training: Enquêteren

Transcriptie

1 training:

2 >Inhoud > Over deze training 3 > Onderzoeken 6 > Enquêtevragen 9 > Uitvoering 14 > Uitkomst 18 > Pres(en)tatie 23 > Theoriebron 1: Werk in uitvoering 26 > Theoriebron 2: Inventariseren 28 > Werkmodel: Onderzoeksprotocol 30 > Werkmodel: Vragen zonder antwoorden 32 > Werkmodel: Pres(en)tatie 34 > Werkmodel: Voorbeeld onderzoek 35 > Beoordeling 39 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Anne-Marie Klaassen en ROC Mondriaan Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN Copyright 2012 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/tweede oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.

3 >Over deze training In deze training leer je hoe je vanuit een vraag of verwachting een enquête kunt opstellen. Deze enquête neem je af bij een SCW-doelgroep. De conclusies voor het SCW-programma kun je trekken uit de verzamelde gegevens. De uitkomsten kun je vervolgens gebruiken om een voorstel voor een activiteitenprogramma voor de onderzochte doelgroep te presenteren. Doelstellingen Je kunt de wensen en behoeften van een bepaalde doelgroep of bepaald werkgebied onderzoeken. Je kunt een onderzoeksplan maken. Je kunt enquêtevragen opstellen. Je kunt een enquête uitvoeren. Je kunt de gegevens verwerken. Je kunt conclusies trekken. Je kunt de resultaten presenteren. Je kunt de onderzoeksresultaten toepassen in de praktijk. Je toekomstige collega Naam: Leeftijd: Werkzaam als: Medewerkers: Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in het werk: Uitdaging in het werk: Grootste moeilijkheid: Wat er moet veranderen: Grootste blunder: Waaraan je wilt werken: Ard Jan van de Wateringen 52 jaar Begeleider asielzoekers Team van medewerkers en vrijwilligers Begeleiden van asielzoekers tijdens de eerste fase in de procedure. Betrokkenheid bij medemensen. De asielzoekers eerlijk begeleiden, al kan dat betekenen dat ze teruggestuurd moeten worden. De onmacht in een aantal situaties en de emoties van mensen die terug moeten. Er moet sneller duidelijkheid komen voor de asielzoekers. Ik had eens een Spaanssprekende tolk geregeld voor een jongeman uit Angola. De tolk zei tegen mij dat hij het niet kon verstaan, waarop ik vroeg of de jongen het verhaal nog een keer wilde vertellen. Maar de jongen sprak Portugees. Ik zou graag vrijwilligers meer willen coachen. Zij zijn zo belangrijk in dit werk. De tijdsinvestering verdient zich meer dan terug. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Beoordeling Je oefent tijdens de training veel. In welke mate je vooruit bent gegaan en hoe je meer inzicht hebt verworven in de theorie en de praktijk, wordt als volgt beoordeeld: 1. je actieve deelname tijdens de lessen 2. een persoonlijk verslag met daarin: het trainingslogboek een reflectie van de training volgens de STARR-methode. 3 een demonstratie van een enquête. Werkmodel: Logboek op Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag inleveren voor: In het persoonlijk verslag houd je bij wat je gedaan en geleerd hebt. Het persoonlijk verslag bestaat uit een trainingslogboek en een reflectie volgens de STARR-methode. Het trainingslogboek bestaat uit een schrift of snelhechter waarin je notities bewaart. Voor elke opdracht of oefening noteer je de antwoorden op de vragen. Na elke oefening leg je ook de reflectie vast op papier. Het trainingslogboek werk je netjes uit. De reflectie volgens de STARR-methode doe je aan het einde van de training. Je kiest, met behulp van je trainingslogboek, een aantal voor jou belangrijke opdrachten en oefeningen uit. Deze verwerk je in een STARR. Hieronder staat de opzet van een STARR. Situatie en Taak Omschrijf de situatie en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Actie en Resultaat Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan het resultaat was. Reflectie Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. Beschrijf hoe je het de volgende keer anders zou aanpakken. Werkmodel: Studieplanning op Demonstratie: Enquête voor een SCW-organisatie Deze demonstratie doe je op: Als toekomstige sociaal-cultureel werker sta je met beide benen op straat, tussen alle lagen van de bevolking. Om dicht bij de mensen te kunnen zijn, ben je op de hoogte van wat er speelt in de maatschappij. Tijdens de training leer je hoe je een enquête opstelt en uitvoert. In deze eindopdracht laat je zien dat je een enquête kunt opstellen en uitvoeren. Je beschrijft je doelgroep en formuleert je onderzoeksvraag op het gebied van activiteitenvraag en -aanbod. Vervolgens analyseer je de gegevens en zet je de uitkomsten in een tabel of diagram. Tot slot kom je met een voorstel voor jouw organisatie. 4

