training: Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd

Transcriptie

1 training: Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd

2 >Inhoud > Over deze training 3 > Historisch besef als onderwijsdoel 6 > Jagers en boeren (prehistorie ) 9 > Grieken en Romeinen (oudheid) 11 > Tijd van monniken en ridders (vroege middeleeuwen) 13 > Tijd van steden en staten (hoge en late middeleeuwen) 15 > Ontdekkers en hervormers 17 > Regenten en vorsten (Gouden Eeuw) 18 > Pruiken en revoluties (verlichting) 20 > De tijd van burgers en stoommachines (industrialisatie) 21 > De tijd van oorlogen en Holocaust (eerste helft twintigste eeuw) 23 > Televisie en computer (tweede helft twintigste eeuw) 26 > Theoriebron 1: Tijd van jagers en boeren 29 > Theoriebron 2: Tijd van Grieken en Romeinen 30 > Theoriebron 3: Tijd van monniken en ridders 31 > Theoriebron 4: De tijd van steden en staten 32 > Theoriebron 5: De tijd van ontdekkers en hervormers 33 > Theoriebron 6: De tijd van regenten en vorsten 34 > Theoriebron 7: De tijd van pruiken en revoluties 35 > Theoriebron 8: De tijd van stoommachines 36 > Theoriebron 9: Tijd van wereldoorlogen 37 > Theoriebron 10: Tijd van televisie en computer 38 > Beoordeling 40 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Margriet Stap Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN Copyright 2012 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.

3 >Over deze training In deze training gaan jullie je verdiepen in de vaderlandse geschiedenis. De hele geschiedenis is verdeeld in tien perioden. De namen van deze perioden zijn zo gekozen dat elke gebeurtenis uit de Nederlandse geschiedenis hiermee te typeren is. Bij elke periode worden enkele kenmerkende aspecten vermeld. Doelstellingen Je kunt tien perioden van de vaderlandse geschiedenis noemen. Je kunt minstens twee belangrijke gebeurtenissen en personen uit elk van die perioden noemen. Je kunt een les voorbereiden over een onderwerp uit de geschiedeniscanon voor de midden- en/of bovenbouw van het basisonderwijs, het speciaal basisonderwijs, het vmbo of het mbo. Je kunt eigen kennis verwerken in een interactieve geschiedenisles. Je kunt een didactische werkvorm kiezen en gebruiken bij een geschiedenisles. Je toekomstige collega Naam: Roza Montana Leeftijd: 37 jaar Werkzaam als: Leerkracht groep 7 Medewerkers: Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in haar werk: Uitdaging in haar werk: Grootste moeilijkheid: Wat er moet veranderen: Grootste blunder: Waaraan wil je werken: Twaalf leerkrachten, vier onderwijsassistenten, een conciërge, een remedial teacher, een intern begeleider en een directeur. Verzorgen van onderwijs. Geduld. Kinderen leren om dingen vanuit verschillende invalshoeken te bekijken. Omgaan met differentiatie in de groep. Leerkrachten moeten meer mogelijkheden krijgen om van het bestaande lesplan af te wijken om te kunnen inspelen op actuele situaties en omstandigheden binnen het groepsproces. Een uur te vroeg voor de school staan omdat ik de klok niet achteruit had gezet. Meer structuur aanbrengen in de dag. Beoordeling Je oefent tijdens de training veel. In welke mate je vooruit bent gegaan en hoe je meer inzicht hebt verworven in de theorie en praktijk, wordt als volgt beoordeeld: 1. je actieve deelname tijdens de lessen 2. een persoonlijk verslag: het trainingslogboek een reflectie van de training volgens de STARR-methode. 3. een demonstratie van een geschiedenisles. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag inleveren voor: In het persoonlijk verslag houd je bij wat je gedaan en geleerd hebt. Het persoonlijk verslag bestaat uit een trainingslogboek en een reflectie volgens de STARR-methode. Het trainingslogboek bestaat uit een schrift of snelhechter waarin je notities bewaart. Voor elke opdracht of oefening noteer je de antwoorden op de vragen. Na elke oefening leg je ook de reflectie vast op papier. Het trainingslogboek werk je netjes uit. De reflectie volgens de STARR-methode doe je aan het eind van de training. Je kiest, met behulp van je trainingslogboek, een aantal voor jou belangrijke opdrachten en oefeningen uit. Deze verwerk je in een STARR. Hieronder staat de opzet van een STARR. Werkmodel: Logboek op Situatie en Taak Omschrijf de situatie en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Actie en Resultaat Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan het resultaat was. Werkmodel: Studieplanning op Reflectie Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. Beschrijf hoe je het de volgende keer anders zou aanpakken. Demonstratie: Presentatie van een geschiedenisles Deze demonstratie doe je op: 1. Casus De leerkracht van de groep waar je stage loopt, heeft jou gevraagd om een geschiedenisles te verzorgen over een persoon of gebeurtenis uit een periode uit de Nederlandse geschiedenis. 2. Bijzonderheden Door een demonstratie op school in een groepje van vier personen laat je zien hoe je de geschiedenisles wilt gaan aanbieden. Voor het basisonderwijs en speciaal onderwijs mag dit een les zijn voor groep 5, 6, 7 of 8. De mensen die in het vmbo werken, kiezen in overleg met de docent de doelgroep. De voorbereiding van de les en de uitvoering van de demonstratie van je geschiedenisles doe je in groepjes van vier medestudenten. De vorm en inhoud van de les mogen jullie zelf bepalen. Tijdens de demonstratie laten jullie zien dat je kennis hebt van de periode die voor de les is gebruikt. Dit door een korte samenvatting te geven van de belangrijkste gebeurtenissen en personen uit die periode. Voor het onderwerp dat uiteindelijk in de les gebruikt wordt, zijn jullie in staat de juiste didactische werkvorm te kiezen. 3. Voorbereiding Je hoeft niet alle geschiedenis te leren. Wel moet je kennis hebben over de perioden waarin belangrijke veranderingen plaatsvonden, perioden die kenmerkend waren voor de geschiedenis. In de theoriebronnen kun je de belangrijkste informatie hierover lezen. En door de oefeningen ga je aan de slag met het verwerken van kennis die je kunt gebruiken voor je geschiedenisles. 4 Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd

5 Je gaat op zoek naar extra informatie over de betreffende periode door de volgende onderdelen (a en b) uit te voeren. Deze informatie kun je gebruiken in je les. a een historisch kinder- of jeugdboek De docent kan jullie een overzicht geven van historische kinder- en jeugdboeken. Ieder van jullie leest een kinderboek dat gaat over het door jullie gekozen tijdperk in de geschiedenis. Aan het eind van deze periode lever je een uittreksel van het gelezen boek in. b museum Bezoek een museum naar keuze met informatie over jullie tijdperk. Maak hiervan individueel een verslag van minimaal één A4'tje. 4. Uitvoering De les moet aansluiten bij de kerndoelen van 'Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd' en bij de leerlijn van de van tevoren afgesproken doelgroep. Werkmodel: Lesbrief op Er is een goede lesopzet gemaakt op een lesformulier waarop jullie een duidelijke omschrijving geven van de: doelstelling beginsituatie inleiding werkvormen afsluiting. Tijdens de presentatie van de les tonen jullie aan dat jullie in staat zijn een interactieve les te verzorgen over een persoon of gebeurtenis uit een periode uit de Nederlandse geschiedenis. Er wordt gebruikgemaakt van passende didactische werkvormen. De presentatie is helder en duidelijk. Iedereen levert een evenredige bijdrage aan de demonstratie. Jullie kunnen uitleg geven bij de gepresenteerde activiteit. Er is een lijst met bronnen over de informatie die jullie hebben verzameld. Het uittreksel van het historische kinder- of jeugdboek. Een verslag van het bezoek aan een museum. 5. Beoordeling De punten waarop je wordt beoordeeld tijdens je demonstratie, kun je achter in dit boek vinden in het hoofdstuk Beoordeling. Taal Taal Taal Taal Neem deze training door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze training voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de training neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: woordenlijst op Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 >Historisch besef als onderwijsdoel Bij geschiedenisonderwijs oriënteren de leerlingen zich op het verleden in relatie tot het heden. De hedendaagse situatie waarin leerlingen leven, is het resultaat van verschijnselen en gebeurtenissen, ontwikkelingen en personen in het verleden. Om meer van het heden te kunnen begrijpen, verdiepen de leerlingen zich in aspecten van het verleden, wat leidt tot kennis van en inzicht in bepaalde historische verschijnselen in het algemeen. Geschiedenis behoort tot het leergebied 'Oriëntatie op jezelf en de wereld'. Oriëntatie op tijd gaat over geschiedenis. Geschiedenisonderwijs valt volgens de kerndoelen van het onderwijs uiteen in twee domeinen: domein historisch besef domein historische gebeurtenissen. Doelstellingen Je kunt de betekenis van de domeinen 'historisch besef' en 'historische gebeurtenissen' benoemen. Je kunt je eigen geschiedenis aangeven op een tijdbalk. Je kunt algemene kennis activeren met betrekking tot de perioden uit de geschiedenis. Je kunt aantekeningen maken over de perioden uit de geschiedenis. Je kunt een onderzoek doen naar belangrijke gebeurtenissen en personen uit je eigen woonplaats of regio en deze overzichtelijk weergeven. 1. Opdracht: Kerndoelen Zoek de kerndoelen van het basisonderwijs/vmbo op. Typ in op Google Kerndoelenboekje primair onderwijs en klik op de pdf Kerndoelen primair onderwijs. Kijk bij het gebied Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd. Beschrijf in je eigen woorden op een A4'tje wat geschreven wordt over het: domein historisch besef domein historische gebeurtenissen. Zie voor meer informatie Wat moeten kinderen kennen en kunnen op dat gebied? Voeg dit A4'tje toe aan je trainingslogboek. 2. Opdracht: Maak de korte geschiedenisquiz De geschiedenis kunnen we verdelen in tien perioden (tijdvakken) waarin diverse personen een belangrijke rol hebben gespeeld of belangrijke gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Korte geschiedenisquiz 6 Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd

7 We gaan uit van de volgende tien perioden Zet in de laatste kolom het cijfer van de bijbehorende periode. Meerdere cijfers zijn mogelijk. 1. tot 3000 voor Chr. a) Tachtigjarige Oorlog 2. circa 3000 voor Chr.-500 na Chr. b) Rembrandt van Rijn c) Hunebedden d) Kruistochten e) Germanen f) Ridders g) Eerste Wereldoorlog h) Napoleon i) Pest j) Skype Is het jaartal achter de gebeurtenis juist of onjuist? Juist Onjuist Tweede Wereldoorlog Columbus ontdekt Amerika Watersnoodramp Willem van Oranje vermoord Totale onafhankelijkheid van Suriname Oprichting VOC Karel V doet afstand van de kroon Invoering van de leerplicht Afschaffing van de slavernij Oprichting van de NAVO Algemeen vrouwenkiesrecht Oefening: Tijdbalk eigen geschiedenis Inmiddels heb je vanaf je eigen geboorte tot en met nu ook al een hele tijd achter de rug waarin veel gebeurtenissen hebben plaatsgevonden en plaatsen en personen een belangrijke rol hebben gespeeld in je eigen leven. Voorbereiding papier (posterformaat) en pen/stiften. Uitvoering Breng je eigen geschiedenis in beeld. Laat op een horizontale tijdlijn vanaf je geboorte tot en met nu zien welke voor jou belangrijke gebeurtenissen, plaatsen en personen een rol hebben gespeeld in jouw leven. Bespreek je tijdbalk met een medestudent die je nog niet zo goed kent en vertel elkaar jullie geschiedenis. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 Controle Je hebt een aardig beeld van je eigen geschiedenis gegeven. Denk goed na over of je geen personen en gebeurtenissen bent vergeten. Je hebt je tijdbalk met een medestudent besproken. Reflectie Hoe was het voor jou om terug te kijken op je eigen leven? Vond je het makkelijk om de tijdbalk in te vullen of moeilijk? Waarom? Hoe was het om je eigen geschiedenis aan iemand te vertellen die je nog niet zo goed kent? Beschrijf het proces en jouw ervaringen in het trainingslogboek. 4. Oefening: Regiocanon Elke plek heeft haar eigen verhaal. In jouw eigen woonplaats/regio hebben ook veel belangrijke gebeurtenissen plaatsgevonden. Ook zijn daar vast personen geweest die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis. We noemen dit een regiocanon. Voorbereiding Verdeel de klas in groepjes. Kies de provincie, plaats of regio waar je een onderzoek wilt gaan doen naar belangrijke gebeurtenissen, plekken en personen. Zorg dat elk groepje een andere regio of provincie onderzoekt. Zorg dat je beschikt over een computer, internet, een bibliotheek en andere bronnen. Zorg voor een lokaal of ruimte in het schoolgebouw waar je een tentoonstelling kunt inrichten. Uitvoering Zoek naar zo veel mogelijk gebeurtenissen, plekken en personen die kenmerkend zijn voor de door jou gekozen plaats of regio. Maak gebruik van verschillende bronnen en voeg deze toe aan het trainingsdagboek. Met de verzamelde informatie ga je een tentoonstelling inrichten in de aangegeven ruimte voor kinderen van de bovenbouw van de basisschool. Hoe je deze vorm geeft, mag je zelf bepalen. Maar houd wel rekening met het niveau waarop je de taal gebruikt en je informatie presenteert. Deze moeten begrijpelijk zijn voor groep 6, 7 én 8! Controle Je hebt verschillende gebeurtenissen, plekken en personen kunnen vinden uit de gekozen regio of provincie. Je hebt je informatie gericht op de doelgroep en de informatie creatief en educatief tentoongesteld. Reflectie Was het makkelijk of moeilijk om informatie te vinden voor de opdracht? Waarom? Welke gebeurtenissen, plekken en personen uit jouw plaats of regio kende je al? Van welke had je wel eens gehoord? Van welke gebeurtenissen had je nog nooit gehoord? Welke gebeurtenis, plaats of persoon vind jij het interessantst? Waarom vind je dat? Welke rol had jij tijdens de samenwerking met je medestudenten met betrekking tot het zoeken van informatie en het inrichten van de ruimte? Beschrijf het proces en jouw ervaringen in het trainingslogboek. 8 Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd

9 >Theoriebron 1: Tijd van jagers en boeren (prehistorie: tot 3000 voor Christus) De eerste mensen op onze aarde leefden van jagen en verzamelen. Hun leven stond in die tijd in het teken van overleven. Er moest eten verzameld worden en er werd gezocht naar eetbare wilde planten. En door te jagen op dieren zorgden zij elke dag voor voldoende voedsel. De jagers en verzamelaars hadden geen vaste verblijfplaats. Ze trokken rond in kleine groepen (twintig à dertig personen) op zoek naar nieuwe gebieden waar genoeg voedsel te vinden was. Zij reisden vaak de dieren achterna. Jagers en verzamelaars woonden in grotten en in tenten gemaakt van stro en dierenhuiden. Van natuurlijke materialen, zoals steen, been en hout, maakten ze hun pijlen, speren en bogen. Hiermee konden de mannen jagen op rendieren, zwijnen en vissen. Het vlees van de dieren werd gebruikt om te eten, de huiden voor kleding en dekens en de tanden voor sieraden. En zelfs ingewanden werden schoongemaakt. Met een varkensblaas bijvoorbeeld kon je water vervoeren of een voetbal maken. Dankzij hun gevarieerde voedsel leefden zij in goede gezondheid. De vrouwen zochten naar bladgroente, knollen, wilde vruchten en noten en zorgden voor de huishouding en kinderen terwijl de mannen op jacht waren. Vuur had een belangrijke functie om eten te bereiden, maar ook om zichzelf warm te houden. De jagers en verzamelaars hadden een groot gebied nodig om in te leven. Maar door de verbetering van hun jacht- en verzameltechnieken konden zij steeds langer op dezelfde plaats verblijven. De eerste boeren leefden heel anders dan de jagers die in ons land leefden. De boeren bleven op dezelfde plek en maakten hun huizen van stro, leem, takken en boomstammen. Zij hadden de bijl uitgevonden, waarmee ze bomen konden omhakken. Hierdoor kregen ze ruimte voor akkers, waarop ze graan konden verbouwen. Ze gingen vee en huisdieren houden. De os bijvoorbeeld hielp mee bij het bewerken van het land, de varkens zorgden voor vlees, de geiten voor melk en de schapen voor wol. De boeren ontdekten de maalsteen voor het graan, het houtskoolvuur om het eten op te bereiden en het pottenbakken om hun voedsel te kunnen bewaren. De vorm van de bekers die zij bakten, leek op die van een trechter. Daarom werden deze boeren ook wel het Trechterbekervolk genoemd. Het Trechterbekervolk werd bekend om het bouwen van hunebedden. Met grote zwerfkeien bouwden de hunebedbouwers hun graven, die je nu vooral in Groningen en Drenthe nog kunt terugvinden. Uitgeverij Edu Actief b.v. 29

10 >Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsleden: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Actieve deelname Persoonlijk verslag De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag bevat alle gevraagde onderdelen. Trainingslogboek Het trainingslogboek is goed bijgehouden. Het trainingslogboek is netjes en verzorgd. STARR Er is van meerdere opdrachten een reflectie volgens de STARR-methode gemaakt. De reflectie volgens de STARR-methode bevat de onderdelen: situatie, taak, actie, resultaat en reflectie. De reflectie volgens de STARR-methode geeft aanleiding tot verbeterpunten. 40 Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd

11 Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Demonstratie Taalgebruik De les moet aansluiten bij de kerndoelen van 'Oriëntatie op jezelf en de wereld, tijd' en bij de leerlijn van de van tevoren afgesproken doelgroep. Er is een goede lesopzet gemaakt in het werkmodel of op het lesformulier: doelstelling beginsituatie inleiding werkvormen afsluiting. Tijdens de presentatie van de geschiedenisles toon je aan dat je in staat bent een interactieve les te verzorgen over een persoon of gebeurtenis uit een periode uit de Nederlandse geschiedenis. Je toont aan dat je kennis hebt van de periode die je gebruikt voor je les door de belangrijkste gebeurtenissen en personen kort weer te geven. Je maakt gebruik van passende didactische werkvormen. De presentatie is helder en duidelijk Je kunt uitleg geven bij de gepresenteerde activiteit. Je hebt een evenredige bijdrage geleverd aan de demonstratie. Je hebt een lijst met bronnen over de informatie die je hebt verzameld. Je hebt het uittreksel van het historische kinder- of jeugdboek. Je hebt een verslag van het bezoek aan een museum. Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De schriftelijke producten zijn in correct Nederlands geschreven. Overig Eindbeoordeling Onvoldoende Voldoende Goed > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: Uitgeverij Edu Actief b.v. 41