Dyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs
|
|
- Frank Timmermans
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Dyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs Prof. dr. Wim Tops (Rijksuniversiteit Groningen) Dr. Frauke De Weerdt (IVV Sint-Vincentius Gent)
2 Overzicht deel I 1. Definities dyslexie en dyscalculie 2. Diagnostiek bij leerstoornissen 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie 4. Mogelijke oorzaken SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
3 1. Definities Dyslexie en dyscalculie Dyslexie: - Beperking in de lees- en/of spellingsvaardigheden - Meer jongens dan meisjes - In Vlaanderen: ca. 5% van de bevolking - Rol taal en maatschappij! SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
4 Proef op de som! SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
5 1. Definities Dyslexie en dyscalculie Dyscalculie: - Beperking in de tel- en/of rekenvaardigheden - Evenveel jongens als meisjes - In Vlaanderen: ca. 5% van de bevolking SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
6 Dyslexie: 1. Definities Dyslexie en dyscalculie - Beperking in de lees- en/of spellingsvaardigheden - Ca. 5% van de bevolking - Leerstoornis Dyscalculie: - Beperking in de tel- en/of rekenvaardigheden - Ca. 5% van de bevolking - Leerstoornis SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
7 1. Definities Leerprobleem, -stoornis, -moeilijkheid LEERPROBLEEM Leerstoornissen Leermoeilijkheden Dumont, 1993 SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
8 1. Definities Dyslexie en dyscalculie als leerstoornissen Leerstoornissen: ontwikkelingsstoornissen In Vlaanderen drie criteria waaraan voldaan moet zijn om van leerstoornissen te kunnen spreken: Ernst Hardnekkigheid Exclusie SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
9 1. Definitie dyslexie en dyscalculie Ernstcriterium SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
10 1. Definitie dyslexie en dyscalculie Ernstcriterium Percentielscore Zone Interpretatie Pc A Goed Pc B Leeftijdsadequaat Pc C Leeftijdsadequaat Pc D Zwak Pc D Subklinisch Pc 1-10 E Klinisch SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
11 2. Diagnostiek bij leerstoornissen Beschrijvende/categoriale diagnose Oorzaak Stoornis Deficit Aanpak Verklarende diagnose Handelingsgerichte / begeleidingsgerichte diagnose SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
12 2. Diagnostiek bij leerstoornissen Gekozen voor beschrijvende diagnostiek Hoe? testen van reken-/lees-/spellingsvaardigheden op tijdstip A (bv. met dyscalculium, met IDAA) Na gepaste begeleiding opnieuw testen na min. 6 maanden (op tijdstip B) Uitsluiten dat andere oorzaak aan basis ligt van leesof rekenproblemen Diagnose kan dus niet meteen na eerste testing gesteld worden! Etiket leerstoornissen krijgt men niet zomaar SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
13 2. Diagnostiek bij leerstoornissen Waarom testen op tijdstip A, tijdstip B en uitsluiten dat andere oorzaak aan basis ligt van de problemen? SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
14 2. Diagnostiek bij leerstoornissen Hoge comorbiditeit tussen dyslexie en dyscalculie: Comorbiditeit : samen voorkomen van stoornissen Tussen 3.4% en 7.6% van de bevolking dyslexie en dyscalculie (> toeval) Bij diagnostiek andere schoolse vaardigheden niet uit het oog verliezen. SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
15 2. Diagnostiek bij leerstoornissen Ook aandacht voor handelings- gerichte diagnostiek belangrijk! Handelingsgerichte diagnostiek: in het kader van therapie en/of STICORDI-maatregelen Gebeurt door: Foutenanalyses Eventueel bijkomende testing SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
16 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyslexie Vooraf: hoe lezen we? SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
17 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyslexie Vereenvoudigd gesteld: - Lexicale, orthografische route Bv.: kater, student, maandag - Niet-lexicale, fonologische route Bv.: ostereopereose SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
18 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyslexie: illustratie Lees volgende woorden. Laat je buurman de tijd opnemen: hoe lang deed je erover om alle woorden te lezen? - Kat - Kip - Boom - Papa - Boef SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
19 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyslexie: illustratie Lees volgende woorden. Laat je buurman de tijd opnemen: hoe lang deed je erover om alle woorden te lezen? Tip: de letters worden van elkaar gescheiden door een punt SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
20 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyslexie Hoofdprobleem: moeite in de koppeling tussen teken (grafeem) en klank (foneem) Problemen met lezen en spellen Andere problemen Vreemde talen Onthouden van betekenis van woorden Begrijpend lezen Onthouden van letterlijke definities, feitenkennis SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
21 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyslexie Problemen met tijdsbesef en kloklezen Problemen in executieve functies (werkgeheugen, planning, ) Risico op ontwikkelen van faalangst en verlaagd zelfbeeld Probleem ook bij andere vakken, niet enkel bij Nederlands SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
22 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyscalculie: illustratie Maak volgende oefeningen. Laat je buurman de tijd opnemen: hoe lang deed je erover om alle oefeningen te maken? 3 x 4 = = 9 2 = 20 : 4 = = SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
