training: Begeleiden bij educatieve activiteiten

Transcriptie

1 training: Begeleiden bij educatieve activiteiten

2 >Inhoud > Over deze training 3 > Educatie in sociaal-cultureel werk 8 > Formuleren van doelstellingen 12 > Didactische werkvormen en instructie 15 > Evalueren 20 > Lesbrieven 23 > Theoriebron 1: Wat is leren? 27 > Theoriebron 2: SMART 29 > Theoriebron 3: Didactische werkvormen 31 > Theoriebron 4: Evalueren 34 > Werkmodel: Lesbrief 36 > Beoordeling 37 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Judy Tienhoven en ROC Mondriaan Begeleiden bij educatieve activiteiten Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN Copyright 2011 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.

3 >Over deze training Leren is als groeien. Leren is meemaken. Leren is fouten maken en inzien hoe het beter kan. Leren is meer keuzes vinden en dingen anders doen. Leren is horen, zien en voelen. Leren is jezelf vinden. Leren past vanzelfsprekend in sociaal-cultureel werk. Maar wat is educatie? Gaat dat verder dan het alledaagse leren? Hoe pak je dat aan? Dat antwoord proberen we te vinden in deze training. Doelstellingen van de training Je weet wat educatie en leren is in het sociaal-cultureel werk. Je kunt een doelstelling concreet formuleren en afstemmen op de deelnemer(s) en de situatie. Je kunt didactische werkvormen en instructie afstemmen op de leerdoelen en deelnemer(s). Je kunt activiteiten en bijbehorende doelstellingen evalueren. Je kunt educatieve activiteiten in een lesbrief opstellen, waarmee je zelf (of een collega) direct aan de slag kunt. Je toekomstige collega: Naam: Leeftijd: Werkzaam als: Medewerkers: Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in zijn werk: Uitdaging in zijn werk: Grootste moeilijkheid: Wat er moet veranderen: Grootste blunder: Waaraan hij wil werken: Johan van Someren 45 jaar Directeur Brede school De Leidraad Twintig leerkrachten, vijf stafmedewerkers, tien pedagogisch medewerkers van het dagverblijf en vier bso-medewerkers. Leidinggeven aan en de organisatie van alle activiteiten in de brede school. Het gebouw beschikbaar maken voor activiteiten voor en contacten tussen mensen in de buurt. Mijn telefoon. Ik ben de spin in het web. Mijn wensenlijstje is te lang. We werken aan hetzelfde doel, maar iedereen is gewend vanuit zijn eigen werkplek te denken. Een vader een standje geven die zijn kinderen te laat op school bracht (terwijl zijn vrouw die nacht net bevallen was...). Ieder kind en iedere deelnemer bij naam kennen. Taal Taal Taal Taal Neem deze training door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze training voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de training neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: Woordenlijst op Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Beoordeling Je oefent tijdens de training veel. In welke mate je vooruit bent gegaan en hoe je meer inzicht hebt verworven in de theorie en praktijk, wordt als volgt beoordeeld: 1. je actieve deelname tijdens de lessen 2. een persoonlijk verslag: het trainingslogboek een reflectie van de training volgens de STARR-methode. 3. een demonstratie van je lesactiviteit. Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag inleveren voor: In het persoonlijk verslag houd je bij wat je gedaan hebt en wat je geleerd hebt. Het persoonlijk verslag bestaat uit een trainingslogboek en een reflectie volgens de STARRmethode. Het trainingslogboek bestaat uit een schrift of een snelhechter waar je notities in bewaart. Voor elke opdracht of oefening noteer je de antwoorden op de vragen. Na elke oefening leg je ook de reflectie vast op papier. Het trainingslogboek werk je netjes uit. De reflectie volgens de STARR-methode doe je aan het einde van de training. Je kiest, met behulp van je trainingslogboek, een aantal voor jou belangrijke opdrachten en oefeningen uit. Deze opdrachten of oefeningen verwerk je in een STARR. Hieronder staat de opzet van een STARR. Werkmodel: Logboek op Situatie en Taak Omschrijf de situatie en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Actie en Resultaat Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan het resultaat was. Reflectie Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. Beschrijf hoe je het de volgende keer anders zou aanpakken. Werkmodel: Studieplanning op Demonstratie: lesactiviteit Deze demonstratie doe je op: Hierna staan zes casussen over educatieve activiteiten. Kies drie casussen en bereid hierbij drie lesbrieven voor. Tijdens de demonstratie geef je een instructie (aan groepsgenoten) die door jou is gemaakt. Je begeleider kiest welke van de drie casussen je gaat demonstreren. Stem de educatieve activiteit af op de specifieke doelgroep van de casus en situatie. 4 Begeleiden bij educatieve activiteiten

