JAARRAPPORT 2004 EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE HEMATOLOGIE/IMMUNO-HEMATOLOGIE/HEMOSTASE

Transcriptie

1 ISSN WIV J. Wytsmanstraat, 14 B-1050 BRUSSEL FEDERALE OVERHEIDSDIENST, VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE DIENST VOOR LABORATORIA VAN KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN DESKUNDIGEN JAARRAPPORT 2004 EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE HEMATOLOGIE/IMMUNO-HEMATOLOGIE/HEMOSTASE WIV/2004/Hemato. 55 Dit rapport mag uitsluitend worden gereproduceerd, gepubliceerd of gedistribueerd met toestemming van het WIV.

2 COMITE VAN EXPERTEN VOOR HEMATOLOGIE tel. fax WIV-LP (Secretariaat) : 02/ / (Dr. Van Blerk) : 02/ (Coördinator) : m.vanblerk@iph.fgov.be Dr. ARNOUT J. : 016/ / : jef.arnout@med.kuleuven.ac.be Dr. BERNIER M. : 02/ / : michel.bernier@bordet.be Dr. BOSSUYT X. : 016/ / : xavier.bossuyt@uz.kuleuven.ac.be Dr. CHATELAIN B. : 081/ / : bernard.chatelain@onco.ucl.ac.be Dr. DUCHATEAU J. : 02/ / : jeanduch@ulb.ac.be Dr. GOOSSENS W. : 016/ / : willy.goossens@uz.kuleuven.ac.be Dr. HUMBEL R. : 00352/ / : rlhumbel@llip.lu Dr. JOCHMANS K. : 02/ / : kristin.jochmans@az.vub.ac.be Dr. MEEUS P. : 053/ : peter.meeus@olvz-aalst.be Dr. MERTENS G. : 03/ : Gerhard.Mertens@uza.be Dr. MUYLLE L. : ludo.muylle@skynet.be Dr. PRADIER O. : 02/ / : opradier@ulb.ac.be Dr. RUMMENS J.L. : 011/ / : jean-luc.rummens@virgajesse.be Dr. SCHEIFF J-M. : 02/ / : jean-marie.scheiff@isto.ucl.ac.be Dr. SERVAIS G. : 02/ / : genevieve.servais@chu-brugmann.be Dr. STEENSSENS L. : 02/ / : hemssl@az.vub.ac.be Dr. THULL-SONDAG D. : 04/ / : daniele.sondag@ulg.ac.be Dr. TOMASI J.P. : 02/ / : tomasi@mblg.ucl.ac.be Dr. VAN CAMPENHOUT C. : 03/ / : christel.van.campenhout@uza.be Dr. VAN DER PLANKEN M. : 03/ / : marc.van.der.planken@uza.be

3 JAARRAPPORT 2004 De evaluaties hebben enkel betrekking op de Belgische laboratoria, die erkend zijn in het kader van het RIZIV. CELTELLING Staalmateriaal In maart (H/5084, H/5085) en november (H/5605, H/5606) werden telkens twee verse op K 2 EDTA afgenomen bloedstaaltjes rondgestuurd. De homogeniteit van de stalen werd verzekerd door voor de verzending hematocrietbepalingen uit te voeren op willekeurig genomen aliquots bij de verdeling van de stalen. Deelname Volgende tabel geeft voor de verschillende parameters het aantal deelnemers weer: Aantal deelnemers Maart November Rode bloedcellen Witte bloedcellen Hemoglobine Hematocriet MCV Trombocyten Reticulocyten Meetapparatuur 97.8% van de gebruikte apparatuur behoorde tot de series van Sysmex (34.3%), Bayer (23.7%), Abbott (22.0%) of Coulter (17.8%) (enquête van november). Resultaten 73.7% (2004/1) tot 74.1% (2004/3) van de deelnemers voerden de analyses uit tussen 24 en 36 uur na afname. 96.7% (2004/3) tot 98.0% (2004/1) van de laboratoria hebben de analyses binnen de 3 dagen uitgevoerd. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 1/22

4 De volgende tabel geeft de globale medianen en CV (%) weer voor de rondgestuurde stalen: H/5084 H/5085 H/5605 H/5606 Mediaan CV Mediaan CV Mediaan CV Mediaan CV RBC /l WBC 10 9 /l HB g/l HCT l/l MCV fl PLT 10 9 /l De interlaboratorium resultaten voor 2004 zijn bevredigend en vergelijkbaar met vorige jaren. Reticulocytenbepaling op automaten De volgende tabel geeft de globale medianen (% RBC) en CV (%) weer bekomen voor de rondgestuurde stalen: Enquête Staal Mediaan CV 2004/1 H/ H/ /3 H/ H/ De spreiding is vergelijkbaar met deze van Elektronische rapportering van de resultaten De laboratoria werd voor het eerst de mogelijkheid geboden om de EKEresultaten hematologie elektronisch door te sturen (toolkit). 68.2% (2004/1) tot 74.2% (2004/3) van de laboratoria maakten gebruik van dit systeem. Evaluatiecriteria De evaluatieprocedure, die eertijds ontwikkeld werd door Prof. Albert (Ulg, Luik), omvat 2 methoden, die hieronder beschreven worden. 1. Methode van de z-scores Deze methode bestaat er in om voor elk resultaat x een z-score te berekenen: x M = SD z (Eq.1) waarbij M en SD overeenstemmen met respectievelijk de mediaan en de standaardafwijking van de resultaten geleverd door de laboratoria, die gebruik maken van eenzelfde doseringsmethode voor parameter X. Als N het aantal resultaten aangeeft dat door een laboratorium werd geproduceerd tijdens de Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 2/22