23 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyscalculie: illustratie Maak volgende oefeningen. Laat je buurman de tijd opnemen: hoe lang deed je erover om alle oefeningen te maken? b x a = h + m = j c = o : e = l + f = SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
24 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyscalculie Hoofdkenmerken: Problemen met rekenfeiten = 4 Semantische geheugendyscalculie Problemen met rekenprocedures Procedurele dyscalculie SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
25 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyscalculie Hoofdkenmerken: Problemen met rekenfeiten Problemen met rekenprocedures MAAR OOK: Problemen met rekentaal (bv. > en < ) Problemen met schatten en betalen Problemen met het onthouden van formules SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
26 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Kenmerken van dyscalculie - Heel wat leerlingen ook problemen met executieve functies (bv. plannen, werkgeheugen, ) - Risico op het ontwikkelen van faalangst! - Problemen met het onthouden van letterlijke definities en wetenschappelijke kennis - Problemen met schaal/tabellen/legendes/grafieken Probleem ook in andere vakken dan wiskunde! - Geschiedenis - Aardrijkskunde - SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
27 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Gevolgen voor leerkracht SO - Dyslexie is meer dan enkel problemen met lezen en/of spellen - Dyscalculie is meer dan enkel problemen met bepaalde rekenvaardigheden Invloed over alle vakken heen Niet alleen aan de leerkracht Nederlands en/of wiskunde om hier alert voor te zijn! SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
28 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Gevolgen voor leerkracht SO Ben je liever een Cher of eerder een Orlando Bloom? SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
29 3. Kenmerken dyslexie en dyscalculie Gevolgen voor leerkracht SO Bevraag jouw functioneren als leerkracht: Met welke leerling hou je spontaan meer rekening? SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
30 4. Mogelijke oorzaken Mogelijke oorzaken van dyslexie Wetenschappelijke hypotheses op een rijtje: - Automatisatie deficit - General magnocellular deficit - Double deficit - Fonologisch deficit - Deficit in executieve functies SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
31 4. Mogelijke oorzaken Mogelijke oorzaken van dyslexie Consensus over neurobiologische oorsprong van dyslexie (bv. evidentie voor erfelijkheid van dyslexie) MAAR: Geen consensus over dé precieze oorzaak Wellicht combinatie van factoren, waaronder fonologisch deficit en problemen met executieve functies. SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
32 4. Mogelijke oorzaken Mogelijke oorzaken van dyscalculie Neurobiologische oorsprong van dyscalculie, maar kennis hierover beperkter dan bij dyslexie Geen consensus over dé precieze oorzaak Wellicht heterogeniteit in oorzaken: Problemen met executieve functies Problemen in de numerische verwerking SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
33 4. Mogelijke oorzaken van dyscalculie Triple code model van Dehaene (1992, p. 31) Verbale code (één, twee) Arabische code (1, 2) Representatie van hoeveelheden (*,**) SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
34 5. Executieve functies als raakvlak Ork, ork, ork, soep eet je met een?! Zowel studenten met dyslexie, als met dyscalculie: problemen met executieve functies Executieve functies: - Deze cognitieve processen die verantwoordelijk zijn voor het plannen, controleren, coördineren en reguleren van gedachtes en gedragingen bij complexe taken - Geheel van cognitieve processen nodig om doel- en toekomstgericht gedrag op een succesvolle manier uit te kunnen voeren. SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
35 5. Executieve functies als raakvlak De BRIEF (Gioia et al., 2009) BRIEF: zelfrapportage of vragenlijst in te vullen door ouders en leerkrachten SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
36 5. Executieve functies als raakvlak De BRIEF Brengt executieve functies in het dagelijks leven op een heel concrete manier in kaart Kinderen en jongeren met leerstoornissen behalen duidelijk minder goede scores op de maten van executieve functies (bv. werkgeheugen, inhibitie, plannen en organiseren, ). SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
37 Schalen Inhibitie 5. Executieve functies als raakvlak De BRIEF Bv.: Denkt niet na over consequenties alvorens dingen te doen. Cognitieve flexibiliteit Bv.: Raakt van streek als de plannen gewijzigd worden. SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
38 5. Executieve functies als raakvlak De BRIEF Schalen Emotieregulatie Bv.: Kleine gebeurtenissen lokken grote reacties uit. Gedragsregulatie-index (gevormd door emotieregulatie, inhibitie en cognitieve flexibiliteit) In welke mate is een kind in staat om flexibel te denken en emoties en gedrag te regelen op basis van impulscontrole? SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
39 5. Executieve functies als raakvlak De BRIEF Schalen Initiatief nemen Bv.: Begint niet uit zichzelf aan een opdracht. Werkgeheugen Bv.: Heeft moeite met taken of karweitjes die meer dan één stap vereisen. SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
40 5. Executieve functies als raakvlak De BRIEF Schalen Plannen en organiseren Bv.: Begint pas op het laatste momenten aan opdrachten. Gedragsevaluatie Bv.: Heeft het niet in de gaten wanneer zijn gedrag negatieve reacties oproept. SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
