ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. Hogeschool Drenthe hbo-opleiding Bedrijfseconomie. Croho-registratienummer: 34401

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van Hogeschool Drenthe hbo-opleiding Bedrijfseconomie Croho-registratienummer: aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 11 en 25 april 2007 Inhoud van het verslag Identificatie...2 Managementsamenvatting...4 Bevindingen...6 Bijlage 1: Programma...53 Bijlage 2: Documenten...57 Bijlage 3: Domeinspecifiek referentiekader...59 Bijlage 4: Visitatieteam...65 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen...66 De verantwoordelijke teamleider: J. Paul D. Riegen rm namens deze, M.I. van de Velde Certiked Juli 2007 Pagina 1 van 42

2 Identificatie Hogeschool Drenthe Van Schaikweg KL Emmen Telefoon: Website: Voor kwaliteit verantwoordelijke bestuurder: drs W.J. Bakker, waarnemend voorzitter College van Bestuur Kwaliteitsfunctionaris: de heer M. Blok Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Hogeschool Drenthe Hbo-opleiding Bedrijfseconomie Voltijd Locatie Emmen Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader (februari 2003) adequaat worden afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: Assistent teamleider: Extern deskundige: Secretaris: Studentlid: J.P.D. Riegen rm ir R.S. Kloosterman drs G.F. Vermeulen drs C.J. de Monchy J.W.C. van den Broek Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld ten aanzien van de gevisiteerde opleiding, en deze doen toekomen aan het visitatieteam op 15 maart De eerste visitatiedag is uitgevoerd op 11 april 2007; en op 25 april 2007 is de tweede visitatiedag uitgevoerd. Het conceptrapport is op 18 juni 2007 toegezonden aan het management van de opleiding. Op 29 juni zijn schriftelijke reacties opgesteld door de opleiding, die hebben geleid tot onderhavig definitief rapport. In de aanloop naar de visitatie is er eenmaal een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de Hogeschool. Deze bijeenkomst had een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 2 van 42

3 Managementsamenvatting Op 11 en 25 april heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding hbo Bedrijfseconomie van de Hogeschool Drenthe. Doelstelling was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader. Algemeen beeld De Hogeschool Drenthe laat in alles haar kleinschaligheid zien, en is daar trots op. Dat is niet ten onrechte want zowel docenten die aan de school verbonden zijn, evenals alumni en studenten laten weten zich in de kleinschaligheid bijzonder thuis te voelen. Kleinschalig, zonder dat het kneuterig overkomt. In tegendeel: het visitatie team van Certiked heeft goed kunnen zien hoe kleinschaligheid vertaald wordt in een hbo onderwijs systeem dat voldoet aan de kwalificaties die van een hbo instelling verwacht mogen worden. Door de nauwe samenwerking met de Kennis Campus Emmen is er voldoende aanleiding de buitenwereld in de vorm van het beroepenveld naar binnen te brengen en studenten voor te bereiden op datgene wat hen te wachten staat als zij hun studie hebben afgerond. Op sommige punten kan deze samenwerking geïntensiveerd worden. De school draagt helder het principe van uit, en laat zien dat het curriculum op dit systeem is gebaseerd. De alom geroemde kleinschaligheid komt in gevaar bij groei. We denken dat dit een bijzondere uitdaging is voor het team is: hoe om te gaan met groei en kleinschaligheid behouden? De opleiding Bedrijfseconomie heeft steeds meer te maken met internationale ontwikkelingen. Steeds meer organisaties zijn onderdeel van internationale samenwerkingsverbanden. Dat brengt met zich mee dat alles wat met financiën te maken heeft steeds vaker een internationale context krijgt en moet voldoen aan de internationale eisen. Hieraan zal naar idee van de visitatiecommissie veel meer aandacht besteed moeten worden. In tegenstelling tot de studenten van de CE opleiding zien we een geringe belangstelling bij de BE studenten om een deel van hun studie in het buitenland te doen. We vinden dat opvallend, maar ook een punt van aandacht, om de BE studenten te stimuleren naar het buitenland te gaan. Dat zou zeker in lijn zijn met de hiervoor gemaakte opmerking met betrekking tot internationalisering. Het is daarbij niet van belang dat een groot aantal studenten hun werkplek in de nabije omgeving van of in Emmen vinden. Dat zou de opleiding te veel degraderen tot een regionale school, en dat is o.i. niet de ambitie van het managent. De zelfevaluatie die de opleiding heeft geschreven, de bijlagen bij de zelfevaluatie, de documenten die de opleiding ter beschikking heeft gesteld en de aanvullende informatie die het visitatieteam heeft opgevraagd, hebben een goed niveau en hebben het visitatieteam voldoende basis geboden om aan de hand daarvan de opleiding te beoordelen. Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld, dat de onderwerpen Doelstellingen, Programma, Docenten, Voorzieningen, Kwaliteit en Resultaten alle voldoende zijn. Daarmee concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding Bedrijfseconomie in het geheel door het NVAO Beoordelingskader adequaat wordt afgedekt. Pagina 3 van 42

4 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de blokken de NVAO-criteria aangegeven die bij betreffend onderwerp en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven. Overzicht van beoordelingen van de hbo-opleiding Bedrijfseconomie voltijd Onderwerp en facet 1. Doelstellingen opleiding Certiked beoordeling positief Domeinspecifieke eisen Niveau: Bachelor Oriëntatie hbo voldoende voldoende voldoende 2. Programma positief Eisen hbo Relatie doelstellingen / inhoud Samenhang programma Studielast Instroom Duur Afstemming vormgeving / inhoud Beoordeling en toetsing goed voldoende goed voldoende voldoende voldoende goed voldoende 3. Inzet van personeel positief Eisen hbo Kwantiteit personeel Kwaliteit personeel voldoende voldoende voldoende 4. Voorzieningen positief Materiële voorzieningen Studiebegeleiding voldoende voldoende 5. Interne kwaliteitszorg positief Evaluatie resultaten Maatregelen tot verbetering Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld voldoende voldoende goed 6. Resultaten positief Gerealiseerd niveau Onderwijsrendement voldoende voldoende Pagina 4 van 42

