MJA-Sectorrapport 2013 Railsector

Transcriptie

1 MJA-Sectorrapport 2013 Railsector

2

3 Colofon Projectnaam: MJA-monitoring Railsector Datum: 11 juni 2014 Status: Definitief Kenmerk: /nnb/TDL/nnb/ - Locatie: Utrecht Contactpersoon: Tobias de Ligt Ondersteunend adviesbureau: ARCADIS Nederland BV

4

5 Inhoud Hoofdstuk 1. Inleiding... 1 Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik... 1 Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik... 2 Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP... 3 Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler... 4 Hoofdstuk 6. Tabellen... 6

6 Samenvatting Kerngegevens Sectorgegevens Railsector Aantal MJA-deelnemers in Aantal beschouwde bedrijven voor 2013 in dit rapport 2 Aantal toetreders in Aantal uittreders in Werkelijk energieverbruik 2013 (TJ) Effecten van maatregelen 2013 t.o.v t.o.v Procesefficiencyverbetering 4,1% 19,5% Besparing in de keten [TJ] 22,7 27,8 Duurzame energie [TJ] -21, ,4 Resultaten Energieverbruik Het totale werkelijke energieverbruik van de railsector bedroeg TJ in Dit is ongeveer 1,8% lager dan in Deze daling is met name het resultaat van energiebesparende maatregelen. Uitvoering van het meerjarenplan van de sector In het meerjarenplan (MJP) heeft de sector (in casu de beide toetreders) toegezegd maatregelen te treffen die in de jaren samen tot een besparing van TJ leiden. Na drie jaar bedraagt het effect van maatregelen TJ. Hiermee is 127% van de MJP-doelstelling over de eerste drie jaar gerealiseerd. De doelstelling over de totale MJP periode is een besparing van TJ. Halverwege deze EEP periode is 70% van de totale doelstelling gerealiseerd. Hiermee loopt de sector voor op de MJP-doelstelling. NS Groep Het doel in de periode : ieder jaar een efficiencyverbetering van minimaal twee procent op het totale energieverbruik. Voor de facilitaire energie hanteert NS sinds 2011 de MJA3 doelstelling van twee procent efficiencyverbetering per jaar. Voor de tractie-energie (de energie die nodig is voor het aandrijven van de treinen) van NS Reizigers streeft NS naar een jaarlijkse verbetering van vijf procent en voor NS Hispeed 2% verbetering. ProRail ProRail beoogt een verbetering van de energie-efficiency van twee procent per jaar. Daarvoor wordt een groot aantal maatregelen genomen bij stations, wissels, seinen en kantoren. Ook moeten ketenmaatregelen bijdragen aan de verbetering van de efficiency van het gehele spoorsysteem. I

7 Energiebesparing in het proces Procesmaatregelen in 2013 hebben een besparing van 568,1 TJ opgeleverd. De belangrijkste procesmaatregelen zijn: Maatregel Totaal gerealiseerde energiebesparing [TJ] NSR: Verhoogde inzet energie-efficiëntere materieelseries 243,0 NSR: Energiezuinig opstellen Implementatie Fase 1 93,6 NSR: Sturing op bezettingsgraad daluren (deel 2) 90,9 NSR: Effect EZR implementatie UZi Pro-plus 45,9 NSH: EZR 23,4 NSH: Verbeteren bezettingsgraad door marketing, aangescherpte tarifering en uitbreiden dienstregeling en daarmee de energie-efficiency verhogen 21,6 NSR: Minder inzet diesel materieel 19,6 NSS: WKO Rotterdam 6,8 NSS: VIPS-monitoringsysteem + toepassen van gedragsmaatregelen o.b.v. van verworven info 4,6 ProRail: Onderhoudsmaatregelen liften 3,4 NSH: Inzet zuinigere materieelseries 3,3 ProRail: LED verlichting stationshal Utrecht Centraal 1e tranche 2,5 Toelichting afkortingen: NSR: NS Reizigers NSS: NS Stations NSH: NS Hispeed EZR: Energie Zuinig Rijden Energiebesparing in de keten Ketenmaatregelen hebben in 2013 een totale besparing van 27,8 TJ opgeleverd. De belangrijkste ketenmaatregelen zijn: Maatregel Totaal gerealiseerde energiebesparing [TJ] Opheffen TSB Duivendrecht 15,7 Versneld opheffen TSB Lingebrug 9,9 NSS: Virtualisatie/verhuizing servers van hoofdgebouw NS Utrecht naar datacentrum KPN Lelystad 2,0 Verminderen wissels i.h.k.v. robuust spoor 0,2 Toelichting afkortingen: TSB: Tijdelijke Snelheid Beperking. Inzet duurzame energie De totale inzet van duurzame energie in de sector bedraagt TJ in De belangrijkste duurzame-energiemaatregelen zijn: Maatregel Totaal gerealiseerde energiebesparing [TJ] NSR: Inkoop Garanties van Oorsprong duurzame elektriciteit ProRail: Inkoop duurzame elektriciteit 990 ProRail: zonnestroom op perronkappen / stations daken (Utrecht CS & Amersfoort) 0,8 II

