Arbeidsmarktstudie 2011 De aantrekkelijkheid van beroepen in België

Transcriptie

1 De aantrekkelijkheid van beroepen in België

2 inhoudstafel 1. Inleiding Voorwoord 1.2. Methodologie 2. De bouwstenen van een aantrekkelijke job Verschillen bij de subgroepen 3. Het meest aantrekkelijke beroep De top 20 van de meest aantrekkelijke beroepen 3.2. Zijn de meest aantrekkelijke beroepen mannenberoepen? 4. De minst aantrekkelijke beroepen Zijn de minst aantrekkelijke beroepen vrouwenberoepen? 5. De scholing De verschillen tussen subgroepen Mannen versus vrouwen 6.2. Jongeren versus 45-plussers 6.3. Laaggeschoolden versus hooggeschoolden 7. De aantrekkelijkheid v/d bouwstenen v/d aantrekkelijkste beroepen De aantrekkelijkheid v/d bouwstenen v/d minst aantrekkelijkste beroepen De rangschikking per bouwsteen Executive summary Bijlage: Rangschikking van alle beroepen

3 1. Inleiding 3

4 1. Inleiding 1.1. Voorwoord Sinds 2000 gaat Randstad jaarlijks op zoek naar de meest aantrekkelijke werkgever in België. Dit levert elk jaar belangrijke informatie op. We weten niet alleen welke bedrijven als meest aantrekkelijk worden ervaren, we weten ook waarom dat zo is. De Randstad Award, die elk jaar aan de meest aantrekkelijke werkgever wordt gegeven, is uitgegroeid tot een begrip. Reeds zeven bedrijven, uit zeer diverse sectoren, mochten deze trofee in ontvangst nemen, een bewijs dat aantrekkelijkheid niet vastligt en steeds evolueert. Het was meer dan tijd om onze zoektocht naar aantrekkelijkheid op de arbeidsmarkt uit te breiden. Personen die zich begeven op de arbeidsmarkt zoeken, in de meeste gevallen, niet alleen een aantrekkelijke werkgever maar ook een aantrekkelijke job. Het spreekt vanzelf dat beide begrippen met elkaar verbonden zijn. Een werkgever kan moeilijk aantrekkelijk zijn zonder ook aantrekkelijke jobs aan te bieden. En als een bedrijf heel wat aantrekkelijke jobs telt dan zal dit ongetwijfeld ook afstralen op het bedrijf. Maar het is duidelijk dat het ene niet te herleiden is tot het andere, al is het maar omdat in één bedrijf heel wat verschillende jobs voorkomen. Met deze studie wil Randstad hulde brengen aan iedereen die betaalde arbeid verricht. Zij doen dit niet alleen voor zichzelf en zijn naasten maar draagt ook bij tot de gemeenschap. Speciale hulde is er voor zij die werken in beroepen of functies die minder aantrekkelijk zijn. Zij krijgen meestal niet de waardering en respect die ze verdienen. Opmerkelijk is dat geen enkel beroep totaal onaantrekkelijk is, d.w.z. door niemand als aantrekkelijk wordt beschouwd. Ook het laagst geklasseerde beroep is nog steeds aantrekkelijk, zij het voor een soms heel kleine groep Methodologie Het onderzoek naar het meest aantrekkelijke beroep volgt de logica van het onderzoek naar de meest aantrekkelijke werkgever. Eerst gaan we na wat nu precies de aantrekkelijkheid van een functie uitmaakt. Dat het loon een belangrijke rol speelt zal niemand verbazen, maar net zoals bij de aantrekkelijkheid van bedrijven zijn er ook andere factoren in het spel. Daarna krijgen de respondenten een lijst van beroepen voorgelegd. Uiteraard maken we hier een keuze. Voor de selectie maakten we vooral gebruik van de lijst van meest voorkomende beroepen in België die de FOD Economie elk jaar publiceert. Deze is gebaseerd op de enquête naar de arbeidskrachten. De laatste lijst dateert van Om de aantrekkelijkheid van het beroep te meten maken we gebruik van de vraag of men een specifiek beroep zou aanbevelen aan kinderen of vrienden. Daarnaast laten we de respondenten ook nog vijf bouwstenen per beroep beoordelen. Zo kan het loon dat bij een beroep hoort aantrekkelijk zijn, maar de balans tussen werk en privé veel minder. Voor deze studie kregen respondenten een vragenlijst voorgelegd die online werd ingevuld. Er werd representativiteit nagestreefd wat betreft gender, scholing, leeftijd en taal. 4

5 2. De bouwstenen van een aantrekkelijke job 5

6 2. De bouwstenen van een aantrekkelijke job Waarom kiezen mensen voor een bepaalde job? Conform met de studie naar de meest aantrekkelijke werkgever in dit land onderzochten we waarom men een bepaalde job al of niet aantrekkelijk vindt. De belangrijkste reden om een job aantrekkelijk te vinden ligt in het loon dat met deze job verbonden is. Op de tweede plaats, maar op geruime afstand van het loon, vinden we de balans tussen werk en privé. Op plaatsen drie, vier en vijf vinden we drie bouwstenen kort bij elkaar: goede arbeidsomstandigheden, werkzekerheid en afwisseling in de job. Leer en doorgroeimogelijkheden, autonomie, contacten met andere mensen, creativiteit en sociaal doel vervolledigen de top 10. Grafiek 1: De belangrijkste bouwstenen van een job loon balans werk-privé arbeidsomstandigheden werkzekerheid afwisseling leer- en doorgroeimogelijkheden autonomie contacten creativiteit sociaal doel verantwoordelijkheid uitdagend rustig avontuurlijk in openlucht 1% 0% 1% 5% 5% 4% 4% 4% 4% 8% 7% 7% 7% 17% 25% 0% 3% 6% 9% 12% 15% 18% 21% 24% 27% Bij een keuze voor een bedrijf bleek de bouwsteen loon al heel belangrijk. In de meest recente studie was dit de vierde meest belangrijke bouwsteen. Bij de keuze voor een job weegt deze bouwsteen veel zwaarder door. Dit is logisch omdat lonen meer functie- dan bedrijfsgebonden zijn. Het omgekeerde stellen we vast voor de bouwsteen werkzekerheid. Dit is al verschillende jaren de belangrijkste bouwsteen voor de keuze van een bedrijf. Bij de keuze voor een functie weegt deze relatief minder zwaar door. Werkzekerheid wordt meer met een bedrijf dan met een specifieke functie geassocieerd. Dit neemt niet weg dat werkzekerheid in absolute zin ook bij de keuze voor een job bij de belangrijkste bouwstenen gerangschikt staat Verschillen bij de subgroepen Bij de keuze voor een bedrijf noteren we elk jaar enkele voor de hand liggende verschillen tussen de diverse subgroepen. Zo hechten mannen meer belang aan loon dan vrouwen. Deze laatsten zetten meer in op balans werk-privé, werksfeer en werkzekerheid. 6