5 1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De opleiding Bedrijfseconomie vormt samen met de technische en economische opleidingen de unit Management, Economie en Techniek (MET), één van de vier businessunits van de Hogeschool Drenthe. De unit MET bestaat uit negen opleidingen met in totaal studenten. De hbo-opleiding Bedrijfseconomie is in 2004 begonnen met de implementatie van een nieuw, competentiegericht curriculum en het major-minor-model. De invoering is nu gevorderd tot het derde studiejaar, de eerste minoren zijn inmiddels aangeboden. De eindkwalificaties van de vernieuwde opleiding zijn evenals de eindkwalificaties van de oude opleiding gebaseerd op het toen geldende landelijk vastgestelde beroeps- en opleidingsprofiel van Inmiddels heeft het domeinoverleg Economics in september 2005 de niveau-indeling vastgesteld van de zes domeincompetenties. Deze uitwerking is gevalideerd door het landelijke beroepenveld in het voorjaar van Het profiel bevat de competenties voor de gehele opleiding in termen van kennis en inzicht op vakniveau, beroepsvaardigheden en de beroepshouding die de student beheerst na afronding van zijn opleiding. De beroepsspecifieke competenties van een bedrijfseconoom hebben betrekking op de inhoudelijke kennis en vaardigheden in het beroep en op de rollen en situaties die daar aan de orde komen: 1) Het beheersen van de geldstromen en de financiële aspecten van goederen- en dienstenstromen in een organisatie op korte en lange termijn. 2) Het beheersen van de informatievoorziening met betrekking tot geldstromen en de financiële aspecten van goederen- en dienstenstromen. 3) Het zorgdragen voor de kwaliteit van de informatie en de informatievoorziening op kortere en langere termijn in bovengenoemde elementen. 4) Het voorzien in en verwerken van informatie ten behoeve van de duurzame besturing van bedrijfsprocessen. 5) Het beoordelen of informatie over geld-, goederen en dienstenstromen voldoet aan vooraf opgestelde normen. 6) Het voorzien in de behoefte aan externe informatie van interne en externe klanten ten aanzien van bovengenoemde activiteiten, rekening houdend met de daarvoor gestelde wettelijke en maatschappelijke normen en kaders. Het nieuwe curriculum is besproken met de beroepenveldcommissie van de opleiding Bedrijfseconomie. De beroepenveld commissie wordt intensief betrokken bij de opleiding. De leden van de commissie geven ook gastcolleges aan de opleiding, ze hebben contacten met stagiaires. In gesprek vertellen de leden dat de school goed luistert naar hun inbreng en op grond hiervan nieuwe programmaonderdelen ontwikkelt. Pagina 5 van 42

6 De beroepenveldcommissie Bedrijfseconomie bestaat uit vier leden. Drie leden zijn werkzaam bij grote dienstverleners in het financieel-economische werkveld. Eén lid is accountmanager bij een grote mbo-school, waarmee ook onderwijskundige expertise in de beroepenveldcommissie vertegenwoordigd is. Het visitatieteam vindt het opvallend dat het MKB niet als zodanig vertegenwoordigd is in de beroepenveldcommissie. De beroepenveldcommissie Bedrijfseconomie is een subcommissie van de gezamenlijke beroepenveldcommissie van de vier economische opleidingen. De beroepenveldcommissie vergadert drie maal per jaar. Periodiek worden de eindkwalificaties geëvalueerd. In de vergaderingen van de beroepenveldcommissie zijn de belangrijkste onderwerpen van bespreking: de inhoud van de majors en de minors en de daarin opgenomen beoogde eindkwalificaties. De studenten vinden gemakkelijk een stageplaats en afgestudeerden van de opleiding hebben weinig moeite om een passende functie te vinden. Het visitatieteam ziet hierin bevestiging dat de eindkwalificaties van de opleiding aansluiten bij de eisen uit de beroepspraktijk. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is van mening dat de opleiding, op haar eigen wijze, een profiel heeft neergezet aan de hand van het door het werkveld gedragen landelijk profiel. De actualiteit van het profiel wordt op diverse manieren getoetst: in landelijke overlegcircuits en met de betrokkenheid van beroepenveldcommissie. Daardoor is de hogeschool in staat voor zijn hbo-opleiding eindkwalificaties te formuleren die zeer nauw aansluiten bij de wensen en eisen uit het werkveld. De hogeschool evalueert de eindkwalificaties regelmatig. Alles overwegend beoordeelt het visitatieteam het facet Domeinspecifieke eisen als voldoende. 1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: Het totaal aan beroepscompetenties dat de rode draad binnen het curriculum vormt omvat het profiel van de bedrijfseconoom, zoals dat landelijk is vastgesteld in het beroepsprofiel. De eindkwalificaties zijn een adequate vertaling van de beroepscompetenties. Er is een duidelijke relatie tussen de Dublin Descriptoren en de 10 generieke hbo kernkwalificaties. De Dublin Descriptoren vormen een ontwerpeis bij de ontwikkeling van de minors. (Zie bijlage 3 voor een overzicht van de Dublin Descriptoren in de opleiding Commerciële Economie) Het visitatieteam heeft de eindkwalificaties en doelen van de opleiding en van het landelijk profiel getoetst aan de Dublin Descriptoren en zij weerspiegelen het gewenste niveau. Pagina 6 van 42

