DONDERDAG 9 FEBRUARI 1984 aanvang u u r V re d e h o rs t, T a rth o rs t 1, Wageningen

Transcriptie

1 * OUD WAGENINGEN V e rsch ijn t tenm inste eenmaal p er kwartaal 12e jaargang - n r.1 - fe b ru a ri 1984 MEDEDELINGEN van de HISTORISCHE VERENIGING "OUD-W AGENINGEN" R ed actie : Abersonlaan 13" GD Wageningen f ^ r / W i / y. ' JJt.l/ OEMEE ( / V-j i. De heer A.B ru ijn zal spreken o v e r: DONDERDAG 9 FEBRUARI 1984 aanvang u u r V re d e h o rs t, T a rth o rs t 1, Wageningen O NTW IKKELING, VORM EN TECHNIEK VAN MIDDELEEUWS EN LATER AARDEWERK, Spreker is gaarne bereid om uw voorw erpen a ardew erk voor u te detim ineren. Wilt u deze die avond meenemen? p W g ijm

2 VAN DE BESTUURSTAFEL Namens het b e stu u r wil ik u allen een gezond en g e lu k k ig 1984 toewensen! - De aktie voor resta ura tie van "H et Koepeltje" loopt nog steeds. Momenteel is er een bedrag van ƒ ,- b innen. U k u n t u bijdrage k w ijt b ij: F.van der Have, O tto van Celreweg 16 M e vr.e.va n Beenen, A s te rs tra a t 351 A.R ie tv e ld, T a rth o rs t 54 U o n tva n g t dan g e lijk de plaat van de Koepel. - U k u n t ook een tie n tje (o f meer) storten op g iro n r t. n. v. de penningmeesteresse (m e vr. E. van Beenen) van onze v e re n ig in g. De plaat w o rd t u dan th u is bezorgd. - Er zijn nog een b e p e rk t aantal fotoboeken van Wageningen v e rk rijg b a a r a ƒ 26,- per s tu k. Deze k u n t u kopen bij F.v.d.H a v e, O tto van Gelreweg 16, Wageningen. - De ledenw erfaktie heeft to t nu toe 2 leden opg eleve rd. - V e rd e r werden er enkele lezingen met dia's v e rz o rg d door leden van onze ve re n ig in g december j. l. heeft de heer A. G. Steenbergen een lezing met dia's gehouden over "W ageningen, vro e g e r en n u" voor de leden van de V e r eniging tot B e vo rd e rin g d er B ijen te elt in Wageningen t. g. v. het 70- ja rig bestaan daarvan december j. l. Lezing met dia's o ver de "B ouw geschiedenis" en "De bewoners in het verleden van H eerenstraat 1", door J. Huisman en A.G. Steenbergen, voor de h uidig e bewoners van d it pand. - Naar aanleiding van de opening van de nieuwe openbare leeszaal en b ib lio theek op woensdag 4 januari j. l. w erd met m edew erking van onze v e re n i ging een m ini-expositie in g e ric h t. Zeven oude foto's gaven een beeld van de S tationsstraat en B e rg s tra a t in het ve rled e n. S e cretaresse. 2

3 EEN OUD HEKWERK OP DE GREBBEDIJK Sjaak Rauws Zoals men weet loopt langs de asfaltweg o ver de G re b b e d ijk aan de b u ite n dijkse kant een a fra s te rin g met p rik k e ld ra a d. Deze a fra s te rin g w o rd t o v e r eind gehouden door een verscheidenheid van schots en scheef staande palen en paaltjes van hout to t beton. O plettende personen onder ons zal het zeker niet zijn ontgaan, dat in d it ongeregeld delen van een oud o o rs p ro n k e lijk h e kw e rk schuilgaan. D it hek dat liep va na f de V e erstra a t-v e e rw e g ("d e schele pos") naar de haven zag er als vo lg t u it. Het bestond u it op 2,5 meter van elkaar staande re c h t hoekige houten palen ') die van boven schuin waren afgezaagd om de w aterafvoer te bevo rd eren. Door deze palen heen liepen evenw ijdig aan e lkaar twee ijzeren staven 2) van 5 meter lengte, die in het midden en aan de uiteinden waren voorzien van ronde gaten, waardoor zij met een nagel waren vastgeslagen. Om de andere paal waren de uiteinden in het houtw erk w eggew erkt. Het zal vroe ge r beslist een mooi hekw erk zijn geweest. M ogelijk waren de palen, zoals vro e g e r g e b ru ik e lijk was, w it g eschilderd en de staven zw art geteerd. Sporen zijn daarvan niet gevonden, daarvoor is het een en ander door de ouderdom te veel v e r weerd en vergaan. Delen van d it hekw erk kan men vooral nog vind en bij de afweg naar het Bow lespark. Hoe oud d it hekw erk is? Ik zou het u niet kunnen ve rte lle n. M ogelijk is het u it het begin van deze eeuw, toen d it soort hekken langs wegen en parken nog algemeen in g e b ru ik waren. Maar misschien is het wel ouder! Het hekw erk bestaande u it palen met p r ik keldraad is pas na de eerste w ereldoorlog zijn opmars begonnen, mede doordat toen enorme d um pp artijen goedkoop de m arkten overspoelden! Het is dus nog lang niet zo oud als men wel d e n k t. Voor die tijd w erden weilanden en akkers "vee d ic h t" gemaakt door sloten, houtw allen 3), heggen en andere soorten h ekw erke n. Naar mijn mening zijn de restanten van het oude h e kw e rk de o ve rb lijfse le n van een gem eentelijk- of sta d sh e kw e rk. D it houdt dus in dat d it in het gem eentearchief te ru g te v in den zou moeten zijn. 3

4 A ardig is te zien dat op de te ken ing van H.H oogers **) met een g ezicht op Wageningen met de G re b b e d ijk u it 1786, er ook al een h ekw erk langs de d ijk liep. O pm erking Vanaf de haven to t aan de afslag naar de Blaauwe Kamer liep vro e g e r een hekw erk dat bestond u it rechthoekige houten palen met schuin afgezaagde koppen te r d ik te van zware bielsen en 2 staaldraden (gedraaide stren ge n ) te r d ik te van 8 mm en vastgezet met 2 to t 3 zware krammen. Een deel van d it hekw erk stond to t ju li 1983 nog bij het huis "de R h ijn s c h a n s ". Noten ') Rechthoekige houten palen, van boven schuin afgezaagd, form aat ca 15 bij 10 cm. De hoogste lengte b ovengronds is thans ca 75 cm. In de paal 2 rechthoekige g ate n, van ca 4 cm bij 8 mm. De gaten liggen op ca 15 en 57 cm onder de kop van de paal. (Gemeten langs de hoogste zijde). Diepte van de gaten ca 15 cm. 2) IJzeren staven, lengte 5 m eter, breedte 4 cm, d ik te 7 mm. 3) A. L.N. R ietve ld, Onze houtw allen. Wagenwegen, n r 1, b lz. 3 en 4. *) Zie omslag: "G ezicht op de geschiedenis van W ageningen", H ist.r ee ks v.d. H is t.v e r. "O ud -W a g e n in g e n ", n r. 2. Zie "O ud-w ageningen", n r.4, b lz. 60. Detail te ke n in g van H.H oogers. DE BURGERWACHT P. Holleman Toen ik in op een storm achtige Hem elvaartsdag met mijn vro u w naar M iddelharnis g ing om daar een bezoek te brengen aan mijn vroe ge re klasgenoot G erard van Son, had ik niet het m inste vermoeden dat ik de vo lg en de dag op de th u isre is in het bezit zou zijn van een paar foto's van een plaatselijk gebeuren in het Wageningen van vóór G erard van Son woont al weer een g ro ot aantal jaren in M id d e lh a rn is, waar hij werkzaam is in het o n d e rw ijs. A ls geboren en getogen W ageninger is hij de zoon van de in 1982 overleden heer Jos van Son. Voor de wat oudere Wageningers was hij een bekend en n iet o n v e rd ie n s te lijk m usicus, die o.a. in de v ijftig e r jaren fu ro re maakte met zijn m andolineorkest "S o n o re ", waarvan hij d irig e n t was. Bovenstaande u itee nze ttin g zal misschien voor u weinig o f nietszeggend zijn, ware het niet dat Jos van Son op beide foto's te zien is als B u rg e r- wachter van de a fde lin g W ageningen. D it v e rk la a rt dus onm iddelijk het in bezit hebben en z o rg v u ld ig bewaren van de foto's door zijn zoon G e ra rd. Wat was de B u rgerw acht? De B u rg e rw a ch t was een in ste llin g die bestond u it gewapende b u rg e rs, belast met het handhaven van de o rd e ; men kon tevens steunen op het leger. V anaf 1920 to t in de jaren d e rtig toe werden in ve rsch ille n d e N ed erlandse gemeenten afdelingen van de B u rg e rw a c h t o p g e ric h t. Ook W ageningen kreeg zijn B u rg e rw a ch t en zo kon elke m annelijke inw oner u it onze 4

