RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ DE BODDE

Transcriptie

1 Inspectie van het Onderwijs HJH Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ DE BODDE Plaats: BRIN-nummer: Onderzoeksnummer: Onderzoek uitgevoerd op: Conceptrapport verzonden op: Rapport vastgesteld te Breda op: Tilburg 01FX 26 en 27 januari februari april 2010 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm. HB /12 Documentnummer: H

2 Pagina 2 van 13

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 26 en 27 januari 2010 een onderzoek uitgevoerd op De Bodde, school voor so en vso aan zeer moeilijk lerende kinderen om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en/of de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding Het vigerende toezichtarrangement is een basisarrangement. De inspectie heeft het arrangement op 25 november 2008 vastgesteld, gebaseerd op een kwaliteitsonderzoek dat zij heeft uitgevoerd op 19, 20 en 22 december 2005 en op jaarlijkse onderzoeken uitgevoerd op 16 maart 2006 en 25 januari Op 10 november 2009 heeft de inspectie in overleg met het bevoegd gezag besloten op grond van het vierjarencriterium in januari 2010 de kwaliteit van het onderwijs op de school te onderzoeken. Op grond van de bevindingen van dit onderzoek zal de inspectie het arrangement opnieuw vaststellen. In het onderzoek gaat zij tevens na of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet De inspectie heeft bij dit onderzoek de kern- en normindicatoren onderzocht van alle kwaliteitsaspecten uit het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005, inclusief het kwaliteitsaspect 'cyclisch proces kwaliteitszorg'. Voor deze uitbreiding is gekozen omdat er wijzigingen zijn doorgevoerd in de managementstructuur van de school en het daarmee samenhangend kwaliteitsbeleid. Tijdens het onderzoek heeft de inspectie aanleiding gezien om indicator 3.4 (betreffende de functionaliteit van de handelingsplanning) toe te voegen. Voor deze uitbreiding is gekozen om het belang van het handelingsplan als plannings-, evaluatie- en sturingsdocument te benadrukken. De inspectie heeft naast de verplichte documenten, zoals schoolgids en schoolplan en de documenten die de school eerder beschikbaar heeft gesteld, de documenten die door het bestuur ter voorbereiding op het onderzoek zijn aangereikt, geanalyseerd. Dit zijn: Het ondernemingsplan De Bodde 2010; Beeld van de school van de stand van zaken op De Bodde betreffende de indicatoren van de inspectie; INK positiebepaling (maart 2009); De zelfevaluatie (Ortho)pedagogisch & (Ortho)didactisch handelen (juni 2008) en Leerstofaanbod & onderwijstijd (nov. 2008); Planning Leerlijnen; Document Brede schoolontwikkeling. De gegevens zijn naar het oordeel van de inspectie op dit moment voor het inspectietoezicht niet zodanig relevant, betrouwbaar en valide dat de inspectie deze beoordelingen kan overnemen voor haar eigen oordeelsvorming. Pagina 3 van 13

4 Tijdens het bezoek heeft de inspectie leerlingendossiers en individuele handelingsplannen bestudeerd en beoordeeld, gesprekken gevoerd met de directie, de leden van de commissie voor de begeleiding (CvB) en de zorgteams, leerlingen, ouders en leraren. Ook zijn twaalf lessen geobserveerd. Aansluitend aan het onderzoek heeft zij de bevindingen met het bevoegd gezag besproken Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs In het jaarplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Al deze documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 13

5 2. BEVINDINGEN De Bodde 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: slecht onvoldoende voldoende goed niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) ^^ë^f^^^if^m^^^^^èmzh. Z 7: ' : :Z:MÊË&0ÈlÊêÊËZZ^ ;>^^^^^^ISiiiiKiP l 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar 9 leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar 9 leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar 9 opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de 9 leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de 9 gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.4 Het handelingsplan maakt een functionele uitvoering van de 9 handelingsplanning mogelijk. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het 9 handelingsplan. Functionaliteit handelïngspfanntng 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor 9 handelingsplanning. Pagina 5 van 13