5 cyclus 2004, dan bekomt men N waarden voor z. Deze z-scores kunnen met elkaar vergeleken worden daar ze geen eenheid meer hebben. Onder deze voorwaarden kan de globale laboratoriumkwaliteit weergegeven worden door het percentage buiten de limiet ( + of 3 SD vallende) z-scores (Pz). Pz wordt berekend, zoals hieronder getoond wordt, uit het totaal aantal geproduceerde z-scores (N) en het aantal resultaten waarbij z > 3, (Nz). P N Z = 100 (%) (Eq.2) N Z Hoe kleiner Pz, hoe beter de performantie van een laboratorium. Hoe hoger de Pz, des te verontrustender is het kwaliteitsniveau. Een laboratorium met Pz = 0% heeft in 2004 geen enkel resultaat geleverd dat buiten de grenzen lag, zijn globale kwaliteit is perfect. Omgekeerd, indien Nz = N, dus Pz = 100%, vielen alle resultaten buiten de grenzen (extreem geval). Gebruikmakend van de hierboven beschreven methodologie werd voor elk laboratorium een Pz-index berekend, die de globale kwaliteit van het laboratorium gedurende de voorbije cyclus weergeeft. Op deze wijze hebben we de laboratoriumresultaten die ons werden geleverd samengevat in één enkele parameter Pz. Het bestuderen van de distributie van de Pz-waarden, bekomen door alle gecontroleerde laboratoria samen, laat nu toe om, bijvoorbeeld, de Pz-waarde te bepalen, die slechts door 10% van de laboratoria overschreden wordt (percentiel 90 of Pz(90)). Ook elk ander percentiel van de Pz-distributie kan zo berekend worden. Zo is de Pz(50) de mediaan van de Pz-waarden en is de Pz(25) het eerste kwartiel, dat door 75% van de laboratoria wordt overschreden. Opmerkingen 1) Het is niet altijd mogelijk een z-score te berekenen (Eq.1). Dit is het geval bij laboratoria, die een zeldzame methode gebruiken (minder dan 4 laboratoria) en waarvoor men geen M en SD kan berekenen. Daarom is de berekening van de Pz enkel gebaseerd op het geheel van de beschikbare z-scores. 2) De z-scores worden enkel berekend op de resultaten bekomen op dag 1 en dag 2 (dag 0: dag van de verzending). 3) De z-scores van niet homogene groepen (vb: "andere methoden") hebben niet altijd de gewenste betrouwbaarheid omwille van de heterogeniteit van de methoden, die werden ondergebracht in eenzelfde groep. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 3/22

6 2. Methode met vaste limieten Een gelijkaardige benadering als deze van de z-scores kan gebruikt worden door de aanvaardbaarheidscriteria te definiëren als vaste limietwaarden. Naar analogie met de berekening van de z-scores worden de resultaten x omgezet in u-scores volgens de vergelijking: x M u = 100 (%) (Eq.3) M waarbij M de mediaan is van de resultaten geleverd door laboratoria, die dezelfde methode gebruiken voor de dosering van een parameter X. De grootheid u drukt de afwijking (in %) van een resultaat x uit ten opzichte van de mediaan M (er wordt dus geen rekening meer gehouden met de standaarddeviatie). Het resultaat x is "buiten de grenzen" indien u > d, waarbij d de procentuele aanvaardbare afwijking is tussen x en M, gebaseerd op de criteria van de biologische variabiliteit ( Parameter Aanvaarbaarheidslimiet (d,%) RBC 4.4 WBC 14.6 Trombocyten 13.4 MCV 2.3 Hemoglobine 4.1 Hematocriet 4.1 Reticulocyten 16.8 Als N het totaal aantal resultaten is dat door een laboratorium werd geleverd, kan men dus de globale kwaliteit van een laboratorium bekomen door de berekening van het aantal keer (Nu) dat een u-waarde buiten de grenzen ligt. Het Pupercentage wordt als volgt berekend: P N U = 100 (%) (Eq.4) N U Zoals Pz is ook Pu een globale indicator van de kwaliteit van een laboratorium. Hoe kleiner Pu is, hoe beter de performantie van een laboratorium. Omgekeerd, een hoge Pu-waarde moet de aandacht trekken van de laboverantwoordelijke, zeker als deze boven de Pu(90) ligt. De studie van de Pz-distributie (percentage resultaten buiten de limieten M ± 3SD) en van de Pu-waarden (percentage resultaten buiten de vaste limieten) wordt voor het geheel van de laboratoria van de cyclus 2004 weergegeven in volgende figuur. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 4/22