5 stad van de daarvoor ve re iste leeftijd zich op basis van v rijw illig h e id opgeven als lid. Dat niet eenieder als lid werd aangenomen zal voor u d u id e lijk zijn en behoeft v e rd e r geen betoog. Toen de B u rg e rw a ch t in de eerste h e lft van de jaren d e rtig in VVageningen werd opg ericht kreeg deze als h o o fd kw a rtie r een onderkom en in school I aan de toenmalige P a rkstra a t. Een wat g ro tere ruim te werd h ie rvo o r b eschikbaar gesteld door tussen twee klassen de m uur weg te halen, en zo in te rich te n dat het o nderw ijs op de school h ie r geen nadelige gevolgen van zou o n d e rv in d e n. School I stond op de plaats waar nu de fla ts aan de tegenw oordige N iem eijerstraat staan. Onze B u rg e rw a ch te rs kregen h ie r hun o ple id in g op m ilita ir niveau. Commandant was de heer H aienius, een gepensioneerd o ffic ie r. De benodigde uniform en moesten door de leden zelf betaald w orden. De B u rg e rw a ch te rs noemden hun onderkom en de ka n tin e, waar zij twee o f soms d rie avonden per week oefenden. Van verschillende leden gingen ook d ik w ijls vrouw en mee naar zo'n oefenavond, wat toegestaan was. T e rw ijl de mannen met tra in in g bezig w aren, verm aakten de dames zich, ond er het genot van een bakje k o ffie, met een van huis meegebracht handw erkje of spel. De oefeningen bestonden u it e xercitie, schijfschieten met lic h t geweer, th eorie en ve ld d ie n s t. O efeningen in het met scherp schieten werden gegeven op de schietbaan in Ede. Elke wachter had zijn eigen wapen. Hij had to t taak d it te ond erho ud e n, te rw ijl een wapenmeester toezicht had o ver het totale wapenarsenaal. Evenals in m ilitaire dienst bestond ook de B u rg e rw a c h t u it rangen. Zo was politiem an C.W.A.va n B e uke rin g sectiecommandant. Regelmatig ging men naar schietconcoursen waaraan ook b u rg e rs c h ie tv e r- enigingen deelnamen. Een groepje van v ijf s c h u tte rs ve rte ge n w o ord ig de dan de Wageningse B u rg e rw a c h t. Op zo'n concours kon je het o.a. to t sch u t- te rsko nin g brengen. Op Koninginnedag {31 a u g ustu s) werd wel eens deelgenomen aan een parade in Den Haag, doch ook aan de v ie rin g ervan in eigen stad nam men deel. De Burgerwacht, marcherend vanuit de Stationsstraat de Lawickse Allee in, waarschijnlijk op een Koninginnendag (31 augustus) in de eerste helft van de jaren dertig. Rechts naast het muziekcorps, met bril, loopt de heer Jos van Son. 5

6 Indien er paarden bij nodig waren werden deze bij sta lho ud erij A lb ers gehuurd en bereden door o u d -c a v a le ris te n. Ook voor deelname aan wandelmarsen schreef men in. De B u rg e rw a c h t bezat een eigen m uziekcorps, dat werd aangevuld met leden van het toenmalige m uziekcorps "O ns G enoegen". Het corps stond onder leid in g van Jos van Son. De Burgerwacht, marcherend in de Dijkstraat O ntspannend na alle o fficiële v e rp lic h tin g e n was zeker de eigen to n e e lve r eniging waar Jos van Son ook re g isse u r van was. Elk jaar werd in J u n u s h o ff de jaarlijkse feestavond gehouden waar iedere b u rg e r u it onze stad naar toe kon. V a nu it de B u rg e rw a ch t ze lf werden soms mensen benaderd om lid te w orden. Niet iedereen voelde zich hiertoe a a n ge trokke n. Sommigen vonden het bezw aarlijk bij eventuele ongeregeldheden op te moeten tred en tegen eigen plaatsgenoten. Mijn inziens zou de m ogelijkheid van een d e rg e lijk optreden niet ondenkbaar geweest zijn in die cris is ja re n d e rtig. Een hoog percentage werkloosheid, slechte sociale voorzieningen en de daarmee gepaard gaande armoede en onvrede hadden alle aanleiding kunnen zijn d it door geweld tot u itin g te b rengen. G e lu kkig heeft naar mijn weten de Wageningse B u r gerwacht nooit d aa dw erke lijk in actie behoeven te komen en b le ef het bij vredige gebeurtenissen zoals op beide foto's te zien is. Na de inval door D uitsland in mei 1940 en de daarop volgende ca p itu la tie van Nederland werd door de D uitse a u to rite ite n de B u rg e rw a c h t verboden en op 22 ju li van dat jaar opgeheven. Bronnen Notulen R aadsvergadering Gem. W ageningen, 20 dec Gemeenteverslagen Wageningen Mededelingen P.van Espelo, W ageningen,