8 Vooruitblik Algemene ontwikkelingen NS Groep De NS Groep zet de komende jaren stevig in op het verbeteren van de energie-efficiency. In de periode tot 2016 wil men het gebruik van tractie-energie (de energie die nodig is voor het aandrijven, verlichten, verwarmen en koelen van de treinen) door NS Reizigers jaarlijks 5% efficiënter maken. De inspanning voor tractie-energie is het grootst, omdat dit de meeste impact heeft op de sector en daarmee dus de grootste bijdrage geleverd kan worden aan een nog duurzamer spoorvervoer. NS heeft de ambitie uitgesproken om in de toekomst klimaatneutraal vervoer aan te bieden. Dit betekent dat voor de benodigde tractie-energie duurzaam opgewekte elektriciteit ingekocht wordt. In mei 2014 is dit inkoopproces afgerond en vanaf 2015 zal 50% van de tractieelektriciteit al komen uit duurzame bronnen. Vanaf 2018 zal 100% van de elektriciteit afkomstig zijn uit duurzame bronnen. ProRail Ook de komende jaren gaat ProRail verder met het energie-efficiënter maken van het spoor. Daarnaast moet de CO 2 emissie verder dalen. ProRail zet daarbij in op een combinatie van proces- en ketenmaatregelen. Net als in de voorgaande jaren zullen snelheidsbeperkingen worden opgeheven. Daarnaast wordt samen met NS en andere vervoerders Routelint uitgerold. Routelint help machinisten om nog energiezuiniger te rijden. In het EEP staat een aantal maatregelen waarvan duidelijk is geworden dat die niet de verwachte besparingen gaan halen. Zo worden er in de EEP periode minder wissels gesaneerd dan in 2011 werd verwacht. ProRail onderzoekt momenteel nieuwe aanvullende maatregelen, om dit op te vangen. Daarnaast is de energiemonitoring binnen ProRail sterk verbeterd en wordt er meer gestuurd op het energieverbruik van de grote aansluitingen. In 2013 heeft ProRail, samen met onder meer Railforum, de Green Deal duurzaam GWW ondertekend. Dit moet leiden tot duurzamere projecten en systemen, waarmee uiteindelijk de energie-efficiency van het spoorsysteem verbetert. ProRail koopt momenteel haar elektriciteit volledig duurzaam in, waardoor ruim 85% van het energie gebruik van duurzame herkomst is. ProRail zet deze strategie voort. De ambitie is om voor het eind van de MJA3-periode alle energie duurzaam in te kopen. Daarvoor wordt in 2014 een studie verricht naar de mogelijkheden om gas duurzaam in te kopen. Daarnaast zijn er zonnesystemen geplaatst op Utrecht Centraal, Rotterdam Centraal en Amersfoort, waarmee duurzame energie wordt opgewekt voor eigen gebruik. Gebruikersgroep energiezorg In 2014 zal gestart worden met een gebruikersgroep energiezorg. In deze gebruikersgroep zijn alle deelnemende partijen vertegenwoordigd. In 2014 zijn dit NS, ProRail & Arriva. Branchevereniging Railforum Vanuit het Kennisplatform Duurzaam Spoor, onder leiding van Railforum, zijn er in 2013 tien werkgroepen actief geweest om nieuwe duurzame innovaties te stimuleren. Enkele werkgroepen droegen ook bij aan het verbeteren van energie-efficiency van het spoorsysteem. III