7 Pz - Pu (n=228) 120 Cumulatief aandeel laboratoria (%) pz pu % z-scores en u-scores 'buiten limietwaarden' Cumulatieve P Z - en P U -diagrammen voor het geheel van de laboratoria voor het jaar 2004 De karakteristieken van de Pz- en Pu-distributie worden weergegeven in onderstaande tabel. Pz Pu P(05) P(10) P(20) P(25) P(30) P(40) P(50) P(60) P(70) P(75) P(80) P(90) P(95) Gemiddelde ± SD 3.2 ± ± 9.9 N Minimum - maximum Deze tabel toont o.a. dat een Belgisch laboratorium in 2004 gemiddeld 3.2% resultaten > 3 SD rapporteerde en 10.0% resultaten, die niet conform waren aan de criteria gebaseerd op de biologische variabiliteit. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 5/22

8 Om op een individuele wijze de kwaliteit van elk laboratorium weer te geven, werd voor elk deelnemer een overzichtsrapport opgesteld voor het jaar Overzichtsrapport met z-scores Voor elke parameter en voor elk monster wordt een overzicht gegeven van het resultaat, de methode en de z-score. Deze z-score wordt in het vet afgedrukt en aangeduid met een sterretje indien ze buiten de aanvaardbare grenzen valt (± 3 SD). Onderaan het rapport wordt de globale P Z -score van het laboratorium weergegeven, zoals hierboven gedefinieerd. Gebruikmakend van de bovenstaande grafiek en tabel heeft de bioloog de mogelijkheid om zijn resultaten ten opzichte van de andere gebruikers te situeren. Voorbeeld: Heeft een laboratorium een Pz-waarde = 8.3, dan betekent dit dat 90% van de laboratoria een betere performantie hebben. 2. Overzichtsrapport met u-scores Voor elke parameter en voor elk monster wordt een overzicht gegeven van het resultaat, de methode en de u-score (%). Deze laatste wordt in het vet afgedrukt en aangeduid met een sterretje indien ze buiten de aanvaardbare grenzen valt. Onderaan het rapport wordt de globale Pu-score van het laboratorium weergegeven, zoals hierboven gedefinieerd. Gebruikmakend van de bovenstaande grafiek en tabel heeft de bioloog de mogelijkheid om zijn resultaten ten opzichte van de andere gebruikers te situeren. Voorbeeld: Heeft een laboratorium een Pu-waarde = 3.6, dan betekent dit dat slechts 25% van de laboratoria een betere performantie hebben. Inadequate resultaten Pz(95) en Pu(95) worden als kritische drempelwaarden beschouwd voor slechte prestaties. Dit wil zeggen dat een laboratorium beschouwd wordt als minder goed presterend indien 95% van de collega s betere performanties bekomen. Gedurende de cyclus 2004 bekwamen 19 laboratoria een Pz- en/of Pu-score boven de P(95) drempel: 12 ziekenhuislaboratoria, 6 privaat laboratoria en 1 bloedtransfusiecentrum. Onder deze laboratoria werden er 5 reeds eerder geciteerd in voorgaande cycli. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 6/22

9 CYTOLOGIE Staalmateriaal en deelname Volgende bloeduitstrijkjes werden in 2004 opgestuurd: Ronde 1/2004, H/5040: Hereditaire sferocytose H/5041: Sikkelcelanemie 232 deelnemers stuurden hun antwoorden in. Ronde 2/2004, H/5139: Hairy cell leukemie 225 laboratoria namen aan deze ronde deel. Ronde 3/2004, H/5030: ALL L1 223 deelnemers stuurden hun antwoorden in. Evaluatiecriteria Het niet terugvinden van de aanvaardbare diagnostische oriëntatie wordt als inadequaat beschouwd. Het antwoord wordt eveneens als inadequaat beschouwd indien de anomalieën van het uitstrijkje niet in significante hoeveelheid opgemerkt worden of indien afwijkingen worden vermeld, die er niet zijn. Resultaten De volgende tabel geeft het percentage aanvaardbare en inadequate antwoorden weer: Staal Criteria Aanvaardbaar Inadequaat H/5040 Pathologie van de rode reeks 84.1% 15.9% Aanwezigheid van sferocyten H/5041 Pathologie van de rode reeks 83.6% 16.4% Aanwezigheid van sikkelcellen H/5139 Chronisch lymfoproliferatief syndroom/hcl 91.6% 8.4% Aanwezigheid van hairy cells H/5030 Acute maligne hemopathie 86.5% 13.5% 50% blasten Zeven laboratoria (waarvan 1 laboratorium zijn activiteit staakte in 2005) bekwamen inadequate resultaten voor 2 uitstrijkjes en 3 laboratoria inadequate resultaten voor 3 uitstrijkjes. Elektronische rapportering van de resultaten De laboratoria werd voor het eerst de mogelijkheid geboden om de resultaten elektronisch door te sturen (toolkit). 65.0% (2004/1), 64.5% (2004/2) en 68.2% (2004/3) van de laboratoria maakten gebruik van dit systeem. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 7/22