41 5. Executieve functies als raakvlak De BRIEF Schalen Metacognitieve index (gevormd door: initiatief nemen, plannen, werkgeheugen, gedragsevaluatie) Deze index geeft het vermogen weer om zelfstandig taken uit te voeren en problemen op te lossen op basis van beoordeling van eigen gedrag. SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
42 Einde deel I! SLO - Krachtige Leeromgevingen - Dyslexie en dyscalculie in het hoger SO - 12 oktober
Dyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs. Wim Tops (Rijksuniversiteit Groningen) Frauke De Weerdt (IVV Sint- VincenDus Gent)
Dyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs Wim Tops (Rijksuniversiteit Groningen) Frauke De Weerdt (IVV Sint- VincenDus Gent) Overzicht 1. DefiniDes 2. DiagnosDek bij leerstoornissen 3. Kenmerken
Nadere informatieWETENSCHAP VANDAAG OVER DYSCALCULIE
DYSCALCULIE BIJ VOLWASSENEN Dr. Wim Tops Neurolinguïst Psycholoog De Kronkel Rijksuniversiteit Groningen WETENSCHAP VANDAAG OVER DYSCALCULIE één hardnekkige rekenstoornis 2 veel voorkomende stoornis drie
Nadere informatieHet ABC van de leerstoornissen
Het ABC van de leerstoornissen 23 oktober 2012 K.A. Redingenhof Leuven Nadia Gielen Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek PraxisP Inhoud Leerstoornissen, dyslexie, dyscalculie een beknopt overzicht
Nadere informatieBRIEF. Vragenlijst executieve functies voor 5- tot 18-jarigen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum
BRIEF Vragenlijst executieve functies voor 5- tot 18-jarigen HTS Report ID 5107-7039 Datum 18.07.2017 Leerkrachtversie Informant: Liesbeth Bakker Leerkracht BRIEF Inleiding 2 / 10 INLEIDING De BRIEF is
Nadere informatieBRIEF. Vragenlijst executieve functies voor 5- tot 18-jarigen. HTS Report. Otto Peterszoon ID icode TE9Q Datum
BRIEF Vragenlijst executieve functies voor 5- tot 18-jarigen HTS Report ID 255-199 icode TE9Q Datum 03.10.2015 Ouderversie Informant: Roelofsen moeder BRIEF Interpretatie 3 / 11 INTERPRETATIE De BRIEF
Nadere informatieStudieochtend Dyslexie
Studieochtend Dyslexie Hoe ziet de ochtend eruit? Welkomstwoord Introductie dyslexie (praktische opdracht) Beleidskader dyslexie Theoretisch kader Koppeling naar de praktijk (praktische opdracht) 10.35-10.45
Nadere informatieGedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers
Gedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers Samenvatting presentatie Expertisebijeenkomst Executieve Functies Koers-VO; Capelle a/d IJssel; 3 december 2012
Nadere informatieOver dyscalculie en rekenproblemen
De Dyscalculie-Survivalgids 19 Hoofdstuk 1 Over dyscalculie en rekenproblemen Voor we verder ingaan op dyscalculie, moeten we toch eerst even vertellen wat dyscalculie eigenlijk is. Dat gaan we doen in
Nadere informatieBRIEF-A. Vragenlijst executieve functies voor volwassenen. HTS Report. Elizabeth Smit ID Datum Zelfrapportageversie
BRIEF-A Vragenlijst executieve functies voor volwassenen HTS Report ID 255-83 Datum 23.06.2015 Zelfrapportageversie 3 / 12 INTERPRETATIE De BRIEF-A is binnen het diagnostisch proces te gebruiken als onderdeel
Nadere informatie3/4/13. Executieve functies GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: OVER DE ROL VAN EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ KINDEREN EN PUBERS
GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: OVER DE ROL VAN EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ KINDEREN EN PUBERS SAMENVATTING PRESENTATIE SCHOOLPSYCHOLGENCONGRES; AMSTERDAM; 15 MAART 2013 Dr. Mariëtte Huizinga Vrije Universiteit
Nadere informatieBRIEF. Vragenlijst executieve functies voor 5- tot 18-jarigen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum Zelfrapportageversie
BRIEF Vragenlijst executieve functies voor 5- tot 18-jarigen HTS Report ID 5107-7039 Datum 18.07.2017 Zelfrapportageversie BRIEF Inleiding 2 / 10 INLEIDING De BRIEF is een vragenlijst waarmee executieve
Nadere informatieAandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU
Aandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU VOORSTELLEN DOELEN IN DEZE KORTE TIJD Meer kennis over mogelijke achtergronden en oorzaken van niettaakgericht gedrag
Nadere informatie15 SEPTEMBER LEERSTOORNISSEN klinische kinderneuropsychologie. Dr. Jos Hendriksen klinisch psycholoog/ klinisch neuropsycholoog
15 SEPTEMBER 2016 LEERSTOORNISSEN klinische kinderneuropsychologie Dr. Jos Hendriksen klinisch psycholoog/ klinisch neuropsycholoog INLEIDING CENTRUM NEUROLOGISCHE LEER- EN ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN Spierziekten
Nadere informatieVroegtijdig signaleren en preventie van rekenwiskunde problemen.
Vroegtijdig signaleren en preventie van rekenwiskunde problemen. IDJK 2017 Ine van de Sluis Stijgen en Dalen 1. Eén persoon stelt een gesloten vraag. 2. Is het antwoord op jou van toepassing, ga je staan.
Nadere informatieVCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be
VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be Campus Centrum Hallershofstraat 7 2100 Deurne Tel. (03) 285 34 50 Fax (03) 285 34 51 Campus Noord Markt 3 2180
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatieBRIEF-A. Vragenlijst executieve functies voor volwassenen. HTS Report. Jeroen de Vries ID Datum
BRIEF-A Vragenlijst executieve functies voor volwassenen HTS Report ID 5107-7038 Datum 18.07.2017 Informantenversie Informant: Liesbeth Bakker Vrouw BRIEF-A Inleiding 2 / 11 INLEIDING De BRIEF-A is een
Nadere informatieExecutieve functies ontwikkelen met denkspellen.