5 Casus A: Voor- en vroegschoolse educatie in de peutergroep 1. De casus Peutergroep Pipeloentje heeft elke ochtend, na de fruithap, een taalkringetje. De tien kinderen (2-4 jaar) zitten aan tafel en zijn bezig met het thema Boodschappen. Meestal wordt een boekje, liedje of voorwerp aangeboden. Hierbij is het doel dat de kinderen kennismaken met vijf nieuwe woorden die in het thema passen. Na de activiteit kennen de kinderen de betekenis van deze woorden en kunnen ze daarover iets vertellen of zingen of daarvan iets laten zien. 2. Bijzonderheden Geen bijzonderheden. 3. Voorbereiding Bedenk wat de kinderen al in het thema hebben gedaan en wat jouw activiteit zal zijn. Casus B: EHBO voor kinderen tijdens een bso-activiteit (6-9 jaar) 1. De casus Bso-groep Kidzclub heeft elke middag, na schooltijd, een sport- of cultuuractiviteit. De tien kinderen zijn nu bezig met het thema Hellup. Meestal wordt een sportactiviteit, spel of klein project aangeboden. Hierbij is het doel dat de kinderen kennismaken met onderwerpen uit het thema die ze thuis of op school niet direct tegenkomen. Deze keer is dat EHBO. Na de EHBO-activiteit kunnen de kinderen daarover iets vertellen of zingen of daarvan iets laten zien. 2. Bijzonderheden Geen bijzonderheden. 3. Voorbereiding Bedenk wat de kinderen al in het thema hebben gedaan en wat jouw activiteit zal zijn. Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 Casus C: Huiswerkbegeleiding in de bso van leerlingen in groep 7 en 8 (10-13 jaar) 1. De casus Bso-groep Honk heeft elke middag, na schooltijd, een halfuurtje tijd voor huiswerkbegeleiding. De tien kinderen zijn nu bezig met het thema Tijdmanagement. Meestal wordt een discussie, opdracht of activiteit aangeboden. Hierbij is het doel dat de kinderen kennismaken met studievaardigheden en tips op dat gebied. Een aantal kinderen gaf aan dat ze moeite hebben om de op maandag opgegeven weektaak op vrijdag af te hebben. Na de activiteit kunnen de kinderen laten zien hoe ze de weektaak gaan managen of kunnen ze hun mening hierover geven. 2. Bijzonderheden Geen bijzonderheden. 3. Voorbereiding Bedenk wat de kinderen al in het thema hebben gedaan en wat jouw activiteit zal zijn. Casus D: Inburgeringsactiviteiten voor buitenlandse huisvrouwen 1. De casus Vrouwengroep IJsbreker heeft elke woensdagochtend, tijdens schooltijd, twee uurtjes tijd voor inburgerings- en taalactiviteiten. De tien dames zijn nu bezig met het thema Mijn kind op school. Meestal wordt een gesprek, opdracht of activiteit aangeboden. Hierbij is het doel dat de dames kennismaken met de Nederlandse cultuur en werken aan woordenschatuitbreiding. Binnenkort zijn er rapportgesprekken op school voor ouders en leerkrachten. De dames hebben aangegeven dat ze zich graag willen voorbereiden op zo'n gesprek. Na de activiteit kunnen de dames iets vertellen over de onderwerpen van zo'n gesprek of hun mening geven over de prestaties van hun kind. 2. Bijzonderheden Geen bijzonderheden. 3. Voorbereiding Bedenk wat de groep al in het thema heeft gedaan en wat jouw activiteit zal zijn. Casus E: Mediacursus voor ouderen 1. De casus Ouderengroep Nestor heeft elke donderdagochtend twee uur de tijd voor hobby en contact. De twintig senioren zijn nu bezig met het thema Moderne media. Meestal wordt een discussie, opdracht of activiteit aangeboden. Hierbij is het doel dat de ouderen kennismaken met het zelfgekozen onderwerp en tips uitwisselen op dat gebied. Deze keer heeft de groep aangegeven meer te willen weten over social media (Hyves, Facebook, MSN, Skype, Twitter en dergelijke). Iedereen heeft kinderen en kleinkinderen die daarmee actief zijn en die meestal iets verder weg wonen. Na de activiteit kunnen de dames en heren iets demonstreren of hun mening geven. 2. Bijzonderheden Geen bijzonderheden. 3. Voorbereiding Bedenk wat de groep al in het thema heeft gedaan en wat jouw activiteit zal zijn. 6 Begeleiden bij educatieve activiteiten