7 Jongeren hechten eveneens meer belang aan loon, in tegenstelling tot 45-plussers die meer werkzekerheid naar voor schuiven. Bij de keuze voor een job komen een aantal gelijkaardige tendensen terug. Zo zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen zeer gelijkaardig. Ook bij de keuze voor een job vinden mannen loon belangrijker dan vrouwen. Het verschil moet echter niet overroepen worden. Ook bij vrouwen is het loon wel degelijk de belangrijkste bouwsteen. Vrouwen hechten ook bij de keuze voor een job meer belang aan de balans tussen werk en privé. Voor alle andere bouwstenen zijn de verschillen te klein om relevant te zijn op een uitzondering na. Vrouwen hechten meer belang aan het sociaal aspect van de job dan mannen. Inzake leeftijd zijn er wel andere tendensen te bespeuren. Bij elke leeftijdscategorie is het loon de belangrijkste bouwsteen. Bij de groep tussen 30 en 45 weegt het loonsaspect wel zwaarder door dan bij de jongeren. Ook de balans tussen werk en privé weegt zwaarder door bij de categorie Bij jongeren wegen de leer- en doorgroeimogelijkheden zwaarder door. 45-plussers hechten dan weer meer dan gemiddeld belang aan autonomie in een functie. Inzake studieniveau komen de verwachte verschillen naar voor. Respondenten met hoogstens middelbaar onderwijs hechten beduidend meer belang aan het loon dan collega s met hogere kwalificaties. Neemt opnieuw niet weg dat ook degenen met een masterdiploma het loon op de eerste plaats hebben staan. Laatstgenoemde hechten ook veel minder aan werkzekerheid. Dit fenomeen vonden we ook bij de keuze voor een bedrijf terug. Dat hogergeschoolden ook veel meer belang hechten aan opleiding en doorgroeimogelijkheden valt binnen de verwachtingen. Tenslotte zijn er ook interessante verschillen volgens de sector waarin men werkt. Respondenten die in de social profit of bij de overheid werken hechten minder belang aan het loon maar meer aan werkzekerheid en het sociaal doel van de job. 7

8 3. Het meest aantrekkelijke beroep 8

9 3. Het meeste aantrekkelijke beroep De meest aantrekkelijke werkgever werd gedetecteerd aan de hand van de vraag of de respondent al of niet graag in het bedrijf zou werken. Om de meest aantrekkelijke job vast te stellen werd gebruik gemaakt van de vraag of de betrokken job al of niet aanbevolen kon worden bij kinderen of vrienden. Via een schaal van 1 tot 5 kon men aangeven of men de job helemaal niet (1) tot heel sterk (5) zou aanbevelen. De rangschikking werd opgemaakt aan de hand van het aandeel scores 4 en 5 op de schaal van De top 20 van de meest aantrekkelijke beroepen Het beroep van ingenieur 1 blijkt het meest aantrekkelijke te zijn. Maar liefst drie op vier respondenten zouden deze functie (sterk) aanbevelen bij vrienden of kinderen. De voorsprong op de nummer twee, architect, bedraagt maar liefst 10%. Deze eerste plaats is verrassend. Ingenieursverenigingen, maar ook werkgeversfederaties zoals Agoria, laten niet na te waarschuwen voor het nijpend tekort aan ingenieurs en wijten dit onder andere aan het minder positief imago van het beroep. Op basis van deze resultaten kan deze analyse in twijfel worden getrokken. Best mogelijk dat er te weinig ingenieurs afstuderen, maar dit is in elk geval niet te wijten aan het te weinig aantrekkelijk karakter van het beroep. Op dit ogenblik zijn er zo n ingenieurs actief in België. In 90% van de gevallen gaat het om mannen. Architect is het tweede meest aantrekkelijke beroep met een aantrekkelijkheidsscore van 68%. Daarna volgen op drie en vier dierenarts en arts met scores van respectievelijk 65% en 64%. De top 5 wordt vervolledigd door het beroep professor. Interessant is dat het beroep van chirurg (op de tiende plaats) met een score van 62% iets minder aantrekkelijk is dan dit van arts. Dit bewijst dat het loon niet altijd doorslaggevend is voor de aantrekkelijkheid van een beroep. Het beroep docent hoger onderwijs (negende plaats) scoort dan weer iets lager dan dit van professor. De resterende beroepen die in de top 10 staan zijn apotheker, informaticus en notaris. In de top 10 van de meest aantrekkelijke beroepen staan drie beroepen die als een knelpuntberoep worden beschouwd. Naast de winnaar ingenieur zijn dit architect en informaticus. Nemen we de top 20 als referentie dan komen daar nog elektricien en opticien bij. Dat er te weinig mensen zich aanbieden voor deze beroepen heeft dus op het eerste zicht niet zoveel te maken met het gebrek aan aantrekkelijkheid ervan. 1 Alle beroepen worden in de mannelijke vorm gebruikt (behalve vroedvrouw), maar slaan zowel op mannen als vrouwen. 9

10 Tabel 1: de 20 meest aantrekkelijke jobs 1. Ingenieur 75,4% 2. Architect 67,9% 3. Dierenarts 65,0% 4. Arts 64,3% 5. Professor aan de universiteit 63,3% 6. Apotheker 62,6% 7. Informaticus 62,5% 8. Notaris 62,5% 9. Docent hoger onderwijs 62,0% 10. Chirurg 61,7% 11. Advocaat 57,8% 12. Bedrijfsleider 57,1% 13. Kinesist 54,8% 14. Manager van een afdeling 53,8% 15. Ambtenaar provincie/regio/gemeenschap/federaal/ministerie 52,1% 16. HR manager 49,9% 17. Piloot 48,1% 18. Laborant 47,4% 19. Elektricien 47,3% 20. Opticien 46,7% 3.2. Zijn de meest aantrekkelijke beroepen mannenberoepen? Bij de meest aantrekkelijke beroepen gaat het in grote meerderheid om beroepen waar mannen in de meerderheid zijn. Het enige beroep in de top 10 met een overwicht aan vrouwen is apotheker (68%). 10

