training: Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur

Transcriptie

1 training: Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur

2 >Inhoud > Over deze training 3 > De relatie tussen planten en dieren en hun omgeving 6 > De opkomst van de groene school 10 > De schooltuin 13 > De kinderboerderij 17 > Seizoenen 21 > Milieubewust gedrag 24 > Theoriebron 1: De relatie tussen planten en dieren en hun omgeving 28 > Theoriebron 2: De opkomst van de groene school 29 > Theoriebron 3: De schooltuin 31 > Theoriebron 4: De kinderboerderij 33 > Theoriebron 5: Seizoenen 35 > Theoriebron 6: Milieubewust gedrag 36 > Beoordeling 37 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Margriet Stap en ROC Mondriaan Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN Copyright 2011 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.

3 >Over deze training In deze training gaan jullie je verdiepen in de betekenis van de natuur in onze samenleving. De natuur en ons milieu gaan een steeds belangrijkere rol spelen in opvoeding en onderwijs. Kinderen moeten zich bewuster worden van de natuur en moeten meer natuurbelevingen ervaren om te leren dat zij een grote invloed hebben op de duurzaamheid van onze natuur en het milieu. Doelstellingen Je kunt beschrijven hoe de natuur in relatie staat tot haar omgeving. Je kunt uitleggen welke invloed de mens heeft op de natuur en ons milieu. Je kunt beschrijven wat de functie is van een kinderboerderij in onze samenleving. Je kunt beschrijven wat het belang is van natuur- en milieueducatie voor kinderen. Je kunt uitleggen wat met een groene school wordt bedoeld. Je kunt beschrijven welke invloed de seizoenen hebben op onze natuur. Je kunt vormen van milieuvervuiling en milieubewust handelen beschrijven. Je toekomstige collega Naam: Leeftijd: Cheryl van Leeuwen 38 jaar Werkzaam als: Leerkracht groep 3 Medewerkers: Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in haar werk: Uitdaging in haar werk: Grootste moeilijkheid: Wat er moet veranderen: Grootste blunder: Waaraan wil je werken: Acht leerkrachten, één onderwijsassistent, een conciërge, een remedial teacher, een intern begeleider en een directeur Verzorgen van onderwijs. Inlevingsvermogen. Kinderen leren vertrouwen te hebben in eigen kunnen. Ik zou wat meer geduld willen hebben. Ik vind dat de lestijden wel korter mogen in de onderbouw en langzaam opgebouwd worden. Ik vind zelf dat ik geen blunders maak, maar daarover denken mijn collega s wellicht anders. Meer reflecteren op mijn eigen werkhouding en leren van fouten. Beoordeling Je oefent tijdens de training veel. In welke mate je vooruit bent gegaan en hoe je meer inzicht hebt verworven in de theorie en praktijk, wordt als volgt beoordeeld: 1. je actieve deelname tijdens de lessen 2. een persoonlijk verslag: het trainingslogboek een reflectie volgens de STARR-methode van de training. 3. een demonstratie van een dagprogramma met daarin een serie lesactiviteiten rondom natuur en/of milieu. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag inleveren voor: In het persoonlijk verslag houd je bij wat je gedaan en geleerd hebt. Het persoonlijk verslag bestaat uit een trainingslogboek en een reflectie volgens de STARR-methode. Het trainingslogboek bestaat uit een schrift of snelhechter waarin je notities bewaart. Voor elke opdracht of oefening noteer je de antwoorden op de vragen. Na elke oefening leg je ook de reflectie vast op papier. Het trainingslogboek werk je netjes uit. De reflectie volgens de STARR-methode doe je aan het einde van de training. Je kiest, met behulp van je trainingslogboek, een aantal voor jou belangrijke opdrachten en oefeningen uit. Deze verwerk je in een STARR. Hieronder staat de opzet van een STARR. Situatie en Taak Omschrijf de situatie en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Werkmodel: Logboek op Werkmodel: Studieplanning op Actie en Resultaat Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan het resultaat was. Reflectie Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. Beschrijf hoe je het de volgende keer anders zou aanpakken. Demonstratie: Presentatie van een dagprogramma rondom natuur en/of milieu (4) Deze demonstratie doe je op: 1. Casus De leerkracht van de groep waar je stage loopt, heeft gevraagd om een programma voor een dag samen te stellen met daarin een serie lesactiviteiten rondom natuur en/of milieu. 2. Bijzonderheden Door middel van een presentatie op school, in een groepje van vier personen, laat je zien hoe je het dagprogramma wilt gaan aanbieden. Je mag zelf bepalen voor welke groep je het dagprogramma organiseert. Dit mag voor groep 3, 4, 5, 6, 7 of 8 zijn, of een combinatie van deze groepen. Degenen die in het vmbo werken, kiezen in overleg met de docent de doelgroep. Het dagprogramma bestaat uit twee dagdelen: een ochtenddeel en een middagdeel. Elk dagdeel bestaat uit vier verschillende activiteiten. De activiteiten passen binnen het thema natuur en/of milieu en moeten de belangstelling voor milieu- en natuurbewustzijn stimuleren en vergroten. Het programma bevat individuele activiteiten en activiteiten voor de hele groep (klas). Het aanbod van (les)activiteiten is gevarieerd en bevat verschillende didactische werkvormen. 4 Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur

5 3. Voorbereiding De voorbereiding van deze dag en je presentatie doe je in groepjes van vier studenten. Jullie moeten een dagprogramma met vier ochtendactiviteiten en vier middagactiviteiten bedenken. Van deze dag moet een draaiboek gemaakt worden, waarin je kunt terugvinden hoe de dag organisatorisch verloopt en welke voorbereidingen getroffen moeten worden. Het draaiboek presenteer je tijdens de laatste bijeenkomst(en) op school. Voor elke activiteit is een goede lesopzet gemaakt op een lesformulier waarin jullie een duidelijke omschrijving geven van de: doelstelling beginsituatie inleiding werkvormen afsluiting. 4. Uitvoering De activiteiten van het dagprogramma dat je gaat samenstellen en presenteren, moeten aansluiten bij de kerndoelen van 'Oriëntatie op jezelf, natuur' en bij de leerlijn van de van tevoren afgesproken doelgroep. 5. Beoordeling De punten waarop je wordt beoordeeld tijdens je demonstratie, kun je achter in dit boek vinden in het hoofdstuk Beoordeling. Taal Taal Taal Taal Neem deze training door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze training, voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de training neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: Woordenlijst op Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 > De relatie tussen planten en dieren en hun omgeving Mensen, planten en dieren maken deel uit van de levende natuur. Daarnaast heb je te maken met de niet levende natuur, zoals lucht, licht en wind. Je kunt dus zeggen dat je in een omgeving altijd te maken hebt met de natuur. Iedereen heeft invloed op elkaar en is afhankelijk van elkaar. Doelstellingen Je kunt de kerndoelen beschrijven die horen bij het gebied 'Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur en milieu'. Je kunt je eigen natuurbeleving beschrijven. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen de levende natuur en de niet levende natuur. Je kunt uitleggen wat een voedselketen is. Je kunt voorbeelden geven van een voedselketen. Je kunt een beschrijving geven van sporen van dieren en kunt deze herkennen. 1. Opdracht: Kerndoelen Zoek de kerndoelen van het basisonderwijs/vmbo op. Kijk bij het gebied Oriëntatie op jezelf en wereld, natuur'. Beschrijf in je eigen woorden wat hierin geschreven wordt over dit domein. Wat moeten kinderen kennen en kunnen op dat gebied? 6 Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur

7 2. Opdracht: Hoe beleef jij de natuur? De ervaring die je hebt met de natuur en ons milieu, kan heel verschillend zijn. Je kunt opgegroeid zijn in een natuurrijke omgeving of midden in de stad. Misschien ging je vaak op vakantie naar natuurrijke gebieden, moest je verplicht elke zondag een boswandeling maken met je ouders of moest je een bezoek brengen aan de kinderboerderij. Hadden jullie een moestuin? Werd tijdens je opvoeding veel aandacht besteed aan planten en dieren? Werd jou het belang uitgelegd van afvalscheiding en zuinig omgaan met energie? Schrijf op een papier alle herinneringen die je hebt aan natuurbeleving. Je kunt bijvoorbeeld denken aan de omgeving waarin je bent opgegroeid: Was hier veel groen? Op welke momenten kwam je in aanraking met de natuur? Wat heb je meegekregen tijdens je opvoeding wat betreft het omgaan met de natuur? Van welke planten en dieren houd jezelf? Maken deze deel uit van je leefomgeving? Welke rol spelen de natuur en het milieu in jouw leven? Deel dit met een medestudent en bespreek met elkaar waarin jullie natuurbeleving overeenkomt en verschilt. Noteer deze overeenkomsten en verschillen op papier. 3. Oefening: Voedselketen Een voedselketen begint altijd bij de plant. De plant wordt gegeten door dieren die van planten leven (planteneters). Deze planteneters worden opgegeten door dieren die niet van planten maar van vlees leven. Dieren die aan de top van een voedselketen staan, worden niet gegeten door andere dieren. Wanneer het dier dat boven aan de voedselketen staat sterft, ruimen schimmels en bacteriën het op en ontstaat weer voedsel (humus) voor nieuwe planten. Theoriebron 1: De relatie tussen planten en dieren en hun omgeving Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 Voorbereiding Lees theoriebron 1. Zorg dat je beschikt over internet. Zorg dat je pen en papier hebt. Uitvoering Maak een lesopzet voor de bovenbouw. Bedenk een manier waarop je aan kinderen van de bovenbouw kunt uitleggen wat een voedselketen is en hoe deze werkt. Zorg dat je in je lesopzet duidelijk aangeeft hoe je het onderwerp gaat introduceren en welke materialen je gaat gebruiken die als voorbeeld kunnen dienen. En maak minstens vijf overzichtelijke schema s van voedselketens die je als voorbeeld kunt laten zien. Het is handig om op internet nog meer informatie te lezen over voedselketens. Controle Heb je een duidelijke lesopzet gemaakt? Heb je kunnen uitleggen wat een voedselketen is? Heb je minstens vijf overzichtelijke voorbeelden van een voedselketen gegeven? Reflectie Hoe vond je het om de lesopzet te maken? Licht je antwoord toe. Was de werking van de voedselketen voor jou duidelijk of heb je daarover nog veel informatie moeten opzoeken en lezen? Licht je antwoord toe. Voeg de lesopzet toe aan je trainingslogboek. Beschrijf het proces en jouw ervaringen in het trainingslogboek. 4. Oefening: Sporen Als je goed kijkt in de natuur, kun je uit bijvoorbeeld pootafdrukken, geuren, haren, veren, keutels, botjes en nesten afleiden welke dieren er leven. Voorbereiding Zorg dat je beschikt over internet. Zorg dat je pen en papier hebt. 8 Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur

9 Uitvoering Maak een sporenblad voor kinderen van de middenbouw, waarop je verschillende sporen afbeeldt die ze kunnen gebruiken tijdens een boswandeling op zoek naar sporen van dieren. Deze wandeling hoef je niet uit te voeren in de praktijk. Als je op Google sporen van dieren in de natuur intikt, kun je doorklikken naar twee leuke links. De ene link (Sporen van dieren ~woodcraftsurvival.nl bushcraft skills~) toont foto s van sporen. De andere link (Nieuws uit de natuur Deel 2 van 2 YouTube) een boswandeling met schoolkinderen op zoek naar sporen. Zie voor meer informatie Controle Heb je de websites op internet bekeken? Heb je een sporenblad gemaakt? Reflectie Wat vind je ervan om met kinderen de natuur in te trekken op zoek naar sporen? Licht je antwoord toe. Vond je het moeilijk om het sporenblad te maken met afbeeldingen van sporen? Beschrijf het proces en jouw ervaringen in het trainingslogboek. Uitgeverij Edu Actief b.v. 9

