Training: Methodisch verzamelen van informatie

Transcriptie

1 Training: Methodisch verzamelen van informatie

2 >Inhoud > Inhoud 2 > Over deze training 3 > Wat is informatie? 6 > Manieren om informatie te verzamelen 9 > Methodisch verzamelen 19 > Theoriebron 1: Informatie 24 > Theoriebron 2: Googelen 25 > Theoriebron 3: Doelgroepanalyse 26 > Werkmodel: Woordenlijst 28 > Werkmodel: Een interview houden 29 > Werkmodel: Mindmap 31 > Werkmodel: Onderzoeksprotocol 32 > Werkmodel: Wijkanalyse 34 > Beoordeling 35 > Specificaties 37 Colofon Uitgeverij Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Lex van der Kruk, Annyttsje Pruim en ROC Mondriaan Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast Foto's: Uitgeverij Edu Actief b.v. ISBN Copyright 2010 Uitgeverij Edu Actief b.v. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

3 >Over deze training Als sociaal-maatschappelijk dienstverlener zul je een dienstverleningsplan moeten kunnen opstellen. Een belangrijk onderdeel hiervan is informatie verzamelen. Deze training is gericht op informatie verzamelen om uiteindelijk mensen zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn. Om dat te kunnen, moet je gestructureerd aan de slag gaan, alleen en samen met je medestudenten. Er zijn methodes die je daarbij kunnen helpen. Hiermee ga je oefenen. Doelstellingen Je kunt benoemen wat de begrippen 'informatie' en 'gegevens' inhouden. Je leert vaardigheden om informatie te verzamelen te verbeteren en toe te passen om informatie te verkrijgen. Je kunt werkgerelateerde informatie verzamelen, evalueren en waarderen door de volgorde van belangrijkheid van gegevens aan te geven. Je kunt door je te verdiepen in een doelgroep aangeven wat behoeften van een cliënt zijn. Je kunt door een methodiek te gebruiken gegevens gericht verzamelen. Je toekomstige collega Naam: Marijke Verbaeten Leeftijd: 29 Aantal collega s: Bij het dienstencentrum werken 8 mensen met ieder hun eigen specialisme. De taken die ik doe, doe ik alleen. Werkzaam bij: Werkzaam sinds: Soort werkzaamheden: Grootste moeilijkheid: Wat moet er veranderen?: Grootste blunder: Waaraan wil je werken?: Dienstencentrum voor ouderen Het Baken. Dit richt zich op alle wijkbewoners van 55 jaar en ouder met als doel de ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen en functioneren. Vorig jaar als ouderenadviseur Ouderen ondersteunen bij subsidies aanvragen, de weg vinden naar sociale voorzieningen, hulpmiddelen aanvragen om zelfstandig te kunnen blijven wonen, hun behoeften inventariseren, voorlichtingsbijeenkomsten organiseren, formulieren invullen. Het werk is zo gevarieerd en iedere oudere heeft zijn eigen specifieke hulpvraag waardoor het moeilijk is overzicht te blijven houden. De instellingen die ouderen ondersteunen, moeten duidelijker informatie geven over waarop ouderen recht hebben en moeten de procedures vereenvoudigen om een beroep te kunnen doen op hun diensten. Een van de eerste ouderen die ik heb geholpen, had behoefte aan meer sociale contacten, terwijl ik dacht dat hij vervoer wilde. Ik heb voor hem financiering geregeld voor een scootmobiel, die nu buiten staat te verroesten. De rust vinden om de tijd te nemen om een goede intake te houden met iedere hulpvrager en diegene dan niet te veel uit handen te willen nemen: ik heb nogal de neiging om het wel even te regelen. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Beoordeling Je oefent tijdens de training veel. In welke mate je vooruit bent gegaan en hoe je meer inzicht hebt verworven in theorie en praktijk, wordt als volgt beoordeeld: 1. je actieve deelname tijdens de lessen 2. een persoonlijk verslag met daarin: een reflectie van de training volgens de STARR-methode een trainingslogboek 3. een opname van een gesprek. Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag inleveren voor: In het persoonlijk verslag houd je bij wat je geleerd hebt tijdens de training. Het persoonlijk verslag bestaat uit een trainingslogboek en een reflectie volgens de STARRmethode. Het trainingslogboek bestaat uit een schrift of een snelhechter waarin je notities bewaart. Voor elke opdracht of oefening noteer je de antwoorden op de vragen. Na elke oefening leg je ook de reflectie vast op papier. Het trainingslogboek werk je netjes uit. De reflectie volgens de STARR-methode doe je aan het einde van de training. Je kiest, met behulp van je trainingslogboek, een aantal voor jou belangrijke opdrachten en oefeningen uit. Deze opdrachten of oefeningen verwerk je volgens de STARR-methode. Hieronder staat de opzet van STARR. Situatie en Taak Omschrijf de situatie en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Actie en Resultaat Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan het resultaat was. Reflectie Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. Beschrijf hoe je het de volgende keer anders zou aanpakken. Demonstratie: Gesprek met cliënt naar aanleiding van het plan van aanpak Deze demonstratie doe je op: Je voert een gesprek met een cliënt. Het is een gesprek met een medestudent die de cliënt speelt. Doel van dit gesprek is meer informatie te verkrijgen over de persoonlijke situatie en uitgangssituatie van de cliënt. Het gesprek neem je op band op. Samen met de opgeschreven vragen van de voorbereiding (hierop staat welke vragen je wilt gaan stellen om informatie te krijgen) lever je dat in bij de docent. 1. de casus Tijdens deze demonstratie voer je een gesprek met een cliënt. Maak daarvoor gebruik van de volgende casus. 4