10 Virtuele microscopie Virtuele microscopie is een recente technologie, die meer en meer toegepast wordt en een aantal mogelijkheden biedt in het domein van de externe kwaliteitscontrole (urinesediment, beenmergonderzoek, parasitologie ). Deze techniek werd een eerste maal aangewend in de enquête 2004/3 voor de EKE hematologische cytologie. De laboratoria ontvingen naast het klassieke uitstrijkje een gedigitaliseerde versie van hetzelfde preparaat (H/5030 digit). Er werd hen gevraagd om beide uitstrijkjes onafhankelijk van elkaar te analyseren. Om de nodige aanpassingen en verbeteringen te kunnen aanbrengen en zo het bestaande formaat te kunnen optimaliseren werd de laboratoria ook gevraagd hun bevindingen en opmerkingen mede te delen aan de hand van een vragenlijst. 198 deelnemers (88.8%) stuurden resultaten in voor zowel het klassieke als het digitaal uitstrijkje. Voor het klassieke uitstrijkje lag het percentage blasten iets hoger (90% vs 87.1%, Wilcoxon: p = 0.01) en het percentage lymfocyten iets lager (9.5% vs 11%, Wilcoxon: niet significant). Vrijwel alle 198 deelnemers stelden voor beide uitstrijkjes dezelfde diagnose voorop. 202 deelnemers (90.6%) beantwoordden de vragenlijst. Het merendeel van de deelnemers stond positief tegenover het initiatief maar vond doorgaans het digitaal uitstrijkje moeilijker te interpreteren (chromatinestructuur van de WBC minder duidelijk, niet kunnen micrometreren, onvoldoende resolutie, te beperkt aantal cellen/velden, geen overzichtsbeeld, niet voldoende vertrouwd met deze beeldvorming, geen mogelijkheid om vergroting te wijzigen, beoordeling afhankelijk van schermkwaliteit ). Een gedetailleerd verslag van de resultaten en reacties van de laboratoria werd gegeven in het globaal rapport 2004/3. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 8/22

11 COAGULATIE Staalmateriaal Volgende monsters werden in 2004 rondgestuurd: 1 niet behandeld plasma: CO/ gehepariniseerde plasma s: CO/5235 CO/5608 CO/5609 CO/ geadsorbeerde plasma s: CO/5065 CO/5086 CO/ staal bereid door het samenvoegen van stalen van patiënten onder vitamine K antagonisten: CO/5047 Volgende tabel geeft voor de gehepariniseerde plasma s het toegevoegd heparine en de anti-xa activiteit weer: Staal Heparine Anti-Xa activiteit, IE/ml CO/5235 Nadroparine (Fraxodi R ) 0.70 CO/5608 Dalteparine (Fragmin R ) 0.70 CO/5609 Nadroparine (Fraxodi R ) 0.70 CO/5610 Tinzaparine (Innohep R ) 0.70 Deelname In onderstaande tabel worden het aantal antwoorden voor elke parameter weergegeven: Enquête 1/2004 Enquête 2/2004 Enquête 3/2004 PT aptt Fibrinogeen PT De globale mediane INR-waarden (en CV) van de 3 geadsorbeerde monsters bedragen 2.3 (CO/5065, 12.7%), 2.3 (CO/5086, 12.2%) en 3.8 (CO/5303, 18.5%). De globale mediane INR-waarde (en CV) van het staal bereid door het samenvoegen van stalen van patiënten onder vitamine K antagonisten bedraagt 2.3 (CO/5047, 9.8%). Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/2005 9/22

12 Evaluatiecriteria Resultaten, die voor de geadsorbeerde stalen meer dan 2 standaarddeviaties afwijken van de mediaan, worden als inadequaat beschouwd. Resultaten Zes deelnemers bekwamen inadequate resultaten voor 2 stalen, 8 deelnemers inadequate resultaten voor 3 stalen en 6 laboratoria inadequate resultaten voor alle geadsorbeerde stalen. aptt De volgende tabel geeft de CV weer in functie van het type plasma en van de ratio tijd staal/controle: Plasma Ratio CV, % CO/4779 niet behandeld CO/5047 plasmapool van patiënten onder vitamine K antagonisten CO/5065 geadsorbeerd CO/5086 geadsorbeerd CO/5303 geadsorbeerd CO/5235 gehepariniseerd CO/5608 gehepariniseerd CO/5609 gehepariniseerd CO/5610 gehepariniseerd De interlaboratorium resultaten voor 2004 zijn vergelijkbaar met vorige jaren. Evaluatiecriteria De deelnemers interpreteren de resultaten aan de hand van een schaal met 5 niveaus: sterk verlaagd, licht verlaagd, binnen de limieten der referentiewaarden, licht verhoogd, sterk verhoogd. Een interpretatie, die meer dan twee niveaus verschilt van de interpretatie van de meerderheid, wordt als inadequaat beschouwd. Resultaten Twee laboratoria bekwamen 2 inadequate resultaten. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