7 Kennis en inzicht. De hbo bedrijfseconomen komen vooral terecht in functies met diverse benamingen zoals treasurer, controller, financieel manager, assistent-accountant, investor relationsmanager, en dergelijke. Dat vraagt van de afgestudeerde kennis en inzicht om oplossingen te vinden voor bijvoorbeeld kostenvraagstukken, jaarrekeningvraagstukken, financieringsvraagstukken, risico analyses en kosten-baten analyses. Toepassen kennis en inzicht. De afgestudeerde dient niet alleen te beschikken over kennis en inzicht, maar moet de gangbare theorieën en handelwijzen in het werkveld ook kunnen toepassen. Daartoe is in het opleidingsprofiel aangegeven over welke toepassingsvaardigheden de afgestudeerde dient te beschikken teneinde de beroepsproducten op te kunnen leveren. Oordeelsvorming. De student werkt vanaf het begin van de opleiding aan thema s met beroepsrelevante opdrachten en toetsen. De thema s hebben rechtstreeks betrekking op de drie rollen en de kerncompetenties voor de hbo Bedrijfseconoom. De student verantwoordt de uitkomst van de opdrachten aan de hand van actuele werkmodellen en handboeken die relevant zijn voor de kerncompetenties waarop de opdrachten betrekking hebben. Communicatie. De afgestudeerde bedrijfseconoom is in staat om verbaal en schriftelijk zijn kennis en informatie over te dragen. In het afstudeertraject zijn de studenten verplicht de communicatietechnieken (presenteren, rapporteren, adviseren) toe te passen bij de uitvoering van het onderzoek, bij de rapportage en bij de verdediging. Leervaardigheden. De afgestudeerde hbo Bedrijfseconoom heeft de bekwaamheid om zijn kennis uit te bouwen en bij te stellen. Hij is in staat te reflecteren op zijn eigen functioneren en zijn beroepshouding. Hij onderkent zijn sterke en zwakke punten en is in staat hier adequaat mee om te gaan. Tevens stellen zijn leervaardigheden hem in staat om zijn loopbaan verder te ontwikkelen. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het facet niveau van hbo-bachelor als voldoende. Daarbij heeft het visitatieteam overwogen dat de eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten bij de algemeen geaccepteerde beschrijvingen van de hbo-bachelor, zoals deze verwoord zijn in de Dublin Descriptoren. Pagina 7 van 42

8 1.3 Oriëntatie hbo De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een hbo-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist of dienstig is. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: Het door het landelijk overleg opleidingen Bedrijfseconomie vastgestelde competentieprofiel vormt de basis voor het door de opleiding gehanteerde beroepsbeeld. Het beroepsbeeld is leidend bij het competentiegericht maken van het curriculum. Het beroepsbeeld vormt de rode draad bij het formuleren van authentieke beroepssituaties en het operationaliseren van de te bereiken competenties. De authentieke beroepssituaties zijn afgestemd op de inhoudelijke taakgebieden Financieel Economisch Management en Bestuurlijke Informatievoorziening. Het beroepsbeeld en het daarop gebaseerde curriculum is gevalideerd door de beroepenveldcommissie. In het curriculum van de opleiding staan de kwalificaties voor de beginnend beroepsbeoefenaar uitgewerkt, in termen van competenties. De opleiding heeft geïnvesteerd in het ontwikkelen van relaties met het bedrijfsleven. Bijvoorbeeld de minor Financial Service Management is ontwikkeld in samenspraak met het beroepenveld. De opleiding onderhoudt contacten met banken, verzekeraars en andere financiële dienstverleners zodat de studenten gemakkelijk een stageplaats en afstudeerproject kunnen vinden. Ook het MKB weet de weg naar de school te vinden. Er zijn ruimschoots aanvragen voor stagiaires en afstudeerders, de studenten kunnen kiezen. De Kennis Campus Emmen is erop gericht om de kennisuitwisseling tussen de Hogeschool en het bedrijfsleven, met name het MKB, verder te bevorderen. Organisaties kunnen een onderzoeksvraag indienen en de Kennis Campus Emmenorganiseert de projecten voor studenten om hiermee aan de slag te gaan. (Zie ook de omschrijving van de International Learning Companies onder 2.1) De Hogeschool Drenthe bevordert de groei van de Kennis Campus, er wordt een nieuw gebouw neergezet op het terrein van de school. Kort geleden is een lector Kenniscirculatie, Innovatie en Ondernemerschap benoemd. Deze lector gaat een rol spelen in de relatie tussen de opleiding en de beroepspraktijk. De opleiding laat weten dat twee docenten van de opleiding deel gaan nemen aan de Kenniskring van het lectoraat. Desgevraagd vertellen de alumni dat zij de opleiding als een goede basis beschouwen om zich van daaruit verder te ontwikkelen in hun werk en eventueel door te studeren. Met name de ervaring in het projectmatig werken is een goede voorbereiding op de beroepspraktijk. Uit het studenttevredenheidsonderzoek 2006 blijkt dat 56% van de studenten uit het eerste en tweede jaar het eens is met de uitspraak ik vind dat het beeld van wat ik met mijn studie kan bereiken, steeds duidelijker wordt.. De opleiding is begonnen met een onderzoek naar de functie-eisen van de startfuncties van alumni, om te bezien of de eindkwalificaties voldoende zijn voor beginnend beroepsbeoefenaar. Pagina 8 van 42