11 4. De minst aantrekkelijke beroepen 11

12 4. De minst aantrekkelijke beroepen Het beroep van inpakker is het minst aantrekkelijke beroep in België. Slechts 3% van de respondenten vinden dit een aantrekkelijk beroep. Er zijn in België inpakkers actief waarvan twee derden vrouwen. Portier is eveneens een beroep met een lage aantrekkelijkheid. Een fractie beter scoren visser, schoonmaker, lijnarbeider, kassier, taxichauffeur, havenarbeider en, toch ietwat verrassend, postbode. Slechts 6% vindt de laatste functie aantrekkelijk. Het positieve nieuws is dat ook de minst aantrekkelijke beroepen voor een groep mensen nog steeds aantrekkelijk zijn. Er zijn geen totaal onaantrekkelijke beroepen die door niemand als aantrekkelijk worden beschouwd. Bij de 20 minst aantrekkelijke beroepen zijn er zo n 50% knelpuntberoepen. Dit is duidelijk meer dan bij de top 20 van de meest aantrekkelijke beroepen. De lage aantrekkelijkheid is wellicht een belangrijke reden voor het knelpuntkarakter van het beroep. Tabel 2: de 20 minst aantrekkelijke beroepen 1. Inpakker 3,1% 2. Portier 3,4% 3. Visser 3,5% 4. Schoonmaker 3,8% 5. Arbeider lijn 4,0% 6. Kassier 4,5% 7. Taxichauffeur 5,0% 8. Havenarbeider 5,6% 9. Postbode 6,0% 10. Keukenpersoneel 6,1% 11. Kelner 6,1% 12. Call center medewerker 6,2% 13. Gevangenisbewaker 6,7% 14. Cafébaas 6,9% 15. Matroos 6,9% 16. Arbeider montage 7,1% 17. Schipper 7,3% 18. Arbeider in ploegenverband 8,3% 19. Heftruckbestuurder 8,4% 20. Winkelbediende 8,5% 12

13 4.1. Zijn de minst aantrekkelijke beroepen vrouwenberoepen? Bij de tien minst aantrekkelijke functies zitten een aantal duidelijke vrouwenberoepen zoals inpakker (65%) of kassier (81%). Bij het beroep van schoonmaker is het beeld gevarieerd. Poetsen in huishoudens is een pure vrouwenzaak (99%). Het schoonmaken van kantoren gebeurt slechts in een kleine meerderheid door vrouwen (55%). Daarnaast staan er ook duidelijke mannenberoepen in de top 10 zoals postbode (78%). Ook visser, taxichauffeur en havenarbeider zijn bijna uitsluitend mannen. Daar waar de top 10 van de meest aantrekkelijke beroepen vooral mannenberoepen zijn, geeft de top tien van de minst aantrekkelijke beroepen een meer gemengd beeld. 13

14 5. De scholing 14

15 5. Scholing De vereiste scholing voor een functie is de belangrijkste graadmeter voor de aantrekkelijkheid ervan. De absolute top bestaat uit functies waarvoor meestal minstens vijf jaar hogere studies of aanverwante trajecten noodzakelijk zijn. De top 50 bestaat voor het grote merendeel uit hooggeschoolde beroepen. Dit zijn beroepen waar in principe een diploma hoger onderwijs voor noodzakelijk is (bachelor of master). De top 20 bestaat zelfs grotendeels uit functies waar een master voor vereist is. Het eerste beroep waar een diploma hoger onderwijs niet strikt noodzakelijk is, is bedrijfsleider op de twaalfde plaats. Op de vijftiende plaats vinden we ambtenaar terug, een job die ook toegankelijk is zonder diploma hoger onderwijs, zij het minder en minder. Op 19 en 20 staan respectievelijk elektricien en opticien. Hiervoor bestaan zowel opleidingen op secundair en tertiair niveau. Elektricien is de hoogste genoteerde functie die ontegensprekelijk in het arbeiderssegment thuishoort. Het is pas tussen de posities 50 en 60 dat functies waarvoor geen diploma hoger onderwijs vereist is sterk naar voor komen: metser, lasser, dakdekker, ploegbaas, tuinbouwer. Omgekeerd vinden we in de tweede helft van de rangschikking bijna geen functies waarvoor een diploma hoger onderwijs noodzakelijk is. De laagst genoteerde functie waarvoor een diploma hoger onderwijs vereist is, is... belastinginspecteur op de 70 ste plaats. Hoe zou dat komen? 15

16 6. De verschillen tussen subgroepen 16

17 6. Verschillen tussen subgroepen Alle gecommuniceerde resultaten slaan op de totale populatie van respondenten. Het is uiteraard belangrijk om te weten of er tussen verschillende subgroepen grote verschillen voorkomen. Vinden mannen andere beroepen aantrekkelijk dan vrouwen? De sterke segregatie op de arbeidsmarkt doet vermoeden dat dit het geval is. Speelt leeftijd een rol? En hoe hangt het kwalificatieniveau samen met de aantrekkelijkheid van bepaalde beroepen? Hooggeschoolde beroepen zijn globaal genomen meer aantrekkelijk dan laaggeschoolde? Zien laaggeschoolden dit ook zo? De belangrijkste vaststelling is dat dit slechts in heel beperkte mate het geval is. Er is onder verschillende subgroepen een zeer grote consensus wat heel aantrekkelijke beroepen zijn en wat niet. Indien we enkel naar de rangschikking kijken dan merken we dat laaggeschoolden laaggeschoolde beroepen niet aantrekkelijker vinden dan hooggeschoolden. Vrouwen vinden over het algemeen vrouwelijke beroepen niet aantrekkelijker dan mannen en omgekeerd. Zo is het beroep van ingenieur voor alle subgroepen het meest aantrekkelijke beroep. Alleen de jongeren plaatsen architect op één, maar ingenieur op twee. Omgekeerd is het beroep van inpakker voor de meeste subgroepen het minst aantrekkelijke of het op één na minst aantrekkelijke beroep. Dit betekent niet dat er helemaal geen verschil is. Indien we ook naar de aantrekkelijkheidsscores kijken merken we toch enig verschil. Laaggeschoolden vinden laaggeschoolde beroepen iets aantrekkelijker dan hooggeschoolden en omgekeerd. Maar dit uit zich slechts in heel beperkte mate in de rangschikking. Zo vindt 69% van degenen met hoogstens middelbaar onderwijs ingenieur een aantrekkelijk beroep. Bij universitairen is dit 84%. Toch resulteert dit in beide gevallen in een eerste plaats voor het ingenieurberoep. Omgekeerd is taxichauffeur aantrekkelijk voor 9% van degenen met hoogstens middelbaar onderwijs. Bij universitairen is dit slechts 3%. Ook hier is de plaats in de rangschikking niet sterk verschillend met respectievelijk een 100 ste en een 108 ste plaats Mannen versus vrouwen Hoewel er nog steeds sprake is van mannen- en vrouwenberoepen is er al bij al weinig verschil inzake aantrekkelijkheid van specifieke beroepen tussen mannen en vrouwen. Hoewel ingenieur een typisch mannenberoep is, vinden ook vrouwen dit het meest aantrekkelijk beroep. Alleen is het zo dat de aantrekkelijkheidsscore iets lager ligt bij de vrouwen (resp. 78% en 73%). De top 10 van meest aantrekkelijke beroepen is bij mannen en vrouwen sterk gelijkend. Dezelfde beroepen komen erin voor, alleen de plaats wisselt. Er is slechts één uitzondering. Bij de mannen is bedrijfsleider het tiende meest aantrekkelijke beroep, bij vrouwen komt dit op de 15 de plaats. Bij de vrouwen is docent hoger onderwijs het zesde meest aantrekkelijke beroep. Bij de mannen valt dit beroep net buiten de top 10 (11). Toch zijn er enkele beroepen die nogal sterk verschillend gewaardeerd worden. In tabel 3 vind je deze beroepen terug. We legden de grens op een verschil van 15 plaatsen. 17

