dit te wijten is aan een negatief imago van het beroep. De verklaring moet eerder gezocht worden bij de moeilijkheidsgraad van de diverse ingenieursopleidingen. Voorts maakt de specificiteit van het beroep dat het ook moeilijk kan vervangen worden door andere wetenschappers, zoals fysici en informatici. De redelijk sterke daling van de aantrekkelijkheid van het ingenieursberoep zorgt ervoor dat het verschil met de nummer twee een stuk kleiner is dan in Toen bedroeg het verschil met de nummer twee maar liefst zeven procentpunten. Nu is dat minder dan één procentpunt.

16 tabel 3 de 20 meest aantrekkelijke beroepen burgerlijk/industrieel ingenieur 62,0% 1 2 apotheker 61,6% 6 3 dokter 60,9% 4 4 architect 57,3% 2 5 software ingenieur 57,2% nieuw 6 dierenarts 57,0% 3 7 chirurg 56,8% 10 8 professor 55,9% 5 9 notaris 54,1% 8 10 kinesist 52,1% docent 51,6% 9 12 farmacoloog 51,2% nieuw 13 tandarts 50,6% nieuw 14 advocaat 50,3% juridisch deskundige 49,9% nieuw 16 web designer 49,6% nieuw 17 IT-support 49,2% nieuw 18 biotechnoloog 49,2% nieuw 19 ambtenaar* 49,1% vertaler 49,1% nieuw 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% *gemeente/provincie/gewest/gemeenschap/federaal

17 de meest aantrekkelijke beroepen 17 vrouwen veroveren langzamerhand de arbeidsmarkt. Het apothekersberoep nog op nummer zes in 2011 volgt met een aantrekkelijkheidsscore van 62,4%. Terwijl ingenieur een typisch mannenberoep is (90% mannen), is apotheker dan weer een overwegend vrouwenberoep (68%). De vervrouwelijking van het beroep heeft er in dit geval blijkbaar niet voor gezorgd dat het beroep minder aantrekkelijk werd. De medische sector blijft zeer goed vertegenwoordigd met arts, dierenarts, kinesist en chirurg binnen de top 10. Net zoals in 2011 scoort het beroep van arts beter dan dat van chirurg, wat nog maar eens aantoont dat de factor loon niet altijd doorslaggevend is voor de aantrekkelijkheid van een beroep. Net buiten de top 10 vinden we ook nog tandarts (13) en farmacoloog (14) terug. Verschillende relatief nieuwe beroepen zoals software ingenieur, webdesigner en IT-support duiken op in de top 20, maar alleen het beroep van software ingenieur haalt de top 10. Het zijn dus zeker niet de nieuwe beroepen die voor een radicale ommekeer zorgen. Integendeel, de top 10 van meest aantrekkelijke beroepen verandert zeer weinig in vergelijking met acht jaar geleden. Terwijl de juridische beroepen zoals notaris, advocaat en rechter nog steeds in de top 20 zitten, scoren ze inzake aantrekkelijkheid net als in 2011 iets minder dan de medische beroepen en de ingenieurs. Zoals al vermeld zijn de meeste beroepen bovenaan de rangschikking minder aantrekkelijk geworden. Slechts drie beroepen slagen erin deze daling te beperken tot minder dan drie procentpunten: tandarts en kinesist, maar ook ambtenaar. De publieke sector blijkt een heel aantrekkelijke werkgever te zijn ambtenaar blijft een zeer aantrekkelijk beroep ook bij hooggeschoolden. Bij respondenten met een masteropleiding ligt de aantrekkelijkheid nauwelijks lager dan bij diegenen met een middelbaar diploma (48% en 50%). 3.2 zijn de meest aantrekkelijke beroepen mannenberoepen? Vrouwen veroveren langzamerhand de arbeidsmarkt. Deze beweging is al meerdere decennia bezig. Dit is ook te merken in de top van de rangschikking. In de top 10 is nog hooguit de helft van de beroepen een duidelijk mannenberoep: ingenieur, software ingenieur, architect, chirurg en notaris. Bij twee beroepen zijn vrouwen in de meerderheid: apotheker en kinesist. Bij de resterende drie beroepen in de top 10 is het beeld meer gemengd: arts, dierenarts en professor. Dat neemt echter niet weg dat kansrijke beroepen als ingenieur en beroepen in de IT-sfeer nog steeds in hoofdzaak mannenberoepen zijn. Bij de ingenieurs is er een lichte verbetering. 10,5% in 2011 en 15,8% in Apotheker, net niet het meest aantrekkelijke beroep, vervrouwelijkt dan weer. Op dit ogenblik zijn 68% van de apothekers vrouwen.

18 18

19 de aantrekkelijkheid van beroepen in belgïe 19 in de top 10 is nog hooguit de helft van de beroepen een duidelijk mannenberoep: ingenieur, software ingenieur, architect, chirurg en notaris.

20 20 04 de minst aantrekkelijke beroepen

21 de minst aantrekkelijke beroepen 21 In deze categorie is het moeilijker om te vergelijken met het verleden, omdat er in de bevraging van dit jaar heel wat beroepen verdwenen zijn. Zoals eerder al vermeld liggen de gemiddelde scores aan de onderkant van de rangschikking een stuk hoger dan in 2011, zodat evoluties op dat punt moeilijk te interpreteren zijn. Inpakker was in 2011 met slechts 3,1% van de respondenten die het toch een aantrekkelijk beroep vonden het minst aantrekkelijke beroep. Vandaag wordt het qua lage aantrekkelijkheid voorbijgestoken door het beroep van taxichauffeur. De sterke opkomst van alternatieve taxidiensten houdt wellicht verband met deze negatieve evolutie (wat de rangschikking betreft). Het is niet onmogelijk dat ook de toekomst van de zelfrijdende auto hier een impact heeft. De beroepen die onderaan noteren zijn zonder uitzondering allemaal beroepen die ook in 2011 slecht scoorden. Bij de 20 minst aantrekkelijke beroepen zijn er heel wat knelpuntberoepen. Duidelijk meer dan bij de top 20 van de meest aantrekkelijke beroepen. De lage aantrekkelijkheid verklaart hier mee het knelpuntkarakter van het be- eveneens opmerkelijk is de zeer lage score van het beroep politicus. Deze roep. Opvallend is ook lage score is enigszins in tegenspraak dat geen enkel beroep met de perceptie van een erg aantrekkelijk loon en extralegale voordelen is of door niemand totaal onaantrekkelijk zoals ruime vertrekregelingen. als aantrekkelijk wordt beschouwd. Zelfs het laagst geklasseerde beroep is nog steeds aantrekkelijk, zij het voor een kleinere groep. We merken ook dat naast de lagere waardering voor het beroep van taxichauffeur ook andere beroepen uit de bredere transportsector lager scoren in de ranking dan in 2011: (hef)truckchauffeur en buschauffeur worden relatief minder gunstig beoordeeld dan toen. Merkwaardig is dan weer dat het zeer goed betaalde beroep van havenarbeider net zoals in 2011 heel laag scoort (nu op plaats 8, toen op 7). Het is nochtans een beroep dat door de wet Major ( closed shop systeem) jarenlang beschermd werd. Het bewijst dat een goed loon en werkzekerheid niet altijd volstaan om als aantrekkelijk te worden beschouwd. Eveneens opmerkelijk is de zeer lage score van het beroep politicus. Deze lage score is enigszins in tegenspraak met de perceptie van een erg aantrekkelijk loon en extralegale voordelen zoals ruime vertrekregelingen.

