Executieve Functies en Werkgeheugen Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog
U krijgt antwoord op: 1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt? Tot slot. waarom u dagdroomt tijdens uw werk.
Hoe goed is ons geheugen??
Werkgeheugen Het WERKGEHEUGEN verwijst naar een systeem van het brein dat zorgt voor tijdelijke opslag en bewerking van informatie die nodig is voor complexe cognitieve taken Alan Baddeley
Werkgeheugen Nodig bij: Instructies onthouden Meervoudige opdrachten uitvoeren Twee taken tegelijk uitvoeren Rekenen, lezen, taalbegrip, redeneren
Werkgeheugen 21 x 4 = 21 x 42 = 21 x 2 = 42 21 x 40 =
Werkgeheugen 21 x 4 = 84 21 x 42 = 21 x 2 = 42 21 x 40 = 840
Werkgeheugen 21 x 4 = 84 21 x 42 = 21 x 2 = 42 21 x 40 = 840.. + 42 = 882
Werkgeheugen Baddeley s multi-component model (1986, 2000) 1. Verbaal opslagsysteem (opslag talige informatie) 2. Visuospatieel opslagsysteem (opslag ruimtelijke informatie/positie én objectidentificatie) 3. Central executive regulatie/manipulatie van systemen 4. Recent toegevoegd: episodische buffer: interface tussen LTM en andere 3 systemen van WM
Baddeley, 2000
Werkgeheugen Executieve functies: regulerende functies -Inhibitie -Werkgeheugen -Planning en organisatie van gedrag -Mentale flexibiliteit -Zelfregulatie, regulatie van aandacht -Conceptueel redeneren
Inhibitie Werkgeheugen Flexibiliteit Planning Frontal lobe
Werkgeheugen Ontwikkeling van executieve functies van 0 tot >20 0-3 jaar: motorische inhibitie, werkgeheugen 3-6 jaar: verbale inhibitie, planningsvaardigheden, conceptueel denken 6-13 jaar: mentale flexibiliteit, abstract denken, conceptueel redeneren
Werkgeheugen Ontwikkeling van executieve functies van 0 tot >20 0-3 jaar: motorische inhibitie, werkgeheugen 3-6 jaar: verbale inhibitie, planningsvaardigheden, conceptueel denken 6-13 jaar: mentale flexibiliteit, abstract denken, conceptueel redeneren
Werkgeheugen Wynn (1992) Nature
Werkgeheugen 1 + 1 = 2 1 + 1 = 1 Wynn (1992) Nature
Klingberg, 2011
Aantal digits 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 Leeftijd
1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt? Tot slot. waarom u dagdroomt tijdens uw werk.
Werkgeheugen Werkgeheugen Concentratie Afleidbaarheid Baddeley: werkgeheugen werkconcentratie
Werkgeheugen belangrijk? 10% van kinderen heeft WM problemen Hoge correlatie tussen visueel-ruimtelijk werkgeheugen en rekenen: 0.62 Visueel-ruimtelijk WM belangrijke voorspeller voor rekenvaardigheden en tempo van ontwikkeling Verbaal en visueel-ruimtelijk WM belangrijk voor rekenen en begrijpend lezen.
Werkgeheugen belangrijk? Slecht werkgeheugen vergroot risico op slechte schoolprestaties: > 85% met zwak WM heeft lees- of rekenproblemen 70% lees- en rekenproblemen Alloway & Gathercole (2006); Gathercole & Alloway (2008)
Werkgeheugen belangrijk? IQ Lezen WM 5 jr Rekenen Spellen Werkgeheugen het nieuwe IQ? Alloway & Alloway, 2008
Intraparietale cortex Zwarte cirkels= alleen verbaal WM Witte cirkels= alleen visueel WM Stippellijnen= verbaal + visueel WM
Intrapariëtale cortex= geheugenkaart: Gebied voor gecontroleerde aandacht Schakel tussen visueel-ruimtelijk werkgeheugen, getalbegrip Ook van belang voor lezen Daarom: zwak WM lezen, rekenen en concentreren zwak
Werkgeheugen belangrijk? Werkgeheugen en psychopathologie Werkgeheugenproblemen bij ontwikkelings- en genetische stoornissen: LVG populatie NAH populatie ADHD ASS DCD Leerstoornissen
Correct Working Memory Control ADHD 95 85 75 65 55 45 35 25 15 5 7,5 8,5 9,5 10,5 11,5 12,5 13,5 14,5 15,5 Age Cogmed
ADHD Dyscalculie Dyslexie Willcut et al., 2010
ADHD Dyscalculie Werkgeheugen problemen Dyslexie
U krijgt antwoord op: 1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt? Tot slot. waarom u dagdroomt tijdens uw werk.
Falend Werkgeheugen 7 Principes (Susan Gathercole) Werkgeheugenproblemen herkennen: signaleren Het kind monitoren: checken Evalueer de werkgeheugenbelasting Verminder de werkgeheugenbelasting Herhaal belangrijke informatie Moedig het gebruik van hulpmiddelen aan Laat het kind zijn eigen strategieën gebruiken
Falend Werkgeheugen Cogmed werkgeheugen trainingprogramma: 3 versies (4-7 jaar /8-12 jaar/volwassenen) Computer programma Locatie thuis/school 25 trainingen, 5 weken Trainingscoach wekelijks contact Ouders fysiek en mentaal aanwezig Stickerspaarsysteem Beloningsprogramma
Falend Werkgeheugen Klingberg et al. (2005): Multicenter randomised controlled double-blind study 53 non-medicated ADHD children (7-12) ADHD: rating scale DSM, Conners 4 neurocognitieve taken: Spanboard (visuospatiele WM) Digit span (verbale WM) Stroop (interentiegevoeligheid) Raven (nonverbaal redeneren)
Falend Werkgeheugen Klingberg et al. (2005): Resultaten: Sign betere prestaties op visuospatiele WM taken (effect size 0.93) Sign beter Verbaal WM, response inhibitie en complex redeneren Sign Verbetering op Parent ratings inattentie en hyp/imp Alle verbeteringen post-interventie en bij follow-up 3 maanden later
Afwijkende ontwikkeling
Tot slot.. Waarom wij dagdromen
Onderzoek bij studenten Vooraf meting werkgeheugencapaciteit Pieper op zak Bij signaal bezigheid noteren Resultaten: Bij toename mentale eisen icm lagere werkgeheugencapaciteit: afgeleid Kane, 2007
Dank voor uw aandacht.. Dank voor uw aandacht.. of beter gezegd.uw werkconcentratie!!
Afwijkende ontwikkeling
Inhoud lezing