Executieve functies ontwikkelen met denkspellen. Heeft uw leerling moeite met plannen en organiseren? Is hij zijn huiswerk weer eens vergeten of kwijt? Kan hij moeilijk aan een taak beginnen maar nog moeilijker
Nadere informatieDiagnostiek de Ambelt. Resultaat boeken. de Ambelt. Ons aanbod 2014-2015
Diagnostiek de Ambelt 2014-2015 Ons aanbod Resultaat boeken. de Ambelt Inhoudsopgave 1. Wie zijn wij?... 3 2. Aanbod Diagnostiek... 5 Consult gedragswetenschapper... 5 Traject Handelingsgerichte Diagnostiek...
Nadere informatieDiagnostiek van executieve functies bij adolescenten
Diagnostiek van executieve functies bij adolescenten Samenvatting presentatie congres EF bij adolescenten Utrecht, 19 juni 2012 Dr. Mariëtte Huizinga Universiteit van Amsterdam Executieve functies Weerstand
Nadere informatieBRIEF-P. Vragenlijst executieve functies voor 2- tot 5-jarigen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum
BRIEF-P Vragenlijst executieve functies voor 2- tot 5-jarigen HTS Report ID 5107-7039 Datum 18.07.2017 Ouderversie Informant: Jeroen de Vries Vader BRIEF-P Inleiding 2 / 10 INLEIDING De BRIEF-P is een
Nadere informatieBRIEF Executieve Functies Gedragsvragenlijst
Pagina 1 van 17 BRIEF Executieve Functies Gedragsvragenlijst Executieve functies gedragsvragenlijst Met de BRIEF kunnen executieve functies op gedragsniveau in kaart worden gebracht bij kinderen tussen
Nadere informatieDyscalculie een werkwoord
Dyscalculie een werkwoord Annemie Desoete 1.03.2010 Ugent, Arteveldehogeschool & Sig Inhoud lezing Inleiding : DC, hoe vaak? Begrippen/ oorzaken Varianten DC - angst : STICORDI Conclusies 3 perspectieven
Nadere informatieExperts in diagnostiek
Experts in diagnostiek Het beste in een kind naar boven halen Elk kind heeft zijn eigen talenten. Dit betekent niet dat alle kinderen even goed mee kunnen komen op school. Sommige kinderen hebben onvoldoende
Nadere informatieLeerstoornissen in een notendop
Leerstoornissen in een notendop Sprankel Vlaams-Brabant 21/09/2015 Nadia Gielen Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek PraxisP Inhoud een inleiding in het domein van de leerstoornissen Leerstoornissen,
Nadere informatieDYSLEXIE: INZICHTEN EN ONTWIKKELINGEN
DYSLEXIE: INZICHTEN EN ONTWIKKELINGEN Tom Braams Even voorstellen 1 Tom Braams Kinder- en Jeugdpsycholoog en Gz-psycholoog bij Braams(&Partners) Auteur boeken over dyslexie en dyscalculie Vader van een
Nadere informatieWORKSHOP DYSCALCULIE. SSgN studiedag 21 maart 2014
WORKSHOP DYSCALCULIE SSgN studiedag 21 maart 2014 6 + 3 =? Volgens Jelle (2Jn): 6 + 3 = 8??? Hoe doet Jelle dat? 6 x 7 =? Volgens Jelle: 6 x 7 = 44 Of 49? Jelle heeft het eerste uur vrij. Het tweede uur
Nadere informatieKoppeling leren leren met executieve functies
Koppeling leren leren met executieve functies Leren leren vindt zijn oorsprong in onze dynamische samenleving. Onder invloed van onder andere automatisering, innovatie en waarden en normen die in de 21e
Nadere informatieDyscalculie een diagnose alleen maar zinvol om leerlingen te helpen
Dyscalculie een diagnose alleen maar zinvol om leerlingen te helpen Annemie Desoete 2.12.2010 Ugent, Arteveldehogeschool & Sig Inhoud lezing Inleiding : DC, hoe vaak? Begrippen/ oorzaken Varianten DC -
Nadere informatieDiagnostiek de Ambelt. Ons aanbod. Resultaat boeken. de Ambelt
Diagnostiek de Ambelt Ons aanbod Resultaat boeken. de Ambelt Inhoudsopgave 1. Wie zijn wij?... 3 2. Aanbod Diagnostiek... 5 Consult gedragswetenschapper... 5 Traject Handelingsgerichte Diagnostiek... 5
Nadere informatieOndersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling. Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015
Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015 1 Individuele ondersteuning voor peuters en hun pedagogisch medewerkers op peutercentra en speelleergroepen
Nadere informatieStudiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo. Juni 2012
Studiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo Bert de Vos Marga Kemper - b.devos@aps.nl - mkemper@cinop.nl Juni 2012 Vraag bij binnenkomst Wat zie je in de klas, waarbij je denkt: dit zou door dyslexie
Nadere informatieDiagnostiek de Ambelt. Ons aanbod. Resultaat boeken. de Ambelt
Diagnostiek de Ambelt Ons aanbod Resultaat boeken. de Ambelt Inhoudsopgave 1. Wie zijn wij?... 3 2. Aanbod Diagnostiek... 4 Consult gedragswetenschapper... 4 Traject Handelingsgerichte Diagnostiek... 4
Nadere informatieNationale Dyslexie Conferentie 2010
Nationale Dyslexie Conferentie 2010 De samenhang tussen dyscalculie en dyslexie 13 oktober 2010 Sui Lin Goei Lector Onderwijs en Zorg Hogeschool Windesheim Universitair docent Onderwijscentrum VU Orthopedagoog/GZ-psycholoog
Nadere informatieDyscalculie: als cijfers niet voor zich spreken en leerkrachten het verschil kunnen maken
Dyscalculie: als cijfers niet voor zich spreken en leerkrachten het verschil kunnen maken Annemie Desoete Ugent & Arteveldehogeschool 1 2 Ik ben een leerkracht wiskunde en ik geef les in een eerste jaar
Nadere informatie(A)TYPISCH ZIJN IN REKENEN, WAAR HANGT HET MEE SAMEN?