22 tabel 4 de 20 minst aantrekkelijke beroepen taxichauffeur 10,6% 7 2 callcentermedewerker 11,3% 12 3 portier 11,6% 2 4 kelner 12,0% 11 5 cipier 12,9% 13 6 truckchauffeur 14,5% 21 7 havenarbeider 14,7% 8 8 inpakker 15,1% 1 9 buschauffeur 15,4% heftruckchauffeur 15,8% reclasseringsambtenaar 16,6% nieuw 12 danser 17,2% nieuw 13 winkelbediende 18,0% schoonheidsspecialist 19,6% landbouwer 19,7% politicus 20,0% nieuw 17 trader 20,2% nieuw 18 dakwerker 20,2% nieuw 19 restauranthouder 20,3% beveiligingsmedewerker 20,4% 24 0% 5% 10% 15% 20% 25%

23 de minst aantrekkelijke beroepen 23 bij de tien minst aantrekkelijke beroepen zijn er maar liefst zeven mannenberoepen. 4.1 zijn de minst aantrekkelijke beroepen vrouwenberoepen? Bij de tien minst aantrekkelijke beroepen zijn er maar liefst zeven mannenberoepen: taxichauffeur, portier, cipier, truckchauffeur, havenarbeider, bus- en heftruckchauffeur. Daartegenover staan slechts twee overwegend vrouwelijke beroepen: inpakker en kelner. Callcentermedewerkers geven een meer gemengd beeld.

24 24 05 scholing

25 scholing 25 De vereiste scholing voor een functie blijft nog steeds de belangrijkste graadmeter voor de aantrekkelijkheid ervan. De absolute top van de rangschikking bestaat uit functies waarvoor meestal minstens vijf jaar hogere studies of aanverwante trajecten noodzakelijk zijn. De top 50 bestaat voor de overgrote meerderheid uit hooggeschoolde beroepen. Dit zijn beroepen waarvoor in principe een diploma hoger onderwijs vereist is (bachelor of master). de absolute top van de rangschikking bestaat uit functies waarvoor meestal minstens vijf jaar hogere studies of aanverwante trajecten noodzakelijk zijn. De top 20 bestaat zelfs grotendeels uit functies waarvoor een masterdiploma nodig is. Het eerste beroep waarvoor geen masterdiploma strikt noodzakelijk is, is dat van webdesigner op de zestiende plaats. Hiervoor bestaan opleidingen op bachelorniveau. Op de achttiende plaats vinden we ambtenaar terug, een job die ook toegankelijk is zonder diploma hoger onderwijs, zij het steeds minder. Elektricien staat op 22 en is daarmee de hoogst genoteerde functie die in het arbeiderssegment thuishoort en waar je ook in terecht kunt met een diploma middelbaar onderwijs. Loodgieter, dierenverzorger en mecanicien zijn de andere handarbeidersberoepen die een plaats opeisen in de top 50. De positie van dierenverzorger is opmerkelijk. Het is de functie die de grootste vooruitgang boekte qua aantrekkelijkheid (van 22,2% naar 43,9%). Daarmee zijn dierenverzorgers aantrekkelijker dan bejaarden- en kinderverzorgers. Omgekeerd vinden we in de onderste helft van de rangschikking niet zoveel functies waarvoor een diploma hoger onderwijs noodzakelijk is. De laagst genoteerde functie waarvoor een diploma van universitair hoger onderwijs vereist is, is die van scheepskapitein. Ook dit is een voorbeeld van hoe de perceptie het haalt van de effectieve kennis van wat het beroep daadwerkelijk inhoudt. Hoewel een hogere scholing voor een politicus geen strikte vereiste is, is het in de praktijk veruit het minst aantrekkelijke beroep bij de (doorgaans) hogere profielen.

26 26 uit dit onderzoek blijkt dat dierenverzorgers aantrekkelijker zijn dan bejaarden- en kinderverzorgers.

27 de aantrekkelijkheid van beroepen in belgïe 27

28 28 06 verschillen tussen de subgroepen

29 verschillen tussen de subgroepen 29 Alle meegedeelde resultaten hebben betrekking op de totale populatie van respondenten (N=3570). Het is uiteraard belangrijk om te weten of er tussen de verschillende subgroepen grote verschillen voorkomen. Vinden vrouwen andere beroepen aantrekkelijk? Een zekere arbeidsmarksegmentatie doet vermoeden dat dit het geval is. Speelt leeftijd een rol? Zeker bij beroepen waarvoor een leeftijdslimiet geldt, zoals politieagent of militair. En hoe hangt het kwalificatieniveau samen met de aantrekkelijkheid van bepaalde beroepen? Hooggeschoolde beroepen zijn globaal genomen aantrekkelijker dan laaggeschoolde, maar zien laaggeschoolden dat ook zo? 6.1 de meest en minst aantrekkelijke functies per subgroep Vooraleer we de analyse maken per subgroep, geeft deze tabel het overzicht van de meest aantrekkelijke en onaantrekkelijke jobs per subgroep. Ingenieur haalt het bij vijf van de elf weerhouden subgroepen. Opmerkelijk is dat bij de zes overblijvende subgroepen nog vier verschillende functies als alleraantrekkelijkste uit de bus komen. Taxichauffeur is bij zes van de elf subgroepen de minst aantrekkelijke functie. Bij de vijf andere subgroepen zijn er drie verschillende die de rode lantaarn beethebben. tabel 5 meest en minst aantrekkelijke beroep per subgroep meest aantrekkelijk minst aantrekkelijk totaal ingenieur taxichauffeur nederlandstalig software ingenieur taxichauffeur franstalig apotheker taxichauffeur man ingenieur callcentermedewerker vrouw dierenarts taxichauffeur apotheker callcentermedewerker 40+ ingenieur taxichauffeur lager onderwijs chirurg portier lager secundair dokter taxichauffeur hoger secundair ingenieur taxichauffeur bachelor apotheker cipier master ingenieur portier