13 FIBRINOGEEN De spreiding van de resultaten schommelt rond 10 % en is vergelijkbaar met deze van Evaluatiecriteria De evaluatie van de resultaten van de deelnemers gebeurt, zoals voor de aptt, op basis van de klinische interpretatie. Resultaten Eén laboratorium bekwam 2 inadequate resultaten. D-DIMEREN De laboratoria, die routinematig D-dimeren bepalen, ontvingen 2 gevriesdroogde plasmastalen (CO/5301, CO/5302). Het staal CO/5301 was afkomstig van een gezonde donor. Het staal CO/5302 werd bereid door aan het plasma van een gezonde donor een pool van verschillende patiëntenstalen met een verhoogde D-dimeer concentratie toe te voegen om zo een mengsel van de natuurlijk voorkomende D-dimeer vormen te garanderen en de potentiële verschillen in specificiteit tussen de verschillende kits te reduceren. Deelname 204 laboratoria namen aan deze enquête deel. 95.6% van de deelnemers gebruikten een kwantitatieve methode en 3.9% een semi-kwantitatieve methode. De biomérieux Vidas D-dimer test (40.2 % van de deelnemers) en de Stago/Roche Liatest D-dimer (28.4 % van de deelnemers) werden het meest gebruikt. Resultaten De spreiding van de resultaten bekomen met de kwantitatieve methoden was kleiner dan deze bekomen met de semi-kwantitative methoden. 98.4% van de deelnemers beschouwden het staal CO/5301 als normaal. 5.7% van de deelnemers (op 1 deelnemer na, allen gebruikers van Dade-Behring reagentia) beschouwden het staal CO/5302 verkeerdelijk als normaal. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

14 BEPALING FVIII:C EN vwf:ag Staalmateriaal De laboratoria, die de FVIII:C en vwf:ag bepaling uitvoeren, ontvingen een gevriesdroogd plasmastaal CO/5070 met volgende klinische gegevens: Een patiënt van 25 jaar met bloedgroep O vertoont 10 uur na tandextractie een bloeding ter hoogte van de mond. Hij werd nooit geopereerd en er zijn geen hemorragische antecedenten. Hij heeft geen last van neus- of tandvleesbloedingen. Een neef langs moederszijde vertoonde een hematoom van de buikwand na appendectomie, waarvoor een nieuwe chirurgische ingreep nodig was. Deelname 61 laboratoria namen aan deze enquête deel. aptt FVIII:C vwf:ag Aantal laboratoria Resultaten De meerderheid van de deelnemers vonden een duidelijk gedaald FVIII:C en een normale vwf:ag concentratie. De gerapporteerde VWF concentraties waren eerder laag normaal hetgeen past bij een bloedgroep O. Alle gerapporteerde FVIII:C waarden (range 6 tot 28 IU/ml) waren compatibel met een milde vorm van Hemofilie. Tien deelnemers stelden verkeerdelijk de diagnose van een matige (n = 9) of ernstige (n = 1) Hemofilie A voor. De interlaboratoriumvariatie van de gerapporteerde FVIII:C waarden was groot (CV van 34 %). Deze variatie leek in belangrijke mate bepaald te zijn door de gebruikte methode. De hoogste waarden werden gevonden door gebruikers van Dade-Behring reagentia (mediaan 18) en de laagste door gebruikers van reagentia van Diagnostica Stago (mediaan: 8-9). Deze enquête werd uitgevoerd in samenwerking met de Franse (Agence Française de Sécurité Sanitaire des Produits de Santé (AFSSAPS) en Spaanse (Asociación Española de Hematologia y Hemoterapia (AEHH)) externe kwaliteitscontrole organisaties. De resultaten in de 3 landen zijn vergelijkbaar. De evaluatie van de aanvaardbare performanties toont aan dat de Belgische laboratoria evengoed (FVIII:C en vwf:ag) of beter (aptt) scoren dan hun Franse en Spaanse collega s). Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