6 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen 9 tussen leerlingen. 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van # (individuele) leerlingen. 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de 9 onderwijsbehoeften van de leerlingen. 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de 9 onderwijsbehoeften van de leerling. 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun 9 leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.1 De resultaten van de leerlingen op het gebied van de schoolse vakken liggen tijdens de schoolperiode ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. Pagina 6 van 13

7 Wet- en regelgeyirig De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11 vierde lid). wmm Pagina 7 van 13

8 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op De Bodde is van voldoende niveau. Wel bestaan tussen de afdelingen so en vso kleine verschillen. De school werkt voortdurend aan verbetering van de kwaliteit. Daarbij hebben de laatste jaren zowel de introductie van leerlijnen als de ingebruikneming van het geautomatiseerde leerlingvolgsysteem centraal gestaan. Op het niveau van de kwaliteitszorg introduceert de school kwaliteitskaarten. Deze ontwikkelactiviteiten leiden tot positieve resultaten. De school speelt hiermee bovendien in op landelijke ontwikkelingen. De inspectie heeft een betrokken en enthousiast team aangetroffen dat in staat is zich kritisch op te stellen ten opzichte van het eigen werk. Dit biedt het perspectief dat de positieve ontwikkelingen die de school nu doormaakt, een succesvol verloop zullen blijven houden. De inspectie heeft tekortkomingen vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. Deze tekortkomingen hebben betrekking op de onderwijstijd, de informatievoorziening aan ouders over de ouderbijdrage en het tijdig vaststellen van de handelingsplannen. Toelichting Kwaliteitszorg Vrijwel alle indicatoren van het systeem van kwaliteitszorg zijn positief beoordeeld. Het systeem geeft een stevige basis aan het planmatig werken aan verbetering. Verbeteringen vinden plaats in een dynamisch en cyclisch ontwikkelingsproces. De school borgt de bereikte kwaliteit echter onvoldoende. De Bodde kent een systematiek van zelfevaluatie en gebruikt daarvoor meerdere instrumenten. In maart 2009 heeft een positiebepaling plaatsgevonden. De kwaliteit van deze evaluatie kan aanzienlijk verbeteren als de school meer expliciet eigen standaarden voor goed onderwijs uitwerkt in voorbeelden van goede praktijk of concrete resultaatbeschrijvingen en daarmee haar resultaten vergelijkt. De schoolleiding legt het gevoerde schoolbeleid op voldoende wijze vast. Hiermee kan zij zich naar derden verantwoorden over de gemaakte keuzes. De aangetroffen rapportages zijn inzichtelijk. De school rapporteert de bereikte kwaliteit aan de ouders op ouderavonden en in nieuwsbrieven. De rapportage aan belanghebbenden zoals de ouders is hiermee voldoende, maar kan aan kwaliteit winnen indien de school over dit onderwerp begrijpelijke informatie in de schoolgids opneemt. De aandacht van het management van de school gaat in onvoldoende mate uit naar een goede borging van de vastgestelde procedures en afspraken. Het structureel toetsen van de dagelijkse gang van zaken ontbreekt. Hierdoor bestaat het risico dat als de school de gewenste kwaliteit niet bereikt, het management niet tijdig adequaat kan ingrijpen. De inspectie heeft in dit kader vastgesteld dat de hiervoor benodigde verbinding tussen werkvloer en management tekort schiet. Leerlingenzorg en opbrengsten Het systeem van leerlingenzorg is grotendeels van voldoende kwaliteit. Alleen normindicator 3.8 is onvoldoende. De kwaliteit van de nieuw ontwikkelde handelingsplannen is echter onvoldoende om het handelen van de leerkracht te kunnen sturen. Hierin schuilt het risico dat de school grip verliest op de ontwikkeling van de leerling. Pagina 8 van 13