18 Tabel 3: Beroepen die verschillend gewaardeerd worden door mannen en vrouwen mannen vrouwen Piloot Kwaliteitsmanager Vroedvrouw Psycholoog Leerkracht lager onderwijs Consultant Maatschappelijk werker Diëtist Automechanicus Kinderverzorger Sales manager Vastgoedmakelaar Account manager Gehandicaptenverzorger Bloemist Technicus op hersteldienst Bakker Receptiemedewerker Schoonheidsspecialist Noot: cijfer slaat op plaats in rangschikking Het beroep met het grootste verschil inzake waardering is diëtist. Bij de vrouwen is dit een redelijk aantrekkelijk beroep en haalt het een 25 ste plaats. Bij de mannen komt het beroep niet verder dan een 67 ste plaats. Ook het beroep van vroedvrouw is veel aantrekkelijker bij vrouwen dan bij mannen (respectievelijk 13 de en 44 ste plaats). Bij de mannen is het beroep van piloot dan weer veel aantrekkelijker (respectievelijk 14 de en 41 ste plaats) Jongeren versus 45-plussers Ook inzake leeftijd zijn er veel gelijkenissen inzake waardering. Globaal genomen zijn dezelfde beroepen aantrekkelijk of niet aantrekkelijk over de leeftijdsklassen heen. Bij de jongeren moet ingenieur nipt de duimen leggen voor architect. In de top 10 van de jongeren staan acht beroepen die ook in de globale top 10 staan. Alleen notaris (14) en, verrassend, informaticus (11) staan niet in de top 10 van de jongeren. Hun plaats wordt ingenomen door advocaat (8) en kinesist (9). Bij de 45-plussers staan 9 beroepen in de top 10 die ook in de globale top 10 staan. Alleen docent hoger onderwijs haalt net niet de top 10 (11). Die plaats wordt ingenomen door bedrijfsleider (9). Toch zijn er enkele beroepen die verschillend gewaardeerd worden door jongeren en 45-plussers. 18

19 Tabel 4: Beroepen die verschillende gewaardeerd worden door jongeren en 45-plussers Vroedvrouw Schooldirecteur Bankbediende Bediende administratieve afdeling Fotograaf Vastgoedmakelaar Lasser Tuinbouwer Technicus hersteldienst Belastingsinspecteur Onthaalouder Restauranthouder Muzikant Winkelbediende Noot: cijfer slaat op plaats in rangschikking Het grootste verschil inzake waardering komt op rekening van technicus hersteldienst. Jongeren waarderen dit beroep minder dan 45-plussers (respectievelijk 79 ste en 56 ste plaats). Ook lasser, een notoir knelpuntberoep, is duidelijk minder aantrekkelijk voor jongeren (respectievelijk 64 ste en 45 ste plaats). De meeste technische functies worden door jongeren trouwens minder positief gewaardeerd, een zorgwekkende vaststelling in het licht van de knelpunten op de arbeidsmarkt. Administratieve functies zijn dan weer meer gegeerd door de jongeren, zoals bankbediende (26) en bediende van administratieve afdeling (40) Laaggeschoolden versus hooggeschoolden Net zoals bij leeftijd en gender blijkt ook het kwalificatieniveau geen extreem grote invloed te hebben op de aantrekkelijkheid van beroepen. Dezelfde beroepen zijn volgens laag- en hooggeschoolden aantrekkelijk. In de top 10 van de laaggeschoolden vinden we negen beroepen terug die ook in de globale top 10 staan. Alleen docent hoger onderwijs valt er uit de top 10 (19). Die plaats wordt ingenomen door ambtenaar (10). Bij de hooggeschoolden vinden we eveneens negen beroepen die in de globale top 10 staan. Hier is het apotheker (13) die uit de boot valt. Deze plaats wordt ingenomen door advocaat (9). 19

20 Tabel 5: Beroepen die verschillend gewaardeerd worden door laag- en hooggeschoolden laag hoog Chirurg 19 4 HR Manager Marketing manager Verpleger Boekhouder Consultant Leerkracht secundair onderwijs Bankbediende Ambtenaar gemeente Maatschappelijk werker Bediende administratieve afdeling Secretaris Lasser Account manager Ploegbaas Steward Sporter Muzikant Noot: cijfer slaat op plaats in rangschikking In vergelijking met gender en leeftijd zijn de verschillen inzake waardering van beroepen groter bij kwalificatieniveau. Het allergrootste verschil vinden we bij bediende van een administratieve afdeling. Dit beroep staat bij laaggeschoolden in de top 20, bij hooggeschoolden haalt het pas een 69 ste plaats. Gemeentelijk ambtenaar is eveneens veel aantrekkelijker voor laaggeschoolden met een 21 ste plaats. Bij hooggeschoolden haalt dit beroep niet de top 50. Verrassend is de waardering van het beroep lasser. Hooggeschoolden waarderen dit hoger dan laaggeschoolden (respectievelijk 48 en 63). Daarmee gaat het in tegen de trend waarbij hooggeschoolden hooggeschoolde beroepen iets beter waarderen dan laaggeschoolden en omgekeerd. Het feit dat lasser gekend is als een zeer pertinent knelpuntberoep heeft hier misschien iets mee te maken. 20