9 Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Op basis van het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat beroepsprofielen en competenties die door of met het relevante beroepenveld zijn opgesteld bepalend zijn voor de eindkwalificaties van de opleiding. Het visitatieteam beoordeelt de praktijkgerichtheid van het competentieprofiel als bevredigend en corresponderend met dat van een beginnend beroepsbeoefenaar in het betreffende werkveld. Op basis van de bevindingen beoordeelt zij het facet Oriëntatie hbo als voldoende. Beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding Het visitatieteam is van mening dat er sprake is van een opleiding die verankerd is in de beroepspraktijk, die het hbo-niveau bereikt en die mensen aflevert die in staat zijn adequate oplossingen te vinden voor de aangereikte problemen. Het visitatieteam heeft alle facetten van het onderwerp Doelstellingen van de opleiding voldoende beoordeeld. Daarom is haar beoordeling van het onderwerp als geheel positief. Pagina 9 van 42

10 2. Onderwerp: programma 2.1 Eisen hbo Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: In 2004 is begonnen met de implementatie van een nieuw, competentiegericht curriculum en het major-minor-model. De invoering van het major-minor model biedt de studenten gelegenheid om hun competenties specifiek te ontwikkelen in Financial Service Management en Accountancy & Controlling. De invoering is nu gevorderd tot het derde studiejaar, de eerste minoren zijn inmiddels aangeboden. Het nieuwe curriculum is opgebouwd volgens het model. De eerste twee jaar van de opleiding (onderdeel van de major) wordt de praktijk naar binnen gehaald. De studenten werken in gesimuleerde beroepssituaties die zijn ontleend aan en ontwikkeld in samenwerking met het bedrijfsleven, aangevuld met gastcolleges en excursies. De laatste twee jaar van de opleiding gaat de student naar buiten, daartoe dienen de minors, een (beroepsoriënterende) stage en een afstudeeropdracht. Met deze werkwijze bestaat de kern van de opleiding uit aan de beroepspraktijk ontleende opdrachten aan de hand waarvan de competentieontwikkeling op gang wordt gebracht, vorm krijgt en uiteindelijk wordt beoordeeld. De studenten raken bekend met de actuele beroepspraktijk door het uitvoeren van real-life projecten in de minors, de stage en de afstudeeropdracht. De afstudeeropdracht dient betrekking te hebben op de oplossing van een praktisch probleem bij een specifiek bedrijf, waarbij een relatie gelegd moet worden met de relevante theorie. De opleiding maakt gebruik van relevante nationale vakliteratuur op hbo-niveau. Daarnaast wordt gewerkt met syllabi. Via de mediatheek hebben de studenten toegang tot vaktijdschriften, vakliteratuur en verschillende elektronische databanken. Het visitatieteam vindt het opmerkelijk dat er nauwelijks Engelstalige literatuur wordt gebruik. Actuele internationale ontwikkelingen zoals IFRS en USGAAP zijn niet erg bekend bij de studenten waarmee het visitatieteam heeft gesproken. Actuele ontwikkelingen regionaal en nationaal worden wel erg goed bijgehouden De docenten onderhouden contacten met de beroepspraktijk door het begeleiden van afstuderen en de stages. Bij de beoordeling van de scripties en de stages speelt het oordeel van de bedrijfsbegeleider een rol. Sommige docenten worden ingezet voor contractactiviteiten via de Kennis Campus Emmen. De opleiding heeft overlegorganen in het leven geroepen zoals de beroepenveldcommissie (zie ook 1.1 en 1.2), de vergadering van de kerndocenten, het opleidingsteam om te waarborgen dat de ontwikkelingen in de beroepspraktijk daadwerkelijk doordringen in het onderwijs. Deze overlegen besluitvormingsstructuur zorgt ervoor dat thema s en minors jaarlijks worden gereviseerd, waarbij nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs worden opgenomen. Pagina 10 van 42

11 Uit het studenttevredenheidsonderzoek 2006 bleek dat met name de studenten die het oude curriculum volgen van mening zijn dat het praktijkgehalte van de opleiding onvoldoende is. De eerste en tweedejaars studenten zijn meer tevreden over deze aspecten. Met de invoering van de minors in het derde en vierde jaar is ook daar de praktijkcomponent in de opleiding versterkt. De school stimuleert de ontwikkeling van beroepsvaardigheden in de beroepspraktijk. In het tweede jaar kunnen studenten deelnemen aan een Student Company. De studenten vormen dan een minionderneming, waarvoor zij een ondernemingsplan schrijven, financiering regelen, hun product of dienst in de markt zetten, en na een jaar het bedrijf weer opheffen. In het derde jaar en vierde jaar bestaat de mogelijkheid voor deelname aan een International Learning Company. Dit bestaat uit een multidisciplinair team samengesteld uit 5-6 derdejaarsstudenten van verschillende studierichtingen van de Hogeschool Drenthe. De studenten gaan in september of februari van start en werken gedurende de volgende 5 maanden aan hun opdracht, het oplossen van een reëel bedrijfsprobleem van een klant. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De opleiding is praktijkgericht in zijn oriëntatie, de studenten worden gestimuleerd werkzaamheden in het werkveld uit te voeren onder begeleiding van docenten en bedrijfsbegeleiders. Tevens wordt inbreng van actuele ontwikkelingen in het werkveld in het onderwijs geborgd met de instelling van diverse overlegorganen. Op grond van de bevindingen beoordeelt het visitatieteam het facet Eisen hbo als goed. 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: Het onderwijs in het nieuwe curriculum is in de major georganiseerd rondom gesimuleerde situaties, gekoppeld aan een thema.. Het thema biedt de context waarin de studenten een rol vervullen en een beroepsproduct opleveren. Bijvoorbeeld: de studenten zijn medewerker administratie en maken een concept jaarverslag voor een bepaald bedrijf (propedeuse) of: de studenten werken bij een adviesbureau en leveren een adviesrapport op voor een bepaalde organisatie (2 e jaar hoofdfase). Per thema wordt een team van docenten geformeerd uit verschillende vakgebieden. Dit ontwikkelteam leidt van het op te leveren beroepsproduct af welke toetsbare kennis, vaardigheden en gedrag de studenten zich in dit thema moeten verwerven. Het visitatieteam heeft zich ervan vergewist dat de leerdoelen in de themaboeken toetsbaar zijn en van voldoende diepgang en breedte. Pagina 11 van 42