7 Casus F: Cursus kennismaken met leren lezen en rekenen voor ouders van leerlingen in groep 3 1. De casus Oudercommissie De spruit organiseert elke eerste vrijdagavond van de maand een activiteit voor ouders. Meestal wordt een discussie, workshop of activiteit aangeboden. Hierbij is het doel dat de ouders contact houden met elkaar en leerkrachten en betrokken blijven bij actuele onderwerpen op school. De ouders van kinderen in groep 3 hebben aangegeven erg benieuwd te zijn hoe kinderen leren lezen en/of rekenen. Ook de leerkrachten van groep 3 hebben aangegeven dat er (te) veel vragen leven bij ouders. Na de activiteit kunnen de dames en heren iets demonstreren of hun mening geven. 2. Bijzonderheden Geen bijzonderheden. 3. Voorbereiding Bedenk wat de ouders al weten en wat jouw activiteit zal zijn. 4. Uitvoering Kies drie casussen en bereid hierbij drie lesbrieven voor. Tijdens de demonstratie van tien minuten geef je een instructie (aan groepsgenoten) die door jou is gemaakt. Je begeleider kiest welke van de drie casussen je gaat demonstreren. Stem de educatieve activiteit af op de specifieke doelgroep uit de casus en situatie. Zorg voor een voorbereiding in drie lesbrieven, waarin de doelen, jouw instructie en de werkvorm staan beschreven. Gebruik het werkmodel 'Lesbrief' en alle theoriebronnen om je doelen, werkvorm en instructie goed uit te werken. 5. Beoordeling De punten waarop je wordt beoordeeld tijdens je demonstratie kun je achter in dit boek vinden in het hoofdstuk Beoordeling. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 >Educatie in sociaal-cultureel werk Leren past vanzelfsprekend in sociaal-cultureel werk. Maar wat is educatie? Waarom gaat dat verder dan het alledaagse leren? Dat antwoord proberen we te vinden in deze training en in dit hoofdstuk. Doelstellingen Je kent werkvelden waarin educatie een rol speelt. Je weet wat educatie en leren is. Je kunt leersituaties in werkvelden omschrijven en daarbij passende activiteiten bedenken. 1. Opdracht: Wat is leren? Leren is als groeien. Leren is meemaken. Leren is fouten maken en inzien hoe het beter kan. Leren is horen, zien en voelen. In feite leren we dagelijks, elk uur, elke minuut. Wat heb jij gisteren geleerd? Hoe zie jij leren en wat is voor jou belangrijk om te kunnen leren? 8 Begeleiden bij educatieve activiteiten

9 Lees nu theoriebron 1. Schrijf op wat je belangrijk vond. Wat was nieuw, wat wist je al? Theoriebron 1: Wat is leren? Belangrijk: Nieuw: Wist ik al: 2. Oefening: Werkvelden met educatie Educatie is overal in het werkveld van de sociaal-cultureel werker te vinden. Waar zijn we bewust bezig met leren? Zoek met je groepsgenoten naar leeractiviteiten binnen alle velden van het sociaal-cultureel werk. Voorbereiding Zorg dat dit klaar ligt: schoolbord, whiteboard of flip-over markers in verschillende kleuren. Uitvoering Verdeel de volgende rollen: voorzitter, schrijver/tekenaar, brainstormer (2). Maak samen een schema over educatie in sociaal-cultureel werk. Maak bij elke tak steeds drie nieuwe takken. Ga drie niveaus diep (zie onderstaand voorbeeld). Presenteer jullie schema aan de rest van de groep. Controle Is het gelukt om steeds drie nieuwe takken te maken? Is het gelukt om steeds drie niveaus diep te gaan? Uitgeverij Edu Actief b.v. 9