21 7. De aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de aantrekkelijkste beroepen 21

22 7. De aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de aantrekkelijkste beroepen Eerder in deze studie onderzochten we het belang van verschillende bouwstenen bij de keuze voor een bepaald beroep. De belangrijkste reden om een job al of niet aantrekkelijk te vinden is het loon. Op de tweede plaats maar op geruime afstand van het loon vinden we de balans tussen werk en privé. Op plaatsen drie, vier en vijf vinden we drie bouwstenen kort bij elkaar: goede arbeidsomstandigheden, werkzekerheid en afwisseling in de job. Leer- en doorgroeimogelijkheden, autonomie, contacten met andere mensen, creativiteit en sociaal doel vervolledigen de top 10. In deze studie gingen we ook na hoe de 112 onderzochte beroepen scoorden voor vijf weerhouden bouwstenen: loon, balans werk-privé, werkomstandigheden, afwisseling in de job en het uitdagende van de job. Uit deze analyse blijkt in elk geval dat, zoals we kunnen verwachten, beroepen zelden over de hele lijn aantrekkelijk zijn. Ingenieur mag dan globaal genomen het meest aantrekkelijk beroep zijn, het haalt in de aparte rangschikkingen per bouwsteen nooit een eerste plaats. In tabel 6 geven we een overzicht van de top 10 van de meest aantrekkelijke beroepen en hun plaats in de verschillende bouwstenen. Tabel 6: Top 10 meest aantrekkelijke beroepen en hun plaats in de verschillende bouwstenen. loon balans werk-privé werkomstandigheden afwisseling uitdaging 1 Ingenieur Architect Dierenarts Arts Professor a/d univ Apotheker Informaticus Notaris Docent hoger onderwijs Chirurg Hoewel het salaris toch de belangrijkste bouwsteen is in de keuze voor een beroep wijkt de rangschikking toch enigszins af van deze van de globaal meest aantrekkelijke beroepen. In de top 10 van de meest aantrekkelijke beroepen wat betreft salaris vinden we zes beroepen terug die globaal de meest aantrekkelijke zijn: notaris, chirurg, arts, ingenieur, architect en dierenarts. Een docent hoger onderwijs haalt in deze bouwsteen slechts de 28 ste plaats. Inzake balans werk-privé wijkt het plaatje heel sterk af. Van de 10 meest aantrekkelijke beroepen zijn er slechts twee die ook in de top 10 van de bouwsteen balans werk-privé staan: docent hoger onderwijs en professor op 10 en 5. Globaal aantrekkelijke beroepen zoals dierenarts, dokter en chirurg noteren hier zelfs in de staart van de rangschikking (77, 101 en 99). 22

23 Hoewel de bouwsteen balans werk-privé de tweede meest belangrijke bouwsteen is weegt deze het minst zwaar door bij de meest aantrekkelijke beroepen. Bij de bouwsteen werkomstandigheden vinden we in de top 10 zes beroepen terug die ook in de globale top 10 genoteerd staan: notaris, ingenieur, architect, apotheker, professor, en informaticus. De laagste score van een top 10 beroep is voor dokter met slechts een 27 ste plaats. De bouwsteen afwisseling in de job telt vijf beroepen uit de globale top 10: chirurg, arts, ingenieur, architect en dierenarts. De laagste score voor een top 10 beroep is voor apotheker met een 49 ste plaats. Tenslotte is er de uitdaging van het beroep. Na de bouwsteen balans werk-privé is dit degene waar de top 10 het meest afwijkt van de top 10 van deze bouwsteen. Slechts vier beroepen uit de globale top 10 vinden we hier ook terug: chirurg, arts, ingenieur en architect. Bij de 10 meest aantrekkelijke beroepen is er geen enkel die erin slaagt in elke ranking van bouwstenen in de top 10 te staan. Slechts twee slagen erin om in 4 van de 5 bouwstenen in de top 10 te staan: ingenieur en architect, niet toevallig ook globaal de twee meest aantrekkelijke beroepen in dit land. Arts, chirurg, notaris en dierenarts halen een top 10 in drie bouwstenen. Prof en docent moeten zich zelfs tevreden stellen met slechts twee top 10 plaatsen. Informaticus en apotheker sluiten de rij met slechts één top 10 plaats. 23

24 8. De aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de minst aantrekkelijke beroepen 24

25 8. De aantrekkelijkheid van de bouwstenen van de minst aantrekkelijke beroepen Dezelfde analyse passen we toe op de minst aantrekkelijke beroepen. Bij vier bouwstenen (loon, werkomstandigheden, afwisseling en uitdaging) zijn de minst globaal aantrekkelijke beroepen ook sterk vertegenwoordigd in de onderste top 10. Alleen inzake de balans werk-privé is dat helemaal niet het geval. Daar lonen een grote impact hebben op de aantrekkelijkheid van een beroep is het niet verwonderlijk dat de meeste onaantrekkelijke beroepen op deze bouwsteen niet goed scoren. De beste score is in deze bouwsteen voor havenarbeider op de 73 ste plaats. Toch is de allerlaatste plaats in deze bouwsteen voor winkelbediende, een beroep dat niet tot de 10 minst aantrekkelijke behoort (93). Slechts twee van de tien meest aantrekkelijke beroepen slaagden erin ook in de top 10 te staan van de bouwsteen balans werk-privé. Het omgekeerde is ook waar. Van alle minder aantrekkelijke beroepen is er maar één die ook hier bij de tien minst aantrekkelijke noteert nl. taxichauffeur (105). Liefst vijf beroepen noteren zelfs in de bovenste helft van de rangschikking: inpakker (21), postbode (33), kassier (38), schoonmaker (42), en lijnarbeider (47). Dit is duidelijk de bouwsteen waar de minst aantrekkelijke beroepen relatief het best scoren. Matroos is het beroep dat als het minst aantrekkelijk wordt gezien in deze bouwsteen. Net zoals bij lonen is er een vrij grote samenhang tussen globaal minst aantrekkelijke beroepen en de aantrekkelijkheid in de bouwsteen werkomstandigheden. Kassier haalt in deze bouwsteen de beste score met een 92 ste plaats. Visser wordt gezien als het minst aantrekkelijke beroep wat werkomstandigheden betreft. Ook wat afwisseling betreft is er een grote samenhang tussen de globaal minst aantrekkelijke beroepen en deze in deze bouwsteen. Alleen taxichauffeur (80) kan zich in deze bouwsteen ietwat aan de onderste regionen onttrekken. Inpakker wordt gezien als het beroep met de minste afwisseling. Dezelfde analyse geldt grosso modo voor de uitdaging van het beroep. Hier slaagt alleen visser (67) erin uit de staart van het klassement weg te blijven. Kassier is het beroep dat gepercipieerd wordt als het minst uitdagend. Verrassend is de zeer lage notering van postbode (110). Bij de tien minst aantrekkelijke beroepen is er één die opduikt bij de minst aantrekkelijke van vier van de vijf bouwstenen: schoonmaker. Vier beroepen duiken in drie bouwstenen op (inpakker, lijnarbeider, kassier en postbode). Keukenpersoneel en visser behoren slechts twee keer tot de minst aantrekkelijke beroepen in een specifieke bouwsteen. Tenslotte zijn er havenarbeider, portier en taxichauffeur die maar één keer in de onderste regionen van een bouwsteenlijstje opduiken. 25