30 30 we stellen nu iets meer verschillen vast tussen mannen en vrouwen. 6.2 mannen versus vrouwen In vergelijking met het onderzoek van 2011 stellen we, wat de perceptie van de aantrekkelijkheid van beroepen betreft, nu iets meer verschillen vast tussen mannen en vrouwen. Ingenieur overwegend een mannenberoep staat bij de mannen eerst, maar komt bij de vrouwen op de vierde plaats. Binnen de top 10 merken we dat vrouwen het beroep van arts en dierenarts het aantrekkelijkst vinden, daar waar we dierenarts bij de mannen pas op de tiende plaats aantreffen. tabel 6 beroepen die verschillend gewaardeerd worden door vrouwen en mannen vrouwen mannen verschil astronoom diëtist management assistant raadgever vroedkundige data-analyst scheepskapitein dierenverzorger modeontwerper lasser jeugdwerker loodgieter therapeut personal trainer vliegtuigpiloot slager cybersecurity analyst kinderverzorger trader makeup artist noot: getal slaat steeds op de plaats van dat beroep in de rangschikking

31 verschillen tussen de subgroepen 31 Onderaan de rangschikking is de beoordeling van minder gewaardeerde beroepen vrij gelijklopend bij mannen en vrouwen, met uitzondering van het beroep van trader en scheepskapitein. Die worden door de mannen opmerkelijk hoger gescoord. Ook notaris doet het bij de vrouwen slechter en eindigt slechts op de zestiende plaats (zeven bij de mannen). De vrouwen vinden het beroep van professor ook minder aantrekkelijk dan de mannen (17 ten opzichte van 3 bij de mannen). Er zijn nog diverse beroepen die sterk verschillend gewaardeerd worden door mannen en vrouwen. In tabel 6 vind je die beroepen terug. We legden de grens op een verschil van 25 plaatsen of meer. Het beroep met het grootste verschil in waardering is dat van astronoom, nochtans geen typisch mannenberoep. Bij de mannen komt het op plaats 47, bij de vrouwen pas op 100. De beroepen die vrouwen extra aantrekkelijk vinden in vergelijking met mannen zijn diëtist en management assistant. Typische vrouwenberoepen waar veel verschil in ranking is met de mannen zijn: vroedkundige, dierenverzorger, modeontwerper, therapeut, personal trainer, kinderverzorger en make-up artist. 6.3 jonger dan 40 versus 40-plussers Terwijl de bevraging in 2011 drie leeftijdscategorieën voorzag, werkten we nu slechts met twee categorieën: jonger dan veertig (-40) of ouder (+40). Wat de leeftijd betreft, zijn er veel gelijkenissen inzake waardering. Globaal genomen zijn dezelfde beroepen aantrekkelijk of niet aantrekkelijk over zoals bij de studie van 2011 zien de twee leeftijdsklassen heen. Zowel bij de we dat er heel wat beroepen zijn die verschillend gewaardeerd worden respondenten jonger door respondenten onder de 40 dan dan 40 als diegenen door 40-plussers. ouder dan 40 komen we dezelfde beroepen tegen in de top 10. Al staat software-ingenieur op plaats vier bij de -40 en op negen bij de 40-plussers. Kinesist komt bij de -40 op de tiende plaats, terwijl dat beroep bij de 40-plussers op 17 blijft steken. Bij de minder aantrekkelijke beroepen merken we dat de lage scores voor inpakker en heftruckchauffeur meer doorwegen bij 40-plussers dan bij de -40, voor wie het beroep van callcentermedewerker op de laatste plaats komt. Zoals bij de studie van 2011 zien we dat er een aantal beroepen zijn die verschillend gewaardeerd worden door respondenten onder de 40 dan door 40-plussers. Ook hier ligt de grens op een verschil van 25 plaatsen of meer. Typische mannenberoepen waar veel verschil in ranking met de vrouwen te merken valt, zijn die van cybersecurity analist, piloot, loodgieter, data-analist, raadgever, lasser, slager, scheepskapitein en trader.

32 32 tabel 7 beroepen die verschillend gewaardeerd worden door jongeren en ouderen verschil trader technieker hersteldienst investeringsanalist productdesigner jeugdwerker astronaut scheepskapitein sales executive-vertegenwoordiger personal trainer management assistant politieagent accountant dierenverzorger vastgoedmakelaar noot: getallen in de tabel slaan op de rangschikking Trader, astronaut en politieagent zijn beroepen waarbij leeftijd een zekere rol speelt. Het is dan ook niet te verwonderen dat die beter scoren bij mensen jonger dan 40. Andere beroepen die flink aantrekkelijker zijn bij -40 net als de financiële bedrijven zijn de financiële beroepen gemiddeld zijn investeringsanalist, productdesigner, minder aantrekkelijk geworden. jeugdwerker, vertegenwoordiger, personal trainer, accountant, dierenverzorger en vastgoedmakelaar. Beroepen die beduidend lager scoren bij 40 dan bij + 40 zijn management assistant, technieker hersteldienst en scheepskapitein. Net zoals in de bevraging van 2011 merken we ook in de huidige studie dat het merendeel van de technische functies minder positief gewaardeerd worden door respondenten onder de 40. Een zorgwekkende vaststelling in het licht van de knelpunten op de arbeidsmarkt. Andere opmerkelijke vaststelling: tien jaar na de financiële crisis van 2008 delen de financiële beroepen in de klappen: bankbediende haalt niet langer de top 50 bij de -40 en bij de 40-plussers. Hetzelfde geldt voor accountant en investeringsanalist. Ook het nieuwe beroep van trader scheert geen hoge toppen. Net als de financiële bedrijven zijn de financiële beroepen gemiddeld minder aantrekkelijk geworden. 6.4 laaggeschoolden versus hooggeschoolden In vergelijking met het onderzoek van 2011 lijkt het kwalificatieniveau iets meer invloed te hebben op de aantrekkelijkheid van beroepen. Er zijn nu meer beroepen die significant anders gerangschikt worden. Daar waar we bij de hooggeschoolden nagenoeg dezelfde beroepen terugvinden als in de globale top 10,