5 Voorbeeld: Je maakt een enquête voor het wijkcentrum Havenbuurt. In deze volkswijk komt een wijkcentrum. Dit wijkcentrum is in aanbouw. Over zes maanden is het gereed. Nu wil de gemeente dat je een enquête uitvoert onder de wijkbewoners om te inventariseren wat zij graag zouden willen qua activiteiten. De enquête moet gehouden worden onder een representatieve doelgroep. Het gaat er bijvoorbeeld om dat er een wekelijks terugkerend activiteitenprogramma komt voor het wijkcentrum (zie werkmodel Voorbeeld onderzoek ). Werkmodel: Voorbeeld onderzoek 1. casus Bepaal samen met een medestudent voor welke doelgroep je een enquête opstelt. 2. bijzonderheden Het opstellen en uitvoeren van de enquête wordt in tweetallen gedaan. Doel van de enquête is om er bij je doelgroep achter te komen welke activiteiten zij graag willen (en wat ze nu misschien missen). 3. voorbereiding Je schrijft een introductie voor de enquête waarin je aangeeft wat het doel van de enquête is en dat het belangrijk is dat mensen eraan meewerken. Vervolgens stel je minimaal 15 en maximaal 25 enquêtevragen op, zowel open vragen als gesloten vragen (kwalitatief en kwantitatief). De enquête neem je af bij minimaal vijftien personen (representatieve doelgroep). Met je docent overleg je over bij wie je de enquête afneemt. 4. uitvoering Je neemt de enquête af. De geënquêteerden krijgen een vragenlijst. Binnen een afgesproken tijd (maximaal een week) krijg je de lijst terug. Mocht je niet alle enquêtes terugkrijgen, dan vermeld je dit bij de uitkomsten. De volgende stappen zet je individueel. Je verzamelt de gegevens, analyseert deze en zet de uitkomsten in een verslag waarbij je gebruikmaakt van een tabel of diagram. Vervolgens schrijf je een aanbeveling naar aanleiding van de behoefte aan activiteiten. 5. beoordeling De punten waarop je wordt beoordeeld tijdens je demonstratie kun je achter in dit boek vinden in het hoofdstuk Beoordeling. Taal Taal Taal Taal Neem deze training door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe, onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze training voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de training neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: Woordenlijst op Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 >Onderzoeken Als aankomend sociaal-cultureel werker sta je met beide benen midden in de maatschappij. Je komt dan met veel verschillende mensen in contact. De mensen zullen alleen niet altijd heel concreet benoemen wat ze graag willen of wat het probleem is. Daarvoor zul je moeten observeren en zo nodig onderzoek moeten doen. Doelstellingen Je kunt uitleggen wat nodig is om een onderzoek uit te voeren. Je kunt benoemen welke aspecten belangrijk zijn bij de uitvoering van een onderzoek. Je kunt een doelgroep analyseren. Je kunt het verschil benoemen tussen kwantitatieve vragen en kwalitatieve vragen. 1. Opdracht: Ik zie iets Onderzoeken is iets te weten willen komen. Allereerst wil je weten met welke doelgroep je te maken hebt. Theoriebron 1: Werk in uitvoering Wat houdt een doelgroepanalyse in? Geef drie manieren om een doelgroep af te bakenen: Noem vier voorbeelden van een afbakening van een doelgroep: Oefening: Eigen schuld Kennis van je doelgroep, kennis van vragen stellen, empathisch vermogen en aansluiting vinden. Dit heb je allemaal nodig om een onderzoek te kunnen beginnen. Theoriebron 1: Werk in uitvoering Voorbereiding Ga naar en bekijken het filmpje Hangjongeren waarin iemand twee hangjongeren interviewt. Zie voor meer informatie 6