7 Registers op Wagenwegen / Oud-Wageningen jrg 1 ( 1973) ( 1982) Redactie Door I.C.R a u w s en A.C.Z e v e n werden re g is te rs op de eerste 10 jaargangen van ons tijd s c h rift gemaakt. Deze b e tre ffe n Persoonsnamen (7 blz incl. jrg 11), O nderw erpen (12 b lz ), S c h rijv e rs (6 blz) en A fbeeldingen (6 b lz ). Deze reg isters maken de eerste 10 jaargangen van ons tijd s c h rift toegankelijk, zodat wij nu gem akkelijk iets kunnen opzoeken. Het is niet de bedoeling deze re g iste rs in d ru k u it te geven. Wel kunnen fotocopieën gemaakt w orden. Indien u een exem plaar van de re g iste rs wenst te ontvangen, dan kan u uw wens kenbaar maken door op g iro re k e n in g n r t. n. v. Penn. V e r. O ud-w ageningen te Wageningen ƒ 4,- / exemplaar over te maken. CLAES BRUINS BEZOEK AAN WAGENINGEN IN CA 1730 A.C.Z e v e n In de vorige eeuwen reisde men door N ederland om daarna van zijn b e v in dingen in een boek ve rslag te leggen. Zo ook Claes B ru in, die het volgende over Wageningen in d ich tvo rm weet te ve rh a le n : "Maar ik zie, zo 't oog my n ie t b e d rie g t door dezen regen. Reeds Wageningen ') in het naaste dal geleegen. Nu ieder weder op zyn plaats, naardien de w ind, Hetgeen op 't s lib b 'rig e pad n ie t meer geraaden v in d. Ziet daar de Stad die ons e rb a rm e lyk komt voor oogen. Welks b u rg e ry, die 't sch o rt aan kra g te n en verm ogen, Geen wisselhandel d r y f t, geen' koorenvloot v e rw a g t. Noch lnd us k o s t'ly k h e id, maar die zich ste lt en zacht. Met planten van ta ba k, en m oeskruid moet geneeren, G e ru ste r, m ogelyk, dan die door 't schatbegeeren, Om w inst van Oost en West, gestadig zweet en zwoegt. En d ikw yls m inder dan den huisman is v e rn o e g t." U ziet dat B ru in geen hoge d u n k van Wageningen had. Men handelde er niet, noch met de O ost, noch met de West, en er was geen graanhandel. Nee, men moest zich te vre de n stellen met het telen van tabak en m oeskruid d.i. bladgroente. Een huisman is een boer. Als voetnoot w o rd t verm eld: ') W ageningen. In het q u a rtie r van Arnhem aan de R hyn, tusschen Rheenen en Arnhem gelegen. O f zy de Vada is van Tacitus ( H.V.B.2 0.H ) is soo seeker n ie t. Seeker is het a chte r dat o m tre nt Arnhem, Rheenen en W ageningen, legerplaatsen d er oude Romeinen zyn geweest (volgens S lic h te n h o rs t, b lz. ). Alles is te vinden in "K leefsche en Z uid-h ollandsche A rka d ia o f dagverhaal 7

8 van twee reizen in en o m tre nt die gewesten gedaan, in d icht-m aat u itg e - breid door Claes B ru in. V e r r y k t met aantekeningen van den Heeren L.Sm ids M.D r., Tweede d ru k. V e rm e erde rt met P rin tve rb e e ld in g e n. T'Am sterdam By E ve rt V issch e r, b oe kverkoo pe r in de D irk van Hasseltsteeg, 1730." Het boek is opgedragen aan "m yne geliefde reisgenooten A n d rie s Schoem aker, H en d rik Kisjes, Pieter B uissand, Jacobus B oursse, H e n d rik Hoofd, Pieter Heems, Abraham Buissand en D irk B la au w." W a a rschijnlijk is A n d rie s S choe(n)m aker, diegene die ook tekeningen van gebouwen e.d. maakte en van 1660 tot 1735 leefde. B ru in s laagdunkend verhaal is o p g e lu iste rd met een ets door A. Zeeman, dat ons een gezicht op de ommuurde stad Wageningen g ee ft. L in ks zien wij het kasteel en de gebouwen, die er b ijh oo rd en. Rechts de k e rk en verm oedelijk een gebouw van de B e rg p o o rt. Op de vo o rg ro n d v a a rt een bootje, maar zo breed als Zeeman de g ra c h t afbe eld t is deze nooit geweest. De d ijk is niet afgebeeld. Zou misschien Zeeman g e w e rkt hebben naar een tekening van Schoemaker? O f zouden beide mannen g e b ru ik hebben gemaakt van het prospect van de stad boven de p la tte g ro n d van Nicolaes van Geelkercken u it c a.1650?

9 WIJ LAZEN VOOR U A.G. Steenbergen 1. F.van der Have. Kleine kro n ie k van het ve rze t in Wageningen over de periode O chten, D ru k k e rij en U itg e ve rij Van E c k /O o s te rin k, blz. Deze 'Kleine kron ie k van het v e rz e t' bevat meer dan alleen verhalen over de a ctiviteiten van een aantal v e rz e ts trijd e rs in en om W ageningen. Het is ook 'geen volledige kro n ie k gew ord en ', zoals de s c h rijv e r ze lf zegt. Wageningers die zeer bew ust de oorlogsjaren 1940/45 meegemaakt hebben, zullen zeker het een en ander missen. Toch geeft het boek een goed beeld van wat er zich in die jaren in onze stad en om geving afspeelde. Het is zeker geen gem akkelijk w erk geweest na zovele jaren na 1945 aan de hand van schaars archiefm ateriaal, eigen h e rin n e rin g e n en die van anderen en gegevens u it o o rlo g s lite ra tu u r deze Kleine kro n ie k te s c h rijv e n. Veel materiaal w aaruit geput moest w orden, bleek niet meer voorhanden te zijn. Zo bleek het b e lan grijke p o litie a rc h ie f, met u itzo n d e rin g van de Dagboeken , enkele jaren geleden opgeruim d te zijn. O n verste lb a ar dat zoiets kon gebeuren! Het hele boek is opgebouwd u it ko rte en lange v e rh a ie n, waarin veie, maar niet alle gebeurtenissen voldoende aandacht k rijg e n. Bovendien tre e d t de sc h rijv e r hier en daar in h e rh a lin g. Een b e la n g rijke g eb eu rten is nam elijk als de kraak van het b e v o lk in g s re g is te r w o rd t helaas in zes regels afgedaan. De evacuatie in mei 1940 en de te ru g k e e r k r ijg t daarentegen veel aandacht. Misschien was een ko rte sam envatting b eter geweest, vooral omdat over deze periode onder andere door G.va n Waert een rep orta ge geschreven is onder de tite l: Wageningen in bewogen tijd. De bronnenopgave op b lz. 232 is wat g e b re k k ig en o nvo lle dig. V e rd e r mis ik de verm elding van de herkom st van de foto's en de ve rsch ille n d e o orlogsgedichten, die tussen de te k s t zijn opgenomen. Op blz. 65 w ordt verm eld dat Deken O tten toen in Wageningen was, maar hij kwam pas in 1955 naar W ageningen. Pastoor J.R.d e Boer was in 1940/45 leider van de Wageningse katholieke gemeenschap. Niettemin zijn wij blij dat e in d e lijk de oorlogsgeschiedenis van Wageningen geschreven is. Het is zeer gewenst als lezers, die hiaten kunnen o pvu lle n o f andere gebeurtenissen nog weten d it o p sch rijve n en een a fs c h rift geven aan onze ve re nig in g en aan het gem eentearchief. O ve r enige jaren is alles v e rg e te n, te rw ijl degenen die als verzetsm ensen o f a nderszins hun leven in de waagschaal stelden e r rech t op hebben dat wij hun daden nooit v e rg e te n. Wij danken de s c h rijv e r voor het exem plaar dat hij aan onze b ib lio th ee k schonk. 2. Verslag gem eentearchief Wageningen 1982 en O ve rzich t van de in de openbare archiefbew aarplaats der gemeente Wageningen berustende archieven en verzam elingen; door C.D.G a s t, a rch ie fa m b te n a a r. Wageningen, blz. G e typ t. Dit is het eerste verslag van het gem eentearchief, een p ro fic ia t waard! Wij hopen dat er vele zullen volgen. Sinds jun i 1980 is het gem eentearchief aan het Salverdaplein voor het p u bliek opengesteld. In de afgelopen 2\ jaar is gebleken dat het een v e rs ta n dige daad is geweest. Er zit groei in het aantal ja a rlijkse bezoekers en bezoeken. Bovendien geeft de ve rsla g g e ve r een lijs t van pub lica ties waarin de resultaten van het a rchiefonderzoek v e rw e rk t zijn. Het tweede gedeelte van het ve rslag geeft een opsomming van de in het 9