9 Twee werkgroepen zijn in 2014 nog bezig met onderwerpen waarmee een forse verbetering van de energie-efficiency te bewerkstelligen valt en zijn relevant voor de MJA ontwikkelingen. De onderwerpen zijn een groene golf op het spoor en treinen die rijden op Bio LNG. Daarnaast is de website duurzaamspoor.nl opgezet om de kennisuitwisseling in de sector te verbeteren en elkaar te stimuleren. Er is ook een Green Deal afgesloten om een pilot uit te voeren waarin onderzocht wordt of er meer potentieel is voor het terugleveren van remenergie. Het realiseren van de pilot kostte meer tijd dan gepland, onder andere doordat de toelating van de benodigde aanpassingen aan het materieel complex was. De benodigde aanpassingen aan het materieel worden nu in juni 2014 gerealiseerd. Na de realisatie van de aanpassingen zullen de benodigde data verzameld worden en vervolgens worden geanalyseerd. In 2013 is door ProRail en Railforum ook de Green Deal Duurzaam GWW ondertekend. Deze aanpak zal pas vanaf 2015 grote impact gaan hebben. Convenantactiviteiten Brancheontwikkelingen Keyrail (de inframanager van de Betuweroute) is bezig met toetreding tot de MJA3. Waarschijnlijk treden zij toe in Arriva treedt in 2014 toe tot de MJA3 en zal in 2014 ook zijn eigen EEP opstellen. Dat betekent dat Arriva vanaf 2015 volledig mee gaat draaien met de te nemen maatregelen. Daarnaast bestaat er bij de Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN), waarbij bedrijven zoals Veolia, Arriva en Connexxion zijn aangesloten, de intentie om toe te treden. Als FMN wil men namelijk een substantiële bijdrage leveren aan de reductie van de CO₂-uitstoot en het fileprobleem. Voorstudie en Routekaart Duurzaam OV in In de OGE is besloten dat er geen toekomstplan gemaakt wordt via de routekaart formule volgens MJA opzet. In plaats hiervan neemt Railforum in samenwerking met NS en ProRail het initiatief voor een CO₂ visie De bedoeling is om een sector breed plan op te stellen met als doel een CO₂ neutraal spoor in Wij geloven er in dat we vanuit de opdrachtgevers in de sector doelen moeten stellen en dat de markt inventief genoeg is om deze doelen te bewerkstelligen. De verwachting is dat begin 2015 deze visie rond is en ondertekend wordt door alle opdracht gevende partijen in de railsector. IV

10 Energieverbruik [TJ primair] Hoofdstuk 1. Inleiding Dit rapport bevat de resultaten van uw sector in het kader van het MJA3-convenant. De grafieken in hoofdstuk 2 tot en met 5 geven u overzichten van: de ontwikkeling van het energieverbruik van uw sector vanaf 2009; de verklaring van de verandering in energieverbruik ten opzichte van vorig jaar; de spiegeling ten opzichte van het meerjarenplan (MJP) van uw sector; de ontwikkeling van het effect van de PE-, KE- en DE-maatregelen vanaf 2009, waarbij alle relevante gegevens vanaf 2005 zijn meegenomen. Hoofdstuk 6 geeft de achterliggende informatie weer in tabellen. De cijfers van voorgaande jaren kunnen afwijken van de cijfers gerapporteerd in eerdere sectorrapporten. Doordat bedrijven na het verschijnen van deze rapportages door voortschrijdend inzicht energie- (besparing)cijfers hebben aangepast in het elektronisch milieujaarverslag (e-mjv), zijn ook de geaggregeerde cijfers in het huidige sectorrapport gewijzigd. Deze wijzigingen hebben echter geen invloed op de conclusies van voorgaande verslagjaren. Indien deze wijzigingen wel een significante invloed hebben, dan is dit expliciet in de rapportage vermeld. Dit sectorrapport is opgesteld op basis van de door bedrijven aangeleverde gegevens in het kader van de jaarlijkse MJA-monitoring. De berekeningen in dit rapport zijn gebaseerd op de methodiek energie-efficiency zoals die is afgesproken in het MJA3-convenant. Details over de methodiek kunt u vinden in de Handreiking Monitoring op de website van RVO.nl. Hoofdstuk 2. Overzicht ontwikkeling energieverbruik Onderstaande grafiek laat het jaarlijkse energieverbruik van uw sector vanaf 2009 zien Jaarlijks primaire-energieverbruik Elektriciteitsverbruik Aardgasverbruik Verbruik overige brandstoffen Warmteverbruik Vanwege de veranderde omstandigheden in de sector (o.a. andere samenstelling deelnemers) ten opzichte van eerdere jaren is het energieverbruik van 2009 niet weergegeven. Definitief MJA-Sectorrapport 2013 Railsector Pagina 1 van 6