5 Arno is een man van 44 jaar. Zijn baas heeft hem naar jou toe gestuurd. Arno s baas maakt zich zorgen om hem. Hoewel Arno zijn werk nog steeds goed doet, komt hij s ochtends vaak iets te laat op het werk. Ook maakt hij 's ochtends niet een uitgeslapen indruk. Als Arno aan je bureau gaat zitten, merk je op dat hij er niet verzorgd uitziet. Zijn haren zijn niet gekamd en zijn kleren zijn niet gewassen. Hij geeft aan niet lekker in zijn vel te zitten. Je hebt van Arno's baas begrepen dat Arno gescheiden is en dat zijn 2 dochters bij zijn vrouw aan de andere kant van Nederland wonen. Arno's baas heeft van collega's vernomen dat Arno elke avond naar het plaatselijke café gaat en daar de nodige biertjes drinkt. Ook zit hij vaak achter de gokkast. 2. de bijzonderheden Dit gesprek wordt gevoerd door 2 personen. De ene persoon speelt de sociaalmaatschappelijk dienstverlener, de ander speelt de Arno. De sociaal-maatschappelijk dienstverlener heeft al bij verschillende instellingen gewerkt en heeft daardoor een goed beeld van het werkveld. Arno komt voor het eerst in aanraking met deze vorm van hulpverlening en is daardoor onzeker. Het doel van het gesprek is dat de sociaalmaatschappelijk dienstverlener bruikbare informatie krijgt over de persoonlijke situatie en de uitgangssituatie van de Arno. Op deze manier kan de hulpverlener inventariseren welke hulpvragen Arno heeft. Het gesprek dat je gaat voeren, duurt ongeveer 15 minuten. 3. voorbereiding Het is belangrijk om deze demonstratie goed voor te bereiden. Degene die Arno speelt, moet de casus goed doorlezen. Degene die de hulpverlener speelt, moet vragen op papier zetten die hij tijdens het gesprek kan gebruiken. Let daarbij op de volgende punten: Welke vragen ga je stellen en waarom? Welke informatie wil je uit het gesprek krijgen? Hoe ga je om met eventuele emoties van de cliënt? 4. uitvoering Voer de demonstratie uit. 5. beoordeling De punten waarop je wordt beoordeeld tijdens je demonstratie kun je achter in dit boek vinden in het hoofdstuk Beoordeling. Taal Taal Taal Taal Neem deze training door en onderstreep de woorden die je niet kent of snapt. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze training voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de training neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: Woordenlijst Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 >Wat is informatie? Wie kan zich een wereld indenken zonder informatie? Zonder enige informatie lopen de meest eenvoudige zaken niet meer. Informatie geeft duidelijkheid in het verkeer, op school, op je werk, om doelen te bereiken. Dit helpt je om bij een groep te horen, bijvoorbeeld door de taal te kunnen spreken, maar ook om meer inzicht te krijgen in zaken die onduidelijk zijn. Doelstellingen Je kunt benoemen wat het begrip 'informatie' inhoudt. Je kunt het verschil benoemen tussen informatie en gegevens. 1. Opdracht: Oriëntatie Het is van belang dat je weet waar het begrip 'informatie' voor staat. Je gaat samen met je medestudenten bekijken wat dat begrip inhoudt. Er is een vrijwilliger nodig die schrijft. Lees het werkmodel Mindmap achter in deze handleiding van de training. Schrijf midden op het bord de termen Informatie en Gegevens. Associeer samen met je klasgenoten en geef in steekwoorden aan wat te maken heeft met beide begrippen. De vrijwilliger schrijft dat op het bord. Geef tussendoor geen commentaar op de termen. Als niemand meer termen kan benoemen, verwerk je de termen individueel in een mindmap. Bedenk daarbij individueel aanvullende termen die deze begrippen bij je oproepen. Als iedereen is geweest, kun je verhelderende vragen stellen over een begrip ( Wat bedoel je daarmee? ) om meer duidelijkheid te krijgen. Associeer maximaal 15 minuten met elkaar en vul dan binnen 10 minuten je mindmap in. Heb je meer inzicht gekregen in wat de begrippen 'informatie' en 'gegevens' inhouden? Werkmodel: Mindmap 6