9 De wijze waarop De Bodde de ontwikkeling van de leerlingen volgt, is voldoende. De school maakt gebruik van de CED-leerlijnen gekoppeld aan een - digitaal - leerlingvolgsysteem. Hoewel nog niet alle leerlijnen in het systeem zijn uitgewerkt en zijn verbonden aan standaarden of leerroutes heeft de inspectie vertrouwen in het vervolg van de implementatie. Voorwaarde is wel dat de school de goed werkende werkwijzen minder snel vervangt door nieuwe afspraken waarvan onvoldoende duidelijk is dat deze haalbaar zijn. De leerkrachten hebben hier aantoonbaar last van. De school heeft elk halfjaar een leerlingbespreking, waarbij zij de handelingsplannen van alle leerlingen in samenspraak met de ouders evalueert en bijstelt. De ontwikkelingen van de leerlingen op pedagogisch en didactisch gebied en het ontwikkelingsperspectief van de leerlingen afzonderlijk, zijn onderwerp van gesprek. De school voert klassenconsultaties uit ter ondersteuning van deze besprekingen. Naast de leerkracht en de onderwijsassistent nemen de intern begeleider en de afdelingscoördinator deel aan de besprekingen. De school voert deze aanpak in schooljaar ook voor het vso in. De intern begeleiders en de afdelingscoördinatoren zijn ook lid van de commissie voor de begeleiding (CvB). De inspectie staat kritisch tegenover de manier waarop de CvB zicht houdt op de kwaliteit van de uitvoering van de handelingsplannen. Het gaat hierbij om de volgende punten: De CvB kent geen systeem waarbij zij met de inzet van al haar deskundigheden alle leerlingen jaarlijks bespreekt. De controle ligt bij de intern begeleider van de afdeling. Deze brengt dossiers in wanneer zij meent dat zeer speciale aandacht noodzakelijk is en wanneer leerlingen in onderzoek komen. Ook bij de behandeling van vragen van ouders of leerkrachten is niet altijd de voltallige CvB betrokken. De CvB heeft weinig zicht op de praktijk waardoor zij onvoldoende de regie heeft. Ook indien zij regie op afstand wil voeren, dient zij het tot stand komen van de handelingsplannen te initiëren door gerichte handelingsadviezen te formuleren. Wanneer de CvB bij de evaluatie vaststelt dat de uitvoering hapert, is een meer participerende rol gewenst en kan van de CvB verwacht worden dat zij via de intern begeleiders van de zorgteams de uitvoering bewaakt. Dit gebeurt op dit moment onvoldoende. Een neerslag van de evaluatie van de uitvoering van de handelingsplanning is niet in de dossiers aangetroffen. De CvB geeft hiermee onvoldoende blijk van analyses waarbij de belemmerende en bevorderende factoren van de leerling in relatie tot diens ontwikkelingsperspectief zijn betrokken. Ook blijkt onvoldoende dat en hoe resultaten van toetsen en observaties bij de evaluatie benut zijn. De school stelt de handelingsplannen in overeenstemming met ouders/verzorgers vast. Voor de zittende leerlingen ligt het moment van evalueren vóór de zomervakantie terwijl het handelingsplan in veel gevallen pas in november wordt vastgesteld. Deze tijdspanne is een onnodige onderbreking van de zorgcyclus. De inspectie beoordeelt indicator 3.4 met een onvoldoende omdat de kwaliteit van het handelingsplan onvoldoende is. De oorzaak is dat de school een digitaal leerlingvolgsysteem implementeert dat de handelingsplannen kan genereren. Het is onmogelijk om op basis van die handelingsplannen doelgericht te werken aan voorgenomen activiteiten. Een vorige versie - die de inspectie in de dossiers heeft aangetroffen en die de school vorig jaar nog gebruikte - was hiervoor beter geschikt. In de huidige handelingsplannen zijn alleen doelen geformuleerd maar materialen en middelen zijn niet of nauwelijks aangegeven en de organisatie, duur en frequentie van de specifieke hulp is niet vastgelegd. De plannen bevatten daarnaast een (te) groot aantal doelen op slechts enkele ontwikkelingsgebieden. Van een prioritering is geen sprake. Zonder een nadere uitwerking door de leraar, bijvoorbeeld door groepsplannen te maken met aansluitende lesvoorbereiding, zijn deze plannen niet functioneel. De inspectie heeft hiervan Pagina 9 van 13