10 gemeentearchief Wageningen aanwezige archieven en verzam elingen. En dat is ve el. Het is ondoenlijk het hele ve rslag te bespreken. Belangstellenden kunnen het ve rslag, aanwezig in de b ib lio th ee k van onze v e re n ig in g, te r inzage k rijg e n. Beter en v e rs ta n d ig e r is het een bezoek te brengen aan het gem eentearchief, van maandag to t en met v rijd a g van 9 to t 12 u u r geopend. De d ie nstverlen in g is b ijzo nd er p re ttig. Ik hoop dat d it eerste ja a rve rsla g, waarin behartensw aardige zaken staan, geen sto ffig verslag w o rd t, v e ilig opgeborgen in de bureaula van de b e tre f fende hoge ambtenaar. 3. Begravenen te Wageningen aug dec.1765, O ve rlijd e n s- en b eg ra afboek van Wageningen fe br dec L ijs t van begraven Joden te Wageningen , en Doopboek van Wageningen , resp. door D cr utge rs en A.C.Z e v e n ; H.Koopm ans, D.R u tg e rs en A.C.Z e v e n ; A.C.Z e v e n ; C. W ijngaarden en H.Koopm ans. Publikaties 16 en 17 van de V e re n ig in g Veluwse geslachten, W ageningen, De V e ren ig ing Veluwse geslachten p ro b e e rt steeds weer leden en niet-leden van dienst te zijn door de uitgaven van d o o p -, tro u w - en o v e rlijd e n s - re g iste rs, w aarvoor men vo or het raadplegen van de o rig in e le o f copieën in de meeste gevallen naar het R ijk s a rc h ie f in Arnhem moet. Met de p u b lika tie s van enkele Wageningse re g is te rs is thans een begin gemaakt van een volledige uitgave?! Welliswaar zijn e r copieën van alle o rigin ele re g is te rs aanwezig in het gem eentearchief, maar een handzaam boekje th u is is wel zo h andig. De samenstellers wensen wij veel succes toe met hun b e la n g rijke w e rk. WAGENINCSE ARCHIEFSTUKKEN 5: NAMEN VAN HUIZEN A.C.Z e v e n Wanneer men over de krake rstoe stan d en in Am sterdam leest, dan worden vaak gekraakte huizen met een naam als de Vogel S tru y s en de K eyzer aangeduid. Deze namen zijn reeds lang in g e b ru ik. V inden wij ook in W ageningen d erge lijke oude huisnamen? En waarom dragen o f droegen huizen een naam? Wij zullen eerst de tweede vraag behandelen. V ro e g e r kon het g ro otste deel van de bevo lkin g niet lezen en het had daarom weinig zin om een huis aan te duiden met een num mer, zoals wij dat nu doen, of met een geschreven naam. Om nu toch een huis o f een h e rb e rg aan te kunnen duiden w erd aan het huis een u ith a n g b o rd met een bepaalde afbeelding beve stigd of werd een gevelsteen met een afbeelding in de voorgevel gem etseld. Iemand werd dan naar een huis of een h e rb e rg g e s tu u rd 'waar de Wereld u ith in g '. D ergelijke afbeeldingen waren veelal eenvoudig van aard. Het moest d u id e lijk zijn. Zo schilderde men een zwaan of een p rin s o f een keizer of een s tru is vogel o f...en dan werd het b e tro kke n huis De Zwaan, o f De P rins o f... genoemd. Niet alleen dat het huis naar de afbeelding werd genoemd, ook de bewoners ontvin ge n die naam en gingen ve rvo lg e n s de naam als familienaam voeren. Zo stamt de nu in N oord-h olland veel voorkom ende familienaam Zwaan van een h erb e rg De Zwaan in De Klomp tussen Veenendaal en E d erveen (1 ). Bij ve rh uizing en naar een ander huis met een andere naam, kon men van 10

11 naam verw isselen. Iets dat ook voorkwam bij boerenfam ilies, die naar een andere boerderij gingen. Maar in enkele gevallen was de naam van de bewoner 's te rk e r', dan de bestaande naam en kreeg het huis de naam van de nieuwe bewoners. D it g eldt ook voor h e rb e rg e n, molens e.d. Wanneer wij stukken in ons Wagenings gem eentearchief d o o rk ijk e n, komen wij slechts enige namen van huizen tegen. De meeste huizen worden zonder naam aangeduid. Hun lig g in g w o rd t beschreven door de namen van de toenmalige b uren. Toch kennen wij enige namen van huizen in (en nabij) de stad Wageningen. Het eerste voorbeeld is de h e rb e rg de S luetell, die in 1588 door G hoert Tengnagel bewoond werd (2 ). De v o g e lv lu c h tk a a rt van Wageningen u it 1654 (3) vinden wij naast officiële namen, zoals sta d h u is, gildehuizen ook enige huizen, die met een naam worden aangeduid. Deze zijn H unestein, 't Convent en Louwenhoven. Ook vind en wij nog J u n u s h o ff en S tra le n s h o ff. De Hunestein was het to lh u is. Van S lich te n h o rst (3) ve rm eld t dat d it huis een v e rs te rk t huis was en dat het ook wel H e u g h e -s te y n, o f H u yn e -ste yn heet. Wellicht werd het ooit door een Hugo gebouwd. In te re ssan t is te weten dat een hunne een onderbeam bte van de g ra a f in de K a roling isch e tijd was (4 ). Deze naam zou erop kunnen duiden dat Hunestein al u it de Middeleeuwen stamt. Ook de naam steyn d u id t op een gebouw dat van baksteen was opgetro k k e n, te rw ijl de andere huizen van de stad nog veel van h o u t, stro en leem werden 'getim m ert'. M isschien was H unestein de woonplaats van de to lhe ffe r van de R ijn to l. Het lag aan de K a pe lstraa t, ongeveer waar nu een videotheek is gevestigd. Van Hunestein bezitten wij een a fbeelding. 'Hune Steyn en 't Gilde Huys te Wageningen, 1611' J.Stellingw erf, werkzaam ,?naar J.Berkhuys, werkzaam begin 17e eeuw. Tekening: penseel grijs gewassen. Afm. 154 x 194. Achterop het origineel J.Berkhuis. Foto Gemeentemuseum Arnhem GM