26 Tabel 7: Top 10 minst aantrekkelijke beroepen en hun plaats in de verschillende bouwstenen. loon balans werk-privé werkomstandigheden afwisseling uitdaging 112 Inpakker Portier Visser Schoonmaker Arbeider lijn Kassier Taxichauffeur Havenarbeider Postbode Keukenpersoneel

27 9. De rangschikking per bouwsteen 27

28 9. De rangschikking per bouwstenen Kijken we naar de individuele rangschikkingen van de bouwstenen dan stellen we vast dat slechts één beroep twee keer een nummer één positie haalt: notaris (loon en werkomstandigheden). Opvallend is dat geen enkel beroep uit de top 10 nog een overwinning behaalt in de resterende bouwstenen. De overwinningen gaan naar outsiders. Zo gaat de overwinning in de bouwsteen balans werk-privé naar de gemeentelijke ambtenaar, gevolgd door de regionale of federale ambtenaar. De gemeentelijke ambtenaar haalt in de globale rangschikking slechts een 41 ste plaats. De overwinning voor de meest afwisselende job gaat naar het beroep van journalist. In de globale rangschikking blijft deze steken op plaats 35. Het meest uitdagend beroep is tenslotte bedrijfsleider. Dit beroep wordt na notaris ook het best gewaardeerd met een globale 12 de plaats. Tabel 8: Top 10 beroepen volgens de bouwsteen loon algemene rangschikking 1 Notaris 8 2 Chirurg 10 3 Arts 4 4 Ingenieur 1 5 Advocaat 11 6 Architect 2 7 Rechter 21 8 Bedrijfsleider 12 9 Piloot Dierenarts 3 Tabel 9: Top 10 beroepen volgens de bouwsteen balans werk-privé algemene rangschikking 1 Ambtenaar gemeente 41 2 Ambtenaar provincie/regio/gemeenschap/federaal/ministerie 15 3 Leerkracht secundair onderwijs 36 4 Leerkracht lager onderwijs 31 5 Docent hoger onderwijs 9 6 Kleuterleider 37 7 Bediende administratieve afdeling 43 8 Bankbediende 39 9 Schrijver Professor aan de universiteit 5 28

29 Tabel 10: Top 10 beroepen volgens de bouwsteen werkomstandigheden algemene rangschikking 1 Notaris 8 2 Ingenieur 1 3 Architect 2 4 Professor aan de universiteit 5 5 Ambtenaar provincie/regio/gemeenschap/ federaal/ministerie 15 6 Advocaat 11 7 Apotheker 6 8 Opticien 20 9 Ambtenaar gemeente Informaticus 7 Tabel 11: Top 10 beroepen volgens de bouwsteen afwisseling algemene rangschikking 1 Journalist 35 2 Architect 2 3 Arts 4 4 Chirurg 10 5 Bedrijfsleider 12 6 Advocaat 11 7 Muzikant 85 8 Dierenarts 3 9 Ingenieur 1 10 Fotograaf 49 Tabel 12: Top 10 beroepen volgens de bouwsteen uitdaging algemene rangschikking 1 Bedrijfsleider 12 2 Chirurg 10 3 Sporter 76 4 Journalist 35 5 Architect 2 6 Ingenieur 1 7 Arts 4 8 Advocaat 11 9 Brandweerman Manager van een afdeling 14 29

30 10. Executive summary 30

31 10. Executive summary De belangrijkste reden om een job al of niet aantrekkelijk te vinden ligt in het loon dat met deze job verbonden is. Op de tweede plaats maar op geruime afstand van het loon vinden we de balans tussen werk en privé. Op plaatsen drie, vier en vijf vinden we drie bouwstenen kort bij elkaar: goede arbeidsomstandigheden, werkzekerheid en afwisseling in de job. Leer- en doorgroeimogelijkheden, autonomie, contacten met andere mensen, creativiteit en sociaal doel vervolledigen de top 10. Het beroep van ingenieur is het meest aantrekkelijke. Maar liefst drie op vier respondenten zouden deze functie (sterk) aanbevelen bij vrienden of kinderen. Architect is het tweede meest aantrekkelijke beroep met een aantrekkelijkheidsscore van 68%. Daarna volgen op drie en vier dierenarts en arts met scores van respectievelijk 65% en 64%. De top 5 wordt vervolledigd door het beroep professor. Interessant is dat het beroep van chirurg (op de tiende plaats) met een score van 62% iets minder aantrekkelijk is dan dit van arts. Dit bewijst dat het loon niet altijd doorslaggevend is voor de aantrekkelijkheid van een beroep. Het beroep docent hoger onderwijs (negende plaats) scoort dan weer iets lager dan dit van professor. De resterende beroepen die in de top 10 staan zijn apotheker, informaticus en notaris. In de top 20 van de meest aantrekkelijke beroepen staan vijf beroepen die als een knelpuntberoep worden beschouwd. Naast de winnaar ingenieur zijn dit architect, informaticus, elektricien en opticien. Dat er in functie van de vraag zich te weinig mensen aanbieden voor deze beroepen heeft dus op het eerste zicht niet zoveel te maken met het gebrek aan aantrekkelijkheid ervan. Bij de meest aantrekkelijke beroepen gaat het in grote meerderheid om beroepen waar mannen in de meerderheid zijn. Het enige beroep in de top 10 met een overwicht aan vrouwen is apotheker (68%). Het beroep van inpakker is het minst aantrekkelijke beroep. Slechts 3% van de respondenten vinden dit een aantrekkelijk beroep. Portier is eveneens een beroep met een lage aantrekkelijkheid. Een fractie beter scoren visser, schoonmaker, lijnarbeider, kassier, taxichauffeur, havenarbeider en, toch ietwat verrassend, postbode. Slechts 6% vindt de laatste functie aantrekkelijk. Bij de 20 minst aantrekkelijke beroepen zijn er zo n 50% knelpuntberoepen. Dit is duidelijk meer dan bij de top 20 van de meest aantrekkelijke beroepen. De lage aantrekkelijkheid is wellicht een belangrijke reden voor het knelpuntkarakter van het beroep. Bij de tien minst aantrekkelijke functies zitten een aantal duidelijke vrouwenberoepen zoals inpakker (65%) of kassier (81%). Bij het beroep van schoonmaker is het beeld gevarieerd. Poetsen in huishoudens is een pure vrouwenzaak (99%). Het schoonmaken van kantoren gebeurt slechts in een kleine meerderheid door vrouwen (55%). Daarnaast staan er ook duidelijke mannenberoepen in de top 10 zoals postbode (78%). Ook vissers, taxichauffeurs en havenarbeiders zijn bijna uitsluitend mannen. Daar waar de top 10 van de meest aantrekkelijke beroepen vooral mannenberoepen zijn, geeft de top 10 van de minst aantrekkelijke beroepen een meer gemengd beeld. 31