7 2. Opdracht: Gegevens en informatie In deze opdracht bekijk je of je het verschil begrijpt tussen informatie en gegevens. Geef achter de zinnen of termen aan of het hier volgens jou gaat over informatie of over een gegeven. Vul een G in als je denkt dat je hier met een gegeven te maken hebt en een I als het gaat om informatie. Honderd respondenten Een rood verkeerslicht Een groot aantal daklozen lijdt aan alcoholisme of een drugsverslaving. Vierenzeventig De serie 'House' is op televisie op woensdagavond rond half negen. Op de vraag 'Hoeveel mensen zijn dakloos in Nederland? kan het Leger des Heils moeilijk antwoord geven, maar 1 op de 10 Nederlanders maakt kans om dakloos te worden, staat in het jaarverslag. Het voetbalstadion in Utrecht heeft plaats voor toeschouwers Oefening: Informatie over je werkgebied Hoe ziet je werkgebied eruit? Wie wonen er in de wijk van je dienstencentrum? Wat is er al te doen voor de ouderen? Welke problemen spelen in de wijk waardoor deze belemmerd worden? Het zijn zomaar wat vragen die spelen voordat je als beroepskracht aan de slag kunt. Door te onderzoeken krijg je zicht op de zaak. Casus Je bent net begonnen met je werk bij het dienstencentrum. Je weet inmiddels dat er binnen het centrum diverse activiteiten georganiseerd worden voor ouderen en je hebt de eerste gesprekken met ouderen gehad. Toch merk je dat je onvoldoende een beeld hebt van de wijk waarin je werkt. Tegelijkertijd heb je het idee dat de activiteiten die het dienstencentrum (soms al jaren) aanbiedt niet altijd goed aansluiten bij de vraag die er leeft. Allemaal vermoedens en ideeën, maar je hebt hier geen bewijzen voor. Tijd dus voor onderzoek en een nieuwe activiteit die goed aansluit bij je cliënten. Voorbereiding Vorm tweetallen en lees de voorgaande casus. Je hebt een vel A4-papier nodig dat je in de lengte in tweeën vouwt. Schrijf zo veel mogelijk vragen op waarover jij informatie zou willen hebben om de activiteit te kunnen laten slagen. Je moet minimaal 20 vragen bedenken. Schrijf deze vragen aan de linkerkant op. Uitvoering Lees de volgende uitleg. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 Als SMD er heb je verschillende onderzoeksmethoden tot je beschikking: Het werkgebied onderzoek je door: een wijkanalyse In een wijkanalyse leg je uit hoe de mensen wonen, leven en werken. een sociale kaart Dit is een wegwijzer naar organisaties, hulpverleners en andere activiteiten in een bepaald gebied. De kaart bevat alle benodigde informatie zoals adres, telefoonnummer en informatie over de doelgroep. Een doelgroep onderzoek je door: een doelgroepanalyse Een onderzoek naar een bepaalde groep: wie horen erbij, hoe groot is de groep, hoe oud zijn ze, welke problemen, wensen en verwachtingen zijn er? een behoeften- of interessepeiling Welke behoeften, wensen en verwachtingen heeft de doelgroep? (Je weet dus al wie behoort tot de doelgroep.) Pak je blaadje erbij. Schrijf nu in de rechterkolom achter elke vraag die je bedacht hebt of die thuishoort bij een: wijkanalyse (W) sociale kaart (S) doelgroepanalyse (D) behoefteonderzoek (B). Je mag meer antwoorden achter een vraag zetten. Controle Is het gelukt om 20 vragen te bedenken? Is het gelukt om elke vraag in te delen? Reflectie Welke onderzoeksmethoden komen het meest voor bij de door jou bedachte vragen? 8