33 verschillen tussen de subgroepen 33 zien we een ander beeld bij de laaggeschoolden (lager en lager middelbaar): slechts zes beroepen uit de globale top 10 komen terug in deze top 10. Notaris, ingenieur en software-ingenieur komen niet voor bij de top 10 van de laaggeschoolden, die dan weer vinden dat ambtenaar, boekhouder en dierenverzorger er wel bij horen. Onder de top 10 zijn de verschuivingen nog groter. In vergelijking met gender en leeftijd zijn de verschillen inzake waardering van beroepen duidelijk groter bij het criterium kwalificatieniveau. Het allergrootste verschil vinden we bij de militairen: daar waar dit beroep bij de laaggeschoolden op de 47ste plaats komt, staat het bij de hooggeschoolden 50 plaatsen lager, op plaats 97. En dat terwijl ook militairen onderwijs van universitair niveau kunnen volgen aan de Koninklijke Militaire school. Andere beroepen die duidelijk beter scoren bij laaggeschoolden zijn bejaardenverzorger, garagist, profsporter, schoonheidsspecialist en boekhouder. Net zoals in de vorige studie scoren de minst aantrekkelijke beroepen globaal genomen beter bij de laaggeschoolden. Bij hooggeschoolden springen productdesigner, meteoroloog, leraar en advocaat in het oog. Vertrouwdheid met wat het beroep inhoudt en de kans om dat beroep effectief uit te oefenen zijn duidelijk de determinerende factoren bij deze verschillende rangschikkingen. De trend dat hooggeschoolden hooggeschoolde beroepen iets beter waarderen dan laaggeschoolden en omgekeerd, houdt stand. Een verrassing is dit niet. tabel 8 beroepen die verschillend gewaardeerd worden door laag- en hooggeschoolden laag hoog verschil militair productdesigner bejaardenverzorger astronoom garagist metereoloog leraar profsporter advocaat schoonheidsspecialist metser journalist psycholoog customer service manager illustrator ecoloog investeringsanalist dakwerker buschauffeur inpakker fotograaf logistiek medewerker bankbediende arbeidsbemiddelaar boekhouder landbouwer management consultant landschapsarchitect management assistant noot: getal in de tabel slaat op de plaats in rangschikking

34 34 het merendeel van de technische functies wordt minder positief gewaardeerd door respondenten onder de 40. Een zorgwekkende vaststelling in het licht van de knelpunten op de arbeidsmarkt.

35 de aantrekkelijkheid van beroepen in belgïe 35

36 36 07 de aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de aantrekkelijkste beroepen

37 de aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de aantrekkelijkste beroepen 37 de twee belangrijkste redenen om een job al dan niet aantrekkelijk te vinden bleken het loon en de balans werk-privé. Vooraan in deze studie keken we naar het belang van de verschillende bouwstenen bij de keuze voor een bepaald beroep. De twee belangrijkste redenen om een job al dan niet aantrekkelijk te vinden bleken het loon en de balans werk-privé. Daarnaast zagen we dat ook de werkomstandigheden, de werkzekerheid, de afwisseling en de uitdaging een belangrijke rol speelden. Ook leer-en doorgroeimogelijkheden, autonomie, contacten met andere mensen en creativiteit spelen een rol, zij het in minder belangrijke mate. Net zoals in de studie van 2011 gingen we ook nu weer na hoe de 130 verschillende beroepen scoorden voor de volgende bouwstenen: loon, balans werk-privé, werkomstandigheden, afwisseling in de job en de uitdagingen van de job. Ook nu weer blijkt dat beroepen zelden over de hele lijn aantrekkelijk te zijn.

38 tabel 9 top 10 van de meest aantrekkelijke beroepen en hun plaats voor de verschillende bouwstenen loon balans werk-privé werkomstandigheden afwisseling uitdaging 1 ingenieur apotheker dokter architect software ingenieur dierenarts chirurg professor notaris kinesist

39 de aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de aantrekkelijkste beroepen 39 loon Hoewel salaris één van de twee belangrijkste bouwstenen is voor de beroepskeuze, merken we in de eerste kolom toch een enigszins andere rangschikking dan de globale rangschikking van de meest aantrekkelijke beroepen. In de top 10 van de meest aantrekkelijke beroepen qua verloning vinden we vijf beroepen terug die globaal het meest aantrekkelijk zijn: ingenieur, arts, chirurg, professor en notaris. Een kinesist komt slechts uit op de 27e plaats. Dit alles neemt niet weg dat loon duidelijk het criterium is waar de globaal meest aantrekkelijke beroepen gemiddeld het best op scoren. balans werk-privé Wat de balans werk-privé betreft, is het plaatje totaal afwijkend van de globale rangschikking. Geen enkel van de tien aantrekkelijkste beroepen haalt voor dit criterium een top 10-plaats. Notaris scoort het hoogste op de 18e plaats, de medische beroepen zoals arts en chirurg die globaal in de top 10 staan, bengelen hier achteraan, respectievelijk op plaats 103 en 108. Alhoewel de bouwsteen balans werk-privé als belangrijkste bouwsteen naar voor wordt geschoven door de respondenten weegt deze blijkbaar minder zwaar door bij de uiteindelijke bepaling van aantrekkelijke beroepen. Het is het criterium waar de aantrekkelijkste beroepen duidelijk het slechtst op scoren. werkomstandigheden Na het loon is de bouwsteen werkomstandigheden het criterium waar de meest aantrekkelijke beroepen het best op scoren. In de top 10 vinden we vijf van de tien meest aantrekkelijke beroepen terug: ingenieur, apotheker, architect, professor en notaris. De medische beroepen dierenarts, chirurg en arts daarentegen staan respectievelijk slechts op plaats 51, 54 en 55. afwisseling Bij de bouwsteen afwisseling zien we slechts twee van de globale top 10-beroepen, namelijk architect op 5 en dierenarts op 10. Net zoals bij de enquête van 2011 scoort apotheker ook nu weer het laagste: in 2011 op de 49e plaats, nu pas op nummer 86. uitdaging Bij de bouwsteen uitdagingen halen uit de top 10 enkel architect, arts en chirurg het: in 2011 zat daar ook nog ingenieur bij, maar die valt nu van plaats 6 in 2011 naar plaats 15. Er is geen enkel beroep uit de top 10 dat erin slaagt bij de ranking van de bouwstenen telkens bij de hoogste tien te behoren: enkel architect noteert in drie van de vijf rankings in de hoogste regionen, en terwijl notaris twee keer op de eerste plaats staat, haalt nummer 10 van de top 10, kinesist slechts 1 top 20-plaats bij de bouwstenen.