7 Uitvoering Je hebt in het YouTube-filmpje een interview bekeken. Een mooi voorbeeld met vooral suggestieve vragen en ongevraagde adviezen. Een interview dat echter niet voldoet aan de eisen aan een verantwoord onderzoek. Welke aspecten zijn juist belangrijk bij de uitvoering van een onderzoek? Welke aspecten zie je terug in het filmfragment? In plaats van een interview kun je ook een enquête houden. Hoe zou je de enquête inleiden voor de jongens? Wat zou je naar voren laten komen zodat de jongens gemotiveerd zijn om mee te werken en hen de vragenlijst eerlijk te laten invullen? Welke drie vragen zou je willen stellen aan de jongens? Controle Met welke vraag krijgt de interviewer een duidelijk beeld van de reden voor het hangen op straat? Reflectie Geef positieve feedback op de interviewer. Let daarbij op houding, de aansluiting bij de jongens en het vragen stellen. Welke tip zou je de interviewer nog willen meegeven? Beschrijf het proces en jouw ervaringen in je trainingslogboek. 3. Oefening: Anders dan anderen Op koers of op drift. Erbij willen horen of juist een eigen koers varen? Val je dan buiten de boot of val je dan juist op? De meeste jongeren willen ergens bij horen. Toch is het ook goed om de jongeren nu al te laten nadenken over het maken van eigen keuzes. Door vragen te stellen en in gesprek te gaan kunnen ze nadenken over hun keuzes. Dat kan van invloed zijn op hun verdere levensloop. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 Succesverhalen van personen die al op jonge leeftijd keuzes maken, kun je als SCW'er gebruiken om andere jongeren te laten nadenken over het maken van keuzes. Voorbereiding Bekijk het verhaal over de chirurg van Marokkaanse afkomst. Ga naar Zoek via het zoekvenster naar het fragment Chirurg Abdelali Bentohami opereert zieken in Marokko. Dit fragment gaat over een Marokkaanse jongeman die ervoor gekozen heeft om een eigen koers te varen. Hoe zou je zijn verhaal kunnen gebruiken als voorbeeld voor anderen? Wat is opvallend in zijn levensverhaal? Wat is belangrijk geweest in zijn leven? Zie voor meer informatie Maar niet iedereen is even goed in staat om eigen keuzes te maken. Je gaat namelijk werken met een groep jongeren van gemiddeld 15 jaar (jongens en meiden, zowel allochtoon als autochtoon) die kiezen aan de hand van de mening van de groep. Wat vindt de groep bijvoorbeeld van een opleiding? Ze kijken individueel nauwelijks naar hun eigen talenten en mogelijkheden. Daarom wil je deze jongeren laten nadenken over eigen keuzes en toekomst. Uitvoering Deze groep jongeren is uitgenodigd om deel te nemen aan een enquête over keuzes maken. Bedenk met elkaar minimaal zes kwalitatieve (open) vragen. Daarmee wil je erachter komen hoe en waarom ze keuzes maken voor een (vervolg)opleiding. Controle Een succesverhaal van een Marokkaanse jongeman. Welke problemen of situaties heeft deze Marokkaan kunnen omzetten in iets positiefs? Bespreek vervolgens de vragen. Zijn de vragen zodanig gesteld dat de jongeren eerlijk antwoord zullen geven? Hoe kun je jongeren laten inzien dat ze hun eigen keuzes moeten maken? Reflectie Bespreek met elkaar dit verhaal. Wat betekent dit verhaal voor jou als aankomend sociaal-cultureel werker? Wat vond je het lastigst bij het opstellen van de vragen? Geef een reactie op de oneliner van de stichting Santé Pour Tous: Het kleinste gebaar is meer waard dan de beste bedoelingen. Beschrijf het proces en jouw ervaringen in je trainingslogboek. 8