9 >Theoriebron 1: Informatie Het begrip 'informatie' is niet makkelijk te duiden. Je kunt best wat termen verzinnen die in brede zin met informatie te maken hebben. Zo zijn teksten in de krant gebaseerd op informatie geven, maar zijn ook de verkeersborden en verkeerstekens op de weg informatie. Het woord informatie komt van het Latijnse woord informare. Hieronder verstaat men alles wat onwetendheid en onbepaaldheid vermindert, maar ook kennis en betekenis toevoegt aan een persoon. Gegevens zijn een onderdeel van het begrip 'informatie'. Maar informatie heeft betekenis voor een persoon. Gegevens moeten nog worden geduid. Gegevens zijn kale feiten die op zichzelf niets zeggen. Pas als je gegevens combineert of vergelijkt met andere gegevens, spreek je van informatie. Bijvoorbeeld: Gegeven: in wijk A wonen 150 jongeren. Gegeven: in wijk B wonen 50 jongeren. Met de bovenstaande losse gegevens kun je nog niets. Pas als je deze vergelijkt, heb je er wat aan, is het informatie: in wijk A wonen meer jongeren dan in wijk B. Daarmee kun je wat, bijvoorbeeld bij de keuze of een eventuele JOP (jongerenontmoetingsplek) in wijk A of wijk B moet komen te staan. Daarom is het zo belangrijk dat je methodisch handelt bij informatie inwinnen. Voordat je gaat beginnen, moet je nagaan welke gegevens je wilt verzamelen om de informatie te verkrijgen die je wilt. 24

10 >Werkmodel: Een interview houden Een interview houden bestaat uit drie onderdelen: de voorbereiding op het interview het interview houden het interview vastleggen in een verslag. De voorbereiding op het interview Omschrijf wat je wilt Het is heel belangrijk dat je goed weet wat je wilt. Formuleer de hoofdvraag van het interview en formuleer je doelstelling. Voorbeeld van een hoofdvraag: Op welke wijze kunnen mensen met een beperking ingezet worden in dit bedrijf? Voorbeeld van een doelstelling: Ik kan omschrijven op welke wijze mensen met een beperking ingezet kunnen worden in dit bedrijf en wat de randvoorwaarden zijn. Met je doelstelling geef je aan wanneer je tevreden bent. Bestudeer je onderwerp Zorg dat je goed voorbereid bent. Dat praat veel makkelijker. Verdiep je in het onderwerp. Lees er boeken over, kijk op internet en in de krant. Kies een respondent Bedenk eerst aan welke eisen iemand moet voldoen die je wilt interviewen. Moet het een leidinggevende zijn? Of juist iemand van de werkvloer? Als je een respondent op het oog hebt, neem dan contact met hem op. Stel jezelf voor: Vertel over de bedoeling van het interview. Vertel hoeveel tijd het interview vraagt. Vertel wat je met de gegevens gaat doen. Maak een afspraak over datum, tijd en plaats. Maak een vragenlijst De vragenlijst is bedoeld als een geheugensteuntje. Maak deze lijst niet te lang. Deel de vragenlijst op in een aantal hoofdonderwerpen. De uitvoering van het interview Het is zover: je zit met de respondent om tafel. Leid het gesprek in Stel jezelf voor en toon belangstelling voor de respondent. Herhaal de afspraken die je eerder hebt gemaakt. Leg uit waarvoor je het interview houdt. Voer het gesprek Luister actief naar de respondent: Herhaal wat de ander zegt. Knik en hum als de ander iets zegt. Vraag door op wat gezegd wordt. Maak aantekeningen van wat gezegd wordt. Uitgeverij Edu Actief b.v. 29