12 't Convent lag aan de A c h te rs tra a t (n u H e re n s tra a t). Het werd ook aangeduid als in t C looster, en weer later als de huisjes aan de 1e Kloostersteeg (5). Louwenhoven is een ve rb a s te rin g van L a (u )w icksh o f, dus het huis met tu in waar de van Lawick's woonden (6 ). Ju n u sh o f w erd door Johannes Junius in 1643 gebouwd (7 ). De S tra le n sh o f lag tussen de sta d sg ra ch t en de R ijn d ijk. Het heet naar de familie van S tra len. Twee namen van huizen worden door Oltmans (8) genoemd. Deze zijn de Pelicaan in 1519 en de H u llick in De Pelicaan w o rd t ook in ca 1745 genoemd, als de kinderen van wijlen burgem eester H e n d rik van H aestenburgh het huis bezitten. Het lig t aan de Hoogstraat (9) en zal w a a rsch ijn lijk gekenm erkt zijn door een gevelsteen of u ith a n g b o rd met een afbeelding van een pelikaan. In dezelfde bron w o rd t ook het huis De H ulk genoemd. D it zal w ellicht hetzelfde huis als de eerder genoemde H u llic k zijn. Bij de naam Hulk kunnen wij denken aan een u ith a n g b o rd met een afbeelding van een schip of h u lk. Maar we moeten niet ve rg ete n dat de oudere naam H u llick was en dat - ic k een v e rb a s te rin g van wiek of w ijk is (L a w ic k!). Andere namen die we tegen gekomen z ijn, zijn in de Blauwen B ijl in de Kapelstraat (10), in de Roode Leeuw, dat in 1685 door H e n rick A rn d ts e n werd bewoond, en de Prins (11 ), dat in 1681 door L u b b e rt G e rritse n van Veen werd bewoond. A ls ik het goed heb stond d it huis op de plaats waar nu de zaak van Gerdo Hazelhekke gevestigd is, dus op de hoek R ie m sd ijkstra a t/ Hoogstraat (n o o rd zijd e ). In 1675 koopt Willem ten N ieuw enhuys een deel van d'o ude Capel, die aan de Kapelstraat stond (dwz de K apelstraat heet naar deze C ap el). Volgens een ongedateerd kaartje in het Gem eentearchief (12) woonde Willem in een huis, dat stond tussen de H oogstraat en het straatje zonder naam, dus waar nu de tu in is achter de juw elierszaak van d e r Pauw. In ca 1708 woont Jan van Roekelt in het Stadswapen. Daar zal een u ith a n g bord met het wapen van de stad Wageningen geweest zijn. Het huis den Bongard lag aan de A c h te rs tra a t; in ve rko o p t de weduwe Suerm ondt het aan Jo h.ju stu s T re ib e r. In hetzelfde jaar ve rk o o p t Jan M iddelhoven het huis de Vijzel in de M a rk ts tra a t aan H e n d rik M onsieur, die het in 1779 weer aan Peter Bongers ve rko o p t (13). De M a rk ts tra a t was vro e g e r de v e r b in d in g sstra a t tussen de K apelstraat en de M a rk t. Het heet nu V ijz e ls tra a t, kennelijk naar het huis van die naam. Volgens Steenbergen (14) woonde in d it huis in de 18e eeuw een a po th e ke r. Hier zal op het u ith a n g b o rd een vijzel afgebeeld zijn. Een vijzel was één van de te ken s, die op een apotheek wezen (15). Misschien waren M iddelhoven, M onsieur en B ongers apothekers in die tijd. Een m erkwaardige naam vin d ik d'm un nike nd am, een naam van een huis in de Hoogstraat, dat in 1781 door de erven Helm ert van Baak aan Willem K u y - len bu rgh werd v e rk o c h t. Tot slot, ook Wageningen ke nt zijn kraakpand met een d u id e lijke naam. Dit is De Tien Z ilve rlin g e n. Hier stond een huis dat in 1940 door oorlogsgeweld vernield w erd. T ijd en s de sloop in 1940 vond men enige munten en daarom noemde de eigenaar van het in 1941 op die plaats gebouwde c a fé -re s ta u ra n t b ie rke lde r De Tien Z ilv e rlin g e n (16). D it is een goede naam van re la tie f recente datum. BRONNEN 1. Zeven, A.C Van de Zwaan. Veluwse Geslachten 1:114; J.W.van S ch e rre n b u rg D rie eeuwen van S c h e rre n b u rg, S c h e rre n b u rg en van S c h a rre n b u rg. Ede. 113 blz. 2. S chutte, Van Cracau(w),( van)c racou(w ). N e d e ri. Leeuw 95 :

13 3. van S lich te n h o rst, A A lle de X IV. boeken van de Celdersse Geschiedenissen A rn h e m : met ka a rt van Wageningen. 4. Moerman, H.J N ederlandse plaatsnamen; een o v e rz ic h t. Leiden. 297 blz. 5. Steenbergen, A.G Straatnamen in Wageningen - 3. Wagenwegen 2: Steenbergen, A.G Het beschermde pand H eren straa t 1. Wagenwegen 7: van der G rie n t, J.H Het U trechts-w ageningse geslacht Junius in de 17e eeuw. Gens Nostra 37: Oltmans, A Het a rc h ie f van de ke rkvo o g d ij d er N e d. Hervorm de Gemeente te Wageningen, W ageningen. 74 b lz. 9. K laij, D Oude k e rk e lijk e rekeningen Wageningse Courant 22 en 26 mei A. G. Steenbergen wees mij op deze b ro n. H ie r voor mijn dank. 10. zie Gemeentearchief W ageningen, O u d -A rc h ie f in v.n r s en 910a. Zie ook Zeven, A.C Het B u rg e rb o e k van W ageningen. Veluwse Geslachten 3: , bij b u rg e r Gemeentearchief W ageningen, O u d -A rc h ie f in v. n r Gemeentearchief W aqeninqen, O u d -A rc h ie f in v. n r zie Bosm an-jelgersm a, H Poeders, pillen en patië nte n. A p o th e ke rs en hun zorg voor de gezondheid door de eeuwen heen. Am sterdam. 179 b lz. 16. Jaarboek voor m un t- en p e n n in g ku n d e 55 ( 1968) : EVACUÉS UIT EGMOND AAN ZEE IN WAGENINGEN A.G. Steenbergen Op bladzijde 208 van de "K leine kro n ie k van het v e rz e t in W ageningen" s c h rijft Van der Have iets o ve r het v e rb lijf van bejaarde zeelieden u it Egmond aan Zee in W ageningen. "T o t k o rt voor de e vacu atie ", zo v e rte lt h ij, "was in d it hotel (De Wereld) een zeelieden hospitum g e v e s tig d : de P rins H e n d rikstich tin g u it Egmond aan Zee. De oude zeelieden, die in d it tehuis aan de ku st waren g e h u isve st, moesten bij de o n tru im in g van het k u s tg e bied, waar b u n ke rs gebouwd w erden, hun v e ilig huis ve rla te n. De mensen werden toen in Wageningen in het bekende hotel o n d e rg e b ra c h t. Met het nog aanwezige m eubilair van de P rins H e n d rik s tic h tin g w erd de gelagzaal van het hotel gereed gemaakt voor de komende samenkomst (o n de rh an d e- lingen c a p itu la tie )". Ik kan aan het bovenstaande het volgende toevoegen. In vond de o n t ruim ing van de ku s ts tre e k plaats. De D uitse rs gingen de k u s t grootscheeps ve rste rke n door onder andere de bouw van b u n k e rs. De bewoners moesten evacueren en vonden her en der een tijd e lijk e w oonplaats. M oeilijker was het om voor de vaak hulpbehoevende bewoners van in ric h tin g e n e.d. een goed onderdak te vin d e n. Elders in ons land w erden h ie rvo o r hotels g e v o r derd en in gereedheid g e b ra ch t. Het voormalige visse rsd o rp Egmond aan Zee moest eveneens o n tru im d w or- 13