12 Bij de ontwikkeling van het curriculum zijn de landelijk vastgestelde competenties uitgangspunt geweest bij de vaststelling van de inhoud van het programma en de vertaling daarvan naar concreet onderwijsmateriaal. De visitatiecommissie is van oordeel dat de eindkwalificaties van de opleiding terugkomen in de diverse leerdoelen in de major en de minoren, en dat de som van de leerdoelen dekkend is voor de eindkwalificaties. Ieder thema in de eerste twee jaar beslaat een half semester, er zijn dus vier thema s per jaar. Door de indeling in vier thema s wordt de studielast voor de studenten gespreid over het jaar. In het derde en vierde jaar is het onderwijs georganiseerd in semesters: twee minoren, een stage en het afstuderen. De studenten hebben zelf invloed op de verdeling van de studielast gedurende de semesters. Ook de derde- en vierdejaarsstudenten (die volgen het oude programma) geven aan dat de studielast redelijk verdeeld is. De alumni geven desgevraagd aan dat de themagerichte aanpak typerend is voor de beroepspraktijk. Vooral de ervaring van het groepsgewijs werken aan een beroepsproduct blijkt in de beroepspraktijk van grote waarde. De studenten in het derde en vierde jaar geven aan dat zij nauwelijks Engels hebben geleerd. Zij hebben vrijwel geen studiemateriaal in het Engels gebruikt, en zij volgen ook nauwelijks onderwijs in het buitenland. De studenten in het eerste en tweede jaar hebben het gewijzigde programma Engels gevolgd. Ook zij vertellen dat ze vrijwel geen studiemateriaal in het Engels gebruiken en dat zij nauwelijks gebruik maken van mogelijkheden om in het buitenland te studeren. De alumni vertellen dat zij terugkijkend op de opleiding, het aspect Engels en internationalisering onderbelicht vonden in de opleiding. Het visitatieteam constateert dat meer focus op de internationale uitwisseling gerechtvaardigd is. De opleiding evalueert na iedere periode het onderwijs met de studenten. Voor 2007 staat een uitgebreide evaluatie van de hele major gepland, waarbij ook het beroepenveld betrokken wordt. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam heeft kunnen vaststellen dat de doelstellingen van de opleiding adequaat worden afgedekt door de inhoud van het programma. Het visitatieteam is van mening dat het curriculum meer internationale componenten (literatuur, uitwisseling, stage) kan bevatten. Het visitatieteam beoordeelt op grond van haar bevindingen het facet Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma als voldoende. 2.3 Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: Het onderwijsprogramma is georganiseerd rond authentieke, complexe beroepssituaties. Een beroepssituatie biedt een context die rijk is aan leermateriaal: er is sprake van integratie van vakgebieden, de studenten werken in teams aan het opleveren van beroepsproducten. Daarmee worden de vakken geïntegreerd aangeboden, afgestemd op de relevante competenties binnen het thema. Pagina 12 van 42

13 De beroepssituaties in de thema s lopen geleidelijk aan op in complexiteit. In het derde en vierde jaar krijgen de studenten gelegenheid zich verder te verdiepen in onderwerpen naar keuze, binnen door de opleiding gestelde randvoorwaarden. De opbouw gaat van operationeel niveau in het eerste jaar naar strategisch niveau later in de studie. In de onderwijseenheden is een balans tussen ontdekkend leren en een persoonlijke exploratie aan de ene kant en systematische instructie en begeleiding aan de andere kant. In het eerste jaar ligt de nadruk van de onderwijspraktijk op het begeleid studeren, opbouwend naar zelfstandig studerend in het laatste studiejaar. Het in 2005 gehouden alumnionderzoek laat zien dat 50% van de alumni vindt dat er voldoende samenhang is tussen de verschillende onderdelen van het curriculum. In het nieuwe curriculum is de samenhang versterkt. Het aspect wordt opnieuw meegenomen in de majorevaluatie in De economische opleidingen binnen de business unit MET hebben een beleid gericht op de internationale uitwisseling via SOCRATES, een overkoepelend stimuleringsprogramma van de Europese Unie voor het onderwijs in de 15 lidstaten. In het kader van het SOCRATES/ERASMUS programma worden per vakgebied samenwerkingsovereenkomsten afgesloten tussen de Nederlandse en buitenlandse universiteiten / hogescholen. Er zijn zeker goede mogelijkheden voor de studenten om een minor of een stage in het buitenland te volgen, waarbij de behaalde studieresultaten geldig zijn. Het visitatieteam constateert dat de hbo BE studenten weinig gebruik maken van deze mogelijkheid. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is op grond van het bovenstaande van mening dat er sprake is van een curriculum dat inhoudelijk zowel horizontale als verticale samenhang vertoont. De samenhang wordt door de docenten en de studenten herkend en goed onder woorden gebracht. Alles overwegend beoordeelt zij het facet Samenhang van het programma als goed. 2.4 Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De school heeft als beleid haar kleinschaligheid te benadrukken door de student zoveel mogelijk maatwerk te leveren. Flexibiliteit en studeerbaarheid staan hoog in het vaandel. De studenten herkennen dit beleid, zij geven aan van de school goede ondersteuning te krijgen als zij individuele aanpassingen in het rooster dan wel het studieprogramma nodig hebben. De themagerichte opleiding breekt met het traditionele vakgerichte opleiden. De studenten volgen de thema s, daarbij hebben zij de aangeboden kennis en vaardigheden nodig om de betreffende beroepsproducten op te kunnen leveren. Daarmee is de leerroute van de studenten een logisch gevolg van het themagerichte onderwijs. De studenten geven aan dat zij overwegend de geplande leerroute volgen. Hoewel bij opeenvolgende onderwijseenheden de kennis en vaardigheden uit voorgaande onderwijseenheden bekend worden verondersteld, komen formele ingangseisen niet voor. Pagina 13 van 42