10 slechts enkele voorbeelden van goede praktijk aangetroffen. De leraren geven aan een actieve en richtinggevende planning van activiteiten te missen om de beoogde ontwikkeling van de competenties van een leerling en de gewenste gedragsverbetering tot stand te brengen. De inspectie kan de resultaten van de leerlingen niet beoordelen. Daarvoor zijn geen criteria beschikbaar. Bovendien kan dit pas zodra de school meerdere - jaarlijkse - cycli heeft doorlopen van evaluatie en planning, gekoppeld aan het bij de start geformuleerde ontwikkelingsperspectief. Leerstofaanbod, onderwijsleerproces en schoolklimaat Het onderwijsleerproces is van voldoende kwaliteit. Opvallend zijn het goede leerklimaat en de positieve wijze waarop het personeel met de leerlingen omgaat. Het onderwijs sluit goed aan op de missie van de school. De school werkt aan de implementatie van leerroutes en leerlijnen. De school maakt gebruik van leermethoden die voor de doelgroep bestemd zijn of past deze aan de doelgroep aan. Waar sprake is van groepslessen leggen de leerkrachten duidelijk uit. De inspectie mist een leerlijn voor zelfstandig werken. Wel zijn elementen die van een dergelijke leerlijn deel zouden kunnen uitmaken, aangetroffen zoals planborden en dag- en weekschema's. De problematiek van de doelgroep vraagt dat de leerkracht veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van zelfstandig werken en zelfstandig leren. Met name in het vso geeft de school hieraan meer aandacht. Bij de groepen die de inspectie geobserveerd heeft, blijkt onvoldoende dat leraren erin slagen de afstemming van de instructie en verwerking op de onderwijsbehoeften van de leerling tot stand te brengen. Zij spelen niet gericht in op de verschillen tussen leerlingen. Ook differentiëren de leraren onvoldoende naar benodigde leertijd. Verder zetten leraren de leerlingen onvoldoende aan tot actief nadenken en bieden aan de leerlingen tijdens instructie en verwerking te weinig ruimte voor het vinden van eigen oplossingen. Hiermee stimuleren zij de creativiteit in het oplossen van vraagstukken onvoldoende. De leraren realiseren voor deze doelgroep een orthopedagogisch klimaat waarin de leerlingen leren op een respectvolle wijze met elkaar om te gaan en waarbij de leerlingen voldoende betrokkenheid laten zien bij het onderwijs. Op het vso spreken de leraren de leerlingen ook als jongvolwassenen aan. De belangrijkste motivatie voor de leraren is de mogelijkheden van de leerlingen zoveel mogelijk te ontwikkelen. Het schoolklimaat kenmerkt zich door de taakgerichte werksfeer en de betrokkenheid van leerlingen bij het onderwijs. De school heeft voldoende inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel. Uit gesprekken met leerlingen, ouders en teamleden blijkt ook dat zij zich fysiek en sociaal veilig voelen op school. Leerlingen leren voor zichzelf op te komen. Wel stelt de inspectie vast dat er met betrekking tot de verkeersproblematiek rond de school veiligheidsrisico's zijn vanwege de ongunstige situering van de beide gebouwen. De school heeft twee locaties aan weerszijden van een weg. Leerlingen en medewerkers moeten meerdere keren per dag deze weg oversteken. Ouders en medewerkers geven aan dat de inmiddels genomen verkeersmaatregelen onvoldoende effect hebben. De inspectie acht het veiligheidsrisico voor een groot deel van de leerlingen uit de doelgroep van de school niet aanvaardbaar. Pagina 10 van 13