40 40 08 de aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de minst aantrekkelijke beroepen

41 de aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de minst aantrekkelijke beroepen 41 gelet op het feit dat lonen een belangrijke factor zijn voor de aantrekkelijkheid van een beroep, is het niet te verwonderen dat de minst aantrekkelijke beroepen ook hier niet goed scoren. We passen nu een gelijkaardige analyse toe op de 10 minst aantrekkelijke beroepen. Bij vier bouwstenen (loon, werkomstandigheden, afwisseling en uitdaging) zijn de beroepen die het minst aantrekkelijk zijn ook sterk vertegenwoordigd in de onderste helft van de top 10. Alleen de balans werk-privé vormt daarop net als in 2011 een uitzondering.

42 tabel 10 top 10 van de minst aantrekkelijke beroepen en hun plaats in de verschillende bouwstenen loon balans werk-privé werkomstandigheden afwisseling uitdaging 1 taxichauffeur callcentermedewerker portier kelner cipier truckchauffeur havenarbeider inpakker buschauffeur heftruckchauffeur

43 de aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de minst aantrekkelijke beroepen 43 loon Gelet op het feit dat lonen een belangrijke factor zijn voor de aantrekkelijkheid van een beroep, is het niet te verwonderen dat de minst aantrekkelijke beroepen ook hier niet goed scoren. Net zoals in 2011 heeft havenarbeider de hoogste rangschikking op plaats 75 (73 in 2011), terwijl dit beroep in realiteit nog hoger scoort, maar duidelijk de perceptie tegen heeft. Winkelbediende noteert ook nu weer allerlaatste voor de bouwsteen loon, maar zit globaal niet bij de 10 minst aantrekkelijke beroepen (plaats 118). balans werk-privé De bouwsteen werk-privé geeft net als bij de meest aantrekkelijke beroepen ook hier weer een totaal ander beeld: alleen kelner (123) en truckchauffeur (128) zitten bij de laatste 10, terwijl inpakker (37) en heftruckchauffeur (32) duidelijk in de bovenste helft van de rangschikking noteren. Dit is duidelijk de bouwsteen waar de minst aantrekkelijke beroepen relatief gezien het best scoren. In de algemene ranking van deze bouwsteen staat nu scheepskapitein het laagst. Matroos stond in 2011 helemaal onderaan, maar is nu als beroep niet langer opgelijst. werkomstandigheden Bij de bouwsteen werkomstandigheden zien we een gelijkaardig beeld als bij de bouwsteen loon: heftruckchauffeur (103), callcentermedewerker (105) en inpakker (108) scoren nog relatief het best, terwijl de andere beroepen ook hier bij de laagste 10 scoren. Truckchauffeur wordt gezien als het minst aantrekkelijke beroep wat de werkomstandigheden betreft. In 2011 was dat visser. afwisseling Bij de bouwsteen afwisseling zijn het enkel de taxichauffeur (plaats 96), truckchauffeur (100) en kelner (109) die een uitzondering vormen op de grote samenhang tussen de globaal minst aantrekkelijke beroepen en de bouwsteen. Net zoals in 2011 wordt inpakker beschouwd als het beroep met de minste afwisseling. uitdaging Een zelfde mate van gelijklopendheid vinden we terug tussen de minst aantrekkelijke beroepen en de bouwsteen uitdaging: net zoals bij afwisseling staat inpakker op de onderste trede, terwijl cipier hier nog het minst slecht scoort. Qua uitdaging scoren ook danser (119) en politicus (115) verrassend slecht, een bevinding die door de betrokkenen ongetwijfeld in vraag zou gesteld worden. Een meer algemene analyse van bovenstaande tabel leert dat buschauffeur, portier en kelner consistent laag scoren voor vier van de vijf bouwstenen. Inpakker, taxichauffeur, callcentermedewerker, kelner, cipier en trucker zijn beroepen die telkens drie keer opduiken in de onderste regionen. Terwijl heftruckchauffeur en havenarbeider (net zoals in 2011) slechts twee keer onderaan staan bij de verschillende bouwstenen.

44 44

45 de aantrekkelijkheid van beroepen in belgïe 45 truckchauffeur wordt gezien als het minst aantrekkelijke beroep wat de werkomstandigheden betreft.

46 46 09 rangschikking per bouwsteen

47 rangschikking per bouwsteen 47 Net als in 2011 komt het beroep van notaris twee keer bovenaan bij de rangschikkingen per bouwsteen. Het beroep scoort twee keer het hoogste qua loon en werkomstandigheden. Opvallend is dat geen enkel beroep uit de globale top 10 nog eerst staat bij de overgebleven bouwstenen. Hier zijn het eerder outsiders die bovenaan staan. Bij de bouwsteen balans werk-privé is het de administratief bediende die bovenaan staat, gevolgd door de winnaar van 2011, de ambtenaar. Net zoals in 2011 scoort nu ook weer de journalist (globaal op plaats 73) het beste bij de bouwsteen afwisseling, terwijl bij de bouwsteen uitdaging de astronaut (globaal op plaats 85) het haalt van de chirurg. Voorts springt bij de bouwsteen loon het beroep van politicus er uit: globaal slechts op plaats 115, maar qua loon op nummer 5. Ook acteur valt op, met plaats 3 voor de bouwsteen afwisseling maar globaal slechts op 108. opvallend is dat geen enkel beroep uit de globale top 10 nog eerst staat bij de overgebleven bouwstenen. Hier zijn het eerder outsiders die bovenaan staan.