14 De opleiding heeft met ingang van het studiejaar Blackboard als intranet en als elektronische leeromgeving geïmplementeerd. De studenten zijn redelijk tevreden over Blackboard als instrument voor de informatievoorziening. Desgevraagd geven de studenten aan dat zij redelijk tevreden zijn over de informatievoorziening omtrent de logistiek van het lesgeven. Uit het studenttevredenheidsonderzoek 2006 blijkt dat circa 26% van de respondenten niet tevreden is over de informatievoorziening. Inmiddels is een project Centrale Roostering gestart om de kwaliteit van de lesroosters te verbeteren. Met studenten die de opleiding voortijdig verlaten wordt een exit gesprek gevoerd. De voornaamste redenen van vertrek zijn a) de studie voldoet toch niet aan de verwachtingen van de student, b) het niveau blijkt toch te hoog te liggen. Tijdens de vorige visitatie werd door de visitatiecommissie een kanttekening geplaatst bij de door de studenten als laag ervaren studielast. Bij de invulling van het nieuwe curriculum is deze kanttekening ter harte genomen. Uit de recente periode-evaluaties en uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat de studielast nu door ongeveer 70% van de studenten als passend wordt ervaren. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Uit de documentatie en uit de gesprekken blijkt dat de opleiding voldoende aandacht besteedt aan het bevorderen van een goede doorstroom van de studenten; de flexibiliteit van de opleiding is hoog en de studielast is over het geheel genomen passend. Op basis van bovenstaande bevindingen beoordeelt het visitatieteam het facet Studielast als voldoende. 2.5 Instroom Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De instroom bij de opleiding Bedrijfseconomie is heterogeen: Nederlandse studenten met een diploma havo, vwo en het mbo. Het curriculum is gebaseerd op de Havist met het Economie en Maatschappij profiel. Bij havo en vwo profielen kunnen studenten een deficiëntie hebben, omdat Economie 1 of Wiskunde in het vakkenpakket ontbreekt. Er is geen formele toelatingstoets, in een intake gesprek gaat de SLB-er na of de studenten voldoende affiniteit met economische vakken heeft. mbo-ers kunnen instroomvrijstellingen krijgen als zij aantonen dat zij een gedeelte van het programma tijdens de vooropleiding gehad hebben. Sinds enkele jaren neemt de instroom van Duitse studenten toe, deze instroom is mede door het Duitse onderwijsbestel zeer divers. De Duitse studenten hebben verschillende vooropleidingen. Er is een specifieke propedeuse voor Duitse studenten ontwikkeld, met daarin opgenomen twee modules Nederlands. Opgemerkt zij dat de Duitse studenten voornamelijk bij de opleiding Commerciële Economie instromen, nauwelijks bij de opleiding Bedrijfseconomie. Vwo-ers met het profiel E&M hebben een gedeelte van het programma in de vooropleiding gehad, zij hebben een sterk verkorte propedeuse waardoor zij de opleiding in drie jaar kunnen afronden. Een belangrijke functie van de propedeuse is het homogeniseren van de studentenpopulatie. Pagina 14 van 42

15 De opleiding heeft een adequate procedure voor het erkennen van elders verworven competenties. De student dient aan te tonen dat hij over de betreffende kennis en vaardigheden beschikt, bijvoorbeeld door het overleggen van studiegidsen, literatuurlijsten en cijferlijsten. Het bewijsmateriaal wordt vervolgens beoordeeld door één van de vakdocenten, dat advies wordt voorgelegd aan de examencommissie. De visitatiecommissie is van oordeel dat het vrijstellingsbeleid adequaat is. De studenten zijn in ruime meerderheid (86%) tevreden over de aansluiting tussen de vooropleiding en de opleiding Bedrijfseconomie, zo blijkt uit de rapportage van de Aansluitingsmonitor. Dit cijfer ligt boven het gemiddelde oordeel over vergelijkbare opleidingen buiten de Hogeschool Drenthe. De opleiding is kleinschalig, zeker in vergelijking met BE-opleidingen in Zwolle en Groningen. De studenten en de alumni geven aan dat de kleinschaligheid een belangrijke reden is om voor de Hogeschool Drenthe te kiezen. Het geeft de school een eigen identiteit die door de studenten en de docenten op prijs wordt gesteld. De studeerbaarheid van het programma wordt na elke periode in de periode-evaluatie, in de jaarevaluatie en in het studenttevredenheidsonderzoek geëvalueerd. Met de studie-uitvallers wordt een exitgesprek gehouden door de studieloopbaanbegeleider, waarin ook de knelpunten bij de instroom aan de orde komen. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Op basis van bovenstaande bevindingen is het visitatieteam van mening dat de opleiding er in voldoende mate in slaagt het programma aan te laten sluiten bij de kwalificaties van de instromende studenten. Alles overwegende beoordeelt het visitatieteam het facet Instroom als voldoende. 2.6 Duur De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: 240 studiepunten. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: Het onderwijsprogramma omvat een vierjarig programma voor studenten met een havo of een mboopleiding of een Duitse vooropleiding, en een driejarig programma voor vwo-studenten met een gerelateerde vooropleiding. Het curriculum beslaat respectievelijk 240 creditpoints en 199 creditpoints. Deze creditpoints zijn gelijkmatig verdeeld over de vier of drie jaar. De studiebelastinguren zijn gebaseerd op het aantal creditpoints per module. Voor iedere onderwijseenheid staat het aantal studiepunten in het OER en het betreffende thema- of modulewerkboek. Uit de gesprekken met studenten, de periode-evaluaties en het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat de studenten in grote meerderheid de studielast als passend ervaren. Daar waar het niet het geval is worden verbeterplannen opgesteld. Pagina 15 van 42