11 Energie [TJ primair] Energieverbruik vorig jaar ,4 PE-maatregelen (besparend) - 568,1 Volume-effect (verlagend) - 16,9 Overige invloedsfactoren (ontsparend) 80,6 Onverklaard (ontsparend) 258,7 Energieverbruik verslagjaar ,7 Hoofdstuk 3. Verklaring verandering energieverbruik Onderstaande grafiek geeft aan in welke mate verschillende factoren de verandering in het energieverbruik tussen het verslagjaar en het jaar daarvóór verklaren Maatregelen in het proces (PE-maatregelen) hebben een besparend effect tot doel (het relatieve energieverbruik wordt minder). Het Volume-effect (effect door verschil in productiehoeveelheid) is verhogend (meer energieverbruik) bij hogere productie of verlagend bij lagere productie. Het deel Overige invloedsfactoren is de optelsom van alle invloedsfactoren die de sector heeft gerapporteerd, zoals hogere/lagere capaciteitsbezetting ten opzichte van vorig jaar of gunstige/ongunstige weersomstandigheden ten opzichte van vorig jaar. Deze optelsom kan uiteindelijk besparend of ontsparend zijn. De post Onverklaard is de restpost. Deze restpost is besparend wanneer het berekende energieverbruik in het monitoringjaar (de optelsom van de eerste vier posten in de grafiek) hoger is dan het werkelijke energieverbruik. De restpost is ontsparend wanneer het berekende energieverbruik lager is dan het werkelijke energieverbruik. Hoe kleiner de restpost, des te beter het werkelijke energieverbruik in de sector is verklaard. De restpost van onverklaard verbruik (ontsparend effect) in 2013 bedraagt 259 TJ ten opzichte van 2012 en bedraagt hiermee 1,9% van het totaalverbruik. Met andere woorden, ruim 98% van het totale energieverbruik van de sector in 2013 is onderbouwd met de gerapporteerde factoren van de bedrijven samen. Definitief MJA-Sectorrapport 2013 Railsector Pagina 2 van 6

12 Aandeel van energieverbruik Aandeel van energieverbruik Hoofdstuk 4. Spiegeling aan het MJP Onderstaande grafiek geeft de jaarlijkse ontwikkeling aan van het effect van de getroffen EEPmaatregelen binnen de sector ten opzichte van 2010, het jaar voorafgaand aan de beschouwde EEP-periode. De railsector heeft een afwijkende EEP periode die loopt van 2011 t/m 2016 in plaats van de gebruikelijke periode De horizontale lijn is de MJP-doelstelling in 2016 t.o.v. het jaar 2010 op basis van zekere en voorwaardelijke maatregelen. Voortschrijdend resultaat versus MJP-doelstelling 25% Doelstelling Resultaat 20% 15% 10% 5% 0% De MJA3 kent drie pijlers: procesefficiency, ketenefficiency en duurzame energie. Ketenefficiency kan nog worden onderverdeeld in twee categorieën: deelketen productie en deelketen product. Voor duurzame energie is eveneens een splitsing mogelijk: inkoop en (eigen) opwekking. Uitsplitsing van de resultaten naar de verschillende pijlers levert onderstaande grafiek op. Ook hier worden de jaarlijkse cijfers gepresenteerd ten opzichte van Voortschrijdend resultaat per pijler 14% PE KE-productie KE-product DE-inkoop DE-opwekking 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Definitief MJA-Sectorrapport 2013 Railsector Pagina 3 van 6