10 >Theoriebron 1: De relatie tussen planten en dieren en hun omgeving Onze natuur kun je indelen in een levende natuur en een niet levende natuur. Alle invloeden uit de niet levende natuur noemen we abiotische factoren. Voorbeelden hiervan zijn: licht (geeft energie) temperatuur lucht (CO2 en O2) ozon (houdt uv-straling tegen) wind (verspreidt stuifmeel en heeft invloed op de verdamping) vochtigheid (water) bodem. Onder de levende natuur vallen alle levende wezens. Dit noemen we de biotische factoren. Voorbeelden hiervan zijn: planten dieren schimmels bacteriën. Ook de mens beschouwen we als een levend wezen. Planten, dieren en mensen hebben elkaar nodig. Ze bestaan allemaal dankzij elkaars activiteiten. Een voorbeeld: een bos bestaat uit bomen. Bomen kunnen leven en groeien door het water en de voedingsstoffen die ze uit de bodem halen. Door die voeding en zonlicht krijgen de bomen bladeren, die weer als voeding dienen voor bijvoorbeeld rupsen. Rupsen worden weer opgegeten door vogels, enzovoort. Dit noemen we een voedselketen, voedselweb of voedselnetwerk. Wel kan de mens de grootste invloed uitoefenen. Planten kunnen zich niet verplaatsen. Als mensen bomen omhakken om van het hout mooie tafels te maken, is er weer minder voedsel voor de rups, enzovoort. Als het in de winter erg koud is en er voor vogels weinig voedsel te vinden is, kan de mens voederhuisjes in de tuin zetten. De mens kan de natuur dus een handje helpen, maar ook verontreinigen, verwaarlozen en zelfs vernietigen. Je kunt je voorstellen dat de levende natuur en de niet levende natuur afhankelijk zijn van elkaar en elkaar beïnvloeden. We noemen deze wisselwerking een ecosysteem. 28 Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur

11 >Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsleden: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: Onderdeel Criteria Voldoend e Actieve deelname De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Onvoldoend e Persoonlijk verslag Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag bevat alle gevraagde onderdelen. Trainingslogboek Het trainingslogboek is goed bijgehouden. Het trainingslogboek is netjes en verzorgd. STARR Er is van meer opdrachten een reflectie volgens de STARR-methode gemaakt. De reflectie volgens de STARR-methode bevat de volgende onderdelen: situatie, taak, actie, resultaat, reflectie. De reflectie volgens de STARR-methode geeft aanleiding tot verbeterpunten. Uitgeverij Edu Actief b.v. 37

12 Onderdeel Criteria Voldoend e Demonstratie Het dagprogramma moet aansluiten bij de kerndoelen van 'Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur' en bij de leerlijn van de van tevoren afgesproken doelgroep. Het dagprogramma is duidelijk en bevat onder andere: Vier ochtendactiviteiten en vier middagactiviteiten. Deze activiteiten passen bij het thema milieu en natuur. Individuele activiteiten en activiteiten voor de hele groep (klas). De activiteiten wekken de belangstelling en stimuleren het bewustzijn van milieu en natuur. Het aanbod van lesactiviteiten is gevarieerd en bevat verschillende passende didactische werkvormen die zijn voorzien van een goed uitgewerkte lesopzet. Tijdens de presentatie van het dagprogramma toon je aan dat je een duidelijke uitleg kunt geven over je programma. De presentatie is helder en duidelijk. De taken binnen het groepje zijn tijdens de presentatie goed verdeeld. Onvoldoend e Mondeling en schriftelijk taalgebruik Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De teksten zijn in correct Nederlands geschreven. Overig Eindbeoordeling Onvoldoende Voldoende Goed > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: 38 Oriëntatie op jezelf en de wereld, natuur