VAKGROEP EXPERIMENTEEL-KLINISCHE EN GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE ONDERZOEKSGROEP ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN (A)TYPISCH ZIJN IN REKENEN, WAAR HANGT HET MEE SAMEN? Elke Baten, Annemie Desoete, 02/06/2017 INLEIDING
Nadere informatieZelfsturend leren met een puberbrein
Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden
Nadere informatieExecutieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog
Executieve Functies en Werkgeheugen Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog U krijgt antwoord op: 1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt?
Nadere informatieBRIEF-A. Vragenlijst executieve functies voor volwassenen. HTS Report. Jeroen de Vries ID Datum Zelfrapportageversie
BRIEF-A Vragenlijst executieve functies voor volwassenen HTS Report ID 5107-7038 Datum 18.07.2017 Zelfrapportageversie BRIEF-A Inleiding 2 / 11 INLEIDING De BRIEF-A is een vragenlijst waarmee executieve
Nadere informatieRID, daar kom je verder mee. Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling
RID, daar kom je verder mee Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling Waarom het RID? Wat is dyscalculie? Een gestructureerde aanpak Ruim 25
Nadere informatieEXECUTIEVE FUNCTIES. Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014 JAARBEURS UTRECHT
EXECUTIEVE FUNCTIES Kinderen en adolescenten met problemen met inhibitie, cognitieve controle, emotieregulatie, werkgeheugen, motivatie en zelfregulatie thuis en op school Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014
Nadere informatieExecutieve functies. Problemen met executieve functies 11/01/17
11/01/17 GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: DE ROL VAN DE EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ HET SUCCES IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS Executieve functies DR. MARIETTE HUIZINGA is een paraplubegrip voor verschillende denkprocessen
Nadere informatieHoe ver vallen appels (meestal) van de boom?
1 Hoe ver vallen appels (meestal) van de boom? De cartoon laat zien dat ze redelijk in de buurt van de boom blijven, maar dat er ook manieren zijn om er iets verder van af te komen. Wat bedoel ik hiermee?
Nadere informatieAANPASSEN IN DENKEN EN DOEN!
AANPASSEN IN DENKEN EN DOEN! Zorgverlening aan mensen met licht verstandelijke beperkingen SPV Studiemiddag 16 mei 2019 1 Agenda 1. Licht verstandelijke beperkingen en groei 2. Tweesystemen model 3. Beperkt
Nadere informatie21/11/2016. Is je diagnostiek van leerstoornissen nog futureproof? 1 LEERSTOORNISSEN. Inleefoefening
Is je diagnostiek van leerstoornissen nog futureproof? 1 LEERSTOORNISSEN 2 Inleefoefening 1 Inleefoefening: vervolg AUTOMATISEREN 6 2 > 1-3 % : Italiaans/Spaans/Chinees: 5 % : Nederlands kat paard/ web/
Nadere informatieBestaat enkelvoudige dyslexie? Frank Wijnen & Elise de Bree Universiteit Utrecht SDN congres, Dyslexie 2.0
Bestaat enkelvoudige dyslexie? Frank Wijnen & Elise de Bree Universiteit Utrecht SDN congres, Dyslexie 2.0 Situatieschets PDDB: vergoeding van behandeling enkelvoudige dyslexie Enkelvoudig: bij het kind
Nadere informatieStudiesucces met dyslexie mbo
Studiesucces met dyslexie mbo Karin Lukassen, APS Marga Kemper, Cinop Oktober 2012 Wat is dyslexie? Wat is dyslexie? Definitie en kenmerken Vaardigheidsniveau Criterium van de didactische resistentie Criterium
Nadere informatieMetacognitie, executieve functies en persoonlijkheid bij. dyslexie. Symposium "Dyslexie in het hoger onderwijs" - Metacognitie, EF en persoonlijkheid
Metacognitie, executieve functies en persoonlijkheid bij eerstebachelorstudenten met dyslexie Inleiding Mijn oma is toen ze 65 jaar werd, gaan sporten. Ze ging elke dag 5 km joggen. Ze is nu 83 jaar en
Nadere informatieDyslexie. Beatrijs Brand
Dyslexie Beatrijs Brand Hoe lezen wij? T s errassend oeveel ekst r emist an orden Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de lttres in een wrood saatn (c)
Nadere informatieAdviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip.