16 De verdeling tussen contact-uren en zelfstudie-uren wordt bepaald door de fase van de studie en het gekozen didactisch concept. In de loop van de opleiding neemt het aantal contact-uren af van ongeveer 20 contacturen per week in de propedeuse tot ongeveer 15 contacturen per week in het vierde jaar, afgezien van de stage en afstudeerperiode. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum. Daarom beoordeelt het visitatieteam het facet Studieduur als voldoende. 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De opleiding heeft een didactisch concept voor competentiegericht leren uitgewerkt. Het onderwijsconcept is gebaseerd op het sociaal constructivisme. Het onderwijs wordt aangeboden in een betekenisvolle, rijke context die bepaald is door de eisen vanuit het werkveld. Daarin is het leren primair een zaak van de lerende, de studenten leren om zelf verantwoordelijkheid te dragen voor hun eigen ontwikkeling. Binnen het didactisch concept speelt praktijkgerichtheid een grote rol. In het themagerichte onderwijs werkt de student in een bepaalde rol aan een beroepsgericht probleem, door middel van een gesimuleerde werksituatie in de major en een concrete vraag uit de beroepspraktijk in de minoren, de stage en het afstuderen. Flankerend onderwijs biedt zo veel mogelijk op het juiste moment kennis en vaardigheden aan. Het thematisch onderwijs doet een beroep op de studenten om zelf actief vorm te geven aan hun leerproces en biedt gelegenheid alle competenties te ontwikkelen die van belang zijn om actief in organisaties te participeren. Het didactisch concept sluit aan bij de doelstelling van de opleiding om competente studenten af te leveren die gewend zijn om in teamverband beroepsproducten op te leveren en een proactieve houding ten opzichte van het werk hebben. De werkvormen zijn afwisselend, individueel werk wordt afgewisseld met groepswerk. Enkele voorbeelden zijn: reflecteren (leerstijlen test, teamrollen), in projectteams een project inrichten en uitvoeren, excursies, rollenspelen, en zelfstandig lesstof bestuderen. De studenten leren in het thematisch onderwijs al doende communiceren, samen te werken in teams, presentaties te houden, rapporten te schrijven. In het eerste jaar worden de studentteams begeleid door een tutor. De studenten leren om elkaar aan te spreken op inzet, ze leren taken te verdelen en verantwoordelijkheid te nemen om producten op te leveren. Uit de verhalen van de alumni blijkt hoe effectief deze voorbereiding op de beroepspraktijk is, de alumni geven aan met name deze competenties van belang te vinden. Pagina 16 van 42

17 De thema- en de minorteams bestaan uit verschillende vakdocenten waaronder in ieder geval een lid van het opleidingsteam. Deze teams zorgen voor de ontwikkeling, revisie en actualisering van de onderwijseenheden. Met deze werkwijze wordt bereikt dat de docenten het didactisch concept zich eigen hebben gemaakt en het uitdragen in het onderwijs aan de studenten. In het nieuwe curriculum krijgt de student training, coaching en begeleiding door de tutoren en de Studieloopbaanbegeleiders in het leren reflecteren op de competentieontwikkeling, het maken van plannen om dit verder vorm en inhoud te geven. De invulling van SLB en tutoring is in volle gang, de opleiding evalueert de opgedane ervaring en maakt plannen tot bijsturing. Bijna 90% van de studenten geeft aan dat er voldoende verschillende werkvormen worden gehanteerd en 70% is van mening dat zij voldoende worden uitgedaagd door de manier waarop het onderwijs wordt gegeven. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het gehanteerde didactische concept leeft bij de docenten en de studenten. Het concept krijgt handen en voeten in de onderwijskundige praktijk door de inzet van de diverse werkvormen en door de aandacht die hieraan in het SLB-programma wordt gegeven. De opleiding hanteert een breed scala aan werkvormen, waarbij de (toenemende) eigen verantwoordelijkheid steeds zwaar wordt aangezet. Het visitatieteam beoordeelt het facet Afstemming tussen vormgeving en inhoud, op basis van wat zij heeft gezien en gehoord als goed. Bij haar beoordeling heeft het visitatieteam ook de activiteiten meegenomen die al hebben plaatsgevonden in het kader van de invoering van het nieuwe competentiegerichte curriculum. 2.8 Beoordeling en toetsing Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De toetsing vindt viermaal per jaar plaats in de tentamen / projectweken. Herkansingen vinden in de propedeuse plaats gedurende de volgende lesperiode, in de hoofdfase in de tentamen / projectweken van de volgende periode. Uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat 25% - 30% van de MET-studenten ontevreden is over de verdeling van de toetsmomenten over het studiejaar. De opleiding wijt dat aan de soms grote hoeveelheid toetsen in een toetsweek. Dit aspect neemt de school mee in de majorevaluatie. De opleiding maakt gebruik van diverse vormen van toetsen: assessments om beroepsproducten te beoordelen, individuele schriftelijke toetsen om kennis en inzicht te toetsen, groepsevaluaties en persoonlijke feedback om de samenwerking in de themagroepen te beoordelen. De opleiding heeft het toetsbeleid vastgelegd in een notitie. De diverse vormen van toetsen en het reglement zijn vastgelegd in de OER. Uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat de meerderheid van de studenten van mening is dat het niveau van de opdrachten en toetsen passend is. Pagina 17 van 42