10 Reflectie Hoe is het maken van het schema gegaan? Waarom is het zo gegaan? Wat vind je van educatie in sociaal-cultureel werk? Heb je nu een ander beeld van de werkvelden dan hiervoor? Zo ja, welk beeld heb je nu? Wat zou je een volgende keer anders doen? Beschrijf het proces en jouw ervaringen in je trainingslogboek. 3. Oefening: Leeractiviteiten in het veld in schema Je hebt nu een beeld van de leeractiviteiten in het werkveld. Zoek nu samen uit wat die activiteiten precies inhouden en stel vast wat er precies wordt geleerd. Voorbereiding Zorg dat dit klaar ligt: het schema van oefening 2 op een flip-over of overgeschreven op een A4'tje. Uitvoering Zet alle leeractiviteiten uit jullie schema op een rij. Beschrijf de activiteit kort. Geef een voorbeeld van wat er geleerd wordt. Leeractiviteit Beschrijving Deelnemers leren 10 Begeleiden bij educatieve activiteiten

11 Controle Is het gelukt om alle leeractiviteiten te beschrijven? Is bij elke leeractiviteit aangegeven wat deelnemers leren? Reflectie Welk beeld van leeractiviteiten in het werkveld heb je gekregen? Wat vind je van wat de deelnemers leren? Beschrijf het proces en jouw ervaringen in je trainingslogboek. 4. Oefening: Observatie begeleiden van leren Observeer samen de onderstaande YouTube-filmpjes. Observeer steeds de leeractiviteit. 'Weerbaarheidtraining Utrecht bestaat 15 jaar' 'Instructiefilm voor NSEde Debat' 'Mobiele telefoons ouderen' (een video van de consumentenbond) 'Computercursus voor senioren'. Voorbereiding Zorg dat je vier kopietjes van het werkmodel 'Observatieformulier' bij je hebt. Denk vooraf na over elke leersituatie. Wat zullen de deelnemers doen en willen leren? Schrijf voor elke leersituatie kort op wat jij zou doen als jij de sociaal-cultureel werker was. En welke opdrachten je de deelnemers zou geven en welke vragen je hun zou willen stellen. Zie voor meer informatie Werkmodel: Observatieformulier op Uitvoering Je schrijft bij elke leersituatie op wat de sociaal-cultureel werker zegt en doet om de deelnemers iets te leren. Maak gebruik van het werkmodel 'Observatieformulier'. Bespreek samen je observatie en de acties van de sociaal-cultureel werker. Controle Heb je samen geobserveerd? Heb je de observaties samen besproken? Reflectie Heb je van tevoren goed ingeschat wat de deelnemers zouden doen bij elke leeractiviteit? Lees wat is opgeschreven op het observatieformulier. Heb je vooraf goed ingeschat wat de sociaal-cultureel werker zou gaan doen? Wat zou jij hetzelfde en/of juist anders doen? Beschrijf het proces en jouw ervaringen in je trainingslogboek. Uitgeverij Edu Actief b.v. 11