1 2 INFORMATIE OVER COMENIUS Adviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip. Wij mogen daarom met recht zeggen een ruime ervaring
Nadere informatieHandelingsgerichte diagnostiek van leerproblemen: een wetenschappelijk kader. Prof. Dr. Pol Ghesquière K.U. Leuven - Orthopedagogiek
Handelingsgerichte diagnostiek van leerproblemen: een wetenschappelijk kader Prof. Dr. Pol Ghesquière K.U. Leuven - Orthopedagogiek Handelingsgerichte diagnostiek een proces waarbij men onderwijs- en opvoedingsproblemen
Nadere informatieExecutieve functies, wat zijn dat:
Executieve functies, wat zijn dat: Sinds het breinonderzoek een grote vlucht heeft genomen, hebben wetenschappers ontdekt dat leerlingen met bepaalde stoornissen, problemen hebben in dezelfde hersengebieden
Nadere informatieDyslexie: een greep uit de actualiteit
Dyslexie: een greep uit de actualiteit Maud van Druenen Cindy Teunissen 3 november 2016 Wat gebeurt er veel. Een greep. Twee definities van dyslexie in Nederland? Kwaliteit dyslexieverklaringen Dyslexie
Nadere informatieInhoud van voordracht: CNL. vier kenmerken: Mattheus-effect: vroege detectie van belang
Inhoud van voordracht: CNL Centrum voor Neurologische Leeren ontwikkelingsstoornissen J.G.M. Hendriksen, klinisch neuropsycholoog J.S.H. Vles, kinderneuroloog (1) Leerstoornissen wat zijn dat? (2) Neurologische
Nadere informatieERNSTIGE ENKELVOUDIGE DYSLEXIE. Diagnostiek en behandeling door Adelante audiologie & communicatie
ERNSTIGE ENKELVOUDIGE DYSLEXIE Diagnostiek en behandeling door Adelante audiologie & communicatie Ernstige Enkelvoudige Dyslexie Diagnostiek en behandeling Adelante audiologie & communicatie Bij schoolgaande
Nadere informatieDr. Bert De Smedt - KULeuven 1
Kinderen met rekenproblemen of dyscalculie Dr. Bert De Smedt Overzicht Inleiding Definitie + Prevalentie Recente wetenschappelijke inzichten Cognitieve kenmerken van kinderen met dyscalculie Neurobiologische
Nadere informatieDyscalculiebehandeling
Dyscalculiebehandeling De weg vrij voor talent Wat is dyscalculie? Werken in je eigen tempo Dyscalculie komt voor bij ongeveer 3 tot 6% van de basisschoolleerlingen. Het kan erfelijk zijn, maar soms komt
Nadere informatieWiskundeonderwijs : Is er een relatie met motoriek? En zijn er clusters binnen het rekenen? Ruth Vanderswalmen, Stefanie Pieters en Annemie Desoete
Wiskundeonderwijs : Is er een relatie met motoriek? En zijn er clusters binnen het rekenen? Ruth Vanderswalmen, Stefanie Pieters en Annemie Desoete Vakgroep Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie
Nadere informatieInformatie voor ouders over executieve functies
Zelfsturing bij kinderen. Naarmate kinderen ouder worden, zijn ze steeds beter in staat om hun gedrag aan te sturen. Deze toename in zelfsturing is gerelateerd aan de ontwikkeling van executieve functies.
Nadere informatieCongres Leerproblemen
? bij kinderen Congres Leerproblemen en adolescenten DINSDAG 15 NOVEMBER 2016 DRIEBERGEN Leerproblemen Leerstoornissen en -problemen komen helaas vrij veel voor. Ongeveer een op de vijf kinderen of adolescenten
Nadere informatieOntwikkeling en ondersteuning van zelfsturing bij pubers
Ontwikkeling en ondersteuning van zelfsturing bij pubers Ontwikkeling en ondersteuning van zelfsturing bij pubers VMBO-conferentie 13-3-2019 Lilian van der Bolt Zelfsturing en pubers Inleiding: wat is
Nadere informatie. In een notendop. . Over de auteur
Boek : DYSLEXIE Een complex taalprobleem Auteur : Tom Braams Vierde herziene druk 2007, Boom ISBN: 9789053527191 Bespreker : Peter Bauwens, vrijwillige medewerker Die- s-lekti-kus Datum : december 2010.
Nadere informatieSamen méér. Samenwerken rond leerstoornissen in functie van onderwijsbehoeften.
Samen méér. Samenwerken rond leerstoornissen in functie van onderwijsbehoeften. 1 29-05-2012 PROEF OP DE SOM - studeren met dyscalculie Ik ben een leerkracht wiskunde en ik geef les in een eerste jaar
Nadere informatieDubbeldiagnose dyslexie en dysfatische ontwikkeling. Parallelsessie C: Dubbeldiagnoses: dubbele zorg? Januari 2012 Petra van de Ree
Dubbeldiagnose dyslexie en dysfatische ontwikkeling Parallelsessie C: Dubbeldiagnoses: dubbele zorg? Januari 2012 Petra van de Ree Definitie spraaktaalstoornis Dysfatische ontwikkeling (DO) Specific Language
Nadere informatie18-4-2013. Werkgeheugen en executieve functies. Opzet presentatie. 1. Executieve functies. 1. Executieve functies. 1. Werkgeheugen. 1.