18 Een gedeelte van het onderwijs is modulair vorm gegeven. In de moduulwerkboeken staan de toetscriteria verwoord. Voor ieder kennisgebied dat bij een thema betrokken wordt, is er in principe een kennistoets (pen en papier toets). De toetsvorm is individueel, schriftelijk. De cijfers worden vastgesteld door de vakdocent. Voor stage en afstuderen zijn de toetsingscriteria vastgelegd in de stage- en de afstudeerhandleiding. Het visitatieteam heeft de handleidingen bestudeerd en geconcludeerd dat de criteria waarop een afstudeerscriptie op wordt beoordeeld niet erg uitgewerkt zijn. (Zie ook 6.1) Het visitatieteam merkt op dat er in de werkveldenquête voor de opdrachtgever wel heldere criteria vermeld staan, maar dat de vertaling hiervan voor de student ontbreekt. De opleiding laat weten dat zo n vertaling in september 2007 geïmplementeerd zal worden. De beroepsproducten die de studenten opleveren worden doorgaans getoetst met een assessment waarin de themagroep het product presenteert en verdedigt. Deze toetsing is collectief, individuele cijfers kunnen verhoogd of verlaagd worden aan de hand van de beoordeling van de inzet van de student. Deze procesmatige beoordeling komt tot stand door peer marking, groepsevaluaties en observaties van de tutor. De cijfers voor het beroepsproduct worden vastgesteld in een beoordelingsvergadering met de betrokken docenten en tutoren van dat thema. De systematische aandacht voor de samenwerking en de inzet van de studenten bij het opleveren van de beroepsproducten is een goede waarborg tegen het risico van meeliften in de themagroepen. Desgevraagd geven de studenten aan dat het in praktijk goed werkt. De persoonlijke ontwikkeling van de studenten wordt getoetst door middel van een portfolio, 360º feedback, reflectieverslagen en coachingsgesprekken met de Studieloopbaanbegeleider. De beoordeling van de verschillende toetsen wordt geborgd door het gebruik van het vier-ogen principe. Na afloop van elke periode worden de toetsrendementen gerapporteerd en geanalyseerd. Voor vakken met een laag slaagpercentage zijn verbeterplannen opgesteld. In het studiejaar vindt een pilot plaats met het nieuwe vak economisch rekenen met een ander didactisch concept, ter vervanging van het oude vak wiskunde. De studenten geven aan dat zij voldoende mogelijkheden hebben om deel te nemen aan de toetsen. De procedures voor herkansingen zijn bij de studenten bekend. In vergelijking met het gemiddelde van de hogeschool oordelen de studenten van de unit MET negatiever over de verkrijgbaarheid van studiemateriaal en modulewerkboeken (gemiddelde ontevredenheidsscore 28%), en de tijdstippen van bekendmaking cijfers (gemiddelde ontevredenheidsscore 46%). Het visitatieteam heeft niet kunnen constateren in hoeverre de studenten van de opleiding BE dit onderschrijven. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is van mening dat de diversiteit aan toetsvormen recht doet aan de doelstelling om competentiegericht op te leiden. De ontwikkeling, afname en evaluatie van de toetsen is ingericht en geborgd. Het visitatieteam is van mening dat de opleiding over het geheel genomen voldoende breed en diep toetst. Alles overwegend beoordeelt het visitatieteam het facet Beoordeling en toetsing daarom als voldoende. Pagina 18 van 42

19 Beoordeling van het onderwerp Programma Het programma van de opleiding, waarin de eindkwalificaties adequaat verwerkt zijn, is samenhangend en van hbo-niveau. Werkvormen sluiten aan bij de didactische uitgangspunten. De toetsen zijn van voldoende zwaarte en complexiteit. Alle facetten zijn goed of voldoende beoordeeld. Daarom is de beoordeling voor het onderwerp Programma positief. Pagina 19 van 42

20 3. Onderwerp: inzet van personeel 3.1 Eisen hbo Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De docenten onderhouden op diverse manieren contacten met de beroepspraktijk. Sommige docenten zijn nog niet lang aan de school verbonden en brengen hun werkervaring mee, sommige docenten vervullen contractactiviteiten voor de school (werkzaamheden Kennis Campus Emmen). De docenten komen daarnaast ook in contact met de beroepspraktijk via het begeleiden van excursies en stages, en door de colleges van gastsprekers. Het visitatieteam constateert uit het overzicht van de curricula van de verschillende docenten dat een deel van de docenten veelal al geruime tijd als docent werkzaam is in het onderwijs voor een aanzienlijk deel van hun tijd. Deze docenten lopen het risico geen recente praktijkervaring vanuit het beroepenveld in te kunnen brengen. Het visitatieteam herkent in de c.v. s van de docenten het beleid van de opleiding om bij werving van docenten de voorkeur te geven aan kandidaten met een recent, relevant arbeidsverleden. Desgevraagd geven de studenten net als de alumni aan dat de meeste docenten voldoende praktijkervaring in het onderwijs inbrengen. Uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat een kwart van de studenten niet tevreden is over de mate waarin docenten de praktijk verwerken in de colleges. De opleiding neemt dit onderdeel expliciet mee in de geplande majorevaluatie, ook heeft de opleiding de vraagstelling in de periodeevaluaties aangepast om gerichte informatie te verkrijgen over dit onderwerp. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is op basis van wat zij heeft gezien en gehoord van oordeel dat de meeste docenten de verbinding tussen de opleiding en de beroepspraktijk in de lessen kunnen leggen. Een punt van aandacht is de daadwerkelijke ervaring van docenten in het werkveld d.m.v. recente werkervaring of commerciële activiteiten naast het docentschap. Dit maakt dat contacten met buiten via Kennis Campus Emmen, excursies en stage- en afstudeerbegeleiding erg belangrijk zijn om de praktijkkennis op peil te houden en in te kunnen spelen op ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Alles overwegend beoordeelt het visitatieteam het facet Eisen hbo als voldoende. Pagina 20 van 42