48 48 tabel 11 bouwsteen loon algemene rangschikking 1 notaris 9 2 rechter 22 3 advocaat 14 4 dokter 3 5 politicus chirurg 7 7 tandarts 13 8 burgerlijk ingenieur 1 9 professor 8 10 astronaut 84 tabel 12 bouwsteen balans werk privé algemene rangschikking 1 administratief bediende 43 2 ambtenaar 19 3 bibliothecaris 73 4 bankbediende 64 5 onderwijzer 34 6 leraar 45 7 kleuterbegeleider 54 8 management assistant 65 9 docent boekhouder 33 tabel 13 arbeidsomstandigheden algemene rangschikking 1 notaris 9 2 ambtenaar 19 3 apotheker 2 4 boekhouder 33 5 professor 8 6 bankbediende 64 7 burgerlijk ingenieur 1 8 tandarts 13 9 architect 4 10 administratief bediende 43

49 rangschikking per bouwsteen 49 net als in 2011 komt het beroep van notaris twee keer bovenaan bij de rangschikkingen per bouwsteen. tabel 14 afwisseling algemene rangschikking 1 journalist 72 2 event manager 57 3 acteur reisbegeleider 56 5 architect 4 6 fotograaf 74 7 landschapsarchitect 32 8 advocaat 14 9 cameraman dierenarts 6 tabel 15 bouwsteen uitdaging algemene rangschikking 1 astronaut 84 2 chirurg 7 3 brandweerman 63 4 profsporter 69 5 journalist 72 6 advocaat 14 7 event manager 57 8 architect 4 9 game ontwikkelaar dokter 3

50 50 10 executive summary

51 executive summary 51 De belangrijkste vaststelling is dat de aantrekkelijkheid van de beroepen weinig is veranderd de voorbije acht jaar. Beroepen die zowel in 2011 als in 2018 werden onderzocht, scoren grosso modo gelijk in de rangschikking. Dezelfde traditionele beroepen als in 2011 staan bovenaan, hetzelfde geldt voor deze onderaan de rangschikking en dus ook deze in het brede midden. Van de nieuwe beroepen die werden onderzocht, eindigen alleen enkele beroepen die IT-gerelateerd zijn in de top 20. Alleen het beroep van software ingenieur haalt een top 10-plaats. Opvallend is dat meerdere creatieve beroepen die nieuw werden toegevoegd niet echt aantrekkelijk blijken te zijn: personal trainer, modeontwerper, juwelenontwerper, make-up artist, danser en acteur scoren allemaal in de tweede helft van de rangschikking. De belangrijkste reden om een beroep al dan niet aantrekkelijk te vinden is nog steeds het loon, gevolgd door een goede balans tussen werk en privé, de arbeidsomstandigheden, de werkzekerheid en de afwisseling. De rangschikking is bijna helemaal dezelfde als die van de belangrijkste reden om een beroep al dan niet aantrekkelijk te vinden is nog steeds het loon, gevolgd door een goede balans tussen werk en privé, de arbeidsomstandigheden, de werkzekerheid en de afwisseling.

52 52 van de 10 aantrekkelijkste beroepen in 2011 noteren er dit jaar weer acht bovenaan. Net als in 2011 blijkt ook nu weer het beroep van ingenieur het meest aantrekkelijk. Bijna twee derde van de respondenten zou deze functie sterk aanbevelen bij vrienden of kinderen. Apotheker heeft architect vervangen op de tweede plaats. Bijna evenveel respondenten (61,6% tegen 62% voor ingenieur) vinden dit beroep aantrekkelijk. Daarna volgt arts op drie met een score van 60,9%, architect op vier met 57,3% en software ingenieur op vijf met bijna dezelfde score, 57,2%. Daaronder komen dierenarts, chirurg, professor, notaris en kinesist. Ook nu vinden de respondenten het beroep van arts aantrekkelijker dan dat van chirurg. Ook nu weer blijkt dat het loon niet altijd doorslaggevend is voor de aantrekkelijkheid van een beroep. Met ingenieur, architect en software ingenieur zijn drie van de vijf meest aantrekkelijke beroepen ook knelpuntberoepen. Het is duidelijk dat dit niet komt omdat deze beroepen niet aantrekkelijk zijn. De moeilijkheidsgraad van de opleiding vormt daarbij wellicht de cruciale factor. Ook de specificiteit van het beroep speelt een rol: ziekenhuisapotheker is bijvoorbeeld een knelpuntberoep, apotheker dan weer niet. Van de 10 aantrekkelijkste beroepen in 2011 noteren er dit jaar weer acht bovenaan. Alleen software ingenieur en kinesist zijn nieuw. De vereiste scholing voor een functie blijft nog steeds de belangrijkste graadmeter voor de aantrekkelijkheid ervan. De absolute top van de rangschikking bestaat uit functies waarvoor meestal minstens vijf jaar hogere studies of aanverwante trajecten noodzakelijk zijn. De top 50 bestaat voor het grote deel uit hooggeschoolde beroepen. Dit zijn beroepen waarvoor in principe een diploma hoger onderwijs noodzakelijk is (bachelor of master). De top 20 bestaat zelfs grotendeels uit functies waarvoor een masterdiploma vereist is. Elektricien staat op 22, en is daarmee de hoogst genoteerde functie uit het arbeiderssegment waar je ook in terecht kunt met een diploma middelbaar onderwijs. Loodgieter, dierenverzorger en mecanicien zijn de andere handarbeidersberoepen die een plaats vinden in de top 50. De positie van dierenverzorger is opmerkelijk. Het is de functie die de grootste stijging qua aantrekkelijkheid neerzet (van 22,2% naar 43,9%). Daarmee zijn dierenverzorgers aantrekkelijker dan bejaarden- en kinderverzorgers. Deze zijn dan weer aantrekkelijker dan boomverzorger en schoonheidsspecialist.