14 den. De 300 a 400 bejaarde zeelieden van de P rins H e n d rik s tic h tin g in deze badplaats kregen onder andere o nderdak in hotel De B ild e rb e rg te O osterbeek, waar wel veel bos was, maar geen zee. De D uitse rs hadden echter d it hotel zelf nodig, zodat de bejaarde visse rs gedwongen werden wéér te ve rhuizen. De hotels Belvedère en De Wageningsche B e rg boden vo orlopig een goed ond erda k. V anaf het te rra s van het hotel De W ageningsche B erg konden de evacués in ieder geval genieten van het ve rg e z ic h t o ver de Rijn en de B e tu w e.1} Helaas was ook d it v e rb lijf van ko rte d u u r. De D uitse rs eisten hotel De Wageningsche B e rg voor eigen g e b ru ik op. H alf jan ua ri 1944 kreeg de eigenaar van hotel De W ereld, de heer H.S n a cke rs, van de Staat der Nederlanden - lees: de D u itse rs - bevel zijn hotel zo snel m ogelijk te ontruim en. De d irectie en ve rp le g en d personeel van de P rins H e n d rik s tic h tin g moesten zorgen dat binnen zes dagen de verpleegden èn de b ezittin ge n van hotel De Wageningsche B e rg naar De Wereld waren o ve rg e b ra c h t. Hotel De Wereld was een ve rp le e g te h u is geworden en zou d it b lijven to t aan de evacuatie in september ) De bejaarde evacués evacueerden met de Wageningse b e vo lkin g, hun b e zittin g e n a ch te rla te n d, w aaronder tafels en zo'n ve e rtig "Wener stoelen". Op acht van deze stoelen en aan enkele tafels zaten de onderhandelaars van de ca pitu la tie op 5 mei Na de b e v rijd in g werd het m eubilair, behalve de 8 stoelen, naar Egmond aan Zee te ru g gezonden. 3) Voor ontspanning van de zeelieden was e r een kleine leesbibliotheek, die opgesteld stond tegen de wand a chte r het b u ffe t in de gelagzaal. Op één der foto's van de ca p itu la tie -o n d e rh a n d e lin g e n is d it b ib lio th ee kje nog te zien. Aan deze tijd e lijk e bewoners van hotel De Wereld bewaar ik een enkele vage h e rin n e rin g : de platte visser spetten en de gouden rin g e tje s in de o re n. Het bovenstaande relaas is v e rre van vo lle d ig. V ragen zijn e r genoeg. 300 a 400 zeelieden noemt de bro n ond er 1. - Waar vonden zij allemaal onderdak? - Wanneer vestigden zij zich in Wageningen? - Hoeveel vonden er ond erda k in de hotels Belvedère en De Wageningsche Berg resp. De Wereld? - S tierven er geëvacueerde zeelieden in Wageningen? - Was er contact met de Wageningse b evolking? - Waarheen tro k k e n zij met de evacuatie in septem ber 1944? BRONNEN: ') J.J.v a n B olhuis. Evacuaties en p a n ie kvlu ch te n, in : O n de r d ru k k in g en v e rz e t; N ederland in o o rlo g s tijd, d l. 4; Arnhem e n z., 1954, b lz ) Veluwepost v rijd a g 2 mei ) Veluwepost v rijd a g 7 fe b ru a ri BIJEENKOMSTEN VAN ONZE BUREN V e reniging O u d-b e nn e kom. Dinsdag 31 januari 1984 zal de heer H. G ijsbertsen een lezing met dia's houden over "Bennekom, hoe het vro e g e r w as". Plaats: Gemeentecentrum De B rin k, B rin k s tra a t 39 te Bennekom, aanvang h a lf acht. - V e ren ig ing O ud-r henen. Donderdag 16 fe b ru a ri 1984 zal M r.l.b o s c h van R osenthal, w a te rg ra a f, spreken o v e r: Het w aterschap G rebbe. Plaats: c a fé -re s t. De Koning van Denemarken, U trechtsew eg 2, Rhenen, aanvang 8 u u r 'sa vo n d s. N iet-leden introducees ƒ 2,50. 14

15 ADRESSEN OM TE WETEN BESTUUR: F.van der Have, v o o rz itte r. O tto van Gelreweg 16, t e l A. C. Zeven, v ic e -v o o rz itte r. Dassenboslaan 6, t e l M e v r.m.h.a.b ra a kh u is, secretaresse. Wilhelminaweg 24, te l M e vr.e.m.va n Beenen, penningm eesteresse. A s te rs tra a t 351, te l W.J.P.S teenbergen, led en -secreta ria a t. T a rth o rs t 22, te l A. L. N. R ietveld, lid en foto- en p re n te n a rc h ie f. T a rth o rs t 54, t e l REDACTIE "OUD-W AGENINGEN" : A.G.S te e n b e rg e n, hoo fdre da cteu r. Abersonlaan 13", t e l A.C. Zeven, Dassenboslaan 6, tel A. L. N. R ie tv e ld, T a rth o rs t 54, t e l BIBLIO THEEK EN DOCUMENTATIE A. G. S teenbergen, adres zie boven WERKGROEP MOLENS H.D obbe, Harnjesweg 56, te l WERKGROEP ARCHEOLOGIE J.H uism an, Goudsbloem straat 1, Renkum, te l BERICHTGEVER MONUMENTENZORG A. G. S teenbergen, adres zie boven CORRESPONDENT R.O.B. J.H uism an, adres zie boven. VRAGEN OVER TWEE FOTO'S A.G.S te e n b e rg e n Uit mijn verzam eling foto's van lan de lijk Wageningen heb ik twee oude foto's opgediept, w aarover ik wat meer wil weten. 1. "Een landweg in de Eng bij W ageningen". Dat staat tenm inste op de originele opname, die te dateren is tussen 1920 '30. B lijke n s m ededelingen van T.KIaassen - een jaar of wat geleden - die zijn levenlang in de D olderstraat woonde, kijke n we hier op de bebouw ing langs de Hollandse weg. De landweg rechts liep van de D o ld e rstra a t in n o o rd e rlijk e ric h tin g en kwam u it op de P o ep e (n )stee g. Wie kan de h ie r afgebeelde b oerderijen thuisbrengen? De gegevens en het kaartje bij het a rtik e l "H e rin n e rin g aan de Poepensteeg 2" (O ud-w ageningen fe b ru a ri 1982) b ra chte n mij niet veel v e rd e r. 2. "B oe rd e rij bij W ageningen, T a rth o rs te rw e g ", eveneens te dateren tussen 1920 '30. D it zou de b oe rd erij De F elg ert geweest zijn van W.van Rooijen. Diens schoonzoon, C ornelis B re un isse n, was van deze b oe rd erij ongeveer 8 jaar eigenaar. W.Daniëls w o rd t eveneens als b e zitte r van d it b e d rijf genoemd. Reacties worden graag in o n tv a n g s t genom en. A d re s: A bersonlaan 13", te l

16 DE GRAVIN VAN NASSAU EN HAAR RELATIE MET WAGEN 1NGEN A. G. Steenbergen Wie een beetje th u is is in de geschiedenis van Huis O ranje, heeft weet van het tweede huw elijk in 1841 van koning Willem I met zijn hofdame, H enriëtte d 'O ultrem ont. Een ve rb in te n is die veel sto f heeft doen opwaaien in het N ederland van de 19de eeuw. Een aardige bijkom stigheid voor ons, W ageningers, is de relatie van deze voormalige hofdame met onze stad. D aarvoor wil ik u meenemen naar de H eerenstraat, waar nog a ltijd negen van de e lf zogenoemde Rozendaalsche huizen staan, die tussen op last van L u b b e rt A d olp h baron T o rc k gebouwd werden. T o rc k was niet alleen burgem eester van W ageningen, 16