11 Word niet bang als het even stil valt. Vragen stellen Vragen stellen is essentieel om informatie te kunnen verzamelen bij andere mensen. Er zijn verschillende soorten vragen die je kunt stellen. Hieronder worden ze kort uitgelegd. Gesloten vragen Bij gesloten vragen krijg je antwoorden waarbij de antwoordruimte vrij beperkt is. Een gesloten vraag kun je met ja, nee of misschien beantwoorden. Voorbeeld: Houd jij van spruitjes? Open vragen Open vragen sturen het gesprek veel minder in een richting en nodigen uit tot het verwoorden van een standpunt of gevoelens. Voorbeeld: Hoe kunnen wij dat het best aanpakken? Of: Hoe sta jij tegenover...? E-in vragen (de E staat voor exploratief, ofwel verkennend) Je verkent als het ware het ingebrachte onderwerp van je gesprekspartner door vragen te stellen om dieper op hetzelfde onderwerp in te gaan. Je gaat samen de diepte in. Je laat de gesprekspartner het gespreksonderwerp zelf bepalen. Voorbeeld: Oké, dat wist ik nog niet. Kunt u me daarover wat meer vertellen? E-ex vragen Je stelt nu vragen aan je gesprekspartner, met als uitgangspunt om een nieuw onderwerp aan te snijden. Jij bepaalt hierbij de richting. Voorbeeld: Je hebt me nu best veel verteld over school, maar vertel me nu eens over je thuissituatie Sluit het gesprek af Als je alle hoofdonderwerpen hebt besproken en het idee hebt dat je de doelstelling hebt gehaald, kun je het gesprek afsluiten. Bedank de respondent. Vraag of hij nog iets heeft toe te voegen. Evalueer het gesprek: Hoe vond u het gesprek? De verslaglegging van het interview De verslaglegging is misschien niet het leukste onderdeel, maar het is wel slim om dat zo snel mogelijk te doen. Dan zit het interview nog vers in je hoofd. Werk het interview uit aan de hand van je hoofdonderwerpen. Maak bijvoorbeeld van elk hoofdonderwerp een paragraaf of alinea. Schrijf af en toe ook letterlijk op wat de respondent heeft gezegd. Dat geeft de lezer het gevoel alsof hij erbij zat. 30

12 >Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsleden: Groep: Docent: Periode/blok: Onderwerpen: Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Actieve deelname Persoonlijk verslag De student was voldoende aanwezig. De student leverde voldoende bijdrage binnen zijn groepjes. De student leverde een actieve bijdrage tijdens de les. Compleet bevat alle onderdelen. Trainingslogboek is goed bijgehouden is netjes en verzorgd. Demonstratie STARR Er is van meer opdrachten een STARR gemaakt. De STARR bevat de onderdelen situatie, taak, actie, resultaat en reflectie. De STARR geeft aanleiding tot verbeterpunten. Opname gesprek De voorbereiding met uitgewerkte vragen staan op papier. Het doel van het gesprek is duidelijk gemaakt. De gesprekspartners beschikken over voldoende kennis van de casus. Er is een opname van het gesprek waarin de student informatie inwint. De student heeft door het gesprek een goed beeld van de persoonlijke situatie en uitgangssituatie van de cliënt. De student geeft blijk van voldoende theoretische achtergrond. Uitgeverij Edu Actief b.v. 35

13 Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Taalgebruik Mondeling taalgebruik mondeling taalgebruik algemeen taalgebruik in demonstratie passend bij de rol (begeleider was professioneel, cliënt was volgens de casus). Schriftelijk taalgebruik De schriftelijke producten zijn in correct Nederlands geschreven. Taalopdrachten zijn in correct Nederlands zijn volledig. Overig Eindoordeel Onvoldoende Voldoende Goed > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: 36