9 >Theoriebron 1: Werk in uitvoering Twee weten meer dan één. Bij een onderzoek geldt dat drie meer weten dan twee. Werk in uitvoering Als toekomstig sociaal-cultureel werker werk je met mensen in allerlei verschillende omstandigheden. Dat kunnen jongeren zijn en tienermoeders, asielzoekers of gehandicapten. Je zult veel vragen en problemen tegenkomen waarmee je wat moet. Door onderzoek te doen, kun je veel informatie verwerven. Om niet te verdrinken in de hoeveelheid informatie, ga je systematisch te werk. Maak een duidelijke planning en houd je daar ook aan vast. Hoeveel tijd heb je? Om hoeveel mensen gaat het? Met hoeveel personen kun je het onderzoek doen? Doelgroepanalyse Een doelgroepanalyse kan inzicht geven in de problematiek van de doelgroep en kan helpen bij het oplossen ervan. Het is de eerste stap van het onderzoeksprotocol. De beginsituatie vaststellen: Heb je al contact met je doelgroep of nog niet? Wat weet je al en wat wil je nog weten? Je bakent de doelgroep af op basis van gemeenschappelijke kenmerken zoals sekse, leeftijd, woonwijk, achtergrond, opleiding, inkomen en risicofactoren. Bijvoorbeeld: tieners, j/m, tussen de jaar, wonen in wijk Q, bovenbouw basisschool of onderbouw voortgezet onderwijs, sleutelkinderen. 26

10 Representatieve doelgroep Om een betrouwbaar resultaat te kunnen krijgen, zul je de enquête moeten afnemen onder een selectie van je doelgroep. Je neemt een steekproef uit de gemiddelde doorsnede van je doelgroep, wat een zo goed mogelijk beeld van je doelgroep geeft. Bij een steekproef wordt willekeurig gekozen (niet selectief). En de steekproef moet voldoende groot zijn. Dit om te voorkomen dat een extreme mening of het gedrag van mensen het gemiddelde kan vertekenen. Het is afhankelijk van de grootte van je doelgroep bij hoeveel mensen je een enquête afneemt. Hoe kleiner de groep, hoe meer mensen in verhouding moeten meedoen om een betrouwbare uitslag te krijgen. Voorbeelden: Wijkcentrum in wijk met 2000 inwoners. Je moet dan ongeveer 325 enquêtes afnemen in de wijk. Er zijn 50 bezoekers in het wijkcentrum. Dan moet je ongeveer 30 enquêtes afnemen onder de bezoekers. Zie ook Het is ook afhankelijk van het betrouwbaarheidsniveau en de nauwkeurigheid. Gebruik voor het onderzoek het onderzoeksprotocol van werkmodel 'Onderzoeksprotocol'. Werk in uitvoering door het afnemen van een enquête Een aantal aspecten is hierbij belangrijk: De informatie weerspiegelt de mening van de ondervraagden. Een enquête moet snel en makkelijk in te vullen zijn. Houd maximaal twintig minuten aan. Vermijd het gebruik van onduidelijke woorden, zoals 'vaak', 'meestal' en 'dynamisch'. Wees voorzichtig met gevoelige onderwerpen. Deze kunnen tegenstand oproepen. Kwantitatieve vragen gaan over getallen en hoeveelheden. Daarmee wil je erachter komen hoe vaak iets gebruikt wordt of plaatsvindt. Via kwalitatieve vragen wil je een mening weten of een beoordeling van iets. Hiervoor worden vaak antwoorden gesteld op een schaal, bijvoorbeeld een rapportcijfer of in hoeverre iets op iemand van toepassing is. Beide vragen zijn belangrijk. Alleen bij het gebruik van beide soort vragen krijg je de meeste en nuttigste informatie waaruit je je conclusies kunt trekken. Kwalitatieve vragen zijn echter wel lastiger te analyseren. Werkmodel: Vragen zonder antwoorden Uitgeverij Edu Actief b.v. 27