17 maar tevens Heer van Rozendaal bij A rnhem. Hij liet deze huizen n iet alleen bouwen voor de v e rfra a iin g van de stad, maar tevens als een g eldbelegging. Hij v e rh u u rd e namelijk deze woningen aan gepensioneerde o fficie re n van de land- en zeemacht, re n te n ie rs en aan Wageningse regenten. Eén van de h u u rd e rs om streeks 1760 was de Am sterdam m er A n d rie s H artsinck ( ). Van was hij vice-adm iraal bij de A d m ira lite it van Amsterdam. Uit zijn huw elijk met Johanna C ornelia de Bas (1721 t l 787) w erd op 5 november 1759 in Wageningen een dochter geboren, die een dag later gedoopt werd in de Hervorm de k e rk op de M a rk t. Zij o n tv in g de namen Johanna Susanna en zij overleed in B russel in A ls weduwe van M r.d ir c k de Russische, R ijksbaron de Smeth, Heer van D eurne en Liesselt, h ertrou w d e zij op 22 januari 1789 in de Waalse k e rk te Am sterdam met Ferdinand Louis Francois Michel G raaf van O ultrem ont Wegimont, geboren 28 september 1769 te L u ik. G raaf van O u ltre m on t was r. k.. K apitein van een Compagnie en Luitenant d er Garde d ra go nd ers ten dienste van de R epubliek d er V e r enigde Nederlanden en van Zijne Hoogheid de P rins van O ranje. D it huwelijk werd gezegend met een d o c h te r, H en rië tte A d ria n a Flora Ludovica. In haar geboorteplaats M aa strich t werd zij op 28 fe b ru a ri 1792 gedoopt in de r.k.s t.j a c o b s k e rk. Door de relaties van haar va de r met het Huis Oranje werd zij hofdame van ko n in g in Wilhelmina van P ru ise n, echtgenote van koning Willem I, die in 1837 overleed. Na zijn troo nsa fsta n d in 1840 hertrouw de de koning op 17 fe b ru a ri 1841 in B e rlijn met de vroe ge re hofdame, H enriëtte d 'O u ltre m o n t, die de tite l van g ra v in van Nassau kreeg. De aversie in Nederland tegen d it h u w e lijk lag voornam elijk in de omstandigheid dat H enriëtte Belgische èn ka tho lie k was. Nog geen d rie jaar later, 12 december 1843, s tie rf de ko n in g. H enriëtte overleefde hem ruim 20 jaar en overleed in Zij vond haar laatste ru stp la a ts in de kapel van kasteel Wegimont te L u ik. B ro n: D r. A. R. K le y n. Stam reeks d 'O u ltre m o n t, in : Gens nostra 18 ( 1963) n o.3 /4, 114/115. w WH J EP * yj _ Portret van Henriëtta Adriana Flora Ludovica d'oultremont de Wegimont ( ), aanwezig in de collectie van Comtese d'oultremont de Wegimont. Foto: Iconografisch Bureau in 's Gravenhage.

18 WIE WAREN ZIJ? Redactie Eén der redactieleden kwam in het bezit van een aantal foto's (re p ro d u c tie s ) waaronder deze fraaie opname. U ziet h ie r de d rie gebroeders Seves, van links naar rechts Kees, Hent en Herman, de man met het baardje. Hij werd geboren op 12 augustus 1853 en was werkzaam op de p an ne nb akke rij "Phoen ix " in de Nude. Als weduwnaar woonde hij met zijn twee zoons in Nude no.34. Het huis staat er nog. Wie kan ons meer bijzonderheden v e rte lle n o ver deze d rie b ro e rs, die omstreeks de jaren d e rtig hun goeie goed a a n tro kke n om zo netjes m ogelijk op de kiek te komen. Reacties worden graag ingew acht door de redactie (adres zie omslag bovenaan). 18

19 M untvondsten te Wageningen ARCHEOLOGISCH NIEUWS J. Huisman De heer B.va n Leeuwen, B e atrixlaan 13, belde mij met het verzoek eens te komen kijken naar m unten die hij in de loop van jaren in Wageningen had gevonden. Wij besloten de munten op te stu re n naar het "K o n in k lijk K abinet van M unten, Penningen en Gesneden ste ne n". Zeestraat 71b te Den Haag. E lf munten konden door het "K a b in e t" gedeterm ineerd w orde n, d rie munten waren door v e rw e rin g o n h e rke n b a a r. De e lf gedeterm ineerde m unten w aren: - Eén 10 cent m unt : N ed erlan d, Willem III ( ) - A ch t d u it m unten: 3x H olland, 1702, en x G e lderland, ( a fb. h ie rb o ve n )e n x U tre c h t, ( a fb. h ie ro n d e r) 1671, en één u it de periode

20 - Eén oord m unt: Z uid elijke N ederlanden, 17/18e eeuw. - Eén d rie p fe n n ig m u n t: Bisdom M u n ste r, ( 1736/1 756) Clemens van B e ie re n ). Duiten zijn koperen m unten die een waarde hadden van 1/8 s tu iv e r. Het was het kleingeld van die tijd. De d uite n werden in ve rsch ille n d e m u n th u i zen geslagen. Op de d u it staat aan één zijde de naam van het gewest of stad in wiens o p d ra ch t de m unt geslagen werd en op de keerzijde het wapen. Een oord had de waarde van twee duiten en heette daarom ook wel een dubbele d u it. Voor hen die meer o ver d u ite n en andere m u n tstu kke n w illen weten ve rw ijs ik naar de lite ra tu u r. Een a ardig boek dat reeds in 1848 w erd uitgegeven wil ik niet onverm eld laten. De tite l lu id t: "M u n tb o e k, bevattende de namen en afbeeldingen van m unten, geslagen in de zeven voorm alig V ereenigde Nederlandsche P ro vin ciën, se de rt den V re de van G ent to t op dezen tijd ", door P.V e rka de. In d it boek v in d t u b e sch rijvin g e n en tekeningen van de munten van ca to t het begin van de 19e eeuw. Het boek is aanwezig in de Openbare B ib lio th ee k van W ageningen. Een m un tvon d st als deze is o pzichze lf niet opzien ba ren d; wel is het belangr ijk dat alle m untvondsten g e re g istre e rd w orden. Aan de hand van deze re g istra tie kunnen later m ogelijk h istorisch e conclusies g e tro kke n w orden. Het is eveneens van belang dat alle m untvondsten aan bovengenoemd K abinet worden doorgegeven. Zij h oudt een landelijke re g is tra tie b ij. Bij deze doe ik een beroep op de b e zitte rs van m unten, gevonden in en om Wageningen, deze te laten re g is tre re n. Vaak leeft de ang st dat men m unten moet afstaan. Deze vrees is e chte r o ng eg ro nd. Er behoeft niets afgestaan te worden. A ls tegenprestatie vo or het laten re g is tre re n k r ijg t men van het "K abinet" de munten te ru g g e s tu u rd met daarbij een b e s c h rijv in g van de m unten. Oud-W ageningen zal het zeer op p rijs stellen als de m untvondsten ook aan de ve re n ig in g worden opgegeven; d it in ve rb an d met de re g is tra tie van historische gegevens. Een goede bron om oude m unten te determ ineren is ook de elke twee jaar aangepaste Catalogus van de koperen m unten geslagen door de Zeven Provinciën der V erenigde N ederlanden U itg e v e rij Zonnebloem Amsterdam. Ons lid, de heer J.A.S te n d e r, Sleedoornplantsoen 3, W ageningen, heeft zich bereid v e rk la a rd medeleden te helpen bij het id e n tifice re n van oude en moderne m unten. R edaktie. OPRROEP WERKGROEP MOLENS Daar twee leden helaas hebben moeten bedanken, zoeken wij een ca nd id ate/ candidaat, die a rchiefonderzoek kan v e rric h te n. Opgeven bij H.D obbe, Harnjesweg 56. KOPY VOOR HET VOLGENDE NUMMER WORDT VOOR 8 M AART A.S. INGEWACHT 20

21 OUD WAGENINGEN V e rs c h ijn t tenm inste eenmaal p e r kw artaal coiieetta oni^ t 12e ja a rg a n g - n r.2 - a p ril MEDEDELINGEN van de HISTO RISCHE VERENIG ING "O UD-W AG ENING EN" R edactie: A b ersonlaan 13" GD W ageningen A.C.ZE V E N zal spre ken o ver M AANDAG 2 A P R IL 1983 aanvang u u r V re d e h o rs t, T a r th o r s t 1, W ageningen WAGENINGEN AFGEBEELD IN VROEGERE T IJD V ooraf aan zijn lezing zal de JAA R VER G A D E R IN G gehouden w orde n. Zie elders in d it blad vo o r de agenda.