53 executive summary 53 Omgekeerd vinden we in de tweede helft van de rangschikking niet zoveel functies waarvoor een diploma hoger onderwijs noodzakelijk is. De laagst genoteerde functie waarvoor een diploma van universitair hoger onderwijs vereist is, is die van scheepskapitein. Ook hier weer een voorbeeld van hoe de perceptie het blijkbaar haalt op de effectieve kennis van wat het beroep inhoudt. Hoewel hogere scholing voor een politicus geen strikte vereiste is, is het in de praktijk veruit het laagst scorende beroep inzake aantrekkelijkheid voor (doorgaans) hogere profielen. Het meest aantrekkelijk beroep, dat van ingenieur, is overwegend een mannenberoep (90 %). Apotheker is dan weer overwegend een vrouwenberoep (68 %). Ook arts en dierenarts zijn beroepen die steeds meer vervrouwelijken. Bij de juridische beroepen is de balans zowat Het is hoopgevend dat een vervrouwelijking van het beroep er niet meteen voor zorgt dat het minder aantrekkelijk wordt. Onderaan de rangschikking merken we dat taxichauffeur vandaag als het minst aantrekkelijke beroep wordt beschouwd. Slechts iets meer dan 10% van de respondenten vindt dit beroep aantrekkelijk. Het relatief dalen van de aantrekkelijkheid van het beroep taxichauffeur heeft wellicht meerdere oorzaken. De uberisering ervan kan in deze een rol gespeeld hebben en misschien speelt ook de toekomst van de zelfrijdende auto hier een rol. Ook andere transportberoepen scoren net als in 2011 slecht: truck-, bus- en heftruckchauffeur. Bij de 20 minst aantrekkelijke beroepen valt verder op dat trader, politicus en havenarbeider laag geplaatst staan, terwijl deze beroepen qua verloning toch een heel stuk beter scoren. Mannen en vrouwen waarderen beroepen nog steeds verschillend. Hoewel het verschil ook niet moet overdreven worden. Bij de tien meest aantrekkelijke beroepen van mannen en vrouwen zijn er maar liefst zeven gemeenschappelijke: ingenieur en software ingenieur (nochtans nog steeds overwegend mannenberoepen), arts, dierenarts, chirurg, apotheker en architect. Bij mannen staat dierenarts wel pas op de tiende Onderaan de rangschikking merken plaats, terwijl het bij we dat taxichauffeur vandaag als het vrouwen het meest minst aantrekkelijke beroep wordt aantrekkelijke beroep beschouwd. Slechts iets meer dan 10% is. Bij de mannen staan van de respondenten vindt dit beroep cybersecurity analist, aantrekkelijk. notaris en professor in de top 10. Bij de vrouwen vallen die laatste twee uit de top 10. Bij de vrouwen staan daarentegen kinesist (overwegend vrouwelijk beroep), docent hoger onderwijs en vertaalster in de top 10. Ook notaris doet het bij de vrouwen beduidend slechter en eindigt slechts op plaats 16 (7 bij de mannen). Ook minder aantrekkelijk lijkt voor de vrouwen het beroep van professor (17 ten opzichte van plaats van 3 bij de mannen).

54 54 Andere opmerkelijke vaststelling: tien jaar na de financiële crisis van 2008 delen de financiële beroepen in de klappen: de bankbediende haalt niet langer de top 50 bij zowel jong als oud, net zomin als de accountant en de investeringsanalist. Onderaan de rangschikking is de beoordeling van minder geapprecieerde beroepen vrij gelijklopend bij mannen en vrouwen, met uitzondering van het beroep van trader en scheepskapitein, dat bij de mannen aanzienlijk hoger gewaardeerd wordt. De absolute top van de rangschikking bestaat, net zoals in 2011, uit functies waarvoor meestal minstens vijf jaar hogere studies of aanverwante trajecten noodzakelijk zijn. Zelfs bij de top 50 zijn er weinig beroepen waarvoor niet minstens een bachelordiploma vereist is. Het beroep met het grootste verschil in waardering is dat van astronoom, nochtans geen typisch mannenberoep. Bij de mannen komt het op plaats 47, bij de vrouwen pas op 100. Verder zien we de typische differentiatie tussen vrouwen-en mannenberoepen. Zo komt het beroep van vroedkundige op de twaalfde plaats bij de vrouwen, maar slechts op plaats 51 bij de mannen. Typische mannenberoepen waar veel verschil in ranking met de vrouwen te noteren valt, zijn die van cyber security analist, piloot, loodgieter, data-analist, raadgever, lasser, slager, scheepskapitein en trader. Astronaut (een nieuw toegevoegd beroep) en politieagent zijn beroepen waarbij leeftijd een zekere rol speelt. Het is dan ook niet te verwonderen dat die beter scoren bij de jongeren. Beroepen die beduidend lager scoren bij jongeren dan bij ouderen zijn management assistant (rang 78 versus 52), technieker hersteldienst (79 versus 46) en scheepskapitein (121 versus 92). Net zoals in de bevraging van 2011 merken we ook hier weer dat het merendeel van de technische functies minder positief gewaardeerd worden door jongeren. Een zorgwekkende vaststelling in het licht van de knelpunten op de arbeidsmarkt. Andere opmerkelijke vaststelling: tien jaar na de financiële crisis van 2008 delen de financiële beroepen in de klappen: de bankbediende haalt niet langer de top 50 bij zowel jong als oud, net zomin als de accountant en de investeringsanalist. In vergelijking met het onderzoek van 2011 blijkt het kwalificatieniveau van de respondenten een grotere invloed te hebben op de aantrekkelijkheid van beroepen. Er zijn meer beroepen die significant anders gerangschikt worden. Daar waar we bij de hooggeschoolden net zoals in 2011 nagenoeg dezelfde beroepen terugvinden als in de globale top 10, zien we een heel ander beeld bij de laaggeschoolden (lager en lager middelbaar). Slechts zes beroepen uit de globale top 10 komen voor in deze top 10. Notaris, ingenieur en software-ingenieur komen niet voor bij de top 10 van de laaggeschoolden, die dan weer wel vinden dat ambtenaar, boekhouder en dierenverzorger er wel bij horen.