11 Naleving van wettelijke voorschriften Onderwijstijd De school plant in vrijwel elke groep vóór de ochtendpauze een kwartier voor eten en drinken. Uit de schoolgids noch uit het schoolplan kan de inspectie opmaken dat de opgenomen activiteiten deel uitmaken van de leer- en vormingsgebieden, die in het rooster van de school zijn opgenomen of dat de activiteiten die hiermee samenhangen, zijn aan te merken als een eigen opdracht voor de school in de zin van artikel 21, tweede lid van de Wet op de Expertisecentra (WEC). De inspectie concludeert dat de school in alle so-groepen ten onrechte minstens 15 minuten per dag en in het vso in vrijwel alle groepen 10 minuten als onderwijstijd aanmerkt. Daarmee komt de school met de huidige roosters bij het so bijna 80 uur onder het wettelijk minimum aantal onderwijsuren over acht schooljaren. Voor het vso geldt dat de school jaarlijks ruim 26 uur te weinig onderwijs biedt. Ouderbijdrage De school dient de ouders juist voor te lichten over de ouderbijdrage. In artikel 22, eerste lid onder d. van de WEC is bepaald dat de schoolgids informatie moet bevatten over een geldelijke bijdrage zoals bedoeld in artikel 40, eerste lid WEC tweede volzin en dat er een modelovereenkomst in de schoolgids is opgenomen die voldoet aan de vereisten die in dit laatste artikellid zijn genoemd. De inspectie stelt vast dat de modelovereenkomst in de schoolgids ontbreekt. Handelingsplan De vaststelling van het handelingsplan is in de meeste gevallen niet tijdig. Een tijdige vaststelling houdt in dat de school voor de leerling voor elk schooljaar een handelingsplan opstelt en voor de leerling die op of na 1 augustus wordt ingeschreven, één maand na inschrijving (artikel 41a, eerste lid WEC). De school stelt het handelingsplan voorzittende leerlingen in veel gevallen pas in oktober of november vast. Ook voor de leerlingen die op of na 1 augustus worden ingeschreven, stelt de school in de periode oktober-november nog handelingsplannen vast. Pagina 11 van 13

12 Pagina 12 van 13

13 3. TOEZICHTARRANGEMENT De Inspectie van het Onderwijs kent aan De Bodde het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van een themaonderzoek. Er zijn tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften vastgesteld. In verband hiermee geeft de inspectie het bevoegd gezag de volgende opdrachten: 1 Artikel 11, vierde lid van de WEC, betreffende de minimale verplichte onderwijstijd De inspectie verzoekt het bevoegd gezag binnen vier weken na vaststelling van dit rapport van bevindingen, de inspectie te willen berichten op welke termijn en op welke wijze de school een voldoende aantal onderwijsuren bereikt binnen de thans geldende regelgeving. De inspectie gaat in mei 2010 na of het bevoegd gezag aan haar verplichtingen voldoet. 2 Artikel 22 eerste lid onder d van de WEC De school draagt zorg voor een juiste voorlichting over de ouderbijdrage in de schoolgids van de komende schooljaren. Voor dit jaar neemt de school in de eerstvolgende ouderbrief de verplichte informatie op. Een exemplaar van deze ouderbrief zendt zij aan de Inspectie van het Onderwijs. 3 Artikel 41a, eerste lid van de WEC, het tijdig vaststellen van het handelingsplan Het bevoegd gezag draagt er zorg voor dat zij op voorstel van de commissie voor de begeleiding en in overeenstemming met de ouders voor elke leerling, voor elk schooljaar een handelingsplan opstelt. Indien de inschrijving van een leerling plaatsvindt op of na 1 augustus stelt het bevoegd gezag het handelingsplan zo spoedig mogelijk doch uiterlijk één maand na die inschrijving op. De inspectie gaat in oktober 2010 na of het bevoegd gezag aan haar verplichtingen voldoet. Pagina 13 van 13