22 WAGENINGEN AFGEBEELD IN VROEGERE T IJD A. C. Zeven De eerste afbe eld in g van W ageningen is van het begin van de 16e eeuw. Er volgen dan meer en met het s c h rijd e n van de tijd neemt het aantal a fbe eld in g e n, die op W ageningen b e tre k k in g hebben toe. De eerste a fbe eld in g en van Wageningen vin d e n wij op s tra te g isch e k a a rte n. De aan valler moest k e n n e lijk weten hoe de stad er u itza g. L a te r w orden a fbe eld in g en gem aakt die o f opgehangen w orden om een kamer o f zaal te sieren o f in verzam elingen te re c h t komen. Dan speelt de commercie een ro l, omdat b e ro e p sku n ste n a a rs de vra a g naar a fbeeldingen tra c h te n te b eantw oorden. Dan gaat geld een rol spelen en hoe r ijk e r iemand o f een in s te llin g is, hoe mooier de a fbeeld in g kan zijn. Naast beroe psku nsten aa rs spelen ook am ateurs een ro l. Van hen zijn vooral u it de jongere tijd a fbe eld in g en bew aard geb le ven. Alle afbeeldingen hebben een h is to ris c h docum entaire waarde. We weten nu hoe iets er vro e g e r u itza g. A fbeeldingen die W ageningen b e tre ffe n w orden nog steeds door b eroe psen am ateurkunstenaars gem aakt. Wij zullen onze lezing met p re n te n u it de vo rig e eeuw a fs lu ite n. De lezing w o rd t met dia's to e g e lich t. o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o AGENDA van de J a a rv e rg a d e rin g van de V e re n ig in g "O ud -W ag en ing en " op maandag 2 a p ril 1984 in de V re d e h o rs t, T a r th o r s t 1, W ageningen. A anvang u u r. 1. O pening 2. Mededelingen 3. N otulen ja a rv e rg a d e rin g (zie d it num m er) 4. Ja arverslag van de secretaresse o v e r (zie d it num m er) 5. Jaarverslag van de penningm eesteresse o v e r 1983 (zie d it num m er) 6. V erslag van de kascommissie en v a s ts te llin g van de re k e n in g van 1983 en benoeming van een nieuw lid 7. V erslag van het Koepeltje door F.v a n d e r Have en E.M.v a n Beenen 8. B e s tu u rs v e rk ie z in g. Aan de b e u rt van s ta tu ta ir a ftre d e n is de heer A. L. N. R ietve ld. Hij s te lt zich h e rk ie s b a a r. T e g e n ka n d id a te n ku nn en to t en met 31 m aart s c h rifte lijk w orden in g e d ie n d. De k a n d id a a t ste llin g d ie n t door tenm inste 10 leden te zijn o n d e rte k e n d en ve rg e ze ld te gaan van een v e rk la rin g van de k a n d id a a t, dat h ij/z ij b e re id is een eventuele benoem ing te a an vaa rd en. 9. R ondvraag 10. S lu itin g van de v e rg a d e rin g. Na afloop van de v e rg a d e rin g v e rz o rg t de heer A.C. Zeven een lezin g o v e r "P renten en sch ild e rije n van het v ro e g e re W ageningen". 22

23 NOTULEN VAN DE JA A R V E R G A D E R IN G 1983 gehouden in de V re d e h o rs t op 2 mei 1983 Aanwezig zijn de b e stu u rsle d e n F.v a n d e r Have ( v o o r z. ), J.J.v a n Dodew a a rd -R ijksen ( p e n n in g m e e ste re sse ), L. B. A. E ld e rs -V o n k ( led en secre tare s- se), A. L.N. R ietveld (b e h e e rd e r co lle cties) en A.C.Z e v e n ( v ic e -v o o rz.) en 85 leden. 1. O pening. De vo orz. opent de v e rg a d e rin g en heet eenieder welkom. 2. M ededelingen. De vo o rz. deelt mee dat de Ju b ile u m te n to o n s te llin g door c a.1500 personen bezocht is. Velen m aakten g e b ru ik van hun bezoek om een o f meer p u b lica tie s te kopen. V o or de v e re n ig in g en vo or een h e ro p ric h tin g van het museum is deze te n to o n s te llin g van g ro o t belang geweest. De meeste kosten w orden betaald d oo r S tudium G enerale. Zo betaalde zij de k o ffie en de ( fr is ) d r a n k, die tijd e n s de o pe ning geschonken w e rd, de h u u r van de w is s e llijs te n, v e rg ro tin g e n en de a ffic h e. Studium Generale is ook e rg ingenomen met 'onze' te n to o n s te llin g omdat vele W ageningers 'De W ereld' b in n e n s ta p te n, die a n d e rs nooit in d it gebouw komen. De voorz. deelt mee d a t e r g e ru c h te n o v e r de plaats van het museum gaan. H ie rb ij w o rd t de R.K. school aan de H e re n s tra a t genoemd. Deze m ededeling doet eenieder genoegen. Het b e s tu u r b lijf t ve chte n om een G em eentelijk Museum. V e rd e r zullen de reste n van de stadsm uren h e r steld w orde n, en m isschien kan het T he eko e pe ltje als w e rkp la a ts van de A rcheologische w e rk g ro e p gaan dienen. De vo orz. deelt v e rv o lg e n s het program m a vo or mede. E r z u l len v ie r bijeenkom sten gehouden w orde n. 3. Ja arverslag van de secretaresse. Deze w o rd t g o e d g e ke u rd. 4. Ja arverslag van de penningm eesteresse. De heer P.Hollem an s p re e k t namens de Kascommissie en zegt dat de Kascommissie het fin an cië le beheer in orde heeft b evo nd en. V e rv o lg e n s w orden de Baten en Lasten re ke n in g en de Balans g o e d g e ke u rd. De heer P.C.S c h ro e - d er v ra a g t o f de B e g ro tin g n ie t de B e g ro tin g 1984 moet zijn? We zijn al in mei 1983 en er zijn al u itg a ve n gedaan. V e rd e r meent h ij d a t als d it de B e g ro tin g 1984 is de kosten van het Jubileum e r n ie t op th u is horen. Hij v in d t ook d a t de baten van het Jubileum boek hog er geschat dienen te w orden dan f 5 0 0,-. Deze s c h a ttin g is w e llic h t wat aan de iage k a n t, maar als e r meer b in n e n ko m t dan heeft de penningm eester wat sp ee lru im te. De vo o rz. zegt toe d it p u n t nog te b e k ijk e n. Het is e chte r wel de b e g ro tin g Met inachtnam e van bovenstaande w o rd t deze g oe d g e ke u rd. V e rd e r v e rd ie n t het a an be veling ja a rlijk s een b e d ra g te re se rve re n vo or een komend jub ile um. D it zal op de b e g ro tin g 1984 to t u itin g komen. Het nadelig saldo op de b e g ro tin g 1 983, dat vo o rn a m e lijk w o rd t v e ro o rz a a k t door het jubileum 1 983, zal ten laste van het kapitaal g e b ra c h t w o rd e n. 6. Benoeming van nieuw lid van de Kascom m issie. A ftre d e n d is de heer J. Koopmans. De vo o rz. b e d a n k t hem vo o r zijn a c tiv ite ite n. De heer K. Heyers w o rd t b ereid gevonden hem op te vo lg e n. De v e rg a d e rin g hecht zijn g o e d ke u rin g aan zijn benoem ing, zodat de Kascommissie is samengesteld u it P.Hollem an en K. H eye rs. 7. B e stu ursm u ta ties. A ftre d e n d zijn L. B. A. E ld e rs -V o n k, J.J.v a n D odewaard 23