32 De vereiste scholing voor een functie is de belangrijkste graadmeter voor de aantrekkelijkheid ervan. De absolute top bestaat uit functies waarvoor meestal minstens vijf jaar hogere studies of aanverwante trajecten noodzakelijk zijn. De top 50 bestaat voor het grote merendeel uit hooggeschoolde beroepen. Dit zijn beroepen waar in principe een diploma hoger onderwijs voor noodzakelijk is (bachelor of master). De top 20 bestaat zelfs grotendeels uit functies waar een master voor vereist is. Het eerste beroep waar een diploma hoger onderwijs niet strikt noodzakelijk is, is bedrijfsleider op de twaalfde plaats. Op de 15 de plaats vinden we ambtenaar terug, een job die ook toegankelijk is zonder diploma hoger onderwijs, zij het minder en minder. Op 19 en 20 staan respectievelijk elektricien en opticien. Hiervoor bestaan zowel opleidingen op secundair en tertiair niveau. Elektricien is de hoogste genoteerde functie die ontegensprekelijk in het arbeiderssegment thuishoort. Het is pas tussen de posities 50 en 60 dat functies waarvoor geen diploma hoger onderwijs vereist is sterk naar voor komen: metser, lasser, dakdekker, ploegbaas, tuinbouwer. Omgekeerd vinden we in de tweede helft van de rangschikking bijna geen functies waarvoor een diploma hoger onderwijs noodzakelijk is. De laagst genoteerde functie waarvoor een diploma hoger onderwijs vereist is, is... belastinginspecteur op de 70 ste plaats. Er is onder verschillende subgroepen een zeer grote consensus wat heel aantrekkelijke beroepen zijn en wat niet. Indien we enkel naar de rangschikking kijken dan merken we dat laaggeschoolden laaggeschoolde beroepen niet aantrekkelijker vinden dan hooggeschoolden. Vrouwen vinden over het algemeen vrouwelijke beroepen niet aantrekkelijker dan mannen en omgekeerd. Zo is het beroep van ingenieur voor alle subgroepen het meest aantrekkelijke beroep. Alleen de jongeren plaatsen architect op één, maar ingenieur op twee. Omgekeerd is het beroep van inpakker voor de meeste subgroepen het minst aantrekkelijke of het op één na minst aantrekkelijke beroep. Dit betekent niet dat er helemaal geen verschil is. Indien we ook naar de aantrekkelijkheidsscores kijken, merken we toch enig verschil. Laaggeschoolden vinden laaggeschoolde beroepen iets aantrekkelijker dan hooggeschoolden en omgekeerd. Maar dit uit zich slechts in heel beperkte mate in de rangschikking. Zo vinden 69% van degenen met hoogstens middelbaar onderwijs ingenieur een aantrekkelijk beroep. Bij universitairen is dit 84%. Toch resulteert dit in beide gevallen in een eerste plaats voor het ingenieurberoep. Omgekeerd is taxichauffeur aantrekkelijk voor 9% van degenen met hoogstens middelbaar onderwijs. Bij universitairen is dit slechts 3%. Ook hier is de plaats in de rangschikking niet sterk verschillend met respectievelijk een 100 ste en een 108 ste plaats. Het beroep met het grootste verschil inzake waardering tussen mannen en vrouwen is diëtist. Bij de vrouwen is dit een redelijk aantrekkelijk beroep en haalt het een 25 ste plaats. Bij de mannen komt het beroep niet verder dan een 67 ste plaats. Ook het beroep van vroedvrouw is veel aantrekkelijker bij vrouwen dan bij mannen (respectievelijk 13 de en 44 ste plaats. Bij de mannen is het beroep van piloot dan weer veel aantrekkelijker (respectievelijk 14 de en 41 ste plaats). Het grootste verschil inzake waardering tussen jongeren en 45-plussers komt op rekening van technicus hersteldienst. Jongeren waarderen dit beroep minder dan 45- plussers (respectievelijk 79 ste en 56 ste plaats). Ook lasser, een notoir knelpuntberoep, is duidelijk minder aantrekkelijk voor jongeren (respectievelijk 64 ste en 45 ste plaats). De meeste technische functies worden door jongeren trouwens minder positief gewaardeerd, een zorgwekkende vaststelling in het licht van de knelpunten op de arbeidsmarkt. 32