15 IMMUNOHEMATOLOGIE ABO Volgende tabel geeft een overzicht van de verstuurde bloedmonsters met de identificatie van de bloedgroep en het aantal correcte en inadequate antwoorden: Enquête Staal ABO Correct Inadequaat 2004/ A 2 A 202 (93.1%) 1 (0.5%) A 2 14 (6.5%) 1: A A 1 A 196 (90.3%) 0 (0%) A 1 21 (9.7%) 2004/ O 216 (100%) 0 (0%) 0408 O 216 (100%) 0 (0%) 2004/ O 214 (100%) 0 (0%) 0412 O 214 (100%) 0 (0%) Wij ontvingen 1 inadequaat antwoord van 1 ziekenhuislaboratorium. Rh D Volgende tabel geeft een overzicht van de verstuurde bloedmonsters met identificatie van Rh D en het aantal correcte en inadequate antwoorden: Enquête Staal Rh D Correct Inadequaat 2004/ Positief 217 (100%) 0 (0%) 0404 Negatief 217 (100%) 0 (0%) 2004/ Negatief 216 (100%) 0 (0%) 0408 Positief 216 (100%) 0 (0%) 2004/ Positief 213 (99.5%) 1 (0.5%) 1:Negatief 0412 Negatief 210 (98.1%) 4 (1.9%) 3:Zwakke D 1:Positief Wij ontvingen 5 inadequate antwoorden van 5 verschillende laboratoria (4 ziekenhuislaboratoria, 1 privaat laboratorium). Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

16 Rh ondergroepen Volgende tabel geeft een overzicht van de verstuurde bloedmonsters met de identificatie van de Rh ondergroepen en het aantal correcte en inadequate antwoorden: Enquête Staal Rh ondergroep Correct Inadequaat 2004/ ccee 213 (99.5%) 1 (0.5%) 1:ccEe 0404 ccee 214 (100%) 0 (0%) 2004/ ccee 211 (100%) 0 (0%) 0408 ccee 210 (99.5%) 1 (0.5%) 1:ccEe 2004/ ccee 209 (99.1%) 2 (0.9%) 2:CCee 0412 Ccee 209 (99.1%) 2 (0.9%) 2:ccee Wij ontvingen 6 inadequate antwoorden van 6 verschillende laboratoria (4 ziekenhuislaboratoria, 2 privaat laboratoria). Rechtstreekse antiglobulinetest Volgende tabel geeft een overzicht van de verstuurde bloedmonsters met de resultaten van de rechtstreekse antiglobulinetest en het aantal correcte en inadequate antwoorden: Enquête Staal RAGT* Correct Inadequaat 2004/ Negatief 211 (100%) 0 (0%) 0404 Negatief 210 (99.5%) 1 (0.5%) 2004/ Negatief 207 (100%) 0 (0%) 0408 Negatief 207 (100%) 0 (0%) 2004/ Negatief 204 (100%) 0 (0%) 0412 Negatief 203 (100%) 0 (0%) *Rechtstreekse antiglobulinetest Wij ontvingen 1 inadequaat antwoord van 1 ziekenhuislaboratorium. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

17 Kruisproeven Volgende tabel geeft een overzicht van de verstuurde sera met de identificatie en titer van de onregelmatige antistoffen, de compatibiliteit met de verschillende rode bloedcellen en het aantal correcte en inadequate antwoorden: Enquête Staal Antistof Titer* RBC C IC Correct Inadequaat 2004/ Anti-K IC 172 (100%) 0 (0%) 0404 C 171 (99.4%) 1 (0.6%) 0403 Geen 0402 C 171 (99.4%) 1 (0.6%) 0404 C 171 (99.4%) 1 (0.6%) 2004/ Geen 0406 C 172 (100%) 0 (0%) 0408 C 170 (99.4%) 1 (0.6%) 0409 Anti-D C 172 (100%) 0 (0%) 0408 IC 171 (99.4%) 1 (0.6%) 2004/ Geen 0410 C 170 (100%) 0 (0%) 0412 C 170 (100%) 0 (0%) 0415 Anti-Fy a C 169 (100%) 0 (0%) 0412 IC 168 (98.8%) 2 (1.2%) C: Compatibel; IC: Incompatibel; *Titer in NISS-IAT Wij ontvingen 7 inadequate antwoorden van 6 verschillende laboratoria (4 ziekenhuislaboratoria, 2 privaat laboratoria). In totaal werden 4 resultaten op 1540 (0.3%) foutief als incompatibel beschouwd en 3 resultaten op 514 (0.6%) foutief als compatibel. Opsporen van onregelmatige antistoffen Volgende tabel geeft voor de verschillende verstuurde stalen de identificatie en titer van de onregelmatige antistoffen en het aantal correcte en inadequate antwoorden weer: Enquête Staal Antistof Titer* Correct Inadequaat 2004/ Geen 204 (99.5%) 1 (0.5%) 2004/ Anti-D (100%) 0 (0%) Anti-C / Anti-Fy a (99.0%) 2 (1.0%) Anti-K 1 *Titer in NISS-IAT Wij ontvingen 3 inadequate resultaten van 1 ziekenhuislaboratorium en 2 privaat laboratoria: 2 resultaten met afwezigheid van antilichamen in plaats van aanwezigheid (0.5%) en 1 resultaat met aanwezigheid in plaats van afwezigheid van antilichamen (0.5%). Identificatie van onregelmatige antistoffen Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