55 executive summary 55 globaal blijkt dat de aantrekkelijkheid van een beroep toch nog steeds het sterkst samenhangt met het loon. In deze studie gingen we ook na hoe de 130 onderzochte beroepen scoorden voor vijf weerhouden bouwstenen die de aantrekkelijkheid van een beroep bepalen: loon, balans werk-privé, werkomstandigheden, afwisseling in de job en het uitdagende van de job. Globaal blijkt dat de aantrekkelijkheid van een beroep toch nog steeds het sterkst samenhangt met het loon. Alle beroepen uit de top 10 scoren voor deze bouwsteen behoorlijk. Dat is niet het geval voor de andere bouwstenen. Uit deze analyse blijkt bovendien dat beroepen zelden over de hele lijn aantrekkelijk zijn. Ingenieur mag dan globaal genomen het meest aantrekkelijke beroep zijn, het haalt in de aparte rangschikkingen per bouwsteen nooit een eerste plaats. In tegenstelling tot notaris, die zowel qua loon als werkomstandigheden op de eerste plaats komt. Daartegenover staat dat het beroep ingenieur geen echt zwakke rangschikking laat noteren. De minst goede notering, 29ste plaats inzake balans werk-privé is nog steeds behoorlijk. Geen enkel ander beroep in de top 10 doet beter. Opvallend is dat naast notaris geen enkel beroep uit de globale top 10 eerst staat bij de overgebleven bouwstenen. Hier staan eerder de outsiders bovenaan. Bij de bouwsteen balans werk-privé is het de administratieve bediende die bovenaan staat, gevolgd door de winnaar van 2011, de ambtenaar. Net zoals in 2011 scoort nu ook weer de journalist (globaal op plaats 73) het best bij de bouwsteen afwisseling, terwijl bij de bouwsteen uitdaging de astronaut (globaal op plaats 85) het haalt van de chirurg. Voorts spring bij de bouwsteen loon het beroep van politicus er uit: globaal slechts op plaats 115, maar qua loon op nummer 5. Ook acteur valt op, met plaats 3 op de bouwsteen afwisseling maar globaal slechts op 108.

56 56 bijlage rangschikking van alle beroepen

57 rangschikking van alle beroepen 57 Het % geeft het aandeel respondenten weer die een score van 4 of 5 geven op een schaal van 5. 1 ingenieur 62,0% 2 apotheker 61,6% 3 dokter 60,9% 4 architect 57,3% 5 software ingenieur 57,2% 6 dierenarts 57,0% 7 chirurg 56,8% 8 professor 55,9% 9 notaris 54,1% 10 kinesist 52,1% 11 docent 51,6% 12 pharmacoloog 51,2% 13 tandarts 50,6% 14 advocaat 50,3% 15 juridisch deskundige 49,9% 16 web designer 49,6% 17 IT support 49,2% 18 biotechnoloog 49,2% 19 ambtenaar gemeente/provincie/ gewest/gemeenschap/federaal 49,1% 20 vertaler 49,1% 21 cybersecurity analist 48,8% 22 rechter 48,0% 23 radiografiespecialist 47,8% 24 elektricien 45,9% 25 vroedkundige 45,6% 26 project manager 44,7% 27 HR Manager 44,3% 28 schrijnwerker 44,3% 29 verpleger 44,2% 30 vliegtuigpiloot 44,0% 31 dierenverzorger 43,9% 32 landschapsarchitect 43,9% 33 boekhouder 42,4% 34 onderwijzer 41,9% 35 productdesigner 41,3% 36 data-analist 41,3% 37 loodgieter 41,2% 38 voedselwetenschapper 41,2% 39 marketing manager 41,1% 40 psycholoog 40,9% 41 mechanicien 40,9% 42 financieel adviseur 40,6% 43 administratief bediende 40,5% 44 therapeut 40,3% 45 leraar 40,0% 46 systeemanalist 39,9% 47 econoom 39,5% 48 management consultant 38,3% 49 kantoorhouder bank 37,7% 50 ecoloog (milieudeskundige) 37,0% 51 vastgoedmakelaar 36,7% 52 game ontwikkelaar 36,7% 53 luchtvaartcontroleur 36,2% 54 kleuterbegeleider 36,1% 55 metereoloog 36,0% 56 reisbegeleider 35,7% 57 event manager 35,2% 58 technieker hersteldienst 35,0% 59 diëtist 35,0% 60 sociaal werker 34,9% 61 raadgever 34,9% 62 werfleider 34,8% 63 brandweerman 34,5% 64 bankbediende 34,1% 65 management assistant 34,1% 66 public relations officer persverantwoordelijke 33,8% 67 logistiek medewerker 33,0% 68 accountant 32,9% 69 professioneel sportbeoefenaar 32,6% 70 kinderverzorger 32,4% 71 reisagent 32,3% 72 journalist 32,1%

58 58 73 bibliothecaris 31,8% 74 fotograaf 31,3% 75 hotelmanager 30,9% 76 bejaardenverzorger 30,8% 77 astronoom 30,7% 78 jeugdwerker 30,6% 79 garagist 30,4% 80 cameraman 30,3% 81 belastinginspecteur 29,8% 82 illustrator 29,0% 83 lasser 29,0% 84 astronaut 28,4% 85 kok 28,4% 86 politie-agent 28,3% 87 muzikant 27,6% 88 schilder 27,4% 89 boomverzorger 27,1% 90 marktonderzoeker 27,1% 91 arbeidsbemiddelaar uitzendconsulent 26,9% 92 metser 26,8% 93 customer service manager 26,6% 94 investeringsanalist 26,4% 95 winkelchef 26,4% 96 persoonlijke trainer 26,1% 97 juwelenontwerper 25,8% 98 sales executive vertegenwoordiger 25,5% 99 militair 25,4% 100 modeontwerper 24,9% 101 slager 24,7% 102 bakker 24,4% 103 aankoper 24,1% 104 machinist 22,7% 105 make-up artist 22,2% 106 scheepskapitein 22,1% 107 operator 21,7% 108 acteur 21,1% 109 auteur 20,6% 110 beveiligingsmedewerker 20,4% 111 restauranthouder 20,3% 112 dakwerker 20,2% 113 trader 20,2% 114 politicus 20,0% 115 landbouwer 19,7% 116 schoonheidsspecialist 19,6% 117 winkelbediende 18,0% 118 danser 17,2% 119 reclasseringsambtenaar 16,6% 120 heftruckchauffeur 15,8% 121 buschauffeur 15,4% 122 inpakker 15,1% 123 havenarbeider 14,7% 124 truckchauffeur 14,5% 125 cipier 12,9% 126 kelner 12,0% 127 portier 11,6% 128 callcentermedewerker 11,3% 129 taxichauffeur 10,6%

59

60 randstad.be