33 Administratieve functies zijn dan weer meer gegeerd door de jongeren zoals bankbediende (26) en bediende van administratieve afdeling (40). In vergelijking met gender en leeftijd zijn de verschillen inzake waardering van beroepen groter bij verschillend kwalificatieniveau. Het allergrootste verschil vinden we bij bediende van een administratieve afdeling. Dit beroep staat bij laaggeschoolden in de top 20, bij hooggeschoolden haalt het pas een 69 ste plaats. Gemeentelijk ambtenaar is eveneens veel aantrekkelijker voor laaggeschoolden met een 21 ste plaats. Bij hooggeschoolden haalt dit beroep niet de top 50. Verrassend is de waardering van het beroep lasser. Hooggeschoolden waarderen dit hoger dan laaggeschoolden (respectievelijk 48 en 63). Daarmee gaat het in tegen de trend waarbij hooggeschoolden hooggeschoolde beroepen iets beter waarderen dan laaggeschoolden en omgekeerd. Het feit dat lasser gekend is als een zeer pertinent knelpuntberoep heeft hier misschien iets mee te maken. In deze studie gingen we ook na hoe de 112 onderzochte beroepen scoorden voor 5 weerhouden bouwstenen: loon, balans werk-privé, werkomstandigheden, afwisseling in de job en het uitdagende van de job. Uit deze analyse blijkt in elk geval dat, zoals we kunnen verwachten, beroepen zelden over de hele lijn aantrekkelijk zijn. Ingenieur mag dan globaal genomen het meest aantrekkelijk beroep zijn, het haalt in de aparte rangschikkingen per bouwsteen nooit een eerste plaats. Bij de 10 meest aantrekkelijke beroepen is er geen enkel die erin slaagt in elke ranking van bouwstenen in de top 10 te staan. Slechts 2 slagen erin om in 4 van de 5 bouwstenen in de top 10 te staan: ingenieur en architect, niet toevallig ook globaal de 2 meest aantrekkelijke beroepen in dit land. Arts, chirurg, notaris en dierenarts halen een top 10 in 3 bouwstenen. Prof en docent moeten zich zelfs tevreden stellen met slechts 2 top 10 plaatsen. Informaticus en apotheker sluiten de rij met slechts één top 10 plaats. Kijken we naar de individuele rangschikkingen van de bouwstenen dan stellen we vast dat slechts één beroep twee keer een nummer één positie haalt: notaris (loon en werkomstandigheden). Opvallend is dat geen enkel beroep uit de top 10 nog een overwinning behaalt in de resterende bouwstenen. De overwinningen gaan naar outsiders die niet in de globale top 20 staan. Zo gaat de overwinning in de bouwsteen balans werk-privé naar de gemeentelijke ambtenaar, gevolgd door de regionale of federale ambtenaar. De gemeentelijke ambtenaar haalt in de globale rangschikking slechts een 41 ste plaats. De overwinning voor de meest afwisselende job gaat naar het beroep van journalist. In de globale rangschikking blijft deze steken op plaats 35. Het meest uitdagend beroep is tenslotte bedrijfsleider. 33

34 Bijlage: Rangschikking van alle beroepen 1 Ingenieur 75,4% 2 Architect 67,9% 3 Dierenarts 65,0% 4 Arts 64,3% 5 Professor aan de universiteit 63,3% 6 Apotheker 62,6% 7 Informaticus 62,5% 8 Notaris 62,5% 9 Docent hoger onderwijs 62,0% 10 Chirurg 61,7% 11 Advocaat 57,8% 12 Bedrijfsleider 57,1% 13 Kinesist 54,8% 14 Manager van een afdeling 53,8% 15 Ambtenaar provincie/regio/gemeenschap/federaal/ministerie 52,1% 16 HR manager 49,9% 17 Piloot 48,1% 18 Laborant 47,4% 19 Elektricien 47,3% 20 Opticien 46,7% 21 Rechter 46,3% 22 Accountant 45,9% 23 Kwaliteitsmanager 45,5% 24 Loodgieter 45,2% 25 Directieassistent 45,1% 26 Vroedvrouw 44,7% 27 Logistiek manager 44,7% 28 Marketing manager 44,1% 29 Psycholoog 43,9% 30 Verpleger 43,0% 31 Leerkracht lager onderwijs 41,6% 32 Schrijnwerker 41,2% 33 Boekhouder 40,5% 34 Consultant 40,1% 35 Journalist 40,1% 36 Leerkracht secundair onderwijs 40,0% 37 Kleuterleider 38,1% 34

35 38 Directeur van een school 38,0% 39 Bankbediende 37,8% 40 Bediende financiële afdeling 37,3% 41 Ambtenaar gemeente 36,7% 42 Maatschappelijk werker 36,0% 43 Bediende administratieve afdeling 35,9% 44 Diëtist 35,6% 45 Bediende sales en marketing 35,6% 46 Automechanicus 35,3% 47 Garagist 32,9% 48 Kinderverzorger 32,3% 49 Fotograaf 31,6% 50 Secretaris 31,2% 51 Sales manager 31,2% 52 Bediende logistieke afdeling 31,0% 53 Metser 30,9% 54 Vastgoedmakelaar 29,4% 55 Lasser 28,8% 56 Account manager 28,4% 57 Gehandicaptenverzorger 28,3% 58 Dakdekker 27,7% 59 Tuinbouwer 27,7% 60 Ploegbaas 27,6% 61 Verzekeringsagent/makelaar 27,5% 62 Schilder 27,1% 63 Bloemist 25,8% 64 Brandweerman 25,5% 65 Kok 25,0% 66 Steward 24,9% 67 Politieagent 24,6% 68 Bejaardenhelper 24,2% 69 Technicus op hersteldienst 24,1% 70 Belastingsinspecteur 24,1% 71 Bakker 23,6% 72 Slager 23,1% 73 Dierenverzorger 22,2% 74 Marktonderzoeker 21,2% 75 Onthaalouder 20,7% 76 Sporter 18,4% 35

36 77 Receptiemedewerker 17,6% 78 Schoonheidsspecialist 17,5% 79 Restauranthouder 17,2% 80 Kapper 16,4% 81 Drukker 15,8% 82 Schoenmaker 15,4% 83 Militair 15,1% 84 Schrijver 15,0% 85 Muzikant 13,8% 86 Vertegenwoordiger voor een bedrijf 13,8% 87 Onderhoudsmedewerker 13,7% 88 Landbouwer 12,6% 89 Beveiligingsmedewerker 11,5% 90 Arbeider in land en tuinbouw 9,9% 91 Buschauffeur 8,6% 92 Vrachtwagenchauffeur 8,5% 93 Winkelbediende 8,5% 94 Heftruckbestuurder 8,4% 95 Arbeider in ploegenverband 8,3% 96 Schipper 7,3% 97 Arbeider montage 7,1% 98 Matroos 6,9% 99 Cafébaas 6,9% 100 Gevangenisbewaker 6,7% 101 Call center medewerker 6,2% 102 Kelner 6,1% 103 Keukenpersoneel 6,1% 104 Postbode 6,0% 105 Havenarbeider 5,6% 106 Taxichauffeur 5,0% 107 Kassier 4,5% 108 Arbeider lijn 4,0% 109 Schoonmaker 3,8% 110 Visser 3,5% 111 Portier 3,4% 112 Inpakker 3,1% 36

37 Nota s.. 37