18 Volgende tabel geeft voor de verschillende verstuurde stalen de identificatie en titer van de onregelmatige antistoffen, het aantal deelnemers, die de identificatie van de onregelmatige antistoffen uitgevoerd hebben en het aantal correcte en inadequate antwoorden weer: Enquête Staal Antistof Titer* N Correct Inadequaat 2004/ Anti-K (100%) 0 (0%) 2004/ Anti-D (100%) 0 (0%) 0411 Anti-D (91.7%) 6 (8.3%) Anti-C 2 6: anti-d 2004/ Anti-Fy a (95.5%) 3 (4.5%) 2: anti-fy a +anti-e 1: anti-fy a +anti-k 0417 Anti-Fy a (94.2%) 4 (5.8%) Anti-K 1 1: anti-fy a +anti-m 3: anti-fy a +anti-k+anti-e *Titer in NISS-IAT Naar de laboratoria, die de identificatie van onregelmatige antistoffen uitvoeren, werden gedurende de 2de cyclus van 2004 nog eens drie bijkomende stalen opgestuurd. 65 Belgische laboratoria namen aan deze enquête deel. Volgende tabel geeft de identificatie en titer van de onregelmatige antistoffen en het aantal correcte en inadequate antwoorden weer: Staal Antistof Titer* Correct Inadequaat 0418 anti-k 2 (Cellano) 0419 anti-fy b 2 61 (93.8%) 4 (6.2%) 2: Geen identificatie 1: anti-jk b 1: anti-fy a 0420 anti-d anti-k (96.9%) 2 (3.1%) 1: Geen identificatie 1: anti-d, anti-c, anti-jk b *Titer in NISS-IAT Het niet kunnen aantonen van minstens één antistof werd als inadequaat beschouwd voor de stalen 0419 en Voor het staal 0418 hebben 36 laboratoria de aanwezigheid van het anti-k antilichaam vermeld. De meeste andere deelnemers suggereerden de aanwezigheid van een auto-antistof of een antilichaam gericht tegen een hoog frequent antigen, wat aanvaardbaar is. De resultaten bekomen voor dit staal werden niet in aanmerking genomen voor evaluatie. Wij ontvingen 19 inadequate resultaten. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

19 Tien ziekenhuislaboratoria bekwamen inadequate resultaten voor één staal, 3 ziekenhuislaboratoria inadequate resultaten voor 2 stalen en 1 ziekenhuislaboratorium inadequate resultaten voor 3 stalen. Elektronische rapportering van de resultaten De laboratoria werd voor het eerst de mogelijkheid geboden om de resultaten elektronisch door te sturen (toolkit). 63.2% (2004/3) tot 69.9% (2004/2) van de laboratoria maakten gebruik van dit systeem. Laboratoria met meer dan één afwijkend resultaat 186 op 217 laboratoria (85.7%) bekwamen geen enkel inadequaat resultaat. 23 (10.6%) deelnemers vermeldden 1 inadequaat resultaat, 6 laboratoria 2 inadequate resultaten en 2 laboratoria 3 inadequate resultaten. Conclusie Het aantal inadequate resultaten voor de ABO (0.08%), Rh D (0.4 %) en Rh ondergroepen (0.5 %) bepaling ligt laag. Het percentage zeer zware fouten bedraagt 0.6% voor kruisproeven (compatibel i.p.v. incompatibel) vs 1.0% in 2003 en 0.5% voor het opsporen van onregelmatige antistoffen (afwezigheid i.p.v. aanwezigheid) vs 3.6% in Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

20 OPSPOREN EN TITREREN VAN REUMAFACTOREN Staalmateriaal In de tweede cyclus van 2004 werden twee plasmastalen rondgestuurd: S/5201 en S/5347. Het plasma S/5201 was afkomstig van een gezonde donor en het plasma S/5347 was afkomstig van een patiënt met reumatoïde artritis. Deelname In totaal namen 194 laboratoria deel. RF 48 deelnemers maakten gebruik van één reagens, 126 deelnemers van twee, 18 deelnemers van 3 en 2 deelnemers van 4 reagentia. Anti-CCP antistoffen 20 deelnemers bepaalden de aanwezigheid van anti-ccp (cyclic citrullinated peptide) antistoffen. Resultaten RF Het percentage vals negatieve resultaten bedroeg 1.7% voor het staal S/5347. Het percentage vals positieve resultaten voor het staal S/5201 bedroeg 0.3 %. Alle laboratoria stelden met minstens één techniek de positiviteit van het staal S/5347 in het licht. 3.1% van de deelnemers bekwamen voor dit staal een positief en een negatief resultaat. Anti-CCP antistoffen Eén laboratorium bekwam een vals negatief en een vals positief resultaat. Deze resultaten waren vermoedelijk te wijten aan een staalverwisseling. Alle andere 19 laboratoria bekwamen correcte resultaten. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