Opzet presentatie Werkgeheugen en executieve functies Wat moeten we ermee in de klinische praktijk? 1. Werkgeheugen en executieve functies werkgeheugen en executieve functies 12 april 2013 Brigitte Vugs
Nadere informatieInhoud Inleiding Hoofdstuk 1 Normale taalontwikkeling Hoofdstuk 2 Ontwikkelingsdysfasie
Inhoud Inleiding 11 Hoofdstuk 1 Normale taalontwikkeling 15 1.1 Taalontwikkeling: een multidimensioneel gebeuren 16 1.2 Componenten van de taalontwikkeling 18 1.3 Fasen in de taalontwikkeling 21 1.4 Besluit
Nadere informatiehet neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP
het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP 15-03-2013 Inhoud Het neuropsychologisch denkkader De schoolsetting Ter ondersteuning bij het kind met
Nadere informatieHet Project. Congres Netwerk Leerproblemen Vlaanderen - 7 feb work. Prodia doelstellingen. Algemeen Diagnostisch Protocol = Rode Draad
Prodia @ work Het Project 2 Prodia doelstellingen Ontwikkeling van diagnostische protocollen - meer gestandaardiseerd en gelijklopend - wetenschappelijk onderbouwd - gedragen door onderwijs, CLB, overheid
Nadere informatieINLEIDING. Guido Galle. Directeur studenten en onderwijsbeleid Arteveldehogeschool. 29-05-2012 PROEF OP DE SOM - studeren met dyscalculie
INLEIDING Guido Galle Directeur studenten en onderwijsbeleid Arteveldehogeschool 2 DOCUMENTAIRE Brecht Vanmeirhaeghe regisseur 3 IN GESPREK MET ENKELE GETUIGEN Valérie Van Hees projectleider 4 STAND VAN
Nadere informatieNeuropsychologisch. Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB
Neuropsychologisch onderzoek (NPO) na een SAB Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB Waarom? Ik wil graag weer aan het werk! Ik ben erg moe en prikkelbaar. Ik kan slecht
Nadere informatieThe Only Way is Up - Risk Factors, Protective Factors and Compensation in Dyslexia. S. van Viersen
The Only Way is Up - Risk Factors, Protective Factors and Compensation in Dyslexia. S. van Viersen SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Dyslexie is een specifieke leerstoornis waarbij sprake is van ernstige
Nadere informatieZorgaanbod. De weg vrij voor talent
Zorgaanbod De weg vrij voor talent Het RID Sinds 1989 is het RID (Regionaal Instituut voor Dyslexie) specialist in onderzoek naar en behandeling van dyslexie. Sinds een aantal jaren verzorgen wij ook onderzoek
Nadere informatieAlgemene inleiding. Twee voorbeelden van definities:
Protocol hoogbegaafdheid Rotterdamse Montessorischool December 2017 Inhoud Algemene inleiding... 3 Doel van het protocol... 4 Signalering... 5 Onderbouw... 5 Midden- en bovenbouw... 5 Kerndoelen en verrijking...
Nadere informatieProgramma ERWD. Dyscalculie. ERWD-presentatie Mieke van Groenestijn, HU, Utrecht 1
-presentatie 17-5-2011 Programma Programma Inleiding Hoofdlijnen Handelingsmodel Werken met het handelingsmodel Fasen Motto Ernstige RW-problemen en Dyscalculie Motto 1 Passend begint bij goed Ernstige
Nadere informatiePLD de Spindel, bijlage 4
Checklist Onderkenning Dyslexie Edux Beoordeling van de ernst en hardnekkigheid van de lees- en/of spellingproblemen t.b.v. de continuïteit van de zorg in het primair en voortgezet onderwijs Naam leerling
Nadere informatieDrs. Dirma Terlouw, BSc.
Drs. Dirma Terlouw, BSc. Orthopedagoog Gezondheidszorgpsycholoog Kinder- en jeugdpsycholoog Onderwijskundige Praktijk in Nieuwegein Doel van de avond Beter begrijpen van pubers/adolescenten - Ingevulde
Nadere informatieExecutieve functies en metacognitie
Executieve functies en metacognitie Annemie Desoete 25.10.2011 Ugent, Arteveldehogeschool & Sig OVERAL LETTERS & CIJFERS Concepten DC/DL 1. Achterstand op rekenen/lezen (< pc 10) 2. RTI 3. Niet verklaar
Nadere informatiePresentatie ernstige rekenproblemen & Dyscalculie 22 oktober 2014; Johanna Jager & Annelie van Harten
Presentatie ernstige rekenproblemen & Dyscalculie 22 oktober 2014; Johanna Jager & Annelie van Harten Programma Invoering van referentieniveaus en rekentoetsen in het onderwijs. Wat zijn ernstige rekenproblemen
Nadere informatieWat haal je uit deze keuzesessie?
Johan De Wilde Wat haal je uit deze keuzesessie? Je komt te weten wat executieve functies (EF) zijn en waarom ze belangrijk zijn op korte en lange termijn. Je ontdekt welke interacties en activiteiten
Nadere informatieMBO. Protocol ERWD3 - MBO. Programma. Uitgangspunten ERWD3 ERWD. Doelgroepen in MBO. ERWD3 - MBO 5 en 7 juni Mieke van Groenestijn, HU 1
3 - MBO 5 en 7 juni 2012 Programma 2 Protocol 3 - MBO MBO Mieke van Groenestijn Kenniscentrum Educatie Hogeschool Utrecht 3 Uitgangspunten 3 Opet 3-MBO: - deel 1: rekenbeleid (inclusief visie en stappenplan)
Nadere informatieWat stuitert daar door je klas?
Wat stuitert daar door je klas? Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs Wat
Nadere informatieBRIEF-P. Vragenlijst executieve functies voor 2- tot 5-jarigen. HTS Report. Elizabeth Smit ID Datum
BRIEF-P Vragenlijst executieve functies voor 2- tot 5-jarigen HTS Report ID 2627-1852 Datum 10.02.2016 Ouderversie Informant: Maria Smit moeder 2 / 7 INTERPRETATIE De BRIEF-P is binnen het diagnostisch
Nadere informatieEffectiviteit van een gestructureerde, fonologisch gebaseerde dyslexiebehandeling
Effectiviteit van een gestructureerde, fonologisch gebaseerde dyslexiebehandeling In elke klas zitten wel een aantal kinderen die veel moeite hebben met het leren lezen en spellen. Voor een groot deel
Nadere informatieVCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be TOELICHTING GEMOTIVEERD VERSLAG DYSCALCULIE
VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be Campus Centrum Hallershofstraat 7 2100 Deurne Tel. (03) 285 34 50 Fax (03) 285 34 51 Campus Noord Markt 3 2180
Nadere informatieHet creëren van een gemeenschappelijke visie m.b.t. executieve functies voor het jonge kind; handvatten voor morgen!