12 >Theoriebron 1: Wat is leren? Bij leren denk je algauw aan een leraar die kennis overdraagt. Toch is leren niet alleen kennisoverdracht. Je kunt behalve kennis vaardigheden en houdingen overdragen. Al van kleins af aan leer je over hoe we ons gedragen en wat je moet kunnen om mee te doen in de maatschappij. Baby's imiteren hun ouders, peuters imiteren elkaar, kinderen zoeken nieuwe uitdagingen, pubers zoeken de grenzen op en volwassenen vinden een plek in de maatschappij. Leren vindt dus ook plaats buiten een school. Daar waar je mensen begeleidt naar zelfstandigheid is er sprake van leren. Je bent voortdurend in ontwikkeling. Je hebt als mens mogelijkheden om jezelf een plaats te geven op de wereld en tussen anderen. Je zoekt naar een manier om jouw persoonlijke mogelijkheden te gebruiken en uit te breiden. Een mens ontwikkelt zich op verschillende gebieden: Ontwikkelingsgebieden: Psychomotoriek: handelend omgaan met de dingen om ons heen. Cognitie: waarneming en voorstellingen gebruiken om te denken en te komen tot kennis. Affectie: gevoelens zijn altijd aanwezig in ontwikkelingsprocessen. Affectie is bepalend voor je relatie met mensen en de wereld. Vormsystemen Om de wereld om ons heen te begrijpen en te ordenen en om ons ook zelf te kunnen uiten, hebben we een middel nodig. Eén zo'n middel is taal. Taal is een vormsysteem. Andere vormsystemen zijn bijvoorbeeld schilderijen, muziek en dans. Een vormsysteem helpt ons: te ordenen: met woorden geven we betekenis aan wat we zien en denken ons te uiten: door een woord te zeggen geven we het door naar buiten te communiceren: door ons te uiten kunnen we anderen iets duidelijk maken. Als je vormsystemen goed kunt gebruiken, krijg je een goed beeld van je eigen mogelijkheden. Je begrijpt de wereld beter, je kunt uiten wat er in je zit en je kunt beter communiceren met anderen. Je begrijpt dus dat een vormsysteem als taal belangrijk is om te leren, maar ook om te kunnen leren. Beginsituatie Leren is niet iets waaraan je zomaar kunt beginnen. Het is belangrijk dat je bij een groep nagaat waar ze zich bevinden in de ontwikkelingsgebieden en vormsystemen. Wat is hun achtergrond, interesse? Zo kun je aansluiten bij hun persoonlijke ontwikkeling en heb je de meeste kans dat de les past en aanslaat. Doelstelling Bij het kiezen van doelen moet je beslissingen nemen. Je ontwikkelen is een proces van oriëntatie. Je bepaalt je plaats in de wereld. Als begeleider van een groep doe jij dat voor de groep. Waar zijn ze nu en wat is de volgende stap? Als je een doel te ver stelt, zal de les frustreren en te moeilijk zijn. Maar als je te laag grijpt, verveelt de groep zich. Om doelen goed af te stemmen op de groep en haar achtergrond werken we in deze training met SMART-doelen. Dit komt in een volgende theoriebron nog uitgebreid aan bod. Uitgeverij Edu Actief b.v. 27

13 Didactische werkvormen Een didactische werkvorm geeft aan hoe een leeractiviteit wordt ingericht. Niet alleen de activiteit van de groep is beschreven, maar ook de instructie van de begeleider en de materialen die de groep uitdagen om haar doel te bereiken. Ook dit onderwerp komt in een volgende theoriebron aan bod. Dat de keuze voor een goede didactische werkvorm belangrijk is, blijkt uit het feit men vaak het volgende rijtje gebruikt. We onthouden: 10% van wat we lezen 20% van wat we horen 30% van wat we zien 50% van wat we horen en zien 70% van wat we met anderen bespreken 80% van wat we evalueren en nabespreken 90% van wat we anderen uitleggen. Evaluatie Het stellen van doelen geeft aan dat je na een les een resultaat verwacht. Dat wat geleerd is, wordt bekeken. En daaraan wordt een waardeoordeel gegeven. Met een goede evaluatie is het ook gemakkelijker om een volgende keer je doel goed op de groep af te stemmen. 28 Begeleiden bij educatieve activiteiten

14 > Werkmodel: Lesbrief Naam student: Locatie: Vorige les in het kort: Datum: Doelgroep: Beginsituatie Interesse SMART-doelen Specifiek Leren Meetbaar Bijzonderheden Acceptabel Realistisch Tijdgebonden Inleiding Didactische werkvormen en instructie Materialen Kern Afsluiting Evaluatie 36 Begeleiden bij educatieve activiteiten

15 >Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsgenoten: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Actieve deelname Persoonlijk verslag De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag bevat alle gevraagde onderdelen. Trainingslogboek Het trainingslogboek is goed bijgehouden. Het trainingslogboek is netjes en verzorgd. STARR Er is van meer opdrachten een reflectie volgens de STARR-methode gemaakt. De reflectie volgens de STARR-methode bevat de onderdelen situatie, taak, actie, resultaat en reflectie. De reflectie volgens de STARR-methode geeft aanleiding tot verbeterpunten. Uitgeverij Edu Actief b.v. 37

16 Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Demonstratie Mondeling en schriftelijk taalgebruik De studenten geven een instructie (aan groepsgenoten). De instructie is vormgegeven met een passende werkvorm die is afgestemd op een specifieke educatieve doelgroep en situatie (casus) De instructie bevat een SMARTdoelstelling De instructie is vastgelegd in een uitgewerkte lesbrief. De student evalueert de gegeven instructie open en kritisch. De student geeft blijk van voldoende theoretische achtergrond. Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De schriftelijke producten zijn in correct Nederlands geschreven. Overig Eindbeoordeling Onvoldoende Voldoende Goed > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: 38 Begeleiden bij educatieve activiteiten