21 OPSPOREN EN TITREREN VAN ANA Staalmateriaal In de eerste cyclus van 2004 werd een serum (S/5087) rondgestuurd afkomstig van een patiënte met polymyositis. In de derde cyclus van 2004 werd een serum (S/5604) rondgestuurd afkomstig van een patiënte met primaire biliaire cirrose. Deelname Respectievelijk 157 en 155 laboratoria namen aan deze enquêtes deel. Resultaten Indirecte immunofluorescentie op HEp-2 cellen Volgende tabel geeft een overzicht van de verstuurde sera met het patroon en de mediane titer van de antistoffen en het percentage aanvaardbare en inadequate antwoorden: Staal Patroon Titer % aanvaardbaar % inadequaat 5087 Korrelig cytoplasma Korrelig cytoplasma Zes laboratoria bekwamen 2 inadequate resultaten. Opsporen van anti-dna antilichamen Volgende tabel geeft een overzicht van de verstuurde sera, het percentage laboratoria, die de aanwezigheid van anti-dna antistoffen opspoorden, en het percentage aanvaardbare en inadequate antwoorden: Staal Anti-DNA % labo s % aanvaardbaar % inadequaat 5087 Negatief Negatief Opsporen van anti-ena antilichamen Volgende tabel geeft een overzicht van de verstuurde sera, de aanwezige anti-ena antistoffen, het percentage laboratoria, die de aanwezigheid van deze antilichamen opspoorden, en het percentage aanvaardbare en inadequate antwoorden: Staal Anti-ENA % labo s % aanvaardbaar % inadequaat 5087 Anti-Jo Geen Voor beide stalen vermeldden verschillende laboratoria de aanwezigheid van anti-ssa/ro52 antistoffen, die echter enkel opgespoord werden met bepaalde dot- en ELISAtechnieken. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

22 26.5% van de laboratoria spoorden op basis van het immunofluorescentiepatroon de aanwezigheid van anti-m2 antistoffen op in het staal S/5604. Op 1 deelnemer na (twijfelachtig resultaat) bekwamen alle laboratoria een positief resultaat. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

23 OPSPOREN EN TITREREN VAN WEEFSELANTISTOFFEN Staalmateriaal In de derde cyclus van 2004 werd een serum (S/5604) rondgestuurd afkomstig van een patiënte met primaire biliaire cirrose voor het opsporen van volgende weefselantistoffen: anti-mitochondriën, anti-gladde spier en anti-pariëtale cel antistoffen. Deelname In totaal namen 100 laboratoria deel aan deze enquête. Resultaten 1. ANTI-MITOCHONDRIEN ANTISTOFFEN Indirecte immunofluorescentie 90% van de deelnemers spoorden de aanwezigheid van anti-mitochondriën antistoffen op met indirecte immunofluorescentie en bekwamen allen een positief resultaat. Deze resultaten tonen aan dat het opsporen van anti-mitochondriën antistoffen op nier-maag-lever cellen veel gevoeliger en specifieker is dan op HEp2 en HEp cellen (12.7% onaanvaardbare resultaten, zie hoger). Het opsporen van anti-mitochondriën antistoffen gebeurt dan ook bij voorkeur op nier-maag-lever cellen. ELISA- en dottechnieken 38% van de laboratoria spoorden de aanwezigheid van anti-m2 antistoffen op met een ELISA- en/of dottechniek en bekwamen allen, op 1 deelnemer na (negatief resultaat), een positief resultaat. 2. ANTI-GLADDE SPIER ANTISTOFFEN Indirecte immunofluorescentie 91% van de deelnemers spoorden de aanwezigheid van anti-gladde spier antistoffen op met indirecte immunofluorescentie en bekwamen allen, op 3 deelnemers na (positief resultaat, 3 verschillende methoden), een negatief resultaat. ELISA- en dottechnieken Vier laboratoria spoorden de aanwezigheid van anti-actine antistoffen op met een immunodottechniek en bekwamen allen een negatief resultaat. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22

24 3. ANTI-PARIETALE CEL ANTISTOFFEN Indirecte immunofluorescentie 85% van de deelnemers spoorden de aanwezigheid van anti-pariëtale cel antistoffen op met indirecte immunofluorescentie. 17 deelnemers bekwamen een positief resultaat (verschillende methoden). 7 onder hen vermeldden dat de positieve fluorescentie (vermoedelijk) te wijten was aan de aanwezigheid van de anti-mitochondriën antistoffen. Alle andere laboratoria bekwamen een negatief resultaat. Een commentaar betreffende het opsporen van anti-pariëtale cel antistoffen op maagcoupe bij de aanwezigheid van anti-mitochondriën antistoffen op niercoupe (positiviteit van de distale tubuli) werd gegeven in het globaal rapport 2004/3. ELISA- en dottechnieken Vijf laboratoria spoorden de aanwezigheid van anti-pariëtale cel antistoffen op met een ELISA- of dottechniek. Drie onder hen maakten daarnaast ook gebruik van indirecte immunofluorescentie. Jaarrapport hematologie Datum: 9/11/ /22