11 >Werkmodel: Onderzoeksprotocol Als toekomstig sociaal-cultureel werker ben je voortdurend alert op signalen. Je observeert en registreert. Het liefst heb je de signalen opgepikt voordat de gevolgen de krant halen: Hangjongeren vernielen speeltuin uit verveling Als je voor je werk informatie wilt verzamelen, zul je doelgericht aan de slag moeten gaan om zo snel en efficiënt mogelijk inzicht te krijgen in de materie. Een van de manieren om dat te bereiken is door de stappen van het onderzoeksprotocol te gebruiken. Stappen onderzoeksprotocol 1. Beginsituatie vaststellen Wat is je onderwerp en wat is de aanleiding voor het onderzoek dat je wilt gaan doen? Bijvoorbeeld de volgende kleine casus. Casus Je werkt in een buurt waar veel allochtone jongeren wonen. Maar de activiteiten die in een centrum georganiseerd worden voor deze groep, worden niet bezocht. Onderwerp: is er wel behoefte aan die activiteiten? 2. Wat is het doel van je onderzoek? Je wilt weten of de aangeboden activiteiten moeten blijven en zo ja in welke vorm. 3. Wat is de probleemstelling? Sluiten de aangeboden activiteiten aan bij de behoeften van de doelgroep? 30

12 4. Plan van aanpak Je gaat nu een plan maken waarin je nagaat wat je al weet, welke informatie je nog mist en waar je de ontbrekende informatie vandaan haalt en hoe. Oriëntatie: wat weet je al? Bijvoorbeeld: Hoeveel jongeren doen mee aan de activiteiten? Worden activiteiten X en Y in een naburige wijk goed bezocht? Is het centrum met het aanbod in je eigen wijk het enige in deze wijk? Ontwerp: hoe ga je informatie verzamelen? Waar ga je je informatie vandaan halen (informatiebronnen)? Bijvoorbeeld: bij de jongeren zelf, in tijdschriften, bij andere centra, in het archief van de eigen instelling, sociale kaart, internet, bij je ervaren collega. Hoe ga je je informatie inwinnen (methoden)? Denk aan: literatuuronderzoek, interviews, groepsgesprekken, enquête, googelen, sociale kaart gebruiken. Wanneer ga je welke acties ondernemen? Koppel de gekozen bron en methode aan elkaar (bijvoorbeeld: archief instelling literatuuronderzoek). Deelvragen Bepaal per combinatie welke informatie je daar wilt inwinnen en maak daarvoor deelvragen. Planning Maak voor elk onderdeel een tijdplanning. Bijvoorbeeld bij een enquête onder vijftien jongeren: week 1: afspraak maken week 2 en 3: afnemen enquêtes week 4: uitwerken verkregen informatie. 5. Uitvoering Ga nu volgens je plan van aanpak de informatie inwinnen. 6. Gegevens verwerken Orden de verkregen uitkomsten. Analyseer de verkregen gegevens: betekenis geven aan de gegevens nu is het informatie! Trek conclusies: geef nu antwoord op de gestelde onderzoeksvragen. 7. Evaluatie van product en proces Is het gevonden materiaal voldoende, helder en bruikbaar? Heb je het onderzoek op een goede manier uitgevoerd? Uitgeverij Edu Actief b.v. 31

13 >Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsgenoten: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Actieve deelname De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Persoonlijk verslag Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag bevat alle gevraagde onderdelen. Trainingslogboek Het trainingslogboek is goed bijgehouden. Het trainingslogboek is netjes en verzorgd. STARR Er is van meer opdrachten een reflectie volgens de STARR-methode gemaakt. De reflectie volgens de STARR-methode bevat de volgende onderdelen: situatie, taak, actie, resultaat en reflectie. De reflectie volgens de STARR-methode geeft aanleiding tot verbeterpunten. Uitgeverij Edu Actief b.v. 39

14 Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Demonstratie Mondeling en schriftelijk taalgebruik De student: heeft een doelgerichte enquête voorbereid en uitgevoerd heeft verschillende vragen geformuleerd heeft een duidelijke introductie geschreven bij de enquête heeft de antwoorden geanalyseerd en verwerkt in een tabel en/of grafiek heeft een concrete aanbeveling gedaan aan de hand van de uitkomsten van de enquête heeft verwoord (A4'tje) wat in de presentatie naar voren zou komen geeft blijk van voldoende theoretische achtergrond. Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De schriftelijke producten zijn in correct Nederlands geschreven. Overig Eindbeoordeling Onvoldoende Voldoende Goed > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: 40