13 KE-besparing PE-besparing Hoofdstuk 5. Resultaten per pijler De grafieken geven de jaarlijkse effecten per pijler vanaf 2009 weer, met de kanttekening dat alle relevante gegevens vanaf 2005 in berekeningen van de resultaten zijn verwerkt. Deze resultaten zijn aangegeven als percentage van het energieverbruik van de sector. 25% PE-maatregelen (cumulatief berekend vanaf 2006) 20% 15% 10% 5% 0% De PE-cijfers van 2009 en 2010 zijn gebaseerd op een analyse van de historische MJA1-cijfers die zijn vertaald naar de MJA3-convenantsafspraken. KE-maatregelen (jaarlijks effect ten opzichte van 2005) 0,25% Productieketen Productketen 0,20% 0,15% 0,10% 0,05% 0,00% Definitief MJA-Sectorrapport 2013 Railsector Pagina 4 van 6

14 Aandeel DE 16% DE-maatregelen (jaarlijks effect ten opzichte van 2005) Inkoop Opwekking 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Definitief MJA-Sectorrapport 2013 Railsector Pagina 5 van 6

15 Hoofdstuk 6. Tabellen De eerste tabel hieronder bevat de gerapporteerde gegevens over het jaarlijkse energieverbruik en de uitgevoerde maatregelen vanaf De tweede tabel geeft een overzicht van het effect van geplande en gerealiseerde maatregelen op jaarbasis ten opzichte van Er is daarbij niet gecorrigeerd voor gewijzigde omstandigheden (bijvoorbeeld het productieniveau). Alle waarden in tabel 1 en 2 zijn in TJ primair per jaar. De derde tabel geeft een overzicht van alle bedrijven die vanaf 2005 hebben gerapporteerd. Van deze bedrijven zijn alle beschikbare cijfers vanaf 2005 tot en met 2013 in het sectorrapport verwerkt. In de derde kolom is per bedrijf aangegeven of de gegevens over 2013 in dit rapport zijn meegenomen. Tabel 1 Energie- en besparingscijfers. Resultaten per jaar [TJ] Werkelijk energieverbruik NB Besparing door PE-maatregelen KE-besparing in de productieketen KE-besparing in de productketen Inkoop van duurzame energie Opwekking van duurzame energie Tabel 2 Effecten van uitgevoerde maatregelen in Categorie Procesefficiency Ketenefficiency Duurzame energie Subcategorie Effect [TJ] ten opzichte van 2010 Verwacht eindresultaat in 2016 (MJP) Gerealiseerd jaarlijks effect t/m verslagjaar Procesmaatregelen 355, ,7 Installaties en gebouwen 603,6 569,4 Energiezorg en gedragsmaatregelen 638,5 147,7 Strategische projecten 8,5 22,1 Subtotaal procesefficiency 1.606, ,9 Maatregelen in de productieketen 1,8 0,0 Maatregelen in de productketen 18,2 27,8 Subtotaal ketenefficiency 20,0 27,8 Inkoop van duurzame energie 0,0 60,5 Opwekking van duurzame energie 4,0 0,8 Subtotaal duurzame energie 4,0 61,2 Totaal 1.630, ,9 Tabel 3 Deelnemende bedrijven binnen de sector inclusief (historische) uittreders. Bedrijfsnaam NS Groep (NS Hispeed, NedTrain, NS Reizigers en NS Stations 1 ) Status in 2013 Deelnemer Meegenomen in 2013? ProRail Deelnemer Ja Ja Toelichting De railsector had t/m 2010 eigen MJA-afspraken uit de MJA1 periode. De MJA-NS bestond voorheen uit drie deelnemers: NedTrain, NS Reizigers en de combinatie NS Poort/ProRail. De railsector had t/m 2010 eigen MJA-afspraken uit de MJA1 periode. De MJA-NS bestond voorheen uit drie deelnemers: NedTrain, NS Reizigers en de combinatie NS Poort/ProRail. *** 1 Was voorheen NS Poort Definitief MJA-Sectorrapport 2013 Railsector Pagina 6 van 6