Opbouw workshop Korte geschiedenis Wat zijn executieve functies? Waarom zijn ze belangrijk? Hoe is het gesteld met mijn EF s? Vertalen naar de praktijk Rol van de IB-er (EF en stoornissen) Doel Hoe het
Nadere informatieVragenlijst lees- en spellingvaardigheid
Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Vragenlijst lees- en spellingvaardigheid School Let op: voor het digitaal invullen van dit formulier heeft u de meest recente versie van Adobe Acrobat Reader nodig.
Nadere informatieDyslexie in vogelvlucht. 6 februari 2015 Elise de Bree
Dyslexie in vogelvlucht 6 februari 2015 Elise de Bree 1 Doel van lezing: 2 Dyslexie Klinische en schoolpraktijk Wetenschappelijke inzichten in lees-spellingsproblemen Definitie van dyslexie Signalering
Nadere informatieWerkgeheugen bij kinderen met SLI. Indeling presentatie. 1. Inleiding. Brigitte Vugs, 19 maart 2009. 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond
Werkgeheugen bij kinderen met SLI Brigitte Vugs, 19 maart 2009 Indeling presentatie 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond SLI, Geheugen, Werkgeheugen 3. Ontwikkeling werkgeheugen 4. Relatie werkgeheugen
Nadere informatieInleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen
Inleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen Dit is de inleiding van de psycho-educatie modules. Aan de hand van deze modules geven we meer informatie over hoe autismespectrumstoornissen (ASS) zich uiten
Nadere informatieBeste ouders, Hartelijke groet, Sharon Duijveman
Beste ouders, Allereerst hartelijk dank voor jullie deelname aan de workshop. Naderhand heb ik nog veel aanvragen gehad voor de vragenlijst, ik hoop dat jullie er thuis fijn mee aan de slag kunnen! Ik
Nadere informatieHoofdstuk 2. Project Leerzorg. Achtergrond
Hoofdstuk Project Leerzorg Achtergrond 3 . Project Leerzorg - Achtergrond ONTSTAAN Het Project Leerzorg werd ingediend in antwoord op de oproep tot voorstellen voor netoverschrijdende en multidisciplinaire
Nadere informatieDe Kleine Prins Expertisecentrum
De Kleine Prins Expertisecentrum Femke Rienstra f.rienstra@dekleineprins.nl 31/10/16 2 Executieve Functies Kennis m.b.t. Executieve Functies (EF), de ontwikkeling ervan en het kunnen herkennen van de EF
Nadere informatieNeurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?
Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Mirjam Kouijzer, MSc Radboud Universiteit Nijmegen Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten
Nadere informatieLEERSTOORNISSEN klinische kinderneuropsychologie DR. JOS HENDRIKSEN ONDERWERPEN
LEERSTOORNISSEN klinische kinderneuropsychologie 15 MAART 2017 DR. JOS HENDRIKSEN ONDERWERPEN 1. BOUW: opbouw en architectuur 2. GROEI: Hoe leert ons brein? 3. NEUROCOGNITIE: denkprocessen 4. WAT KAN ER
Nadere informatieNaar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH
Cluster B Naar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH René Steinmann Pubertijd: Van de basisschool naar het voortgezet onderwijs Eindelijk naar de middelbare
Nadere informatieDyscalculie gediagnostiseerd. En dan? MBO conferentie Dyscalculie
Niet alle rekenproblemen zijn dyscalculie 2 1 T O M B R A A M S Dyscalculie gediagnostiseerd. En dan? MBO conferentie Dyscalculie PPON 2004 en 2011 De onderzoeken van PPON 2004 en 2011 laten zien dat routinematige
Nadere informatieERNSTIGE ENKELVOUDIGE DYSLEXIE. Diagnostiek en behandeling door Adelante audiologie & communicatie
ERNSTIGE ENKELVOUDIGE DYSLEXIE Diagnostiek en behandeling door Adelante audiologie & communicatie Ernstige Enkelvoudige Dyslexie Diagnostiek en behandeling Adelante audiologie & communicatie Bij schoolgaande
Nadere informatieTheorie 4/19/2016. Rekenangst en rekenstress bij leerlingen. Wie zijn we? Overzicht. Wat is rekenangst? Componenten van rekenangst
Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen: Pedagogiek, Onderwijskunde & Lerarenopleiding, Ontwikkelingspsychologie Wie zijn we? Rekenangst en rekenstress bij leerlingen Brenda Jansen & Hiske
Nadere informatieLeerproblemen in het VO Dag 1. Doel van de cursus. Programma
Leerproblemen in het VO Dag 1 Elzemiek van der Bom MSc. Orthopedagoog NVO e.vanderbom@testkabinet.nl Doel van de cursus Kennis van het stoplichtmodel /HGW voor het signaleren en identificeren van zorgleerlingen
Nadere informatieVCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding TOELICHTING ONDERZOEKSVERSLAG DYSLEXIE BIJ DE OVERSTAP NAAR HET SECUNDAIR ONDERWIJS
VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be TOELICHTING ONDERZOEKSVERSLAG DYSLEXIE BIJ DE OVERSTAP NAAR HET SECUNDAIR ONDERWIJS 1. Visie Het doel van een
Nadere informatie